"Zarys rzymskiego prawa
prywatnego", W. Osuchowski,
Warszawa 1962 : [recenzja]
Palestra 7/4(64), 62
P r z e g l ą d w y d a w n i c t w p r a w n i c z y c h N r 4 (64)
W. O s u c h o w s k i : Z a ry s rzy m sk ie g o p raw a p ry w a tn e g o . PW N . W a rsza w a ■ 1962 r., s. 554.
P ra w o rzy m sk ie nie m a ju ż dzisiaj p rak ty c zn e g o znaczenia. N au k a jego zostaje je d n a k u trz y m a n a n a stu d ia c h p raw n iczy ch z dw óch pow odów , ja k pisze a u to r -om aw ianego po d ręczn ik a. N a jp ie rw dlatego, że -studium tego p ra w a stan o w i w ażny «czynnik w y k sz ta łc e n ia praw niczego, a n a stę p n ie dlatego, że p ra w o rzy m sk ie je st
p o m n ik iem h isto ry c zn y m o n ie p rz e m ija ją c e j w artości.
P o znanie p ra w a rzym skiego pozw ala odnaleźć pochodzenie w iększości zasad naszego p ra w a now ożytnego. T w órcam i bow iem ow ych zasad b y li w odległej sta ro ż y tn o śc i p ra w n ic y rzym scy, k tó rzy okazali się m istrz a m i w fo rm u ło w a n iu za g ad n ień p ra w n y c h o raz w ich ro zstrzy g an iu . T oteż dzięki doskonałości form y, ja k ą w y k ształciło p ra w o rzy m sk ie w p rec y zo w an iu pojęć, w logice a rg u m e n ta c ji, k o n stru o w a n iu za g ad n ień p ra w n y c h i p rze jrz y sto śc i ich p rze d staw ie n ia , sta ło się -ono p raw d ziw ą szkołą m y ślen ia praw n iczeg o w św iecie cyw ilizow anym .
K siążka, o p a rta n a d łu g o le tn ic h w y k ła d a c h u n iw e rsy te c k ic h a u to ra , je s t w z a sa d z ie p o d ręczn ik iem d la stu d e n tó w . Je d n a k ż e zaró w n o zak res opraco w an ia, ja k
i dołączony do każdego ro zd z iału w y k az licznych źró d e ł o raz obszerna lite r a tu r a p rze d m io tu sp ra w ia ją , że o p rac o w a n ie w y k ra c z a poza ra m y p odręcznika. N a p o d k re ś le n ie z a słu g u je też f a k t w sk az y w an ia przez a u to ra n a podłoże społeczno-gospo
darcze p o w sta w a n ia i rozw oju in sty tu c ji p ra w a rzym skiego.
Całość w y k ła d u a u to r p rz e d sta w ił w trz e c h częściach, z k tó ry c h pierw sza o b ej- ,m uje h isto rię źródeł p ra w a rzym skiego, d ru g a — rzy m sk i proces cyw ilny, a tr z e
cia — sy stem rzy m sk ieg o p ra w a p ry w a tn e g o .
W części pie rw sz ej h isto ria źródeł p ra w a rzym skiego p rze d staw io n a je s t — stosow nie do zm ian społeczno-gospodarczych epoki — w czterech k o lejn y ch f a zach rozw ojow ych: 1) w ok resie w czesnej re p u b lik i, 2) w okresie późnej rep u b lik i. 3) za czasów p ry n c y p a tu , 4) za czasów d om inatu.
W części d ru g ie j a u to r om aw ia cechy c h a ra k te ry sty c z n e p rocesu zw yczajow ego, •organizację sąd o w n ictw a, proces leg isak cy jn y , proces fo rm u łk o w y , egzekucję w p o stę p o w an iu zw yczajnym , sy stem sk a rg w rzy m sk im p o stę p o w an iu cyw ilnym , o chronę pozaprocesow ą, proces kognicyjny.
Część trz e c ia o b e jm u je p ra w o osobow e i czynności p raw n e, praw o rodzinne, p ra w o rzeczow e, zobow iązania oraz p ra w o spadkow e.
Z. K u b e c , B. H o ł y s t : B ó jk a i pobicie (P ro b lem y d o g m a ty k i praw a, k r y m i nologii i k r y m in a listy k i). W yd . P raw n. W arszaw a 1962 r., s. 128.
S tosow anie p rzep isó w dotyczących b ó jk i i pobicia n a su w a w p ra k ty c e szereg w ątp liw o ści i tru d n o śc i zarów no n a tu ry fa k ty c zn e j, ja k i p ra w n e j.
T ru d n o ści n a tu ry fa k ty c z n e j zw iązane są z p ro b le m a ty k ą dow odow ą i u sta le n iem p o d sta w y fa k ty c zn e j w y ro k u . W y n ik ają one z c h a ra k te ru sam ego p rze stęp stw a, w szczególności z f a k tu u d ziału znacznej n ie ra z liczby uczestn ik ó w b ó jk i i pobicia o ra z gw ałtow nego ich przeb ieg u , k tó ry u tru d n ia u sta le n ie roli każdego z u cz est n ik ó w , a to ty m b a rd z ie j, że n ajczęściej w y stę p u ją dw ie g ru p y oskarżonych,
różniące się m iędzy sobą d ia m e tra ln ie sprzecznym i w y ja śn ie n ia m i, i dw ie gru p y św iadków , sk ła d a ją c y c h p rze w a żn ie sprzeczne ze sobą zeznania.
Do tru d n o śc i ty c h dochodzą jeszcze w ątp liw o ści n a tu ry dogm atycznej, ja k ie w y ła n ia ją się w p ra k ty c e ze w zg lęd u n a n ie ty p o w ą i sw o istą k o n stru k c ję a rt. 240 -k.k., k tó ry u zależnia odpow iedzialność nie ty lk o od u d ziału w bójce lu b pobiciu, a l e rów nież od określo n y ch w p rzep isie n astęp stw .
