Marian Kowalski
Zapobieganie biologicznej korozji
drewna budowlanego
Ochrona Zabytków 38/3-4 (150-151), 316-318
starzenia. S tarzenie to można przyśpieszyć przez wy g rza n ie „p o d su szo n ych " pow łok przez czas od 0,5 do 2 godzin w tem p e ra tu rze od 140 do 200°C. N a stę p u je wówczas znaczne podwyższenie chem icznej i m echanicz nej odporności pow łok kom pleksorow ych. Stqd też pły nie w niosek praktyczny, że p o d kła d o w e j w arstw y kom- pleksorow ej nie należy zbyt w cześnie pokryw ać fa rb ą . Im d o k ła d n ie j w yschnie i zostanie w ysezonow any p o d kład z kom pleksorów , tym większą o d p o rn o ść korozyj ną uzyska cały zestaw m alarski.
Z astosow anie kom pleksorów może za stą p ić stru m ie n io - w ościerne czyszczenie zardzew iałych pow ierzchni lu b fo s fo ra n o w a n ie . Tam, gdzie zastosow anie tych m etod przygotow ania pow ierzchni je s t te c h n ic z n ie n ie m o żli we lu b ekonom icznie nieu zasa d n io n e , zastosow anie kom pleksorów przynosi w ym ierne i niew ym ierne ko rzyści w yn ika ją ce z e lim in a c ji bardzo d o k ła d n e g o od- rdzew ionia i pasyw ow ania pow ierzchni. W ym ierne ko rzyści w yn ika ją ze zm niejszonej p ra co ch ło n n o ści, e lim i n a cji zużycia e n e rg ii na m echaniczne lu b stru m ie n io - w ościerne usuw anie korozji lu b z e lim in a c ji zużycia
to-COMPLEXORS OR BROKEN PAINTERS' CANONS
Conditions have been discussed in which to conserve steel and cast iron by means of traditional painters' material. The mechanism of corrosion processes has been described and the role of rust processors has been explained. Another subject discussed is a range of applications for
ksycznych c h e m ik a lii na o d rd ze w ia n ie chem iczne i n e u tra liz a c ję ścieków oraz ze zm niejszenia n a k ła d ó w inw estycyjnych związanych z od rdzew ieniem . N ie w y m ierne korzyści w yn ika ją z popraw y w a ru n kó w b h p i o ch ro n y środow iska dzięki e lim in a c ji pyłów i żrących cieczy, co je s t szczególnie ważne przy zabezpieczaniu o b ie k tó w otoczonych zie le n ią , np. p a rki, cm entarze. D a le j, poniew aż kom pleksory n a k ła d a ć można na p o w ie rzch n ie w ilg o tn e , a na w e t mokre, e lim in u je to ko nieczność suszenia podłoża oraz w znacznym sto p n iu u niezależnia czynności konserw atorskie od pogody w w ypadku p ra c na wolnym pow ietrzu.*
mgr Stefan Sękowski Instytut M ech an iki Precyzyjnej w W arszawie * Kompleksory sq produkowane w Instytucie Mechaniki Pre cyzyjnej, 03-879 Warszawa, ul. Przecławska 5, tel. 18-51-21, wewn. 66, telex 816360 imp pl. Tam też należy składać za mówienia i dokonywać odbioru.
complexors that are rust processors for the protection and conservation of steel and iron objects. An advantage of complexors is the possibility to put them on rust-eaten and wet surfaces.
MARIAN KOWALSKI
ZAPOBIEGANIE BIOLOGICZNEJ KOROZJI DREWNA BUDOWLANEGO
Pod pojęciem b io lo g ic z n e j korozji dre w n a rozum iem y zjaw isko niszczenia drew na b u d o w la n e g o przez grzyby dom ow e oraz przez owady. Do najczęściej w y s tę p u ją cych w w iejskich o b ie kta ch b u d o w la n ych grzybów d o mowych zaliczam y: dom owy biały, piw niczny, słupowy, a najczęściej w ystępującym i ow adam i są : spuszczel, ko ła te k dom owy i kołatek uparty oraz m iazgow iec. W ym ie n io n e wyżej czynniki d e stru kcyjn e p o w o d u ją olbrzym ie straty w is tn ie ją c e j s u b sta n cji b u d o w la n e j oraz w nowo wznoszonej. Roczne straty z te g o pow odu szacuje się na dziesiątki m ilia rd ó w złotych i należy nad m ie n ić, że z każdym rokiem zakres ich powiększa się. Z jaw isko p o stę p u ją ce j korozji o b ie któ w b u d o w la nych je s t bardzo groźne d la b u d o w n ictw a , było i je st przyczyną w ie lu ka ta stro f budow lanych oraz zwiększo nych z uw agi na c ią g łe rem onty kosztów e k s p lo a ta c ji ob ie ktu . Problem korozji spędza sen z oczu w ie lu osobom p ro fe s jo n a ln ie zajm ującym się budo w n ictw e m . O d la t stosuje się różne środki m ające na celu zw ięk szenie trw ałości su b sta n cji drzew nej. O b e c n ie z ja w i sku b io lo g ic z n e j korozji w b u d o w n ic tw ie z a p o b ie g a się przez stosowamie im p re g n a c ji drew na w b u d ow yw a n e g o i w bu d ow a n e g o . Proces im p re g n a c ji polegai na nasy ca n iu sub sta n cji drzew nej zw iązkam i chem icznym i, zwanymi im p re g n a ta m i.
O d daw na stosow ane były różne rodzaje im p re g n a tó w b a rd zie j lu b m niej skutecznych. Jednymi z nich były „K re o d in a " i „T e tra ". M ia ły one dużą siłę g rzybobójczą,
a le były rów nież silnym i tru cizn a m i d la ludzi i zwierząt. Lekarze toksykolodzy uznali je za s iln e tru c iz n y i spo w o d o w a li w strzym anie ich p ro d u k c ji i stosow ania. O b e c n ie o dopuszczeniu do stosow ania w b u d o w n i ctw ie im p re g n a tó w d e cyd u je w ie le je d n o s te k n a u ko wych, ja k n p .: Instytut Techniki B u d o w la n e j, Instytut T e ch n o lo g ii D rew na oraz Państwowy Z a k ła d H ig ie n y. O w ocem pracy w ym ienionych je d n o s te k je s t w ydane w 1983 r. Ś w iadectw o dopuszczenia do sto so w a n ia w b u d o w n ic tw ie N r 293/83 z ITB i 1/83 ITD pt. Ś ro d k i o c h r o ny d re w n a (W arszawa 1984).
W ykaz p rodukow anych i zalecanych do stosow ania im p re g n a tó w zaw iera załączona ta b e la . W ym ie n io n e im p re g n a ty m ają różne przeznaczenie i d la te g o w ska zane je s t stosow anie ich ściśle w e d łu g in s tru k c ji po d a n e j na etykiecie o p a ko w a n ia . Przestrzega się przed dow olnym stosow aniem im p re g n a tó w , bow iem są to s il n e trucizny i m ogą być szkodliw e d la ludzi i zwierząt. Przed użyciem im p re g n a tó w należy za poznać się z o b ow iązującym i przepisam i zaw artym i w Rozporządze n iu Rady M in is tró w z d m o 4 lu te g o 1956 r. w spraw ie bezpieczeństw a pracy przy ro b o ta ch im p re g n a cyjn ych i odgrzybieniow ych (Dz. Ust., N r 5, 1956 r., poz. 25).
mgr inż. M arian Kowalski PP PKZ — O d d zia ł Badań i Konserwacji Warszawa 316
Tabela
Lp. Nazwa
środka Charakterystyka Zakres działania Zakres stosowania Przeciwwskazania i ograniczenia
1 2 3 4 5 6
Środki solne stosowane w roztworach wodnych lub w stanie sproszkowanym
1 Soltox R 12
pomarańczowy pro szek bez zapachu, trudno wymywalny, średnio koroduje stal zabezpieczanie przed grzybami i owadami, zwalcza nie grzybów
w pomieszczeniach pod da chem nie przeznaczonych na stały pobyt ludzi i zwierzqt oraz nieprzeznaczonych do przechowywania żywności i pasz:
— na otwartej przestrzeni bez kontaktu z gruntem — do stolarki okiennej i drzwiowej zewnętrznej (pod farby)
powierzchnie licowe za bezpieczone tym prepara tem należy dodatkowo po kryć powłokg lub odizolo wać innym materiałem
2 Fungonit NW-2 '
żółty proszek o o strym zapachu, trudno wymywalny po okresie 4 ty godni od daty im pregnacji, słabo ko roduje stal
zabezpieczenie przed grzybami i owada mi, zwalczanie grzybów
w pomieszczeniach pod da chem narażonych i nie na rażonych na wymywanie, przeznaczonych również na stały pobyt ludzi i zwierzqt oraz w obiektach przemysłu spożywczego, pod warun kiem 3-miesięcznego sezo nowania przed wbudowa niem zaimpregnowanego drewna, w pomieszczeniach odgrzybianych po spraw dzeniu przez stację sanitar- no-epidemiologicznq, że za wartość w powietrzu zwiqz- ków fluoru i innych sub stancji szkodliwych dla zdrowia nie przekracza do puszczalnych stężeń: — na otwartej przestrzeni bez kontaktu z gruntem
powierzchnia zaimpregno wanego drewna w pomie szczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi nie powinna być większa niż 0,3 m2/m 3 kubatury po mieszczeń; powierzchnie licowe zabezpieczone tym preparatem należy dodat kowo pokryć powłokq lub odizolować innym mate riałem
3 Fungosil żółtopomarańczowy proszek o lekko drainiqcym zapa chu, częściowo wy mywalny, słabo ko roduje stal
zabezpiecza przed grzybami, zabezpie cza przed działa niem ognia
w pomieszczeniach pod dachem nie narażonych na wymywanie
— w pomieszczeniach prze znaczonych na stały pobyt
ludzi i zwierzqt oraz w obiektach przemysłu spo żywczego, pod warunkiem
3-miesięcznego sezonowa nia przed wbudowaniem za impregnowanego drewna, w pomieszczeniach odgrzy bianych po sprawdzeniu przez stację sanitarno-epi- demiologicznq, że zawartość w powietrzu zwiqzkôw flu oru i innych substancji szkodliwych dla zdrowia nie przekracza dopuszczalnych stężeń
powierzchnie zaimpregno wanego drewna w pomie szczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi nie powinna być większa niż 0,3 m2/m 3 kubatury pomie szczeń;
powierzchnie licowe za bezpieczone tym prepara tem należy dodatkowo po kryć powłokg lub odizolo wać innym materiałem
4 Fungotox gęsta pasta o bar wie ceglastej bez zapachu, słabo ko roduje stal, wymy- walna zabezpieczanie przed grzybami do impregnacji drewna o wilgotności powyżej 30%; w pomieszczeniach pod dachem przeznaczonych również na stały pobyt lu dzi i zwierzqt oraz do prze chowywania żywności i pasz, pod warunkiem 3-miesięcz nego sezonowania przed wbudowaniem zaimpregno wanego drewna, a w po mieszczeniach odgrzybionych po sprawdzeniu przez sta cję sanitarno-epidemiolo- gicznq, że zawartość w po wietrzu zwiqzkôw fluoru i innych substancji szkodli wych dla zdrowia nie prze kracza dopuszczalnych stę- ' żeń
powierzchnia zaimpregno wanego drewna w pomie szczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi nie powinna być większa niż 0,3 m2/m 3 kubatury pomie szczeń;
powierzchnie licowe za bezpieczone tym prepara tem należy dodatkowo po kryć powłokg lub od izolować innym materiałem
1 2 3 4 5 6 5 Intox S sypki różowy pro
szek, bez zapachu, wymywalny, słabo koroduje stal
zabezpieczenie przed grzybami i owadami (z wyjąt kiem grzybów pleś niowych)
w pomieszczeniach pod da chem nie narażonych na wymywanie, przeznaczonych na stały pobyt ludzi i zwie rząt oraz do przechowywa nia żywności i pasz, ale bez bezpośredniego kon taktu z elementami zabez pieczonymi
6 Fobos M-2
sypki szaro-biały proszek bez zapa chu, wymywalny, słabo koroduje stal
zabezpieczenie przed działaniem ognia
w pomieszczeniach pod da chem nie narażonych na wymywanie, przeznaczonych również na stały pobyt lu dzi i zwierząt oraz do przechowywania żywności i pasz, ale bez bezpośred niego kontaktu z elemen tami zabezpieczonymi 7 Silignit
RM
różowy proszek bez zapachu, wymywal ny, słabo koroduje stal
zabezpieczenie przed działaniem ognia
w pomieszczeniach pod da chem nie narażonych na wymywanie, przeznaczonych również na stały pobyt lu dzi i zwierząt oraz do prze chowywania żywności 8 Ortofeny-lofenolan sodowy szaroróżowy proszek o zapachu związków fenolowych, częścio wo wymywalny, sła bo koroduje stal zabezpieczenie przed sinizną i pleś niami
do zabezpieczenia drewna i tarcicy przed grzybami powodującymi siniznę i pleśnienie w tartakach i na składach
nie stosować do zabez pieczenia drewna przed grzybami rozkładającymi w budynkach, przeznaczo nych na pobyt ludzi i zwierząt oraz w magazy nach żywności i pasz
Środki oleiste lub w rozpuszczalnikach organicznych (w postaci gotowych stosowań)
9 Xylamit żeglarski
brunatna ciecz ole ista o przemijającym zapachu produktów węglopochodnych, trudno wymywalny, słabo koroduje stal
zabezpieczenie przed grzybami i owadami
wyłącznie na otwartej prze strzeni, jako podkład pod farby i lakiery dla drewna szkutniczego; elementy za impregnowane po wyschnię ciu mogą kontaktować się z glebą i wodą, z wyjąt kiem wody przeznaczonej do spożycia
nie należy Impregnować drewna wewnątrz budyn ków; nie impregnować du żych powierzchni zewnę trznych ze względu na za nieczyszczenie powietrza 10 Xylamit destylo wany stolarski jasnobrunatna ciecz oleista o przemija jącym zapachu zabezpieczenie przed grzybami i owadami mineral nych olei, trudno zmywalna, słabo koroduje stal
wyłącznie na otwartej prze strzeni, do zabezpieczenia stolarki okiennej i drzwio wej zewnętrznej jako pod kład pod farby i lakiery; elementy zaimpregnowane po wyschnięciu mogą kon taktować się z glebą i wo dą, z wyjątkiem wody prze znaczonej do spożycia
nie należy impregnować drewna mającego bezpo średni kontakt z ludźmi i zwierzętami oraz środ kami żywności
11 Antox jasnobrunatna ciecz o zapachu ksylenu, trudno wymywalna, średnio koroduje stal zabezpieczenie przed grzybami i owadami, zwalcza nie grzybów i owa dów
do drewna zabytkowego w pomieszczeniach pod da chem nie przeznaczonych na stały pobyt ludzi i zwie rząt;
do drewna na otwartej przestrzeni, elementy za impregnowane po wyschnię ciu mogą kontaktować się z glebą i wodą, z wyjąt kiem wody przeznaczonej do spożycia
nie stosować wewnątrz po mieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi i zwie rząt oraz w pomieszcze niach przeznaczonych do przerobu, przechowywania, transportu i sprzedaży żyw ności i paszy;
zastrzeżenie nie dotyczy zabytkowych detali, np. ram obrazów, zegarów itp. ; powierzchnia detali drewna zabezpieczonego nie powinna być większa niż 0,01 m2/m3 pomiesz czenia mieszkalnego
THE PREVENTION OF BIOLOGICAL CORRSION OF CONSTRUCTIONAL TIMBER
The author lists, in form of tables, most frequently recom mended impregnators for the use in the protection of tim ber and building elements. The choice has been based on
permissions for their application (no 293/83), issued jointly by the Institute of Building Engineering and the Institute of Wood Technology in 1984.