• Nie Znaleziono Wyników

Badania nad zawartością magnezu w glebie. Część III. Odczyn oraz wielkość sorpcji gleby a zawartość magnezu

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Badania nad zawartością magnezu w glebie. Część III. Odczyn oraz wielkość sorpcji gleby a zawartość magnezu"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T. X IV , Z. 1, W A R S Z A W A 1964

KAZIMIERZ BORATYŃSKI, STEFANIA ROSZYKOWA, MARIA ZIĘTECKA

BA DA NIA NAD ZA W A RTO ŚCIĄ M AGNEZU W GLEBIE

C Z Ę Ś Ć III

ODCZYN ORAZ WIELKOŚĆ SORPCJI GLEBY A ZAWARTOŚĆ MAGNEZU

Katedra Chemii Rolniczej WSR W rocław

W poprzednich naszych pracach [1, 2] zajm ow aliśm y się głów nie za­

gadnieniam i m eto d y czn y m i1.

B adania porów naw cze, przeprow adzone przez nas na stosunkow o d u ­ żym m ate ria le glebow ym (1399 próbek), w ykazały, że istn ieje bardzo w y ­ raź n a k o relacja (r = 0,991) m iędzy ilościam i m agnezu znalezionym i

w glebie m etod ą chem iczną (Schachtschabela) i m etodą biologiczną (A. niger). Je d n ak ż e ilości m agnezu oznaczone m etodą biologiczną b yły średnio biorąc w iększe niż znalezione m eto d ą chem iczną. W m iarę w zro­ s tu zaw artości m agnezu w glebie różnice te zw iększały się [1].

Na podstaw ie szczegółow ych b ad ań m etodycznych obu sposobów ozna­ czania m agnezu w glebie („przysw ajalnego dla ro ślin ”) doszliśm y do w nio ­ sku, że m eto da chem iczna po uw zg lędn ien iu uproszczeń jest bardziej p rz y d a tn a do m asow ych oznaczeń zaw artości „ p rz y sw ajaln eg o ” m agnezu

w glebie niż m etod a biologiczna [1].

W dalszych bad aniach [2], p rzeprow adzonych na m niejszym m ate ria le glebow ym (140 próbek — gleby lekkie) m ogliśm y w ykazać istn ien ie ró w ­ nież w y raźn ej k o relacji (r = 0,991i) m iędzy zaw artością m agnezu w y m ie­ nnego i przysw ajaln eg o w edług S chachschabela.

Zgodnie z p rzesłan k am i teo rety czn y m i ilości m agnezu w ym iennego były stale w iększe niż „ p rzy sw ajaln eg o ”, z ty m że różnice b y ły ty m w ięk ­ sze, im zaw artość m agnezu w ym iennego była wyższa. S tw ierd ziliśm y

1 Prace te były częściowo finansow ane przez M inisterstwo R olnictw a za po­ średnictw em Instytutu Uprawy, Nawożenia i G leboznaw stw a

(2)

rów nież, że przy n iezb y t dużych (do 10 m g procent) zaw artościach m a ­ gnezu w ym iennego w glebie jest on p raw ie w całości (w około 92%) do­ stę p n y dla A . niger.

W b ad an ych próbkach glebow ych znaleźliśm y rów nież w y raźn ą k o re ­ lację (r = 0,809) m iędzy zaw artością w y m ien n y ch C a”, i M g “.

O bliczony przez nas stosunek w agow y w y m iennych C a” : M g” w y n o­ sił dla w szystkich 140 p ró b ek średnio 100:6,7, a w ahał się w szerokich g ranicach od 100:2,0 do 100:26,0 i tylk o w 29 próbkach (na zbadanych 140) k ształto w ał się jak 1 0 0 :1 0 i w yżej.

Po przeliczeniu na w artości rów now ażnikow e — czego wów czas nie

zrobiliśm y2 — ilościow y obraz stosunków w y m ienn ych Ca" : Mg'* ulega

zm ianie (porów naj tab. 1). R ów now ażnikow y stosunek w y m ien n y C a ’* : Mg” w zrasta do śred n iej w artości 100:11,1 i w aha się w gran icach od 100:3,3 do 100:42,9, a aż w 90 p ró b k ach glebow ych w ynosi on jak 100:10 i w yżej.

T a b e l a 1

Stosunek Ca‘ *wym. : Mg*’wyai. w gle ba c h l e k k i c h ^2^] Exchangeable Ca“ : exchangeable Ug** in l i g h t s o i l s QF) p r z e d z i a ł z aw art ośc i

Ü f / Ï Ô J g ' g î e b f Range o f exch.

lig con ten t mê Eg/100 g s o i l

Stosunek Ca**wym. : Ug*’wym. - Ratio exch. Ca*‘ : exch. Mg**

wagowy - weight milirównoważnikowy

m i l l i - e q u i v a l e n t ś red n io mean wahania v a r i a t i o n s ś rednio mean wahania v a r i a t i o n s 0 , 0 - 1 , 0 1 0 0 : 5 , 6 1 0 0 : 2 , 6 - 2 6 , 0 1 0 0 : 9 , 2 1 0 0 : 4 , 3 - 4 2 , 9 о оГ 1 1— 1 1— 1 1 0 0 :6 , 6 100.: 3 , 6 - 2 2 , 0 1 0 0 :1 0 , 9 1 0 0 : 5 , 9 - 3 6 , 3 2 , 1 - 3 , 0 1 0 0 : 6 , 9 1 0 0 : 3 , 1 - 1 3 , 0 1 0 0 :1 1 ,4 1 0 0 : 5 , 1 - 2 1 , 4 3 , 1 - 4 , 0 1 0 0 : 5 , 7 1 0 0 : 3 , 0 - 1 0 , 3 1 0 0 :9 , 4 1 0 0 : 4 , 9 - 1 7 , 0 4 , 1 - 5 , 0 1 0 0 : 6 , 0 1 0 0 : 2 , 0 - 1 3 , 6 1 0 0 :1 0 , 0 1 0 0 : 3 , 3 - 2 2 , 4 5 , 1 - 6 , 0 1 0 0 :5 , 1 1 0 0 : 3 , 0 - 1 3 , 3 1 0 0 : 8 , 4 1 0 0 : 4 , 9 - 2 1 , 9 6 , 1 - 7 ,0 1 0 0 : 7 , 9 1 0 0 : 4 , 7 - 1 3 , 5 1 0 0 :1 3, 1 1 0 0 : 7 , 7 - 2 2 , 3 7 , 1 - 8 , 0 1 0 0 :6 , 7 1 0 0 : 2 , 8 - 1 3 , 8 1 0 0 :1 1, 1 1 0 0 : 4 , 6 - 2 2 , 8 8 , 1 - 9 , 0 1 0 0 : 7 , 8 1 0 0 : 4 , 5 - 1 4 , 7 1 0 0 :1 2, 9 1 0 0 : 7 , 4 - 2 4 , 2 9 , 1 - 10 ,0 1 0 0 : 5 , 8 1 0 0 : 3 , 7 - 2 6 , 0 1 0 0 :9 , 5 1 0 0 : 6 , 1 - 4 2 , 9 > 1 0 , 0 1 0 0 :7 , 5 1 0 0 : 5 , 5 - 1 3 , 3 10 0 :1 2 ,4 1 0 0 : 9 , 1 - 2 1 , 8 0 , 0 - 2 ,5 1 0 0 :5 , 7 1 0 0 : 2 , 6 - 2 6 , 0 1 0 0 : 9 , 4 1 0 0 : 4 , 3 - 4 2 , 9 2 , 6 - 5 , 0 1 0 0 : 6 , 2 1 0 0 : 2 , 0 - 1 3 , 6 10 0 :1 0 , 2 1 0 0 : 3 , 3 - 2 2 , 4 5 , 1 - 1 0, 0 1 0 0 :6 , 7 1 0 0 : 2 , 8 - 2 6 , 0 1 00 :1 1 , 1 1 0 0 : 4 , 6 - 4 2 , 9 > 1 0 , 0 1 0 0 :7 , 5 1 0 0 : 5 , 5 - 1 3 , 2 10 0 :1 2 , 4 1 0 0 : 9 , 1 - 2 1 , 8 0 , 0 - > 1 0 , 0 1 0 0 :6 , 7 1 0 0 : 2 , 0 - 2 6 , 0 1 0 0 :1 1 , 1 1 0 0 : 3 , 3 - 4 2 , 9

B adania ró żnych typów i rod zajó w gleb p rzeprow adzone w ró żn y ch

k raja ch , a ostatn io także w Polsce [3, 6, 7, 8, 9, 10, 13, 14, 20], w ykazały,

że istn ieje duża rozpiętość zaw artości m ag nezu w zależności od ty p u

2 W literaturze spotyka się oba sposoby obliczania stosunku Ca*': M g “, a m ia­ nowicie w agow y i rów now ażnikow y (por. M u s i e r o w i c z [10]).

(3)

Badania nad zawartością Mg w glebie. Cz. III 29

gleby. Podobnie i w o bręb ie danego ty p u glebowego stw ierdzono duże nieraz w ah ania w zaw artości m agnezu.

W szystkie te b adania zgodnie w ykazu ją, że m ałą zaw artością m agnezu odznaczają się na ogół gleby lekkie i kw aśne.

Nieliczne są jed n ak pu b lik acje dotyczące szczegółow ych badań zw iąz­ k u m iędzy odczynem , składem m echanicznym a zaw artością m agnezu w glebie. Na w iększą uw agę zasługują tu badania S e l к e g o [16, 17] n ad zależnością zaw artości m agnezu od odczynu i w ielkości sorpcji, p rz e ­ prow adzone na glebach B ran d en b u rg ii.

J e n s e n i H e n r i k s e n [5] b ad ając gleby duńskie szukali k o re ­ lacji m iędzy pH i zaw artością m agnezu.

W Polsce zagadnieniem zależności zaw artości m agnezu od odczynu zajm ow ali się W o n d r a u s c h [20], G ó r a l s k i [6], B y s t r z y c k a i Z e m b a c z y ń s k a [3].

W niniejszej pracy, w o p arciu o stosunkow o duży (2485 bądź 1264 próbek) i ró żnorodny m ate ria ł glebow y, zajęliśm y się b ardziej szczegó­ łow ym zbadaniem zależności zaw artości m agnezu od odczynu bądź od w ielkości sorpcji, a także obu ty ch w łaściw ości łącznie3.

METODYKA BADAŃ I MATERIAŁ GLEBOWY

pH określono po ten cjo m etry czn ie w ln KC1. Z aw artość m agnezu p rz y ­

sw ajalnego oznaczano jak poprzednio [1, 2] m etodą S chach tschab ela

[18, 19].

Oznaczenie w ielkości sorpcji w ykonano p rzy użyciu b łę k itu m e ty le ­

nowego w edług m eto d y P e t e r a i M a r k e r t [11, 12]. W yrażano ją

w m ilirów now ażnikach b łęk itu m etylenow ego na 100 g gleby (m g-rów n.

BM/100 g gleby).

P rz ed sta w iają c zależności m iędzy w ielkością sorpcji, odczynem a za­

w artością m agnezu (rys. 5, 6) p rzy jęliśm y bądź podział gleb odnośnie

w ielkości sorpcji na 6 klas zgodnie z k lasy fik acją P e t e r a [11] (tab. 2,

kol. A), bądź też na 3 k lasy utw orzone przez zgrupow anie dwóch sąsia­ dujących klas w edług P e t e r a (tab. 2, kol. B). K ierow aliśm y się w ty m o sta tn im p rzy p a d k u podziałem na trz y g ru p y m echaniczne, stosow anym przez stacje chem iczno-rolnicze.

B adania nad w spółzależnością m iędzy zaw artością m agnezu i pH gleby przeprow adzono na 2485 p róbkach glebow ych. W iększość ty ch p ró ­ bek (1632) pochodziła z różnych rejo n ów pow. Milicz, o dom inującej p rze ­

3 Częściowe w yniki poprzednich i niniejszej pracy referowane były na posie­ dzeniu W rocławskiego Tow arzystw a Naukowego w dniu 18.IV.1961. Sprawozdanie W rocławskiego Tow arzystw a N aukow ego 16, 1961, B, s. 71—72, W rocław 1962.

(4)

w adze gleb lekkich. Pozostałe p róbki glebow e (853), o bardzo ró żn y m składzie m echanicznym , p o bran e zostały z k ilk u n a stu innych pow iatów w oj. w rocław skiego, głów nie zaś z pow iatów : B ystrzy ca (200 próbek), Św idnica (117), Góra Śląska (89), O leśnica (83) i innych.

T a b o i a 2 P o d z i e l g l e o na kla sy w z a l e ż n o ś c i od w i e l k o ś c i s o r p c j i oznaczonej metodą P et er a i Liarkert S o i l c l a s s i f i c a t i o n according to s o r p t i c n c a p a c it y determined with pe te r and Markert’ s method

A В Klasy gl eby S o i l c l a s s Wielkość s o r p c j i mg-równ. H.i/lu0 g gle by So rption of e МБ/100 g s o i l Charakterystyka g l e b wg w i e l k o ś c i s o r p c j i S o i l c h a r a c t e r i s t i c a c c . t o s o r p ti o n magnit. Kiesy g le by S o i l c l a s s Wielkość s o r p c j i mg-rown. BJ/lüû g g le by Sor pt ion m e ЫБ/1СС g s o i l Charakterystyka g l e b wg w i e l k o ś c i s o r p c j i S o i l c h a r a c t e r i s t i c a c c . t o s o r p t i o n magnit. a 1 3 , 5 sł abo scrbu jąc e weak s o r p ti o n a 7 < 4 , 5 sła bo sorbujące weak so rp ti o n a /b 2 3 , 6 - 4 , 5 mało sorb uiac e

sma ll s o r p l i o n b 3 4 , 6 - 6 , 0 śre dn io sorbujące medium s o r p ti o n b 8 *,D - 7, 5 śre dn io sorbu;:;ce medium s o r p t io n b /c 4 6 , 1 - 7, 5 mocno sorbuiqce good s o r p ti o n с 5 7 , 6 - 3 , 0 s i l n i e sorbujące s tr on g s o r p ti o n с 9 > 7 , 5 s i l n i e sorbuif\ce str ong s o r p ti o n c /d 6 > 3 , 0 b . s i l n i e sorbujące v . s tr o n g s o r p ti o n RÎ - b ł ę k i t metylowy Ü3 = methyleneblue U w a g a ! W r u b r y c e 2 z a m i a s t 3,5 m a b y ć < 3,5.

B adania nad zależnością zaw artości m ag nezu od w ielkości so rp cji i w spółzależnością m iędzy w ielkością sorpcji, odczynem gleby i z a w a rto ­ ścią w niej m agnezu przeprow adzono n a 1264 p róbkach glebow ych. Spo­ śród tych próbek glebow ych 411 pochodziło z po w. Milicz, pozostałe (853) z inny ch pow iatów , jak to podano w y żej4.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

Spośród zbadanych przez nas 2485 pró bek glebow ych najw iększa ich ilość (ponad 80%) m ieściła się w p rzedziałach pH 4,6— 5,5 i 5,6— 6,5. Na pozostałe p rzedziały przypadło niespełna 20%, w ty m około 7% w p rze ­

4 W szystkie próbki glebow e zostały nam dostarczone przez Stację Chemiczno- Rolniczą w e W rocławiu, która w ykonała również oznaczenia pH. Oznaczenie zaw ar­ tości m agnezu i w ielkości sorpcji w glebach, pochodzących z różnych pow iatów woj. w rocław skiego — z w yjątkiem gleb z pow. Milicz — w ykonali w ramach prac m agisterskich: Leokadia Dworak, Franciszek Kocjan i Marek Tyszkiewicz.

(5)

Badania nad zaw artością Mg w glebie. Cz. III 31

dziale pH ^ 4,5 i koło 9,5% w p rzedziale pH > 6,5 (tab. 3). Ze w zględu na stosunkow o dużą ilość prób ek glebow ych także i w ty ch dw u przedziałach pH w y d aje się, że m a te ria ł glebow y jest dostatecznie rep rezen to w an y .

T a b e l a 3

I l o ś ć próbek i procentowy udzia ł w poszczególnych p r z e d z i a ł a c h pH

Tota l number of samples and percen tag e acc. to s o i l pH pH I l o ś ć próbek Number of samples Procentowy udział Per cent ^ 4 , 5 176 7 , 1 4 , 6 - 5 , 5 94 6 3 8 , 1 5 , 6 - 6 , 5 1125 4 5 , 3 > 6 , 5 238 9 , 5 Ogółem - Total 2485 1 0 0 , 0

Zależność pom iędzy pH gleby i zaw artością w niej m agnezu (z po­ m inięciem zaw artości pow yżej 16 m g Mg/100 g glebyi) przedstaw iono na ry s. 1. A naliza m atem aty czn a w y kazuje, że istn ieje dodatnia k o relacja m iędzy ob u m ierzonym i w ielkościam i, a w spółczynnik k o relacji w y no­ si r = 0,4145.

Rys. 1. pH gleby i zawartość m agnezu Soil pH and m agnesium content

5 D la badanych przez nas czynników iloczyn r. j / n-1 w ynosi 20, 4, a w ięc jest w iększy od 3, co w g R om anowskiego [15] stanow i kryterium istotności zależności korelacyjnej.

(6)

R o zp atru jąc szczegółowo zależność zaw artości m ag nezu (zgrupow ane w przedziałach: 0— 1,0, 1,1— 2,5, 2,6— 5,0, 5,1— 10,0, 10,1— 20,0, > 20,0 m g Mg/100 g gleby) od odczynu gleby i biorąc za p u n k t w yjścia poszcze­ gólne przedziały pH (rys. 2) stw ierdzić m ożna, że w praw d zie w gru pie gleb bardzo kw aśny ch (pH ^ 4,5) aż 82% p ró b ek zaw iera poniżej 2,5 m g

a b e d

Rys. 2. Procentow y udział gleb o różnej zaw artości m agnezu w poszczególnych

przedziałach pH

a — p H < 4,5, b - p H 4,6 - 5,5, c - p H 5,6 - 6,5,

d - p H 6,6 - 7,2 (lic z b y n a d s ł u p k a m i - ilo ś ć z b a d a ­ n y c h g le b )

Percentage of soils w ith different m agne­ sium content in particular pH classes

a — p H < 4.5, b - p H 4.6 - 5.5, с - p H 5.6 - 6 5,

d — p H 6.6 — 7,2 ( n u m b e r s a b o v e fig . — n u m b e r of te s t e d s o ils )

Mg/100 g gleby (57% poniżej 1 m g Mg/100 g gleby), to jed n a k i w tej g rup ie ponad 9% pró b ek glebow ych w y k azuje stosunkow ą dużą — pow y­ żej 5 m g Mg/100 g gleby — zaw artość m agnezu.

W m iarę p rzejścia do coraz w yższych przedziałów pH p rocentow y udział gleb o zaw artości do 2,5 m g (bądź poniżej 1 mg Mg/100 g gleby) m a ­

leje, tak że w g rup ie gleb ob o jętn y ch (pH = 6,6—7,2) tylko niespełna

2% p rób ek zaw iera poniżej 2,5 m g Mg/100 g gleby. R ów nocześnie w zrasta udział gleb o w yższych zaw artościach m agnezu. Spośród gleb obo jętn y ch ponad 35% w yk azuje zaw artość pow yżej 10 m g Mg/100 g gleby.

Bardzo w yraźn ie w y stęp u je zależność zaw artości m agnezu od w iel­ kości sorpcji gleby (rys. За). Zależność m iędzy ty m i czynnikam i jest k rz y ­ w oliniow a, a sto su n ek k o rela cy jn y r\y = 0,85. C h a ra k te r przebiegu k rz y ­ w ej, w y k reślo n ej na podstaw ie śred n ich cząstkow ych ÿ x podano na rys. 3b.

(7)

Badania nad zaw artością Mg w glébie. Cz. III 33

Rys. За. W ielkość sorpcji (mg-równ. BM/100 g gleby) i zaw artość m agnezu w glebie (do 16 m g M g /l00 g gleby)

Sorption m agnitude (m e MB/100 g soil) and m agnesium content in so il (to 16 mg Mg/100 g soil). Sym bol MB = m ethyleneblue

Rys. 3b. W ielkość sorpcji i zawartość m agnezu w glebie. K rzywa ze średnich

cząstkow ych *

Sorption m agnitude and m agnesium con­ tent in soil. Curve from partial m eans y x

W praw dzie i w śród gleb o niskiej sorp cji 3,5 m g-rów n. BM — ry s.

4, Ai) z n a jd u je się pew na ilość prób ek o w iększej zaw artości m agn ezu (ponad 2*/o gleb zaw ierało pow yżej 5 m g Mg/100 g gleby), to jed n ak w m ia rę p rzejścia do w yższych k las sorpcji stw ierdzić m ożna bardzo, szybki spad ek procentow ego u działu gleb o nisk iej zaw artości i w zrost

(8)

o w ysokiej zaw artości m agnezu. W przedziale BM 6,1— 7,5 (rys. 4, A4) nie m a już w ogóle gleb o zaw artości poniżej 2,5 m g Mg/100 g gleby, a w śród gleb bardzo silnie so rb u jący ch (BM > 9,0, ry s. 4, A 6) ponad 761% p ró b ek zaw iera pow yżej 10 m g Mg/100 g gleby. A nalogiczny obraz o b se r­ wow ać m ożna przy podziale gleb na 3 k lasy (tab. 2), o b ejm u jące szersze przed ziały w ielkości so rpcji (rys. 4, B).

А В

Rys. 4. Procentow y udział gleb o różnej zawartości magnezu w poszczególnych przedziałach sorpcji

A — 6 k l a s B M , В — 3 k l a s y B M , p a t r z t a b . 2 ( li c z b y n a d s ł u p k a m i — i lo ś ć z b a d a n y c h g le b )

Percentage of soils w ith different m agnesium content in parti­ cular sorption classes:

A — 6 c la s s e s M B , В — 3 c la s s e s M B , s e e t a b . 2 ( n u m b e r s a b o v e fig - — n u m b e r ' o f t e s t e d s o ils )

A nalizując zależność zaw artości m agnezu od pH gleby i w ielkości sor­ pcji (rys. 5:) stw ierdzić m ożna w y stęp ow an ie bardzo w y ra ź n ej praw id ło ­ wości — spadek procentow ego u działu gleb o n iskiej zaw artości m ag n e­ zu w m iarę w zro stu pH jed y n ie w g ru p ie gleb m ało so rb u ją c y ch (rys. 5A). W gru p ie gleb średnio so rb u jący ch (rys. 5 B) zauw ażyć m ożna zjaw i­ sko raczej o d w ro tne. W praw dzie nie w y stę p u ją w tej gru p ie gleby o za­ w arto ści poniżej 1 m g Mg/100 g gleby, jednakże w m ia rę w zro stu pH zw iększa się p ro cen tow y udział próbek o n iskiej (1,1— 2,5 m g Mg/100 g gleby) zaw artości m agnezu. W g ru p ie gleb silnie so rb u jący ch (rys. 5 C) w e w szystkich przedziałach pH nie stw ierd zam y gleb o zaw artości po­ niżej 2,5 m g Mg/100 g gleby, a inn e przed ziały zaw artości m agn ezu r e ­ p rezen to w an e są tu w zbliżonych p ro cen to w y ch udziałach.

(9)

Badania nad zaw artością Mg w glebie. Cz. III 35

W dotychczasow ych ro zw ażaniach n a d zależnością zaw artości m ag ­ nezu od pH bądź w ielkości sorpcji b raliśm y za p u n k t w yjścia zaw artość m agnezu w glebie w y rażo ną w m g Mg/100 g gleby, nie o p e ru ją c pojęcia­ m i zasobności. P rz y jm o w a liśm y jako granicę niskiej zaw artości 2,5 m g Mg/100 g gleby, k tó ra to zaw artość stan o w i w edług S chach tschab ela [4] w artość graniczn ą dla gleb lekkich (dla gleb śred n ich i cięższych p rz y j­ m u je S ch achtschab el w yższe zaw artości jako w arto ści graniczne — tab. 4).

Rys. 5. Procentowy udział gleb o różnej zawartości magnezu w trzech klasach wielkości sorpcji

A — B M < 4,5, В — B M 4,6 — 7,5, С — B M > 7,5 i w p o s z c z e g ó l n y c h p r z e d z i a ła c h p H : a — p H < 4,5, b — p H 4,6 — 5,5, с - p H 5,6 — 6,5, d — 6,6 — 7,2. L ic z b y n a d s ł u p k a m i — ilo ś ć z b a d a n y c h g le b

Percentage of soil with different magnesium content in three classes of sorption magnitude

A — M B < 4.5, В - M B 4.6 — 7.5, С - M B > 7.5 a n d in th e p a r t i c u l a r p H c la ss e s a — p H < 4.5, b - p H 4.6 — 5.5, с — p H 5.6 — 6.5, d— p H 6.6 — 7.2. N u m b e r s a b o v e fig . — n u m b e r o f t e s t e d s o ils

U w zględniając podane przez S ch ach tsch abela [4] w artości graniczne oraz zakładając, że gleby o w ielkości sorpcji ^ 4,5 zaliczyć m ożna do g ru p y gleb piaszczystych, od 4,5 do 7,5 do g lin iasty ch i pow yżej 7,5 do ilastych, po dajem y w tab. 5 ocenę zasobności zbad an ych przez nas p ró ­ bek glebow ych.

Rów nież i przy tak im u jęciu w idać w yraźn ie, że w m ia rę w zrostu w ielkości so rp cji zm niejsza się p ro centow y udział gleb o złej zasobności, a w z ra sta p ro centow y udział gleb o d obrej zasobności w m agnez.

U zyskane przez nas w y n ik i dotyczące zależności zaw artości m ag nezu od odczynu i w ielkości sorpcji są z jed n ej stro n y na ogół zgodne z w y n i­ k am i dotychczas opublik ow any ch badań, a z d ru g ie j w y ja śn ia ją p ew ne różnice w w y n ik ach poszczególnych autorów .

(10)

T a b e l a 4 Klasy z a so b no śc i g l e b w magnez wg Schachschabela mg Mg/100 g gle by

S o i l c l a s s i f i c a t i o n a c c. to magnesium c ont ent a f t e r Sc hac ht sch abe l mg Mg/100 g s o i l Zasobność

Content

Gleby - S o ils

p ia s z c z y ste - sandy g l i n i a s t e - loamy i l a s t e - clayey

Zła - Bad 0 , 0 - 2 , 5 0 , 0 - 3 , 5 0 , 0 - 6 , 0

Średnia - Medium 2 , 6 - 5 , 0 3 , 6 - 7 , 0 6 , 1 - 1 2, 0

Dobra - Good > 5 , 0 > 7 , 0 > 1 2 , 0

T a b e l a 5

Udział g l e b o różnej z a so b n o śc i w magnez w po sz cze gó ln y ch p r z e d z i a ła c h w i e l k o ś c i s o r p c j i Per cen t s o i l s with d i f f e r e n t magnesium c o n te n t in p e r t i c u l a r c l a s s e s of s o r p t io n magnitude

Wielkość X . s o r p c j i \ m g - r ó w n . Ш \ S o r p t i o n Zasobność X ^ e MB w Mg X. Mg co nt e nt X ^^ < 4 , 5 4 , 6 - 7 ,5 > 7 , 6 Ogółem - T o ta l i l o ś ć próbek number o f samples % i l o ś ć próbek number o f samples % i l o ś ć próbek number of samples % i l o ś ć próbek number o f samples % Zła - Bad 150 62 ,5 64 1 5 , 0 59 9 , 9 273 2 1 , 6 Średnia - Lîedium 73 3 0 ,4 213 5 0 , 0 300 5 0 , 1 586 4 6 , 4 Dobra - Good 17 7 , 1 149 3 5 , 0 239 4 0 , 0 405 3 2 , 0 Ogółem - T o ta l 240 10 0, 0 426 îo ao VJ» 00 10 0 ,0 1264 10 0 ,0

D la b ad an ych przez siebie 226 p ró bek glebow ych stw ierd ził S e 1 k e

[16, 17] istn ien ie d o d atn iej k o rela cji (r = + 0,39) m iędzy za­

w artością m ag nezu i pH gleby. J e n s e n i H e n r i k s e n [5] znaleźli k o relację (r = + 0,54) m iędzy zaw artością m agnezu a pH gleby dla 234 pró b ek gleb piaszczystych. N ato m iast a u to rz y ci nie stw ierd zili istn ien ia w spółzależności m iędzy b ad an y m i w ielkościam i w glebach g lin iasty ch i próchnicznych. W o n d r a u s c h [20] b ad ając różne ty p y glebow e stw ierd ził w y stęp o w an ie k o relacji m iędzy pH i zaw artością m agn ezu w glebach bielicow ych i b ru n a tn y c h . W p rzy p a d k u czarnoziem ów , w y ­ tw o rzon y ch z lessów, ta k ie j praw idłow ości nie było. N atom iast p rze p ro ­

w adzona przez G o r a l s k i e g o [6] analiza m atem aty czn a zbadanego

przez niego m a te ria łu glebow ego nie w y kazała w spółzależności m iędzy pH gleby i zaw artością w n iej m ag n ezu przy sw ajalnego. J a k a u to r p rz y ­ puszcza, spow odow ane to było zb y t m ałą ilością pró b ek o dużej z aw ar­

tości m agnezu. P odobnie M u s i e r o w i c z i S y t e k [10] b ad ając 8 p ro ­

fili gleb bielicow ych nie znaleźli k o relacji zarów no w w ierzchnich, jak i w głębszych w a rstw ac h m iędzy pH i zaw artością m agnezu.

W naszych bad aniach tra k tu ją c całościowo duży m a te ria ł glebow y (2485 próbek) stw ierd ziliśm y istn ien ie k o relacji m iędzy zaw artością m ag ­ n e z u i pH gleby. W poszczególnych jed n ak gru p ach gleb, podzielonych

(11)

Badania nad zaw artością Mg w glebie. Cz. III 37

w edług w ielkości sorpcji, w y raźn ą praw idłow ość (spadek procentow ego u d ziału gleb o m ałej zaw artości m agn ezu w m ia rę w zro stu pH) m ogliśm y w ykazać jed y n ie w g rupie gleb m ało so rb u jących. W g ru p ie gleb średnio i silnie so rb u jący ch ty ch praw idłow ości nie było.

Na ty m tle m ożna, jak się w y d aje, w yjaśn ić różnice w w ynikach po­ szczególnych autorów , z k tó ry c h jed n i znajdow ali, a inni nie znajdow ali k orelacji m iędzy odczynem a zaw artością m agn ezu w glebie. Te n ie je d ­ n akow e w y nik i pochodzić m ogą praw dopodobnie z różnej (zbyt m ałej) ilości b ad an y ch p ró bek z jed n ej stro n y i różnicy m a te ria łu glebow ego z d ru g iej stro n y .

D zieląc b adan e próbki glebow e w ed łu g przedziałów pH m ogliśm y stw ierdzić, że n a w e t w glebach bardzo k w aśn y ch (pH ^ 4,5) pew na ilość pró b ek posiadała w yższą zaw artość m agnezu. I n a odw rót, w gru p ie gleb o odczynie o b o jętn y m znajd ow ał się pew ien, w p raw dzie niew ielki, p ro ­ cen t gleb o n isk iej zaw artości m agnezu.

W ydaje się więc, że zam iast m ów ić o w spółzależności m iędzy pH i za­ w artością m agnezu, b ard ziej słuszne i p raw idło w e będzie określenie, że w glebach bardzo kw aśny ch i k w aśn y ch istn ieje w iększe praw dopodo­ bieństw o w ystęp ow ania m ałe j zaw artości m ag n ezu niż w glebach o o d ­ czynie o b o jętn y m lub zasadow ym , bądź że praw dopodobieństw o w y stę ­ pow ania gleb o niskiej zaw artości m ag n ezu w zrasta w raz ze spadkiem pH . Zgodnie z d any m i S e l k e g o [16, 17] m ogliśm y stw ierdzić bardzo w y ra ź n ą k o relację m iędzy w ielkością sorp cji a zaw artością m agnezu, p rzy czym w spółzależność ta jest o w iele ściślejsza niż m ięd zy odczynem a zaw artością m agnezu.

Z au to ró w polskich n a w spółzależność m iędzy składem m echanicz­ n y m i zaw artością m agn ezu w glebie zw racają rów nież uw agę W o n - d r a u s c h [20], P i s z c z e k [13], K o n e c k a - B e t l e y [7]. W edług ty c h au to ró w im ilość części sp ław ialn y ch w glebie jest* wyższa, ty m z r e ­ g uły w yższa je s t zaw artość m agnezu.

W yniki naszych bad ań upow ażn iają nas do stw ierdzenia, że samo oznaczenie o dczynu bądź tylk o w ielkości so rp cji (składu m echanicznego) nie stanow i dostatecznego k ry te riu m do w yciągania w niosków odnośnie zaw artości m ag nezu w glebie lub zasobności gleb w m agnez. N ato m iast oznaczenie o b u ty c h w ielkości, tj. odczynu i w ielkości sorpcji (składu m echanicznego — ilości części spław ialnych) pozw ala z dużym p raw d o ­ podobieństw em w nioskow ać o zaw artości m ag n ezu w glebie — zasobno­ ści gleb w m agnez. G leby o niskim pH i o m ałe j so rp cji (m ałej zaw artości części spław ialnych) będą z reg u ły ubogie w m agnez. I na odw rót: gleby o w ysokim pH i dużej sorp cji (dużej zaw artości części spławialnychi) są glebam i raczej zasobnym i w m agnez.

(12)

LITERATURA

[1] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Badania nad zaw ar­ tością m agnezu w glebie. Cz. I. Porów nanie m etody chem icznej i biologicznej oznaczania m agnezu w glebie. Zeszyty Problem ow e Postępów Nauk Roln., 40a, 1963, s. 53—67.

[2] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Badania nad zaw ar­ tością m agnezu w glebie. Cz. II. Stosunek Ca : Mg oraz zaw artość m agnezu w ym iennego, dostępnego dla A. n ig e r i przyswajalnego w g Schachtschabela w glebach lekkich. Zeszyty Problem ow e P ostęp ów N auk Roln. 40a, 1963, s. 69—77.

[3] B y s t r z y c k a B., Z e m b a c z y ń s k a A.: Zawartość m agnezu w niektórych glebach woj. zielonogórskiego. Inform ator o w ynikach badań naukowych 1956— — 1961. Z. 1, 1963, s. 51—52.

[4] H e r r m a n n R.: M ethodenbuch. В. I,. D ie Untersuchung von Boden. Neum ann Verlag — Radebeul und Berlin 1955.

[5] J e n s e n H., H e n r i k s e n A.: M icrobiological and chem ical determ ination of m agnesium in soil. A cta Agric. Scand., 5, 1955, s. 98— 112.

[6] G ó r a l s k i J.: Zawartość przyswajalnego m agnezu w glebach w ojew ództw a w arszaw skiego ze szczególnym uw zględnieniem gleb lekkich. Roczn. Glebozn. 12, 1962, s. 203—213.

[7] К o n e c k a - B e t l e y K.: Rozm ieszczenie w apn ia i m agnezu w profilu gleb w ytw orzonych z gliny zw ałow ej jako jeden ze Wskaźników typologicznych. Roczn. Glebozn., t. 12, 1962, s. 257—266.

[8] M u s i e r o w i c z A.: Zawartość zw iązków m agnezowych w glebach b ielico- w ych piaskow ych teren ów nizin m azow iecko-podlaskiej i wielkopolsko-ikujaw- skiej. Post. Nauk Roln., 4, 1957, s. 95—99.

[9] M u s i e r o w i c z А., К u ź n i с к i F.: Magnez w glebach niziny m azow iecko- -podlaskiej i niziny w ielkop olsk o-k ujaw skiej. Roczn. Nauk Roln., 82-A-2, s. 251—306.

[10] M u s i e r o w i c z A., S y t e k J.: Zawartość m agnezu dostępnego dla roślin i w ym iennego w glebach bielicow ych piaskow ych Rolniczego Zakładu D ośw iad­ czalnego SGGW Wolica. Zeszyty Problem ow e Post. Nauk Roln., 40a, 1963, s. 79—100.

[11] P e t e r H., M a r k e r t S.: Eine Schnellm ethode zur B estim m ung der Sorp­ tionseigenschaften vom Ackerböden. Z. Landwirtschaft. Vers. Unters. Wesen., 1, 1955, s. 582—596.

[12] P e t e r H., M a r k e r t S.: U ntersuchungen über die Adsorption von Farb­ stoffen an M ineralböden und deren Beziehungen zur Sportionskapazität. Z. Pfl. Düng. Bod., 73(118), 1956, s. 11—25.

[13] P i s z c z e k J.: Zagadnienie m agnezu w glebach lekkich woj. szczecińskiego. Roczin. Glebozn., Dodatek do t. 9, 1960, s. 109—112.

[14] P i s z c z e k J,, B i a ł o u s F.: Oznaczanie m agnezu łatw o dostępnego dla roślin w glebach lekkich woj. szczecińskiego. Roczn. Glebozn., D odatek do t. 9, 1960, s. 119—122.

[15] R o m a n o w s k i W.: Zastosow anie statystyk i m atem atycznej w doświadczal­ nictw ie. W arszawa 1951.

[16] S e l k e W.: Die Bedeutung der M agnesium düngung für die Bezirke Potsdam , Cottbus und Frankfurt (Oder). Die D eutsche Landw., 11, 1960, s. 450—454.

(13)

Badania nad zaw artością Mg w glebie. Cz. III 39

[17] S e l k e W., O r t l e p p H., S c h r a m e i e r R., W i l b e r g E.: Uber B eziehun­ gen zw ischen dem M g-G ehalt und einigen für die Ertragsfähigkeit der bran- denburgischen Böden bedeutungsvollen Eigenschaften. Z. Landw. Versuchs. U nters. W esen, 6, 1960, s. 374— 395.

[18] S с h а с h t s с h a b e 1 P.: Das pflianzenverfügbare M agnesium des Bodens und seine Bestim m ung. Z. P fl. Düng. Bod., 67 (112), 1954, s. 9—23.

[19] S c h a c h t s c h a b e l P., I s e r m e y e r H.: Die M agnesium bestim m ung m it­ tels Titangelb. Z. Pfl. Düng. Bod., 67 (112), 1954, s. 1—8.

[20] W o n d r a u s c h A.: Magnez łatw o przysw ajalny w glebach w ojew ództw a lu ­ belskiego. A nnales UMCS, sec. E., v. 15, 1960, s. 87—97.

К . Б О Р А Т Ы Н Ь С К И , С . Р О Ш Ы К , М . З Е Н Т Э Ц К А ИССЛЕДОВАНИЯ ПО СОДЕРЖАНИЮ МАГНИЯ В ПОЧВЕ Ч А С Т Ь Ш . Р Е А К Ц И Я И В Е Л И Ч И Н А П О Г Л О Т И Т Е Л Ь Н О Й С П О С О Б Н О С Т И П О Ч В А С О Д Е Р Ж А Н И Е М А Г Н И Я К а ф е д р а А г р о х и м и и В р о ц л а в с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Р е з ю м е В 2485 почвенных образцах, большей частью из уезда Милич, в котором преобладают легкие почвы, а такж е и из других уездов Вроцлавского воеводства, определяли pH и содерж ание доступного магния по методу Ш ахтшабеля. Р ас­ сматривая полученные аналитические данные как целое, установлено сущ ество­ вание некоторой взаимосвязи (г = +0,414) м еж ду реакцией почвы и содержанием в ней магния (рис. 1). Однако детальное обследование взаимоотношений показы ­ вает, что эта корреляция не так чётка, ибо сущ ествует большая вероятность наличия почв с низким содержанием магния среди кислых и очень кислых почв, чем среди почв нейтральных или щелочных (рис. 2). В 1264 почвенных образцах из различных уездов Вроцлавского воеводства определяли поглотительную способность почв с применением метиленблау по методу Петера и Маркерт. М еж ду величиной поглотительной способности и со­ держанием магния установлена кривая зависимости (рис. За и Зв), коэффициент корреляции которой равен 0,85. Зависимость эта более точна, чем м еж ду значе­ ниями pH и содержанием магния. Находит она подтверж дение такж е в деталь­ ном обследовании процентного участия почв с различным содержанием магния в отдельных интервалах величин поглотительной способности (ВМ) (рис. 47). Она показывает, что почвы слабопоглощающие отличаются преимущественно низким содержанием магния. Одновременно с увеличением поглотительной способности повышается и процент почв с высшим содержанием магния. Аналогично при оценке исследованного материала по классам обеспеченности магнием доказано, что с повышением поглотительной способности понижается процентное участие почв со слабой — а повышается с хорошей обеспеченностью магнием (таб. 5).

(14)

Единственно в группе почв с низкой поглотительной способностью (рис. 5 А) с увеличением pH было обнаружено правильное падение процентного участия почв с низким содержанием магния. В группе почв со средней (рис. 5 В) и высо­ кой поглотительной способностью (рис. 5 С) эта зависимость не обнаружена. Результаты наш их исследований дают возможность уточнить, это определе­ ние только реакции или только поглотительной способности не является доста­ точным критерием для выводов относительно содерж ания магния в почве или обеспеченности почв магнием. Только определение обеих этих величин, т.е. â реакции почв и их поглотительной способности (механического состава — коли­ чества мелкозема) разрешает с большим правдоподобием сделать вывод о со­ держании магния в почве — обеспеченности почв магнием. Почвы с низкими значениями pH и небольшой поглотительной способностью (малым содержанием мелкозема) как правило бедны магнием. И на оборот — почвы с высокими зна­ чениями pH и высокой поглотительной способностью (большим содержанием мелкозема) являются почвами богатыми магнием. К , B O R A T Y Ń S K I , S. R O S Z Y K O W A , М .. Z I Ę T E C K A

INVESTIGATIONS ON SOIL MAGNESIUM CONTENTS

P A R T I I I . S O IL R E A C T IO N A N D S O R P T IO N M A G N I T U D E A N D M A G N E S IU M C O N T E N T

C h a i r o f A g r o c h e m i s t r y , C o l l e g e o f A g r i c u l t u r e , W r o c ł a w

S u m m a r y

pH and available m agnesium content w ere determ ined w ith Schachtschabers m ethod in 2485 soil sam ples, w hose major part originated from light soils of the district Milicz, the rem ainder from other districts of W rocław voivodeship. Trea­ ting the tested m aterial as a whole, a correlation (r = +0.414) betw een soil reaction and soil m agnesium w as observed (fig. 1). D etailed consideration of the in terrela­ tions show ed how ever that this correlation is not exact, but that the occurrence probability of soils w ith low m agnesium content is much higher in very acid or soils than in neutral or alkaline soils (Fig. 2).

In 1264 soil sam ples from som e districts of W rocław voivodeship sorption m ag­ nitude w as determined by means of m ethyleneblue w ith Peter and M arkert’s m e­ thod. B etw een sorption m agnitude and m agnesium content w as observed a cu rvi­ linear relationship (figs. 3a, 3b) w ith correlation ratio т\у = 0.85. This relationship is more distinct than that b etw een pH and m agnesium content. Confirm ation was obtained also by detailed analysis of the percentage of soils w ith different m agne­ sium content in the particular classes of sorption m agnitude (MB) (fig. 4), from w hich appears that m ost soils w ith low sorption show low m agnesium content. With rising sorption m agnitude increases the percentage of soils w ith higher m ag­ nesium content.

In evaluation of the tested m aterial according to groups of m agnesium content it w as sim ilarly shown that w ith rising sorption m agnitude decreases the

(15)

percen-Badania nad zaw artością Mg w glebie. Cz. III 41

tage of soils w ith low and increases that of soils w ith high m agnesium con­ ten t (tab. 5).

Only in the group of soils w ith sm all sorption (fig. 5A) was w ith rising pH ob­ served a regular decline of the percentage of soils w ith sm all m agnesium content, w h ile in the group of soils w ith m edium (fig. 5B) and strong (5C) sorption no such relationship was found.

Our findings allow to state that sole determ ination of soil reaction or of sorp­ tion m agnitude (mechanical composition) does by itself not yet give and adequate criterion for form ing deductions regarding the m agnesium content o f a soil or m ag­ nesium abundance in soils, w hereas the determ ination of both these values, i. e. reaction and sorption m agnitude (mechanical com position — amount of fine-sand and clay particles), allows w ith a high degree of probability to draw conclusions in regard to soil content of m agnesium or m agnesium abundance in soils. Soils w ith low pH and sm all sorption (low content of fine-sand and clay particles) w ill as a rule be poor in m agnesium . Conversely, soils w ith high pH and strong sorption (high content of fine-sand and clay particles) are rather rich in m agnesium.

(16)

Cytaty

Powiązane dokumenty

niej w Państwowym Biurze Notarialnym, a także w Zespole Adwokac­ kim jako sekretarz Wydziału Cywilnego. wraz z rodziną prze­ nosi się do Gorzowa, gdzie 15 XI rozpoczyna pracę

też na Śląsku, bliski krewny Kaspara, wójta Nowej Marchii księcia Jana zgorzeleckiego Luksemburga i mar- grabiego Nowej Marchii 1381 i 1393-1395 (C XIX, 274, 272, XXIV, 88,

Do historii Gorzowa przeszedł jako kasjer, który obok prezydenta podpisał się na bonach – pieniądzach zastępczych wprowadzonych do obiegu przez Zarząd Miejski w lipcu 1945

W liście z 24 sierpnia [4 września] 1899 EO pisała do Poniatowskiego: „Panna Jadwiga Eysymontt po ukończeniu w Krakowie kursów Baranieckiego wróciła do Grodna i przepędzi

Po trzech dniach znów wybrać orzechy na sito, wygotować dobrze syrop, żeby był gęsty, i tym gorącym syropem polać orzechy, niech tak stoją; po 9 dniach, jeżeli orzechy od

10 Opracowane przez Justynę Dąbkowskąjako Wirydarz, abo Kwiatki rymów duchownych o dziecięciu Panu Jezusie. w serii Biblioteka Pisarzy Staropolskich, Warszawa

O d n o śn e teksty brzm ią: „Q uod Poloni et eorum rexsunt odibiles haereticiet iinpudici canes, reuersi ad uomitutn stiae injidelitatis”; „Q uod principes. saeculi

Niezwykle ciekawie odtwarza Podgórski życie codzienne emigracji, a szczególnie „w ie­ czory poetycko-śpiewane” w D om u Polskim, mieszczącym się w „Grand I Iotelu” w