KAZIMIERZ BORATYŃSKI, ROMAN CZUBA
DYNAM IKA W ĘGLA ORGANICZNEGO W PŁO DO ZM IA NIE CZTEROPOLOW YM
K atedra C hem ii R olnej W SR W rocław
B adania okresow ych zm ian zaw artości w ęgla organicznego w glebie przeprow adzono na różnych obiektach dośw iadczenia polowego w je sieni 1956 r. na polach T echnikum Rolniczego w Nam ysłow ie. W dośw iad
czeniu tym porów nyw ano cztery kom binacje: a) w yłączne naw ożenie obornikiem ,
b) w yłączne naw ożenie m ineralne,
c) naw ożenie w połowie obornikiem i w połowie naw ozam i m in e ralnym i,
d) bez naw ożenia.
Tak ustaw ione elem enty nawozowe w sześciokrotnym pow tórzeniu ujęto w dw a czteroletnie płodozm iany:
R ek P łod ozm ian I P łod ozm ian II
1957 ziem n iak i buraki p a stew n e 1958 jęczm ień jary pszenica jara 1959 kon iczyn a 4- tra w y m ieszan k a str. zboż. 1960 p szen ica ozim a żyto
W obiektach o n a w o ż e n ij organicznym zastosow ano jednorazow o 400 q/ha obornika bez dodatkow ego naw ożenia m ineralnego. W obiek tach o naw ożeniu m in eraln y m stosow ano w ciągu czterech lat naw ozy m in eraln e w ilościach rów now ażnych zaw artości N, P2O5 i K2O w 400 q obornika; w obiektach o naw ożeniu organicznym i m in eraln y m połow ę w ym ienionych składników dano w postaci jednorazow ej daw ki 200 q/h a obornika, a połowę w postaci naw ozów m ineralnych, rozłożonych n a czteroletni okres dośw iadczenia. P róbki gleby z w arstw y 0—20 cm po b rano na jesieni 1956 r. przed założeniem dośw iadczenia, a n astęp nie po bierano je trz y razy (marzec, lipiec, listopad) w ciągu roku przez cały czteroletni okres badań.
712 К. Boratyński, R. Czuba
Zaw artość w ęgla organicznego oznaczano m etodą T iurina.
U zyskane w yniki przedstaw iono graficznie na rys. 1 i 4, na k tórych poziom w yjściow y (jesień 1956) zaw artości С organicznego w glebie p rzyjęto każdorazow o za 100. Zm iany zaw artości węgla, stw ierdzane w poszczególnych okresach, zobrazow ano w postaci procentow ych
od-R ys. 1. D y n a m ik a w ę g la o rg a n icz nego: a) w o b iek ta ch zero w y ch , b) w o b iek ta ch o b o rn ik o w y ch
1 — płodozm ian I, 2 — p łodozm ian II
R ys. 2. D y n a m ik a w ę g la o rg a n icz nego: a) w o b iek ta ch o n a w o żen iu m in era ln y m , b) w ob iek tach o n a w o ż e n iu org a n iczn y m i m in era ln y m
1 — p łodozm ian I, 2 — p łodozm ian II
chyleń od w artości w yjściow ych. W artości liczbowe zaw artości С organicznego dla każdego te rm in u stanow ią śred n ią ary tm ety czn ą z 12 oznaczeń.
W obiektach zerow ych (rys. la) krzyw e przedstaw iające zaw artość w ęgla organicznego w glebie c h a ra k te ry z u ją się w pierw szych dw óch la tach odchyleniam i dodatnim i. W trzecim roku dośw iadczenia nie noto w ano w iększych odchyleń, n ato m iast w czw artym roku w y stąp iły istotne u jem n e odchylenia.
W obiektach obornikow ych obu płodozm ianów (rys. Ib) w ciągu trzech piew szych la t w y raźne są ten d en cje w zrostu w ęgla organicznego. W czw ar
ty m zaś rok u jego zaw artość w glebie zbliża się do w artości w y j ściow ych.
Podobne, lecz m niejsze tendencje, widoczne są też w obiektach o n a w ożeniu kom binow anym (rys. 2b). W ciągu pierw szych trzech lat dośw iad czenia w y stę p u ją tu, podobnie jak w obiektach obornikow ych, odchy
С organiczny w płodozmianie czteropolowym 713
lenia dodatnie, po trzech latach ilość węgla organicznego w glebie w raca do w artości w yjściow ych.
C h a ra k te ry sty c zn y jest u kład k rzy w y ch obrazujących zm iany w za w artości w ęgla organicznego w glebie obiektów o w yłącznym m in e ral n ym naw ożeniu (rys. 2a). O dchylenia d o datnie są m ałego rzędu, dochodzą w w artościach sk ra jn y c h do + 4 ,7 % . E kstrem a u jem ne w y stę p u ją tu w obu płodozm ianach w czw artym ro ku dośw iadczenia i przekraczają — 4 i —6% w artości w yjściow ych dla poszczególnych płodozm ianów . O gólnie biorąc zaw artość w ęgla organicznego w glebie w ykazuje w tych obiektach ten d en cje zachowawcze.
P rzedstaw ione na ry su n k ach obrazy zm ian w zaw artości w ęgla organicznego w glebie w dwóch płodozm ianach czteropolow ych są bardzo zbliżone. K rzyw e dla obu płodozm ianów p rzebiegają praw ie rów nolegle, przy czym n ajbard ziej zbliżone są krzyw e dotyczące obiektów o w y łącznym naw ożeniu m in eraln y m (rys. 2a). W iększe n atom iast różnice w położeniu krzy w ych w idoczne są w obiektach naw ożonych obornikiem i naw ozam i m in eraln y m i (rys. 2b). K rzyw e obrazujące zm iany w zaw ar tości w ęgla organicznego w glebie w obiektach zerow ych i obornikow ych dla obu płodozm ianów m ają c h a ra k te r pośredni w stosunku do k rzy w ych pozostałych obiektów.
Z przedstaw ionej analizy graficznej w ynika, że zm iany w zaw artości w ęgla organicznego w glebie w bad an y ch płodozm ianach czteropolow ych b yły w y raźn ie uw aru n k o w an e rodzajem stosow anego naw ożenia. Zarów no naw ożenie organiczne, jak naw ożenie m in eraln e w y w a rły w p ływ na kie ru n e k i w ielkość zm ian w zaw artości w ęgla organicznego w glebie. Zakres ty ch zm ian c h a ra k te ry z u ją w artości sk ra jn e p rzedstaw ionych krzyw ych. E kstrem a dodatnie w y stę p u ją w obiektach obornikow ych i półoborniko- w ych, ek strem a u jem n e w y stę p u ją w obiektach zerow ych i w obiektach o naw ożeniu m in eraln y m . Po zastosow aniu obornika ilość w ęgla organicz nego w glebie w zrasta na przeciąg 2— 3 lat, w czw artym roku dośw iadcze nia w raca jed n ak do w artości w yjściow ych. W obiektach bezobornikow ych ilości w ęgla organicznego w glebie b y ły stale niższe niż w obiektach obor nikow ych. P rzew ażnie zaw artość w ęgla organicznego w obiektach bez obornikow ych ulegała m ałym odchyleniom , a dopiero w ostatnim roku do św iadczenia zaznaczył się n aw et jej spadek.
P odan y k o m u nikat obejm uje tylko część w yników dośw iadczenia, za planow anego na okres ośm ioletni.