Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Kształcenia Podyplomowego
mgr farm. Małgorzata Wojtczak
Uzależnienie od nikotyny
Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej kierownik specjalizacji: mgr farm. Elżbieta Kałuziak
Warszawa 2022
Spis treści
1. Wprowadzenie 2. Nikotyna
3. Produkty lecznicze wspierające rzucenie palenia 4. E-papierosy
5. Skutki palenia papierosów na zdrowie pacjenta 6. Palenie papierosów w okresie ciąży i laktacji 7. Wnioski
8. Piśmiennictwo
1. Wprowadzenie
Z badania ankietowego przeprowadzonego dla Centrum Badania Opinii Społecznej (CEBOŚ) w 2020 roku wynika, że do konsumpcji nikotyny przyznaje się co czwarta dorosła osoba, czyli około 23,7% Polaków. Największy odsetek osób palących jest w przedziale wiekowym 18-24 lata. Obecnie pali co trzeci mężczyzna (czyli około 32,6%), oraz co piąta kobieta (czyli około 15,8%). Zauważalny jest trend spadkowy w porównaniu do poprzednich lat, jednak w dalszym ciągu jest to bardzo duża liczba osób. W Polsce w wyniku chorób będących skutkiem palenia papierosów umiera około 100 tys. osób rocznie.
Według wytycznych terapię farmakologiczną należy zastosować u osób palących powyżej 10-ciu papierosów dziennie. Uzależnienie od nikotyny zawartej w papierosach powoduje, że osoby takie najczęściej nie potrafią same rzucić palenia i zwracają się o pomoc do lekarza lub farmaceuty. Z przeprowadzonych badań wynika, że około 80% palaczy wraca do nałogu, po pewnym czasie niepalenia.
Wielu naukowców twierdzi, że najlepsze co możemy zrobić dla swojego zdrowia to rzucenie palenia przez osoby uzależnione od nikotyny i nierozpoczynanie palenia przez osoby niepalące.
2. Nikotyna
Nikotyna jest chemicznym związkiem organicznym z grupy alkaloidów pirydynowych.
Występuje w liściach i korzeniach tytoniu szlachetnego Nicotiana tabacum. Po raz pierwszy nikotyna została wyizolowana w 1828, jej nazwa pochodzi od francuskiego lekarza Jeana Nicota, który zalecał stosowanie jej jako lek.
Nikotyna, (S)-3-[2-(N-metylopirolidyno)]pirydyna, C10H14N2 Nikotyna wykazuje silne agonistyczne działanie do receptorów N-acetylocholinowych.
W małych dawkach ma działanie stymulujące, przez co palenie papierosów sprawia przyjemność, powoduje także zwiększone wydzielanie adrenaliny, i wszystkie związane z tym objawy: zmniejszenie bólu i g³odu, przyspieszenie bicia serca, rozszerzenie źrenic.
W większych dawkach oddziałuje na układ nerwowy, wiąże się trwale z receptorami nikotynowymi zaburzając ich metabolizm. Powoduje to uczucie lekkości, zmianę postrzegania otoczenia, światłowstręt, zmęczenie, uczucie oderwania od rzeczywistości, wymioty oraz biegunkę. W jeszcze większych dawkach mogą pojawić się halucynacje, natomiast w bardzo wysokich dawkach następuje utrata przytomności i śmierć. Nikotyna powoduje zwiększenie wydzielania wazopresyny, angiotensyny II oraz endoteliny-1, które zwiększają ryzyko wystąpienia stanu przed zakrzepowego.
Nikotyna i inne substancje zawarte w tytoniu i w dymie tytoniowym powodują silne uzależnienie fizyczne i psychiczne. Na skutek łączenia się nikotyny z receptorami nikotynowymi, zwiększa się stężenie dopaminy w mózgu i dochodzi do chwilowej poprawy nastroju. Gdy nikotyna dostarczana jest systematycznie, w mózgu następuje zwiększenie liczby receptorów nikotynowych. Organizm staje się mniej wrażliwy na nikotynę, przez co potrzebuje jej (papierosów) coraz więcej, aby utrzymać efekt poprawy nastroju jak na początku stosowania. Jest to klasyczny przykład rozwoju tolerancji i uzależnienia.
W przypadku papierosa nikotyna działa niemal od razu, około 7 sekund potrzeba
aby przedostała się z jamy ustnej do mózgu. Biologiczny okres półtrwania nikotyny w mózgu wynosi około 2 godzin. W organizmie człowieka ponad połowa przyjętej nikotyny ulega w wątrobie przemianie do kotyniny.
Palenie tytoniu, czyli nikotyna może przyczyniać się do:
-wzrostu zachorowań na choroby układu krążenia i serca (np. zawał, udar, choroba niedokrwienna)
-wzrostu zachorowań na nowotwory (np. rak jamy ustnej, gardła, krtani, płuc) -zwiększenia ryzyka wystąpienia Obturacyjnej Choroby Płuc
-wystąpienia niepłodności oraz powikłań w czasie ciąży
3. Produkty lecznicze wspierające rzucenie palenia
W Polsce w obrocie aptecznych dostępnych jest wiele preparatów wykorzystywanych w nikotynowej terapii zastępczej, czyli wspomagających rzucenie palenia. Preparaty
te można podzielić na różne grupy, w zależności od substancji aktywnych, sposobu oraz formy podania.
a) Pierwsza grupą są preparaty zawierające cytyzyne.
Cytyzyna jest substancją występującą w złotokapie zwyczajnym Laburnum anagyroides.
Wykazuje podobny mechanizm działania do nikotyny, łącząc się z receptorami N-acetylocholinowymi. Połączenie to jest silniejsze i trwalsze niż połączenie nikotyny
z tym receptorem, przez co wypiera nikotynę z receptorów. Cytyzyna wykazuje działanie pobudzające na układ nerwowy, przez co powoduje wzrost stężenia dopaminy. Zwiększa wydzielanie adrenaliny oraz powoduje podwyższenie ciśnienia.
Cytyzyna jest stosowana w leczeniu nikotynizmu, ze względu na podobieństwo działania do nikotyny. Działanie cytyzyny wywołuje uczucie zadowolenia i przyjemności podobne do tego występującego po zapaleniu papierosa, przez co jest z powodzeniem stosowana w stopniowym odzwyczajeniu od papierosów, końcowym rezultatem jest rzucenie palenia.
Produkty lecznicze zawierające cytyzynę: Tabex, Desmoxan i Recigar. Opakowania
tych preparatów zawierają 100 tabletek, które zawierają po 1,5mg cytyzyny. Pełna kuracja trwa 25 dni.
Dni terapii Dawkowanie Maksymalna dawka dobowa
Od 1 do 3 dnia 1 tabletka co 2 h 6 tabletek Od 4 do 12 dnia 1 tabletka co 2,5 h 5 tabletek Od 13 do 16 dnia 1 tabletka co 3h 4 tabletki Od 17 do 20 dnia 1 tabletka co 5h 3 tabletki Od 21 do 25 dnia 1-2 tabletki dziennie 2 tabletki
b) Druga grupą są preparaty zawierają czystą nikotynę. Nie dostarczamy do organizmu innych substancji zawartych w tytoniu i w dymie tytoniowym, które są szkodliwe
dla organizmu i zdrowia człowieka. Wśród preparatów zawierające nikotynę wyróżniamy:
-pastylki i tabletki do ssania, -gumy do żucia,
-aerozol do jamy ustnej,
-przezroczyste plastry do naklejania na skórę (systemy transdermalne)
Pastylki i tabletki do ssania to lek ułatwiający rzucenie palenia, dostarczający nikotynę, przez co łagodzą objawy głodu nikotynowego. Pastylki przeznaczone są do jamy ustnej, w której ulegają rozpuszczeniu, nie należy ich rozgryzać ani połykać. Dawka jest dobierana indywidualnie do pacjenta w zależności od ilości wypalanych papierosów.
Tabletki występują w opakowaniach po 20 tabletek do ssania o mocy 1,5 mg, 2 mg i 4 mg.
Pastylki występują w opakowaniach po 72 pastylki o mocy 2mg i 4mg. Pastylkę
po umieszczeniu w jamie ustnej należy przesuwać z jednej strony jamy ustnej na drugą, aż do jej całkowitego rozpuszczenia.
Gumy do żucia Z pomocą gum można zapobiec lub osłabić objawy wynikające z odstawienia papierosów, dostarczając do organizmu w krótkim czasie niewielkie dawki nikotyny. Dawka powinna być ustalona indywidualnie w zależności od stopnia uzależnienia pacjenta. Stosuje się od 8 do 12 gum na dobę. Gumy występują w opakowaniach po 105 gum
o mocy 2 mg i 4 mg.
Aerozol do jamy ustnej jest środkiem stosowanym w nikotynowej terapii zastępczej.
Zwiększa stężenie nikotyny w organizmie i zmniejsza objawy odstawienia. Nikotyna zawarta w aerozolu wchłania się szybciej niż z gum czy pastylek do ssania. Dawkowanie zależne jest od etapu terapii.
Aerozole są dostępne w opakowaniach po 150 dawek o mocy 13,6 mg/ml (cool berry) i 1 mg/dawkę (miętowy).
Przezroczyste plastry do naklejania na skórę. Plastry do naklejania, zwane także systemami transdermalnymi stosowane są raz na dobę, pomagają zmniejszyć głód nikotynowy,
nie zaburzając codziennych czynności Podczas stosowaniu plastrów wchłania się kontrolowana ilość nikotyny do krwi przez skórę w ciągu dnia. Plastry występują w opakowaniach po 7 plastrów o różnej mocy: 7mg, 14mg i 21mg uwalnianych przez 24h lub 10mg, 15mg i 25mg uwalnianych przez 16h. Dawkę ustala się indywidualnie w zależności od ilości wypalanych papierosów.
Z powodu ograniczonych danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania nikotynowych gum do żucia, plastrów nikotynowych i inhalatorów z nikotyną u pacjentów: z dławicą piersiową, zaburzeniami rytmu serca, nadciśnieniem, niewydolnością mięśnia sercowego, niedawno przebytym zawale mięśnia sercowego lub udarze mózgu, leczenie należy rozpocząć pod ścisłą kontrolą lekarza.
c) Kolejną grupą są preparaty z bupropionem (np. Wellbutrin XR, Welbox, Zyban) dostępne na receptę.
Bupropion jest wybiórczym inhibitorem wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy, jest też słabym inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny. Stosowany jest w leczeniu depresji oraz hamuje objawy głodu nikotynowego. Zapobiega nawrotom palenia papierosów, jeśli jest stosowany przez 7-9 tygodni, pod kontrolą lekarza. Nie jest znany mechanizm działania w terapii rzucenia palenia papierosów.
d) Następnym preparatem stosowanym w odzwyczajeniu od palenia jest preparat z werenikliną (Champix) dostępny z przepisu lekarza.
Wareniklina wiąże się z cholinergicznym receptorem nikotynowym, blokując to połączenie dla nikotyny, ponieważ ma większe powinowactwo do tego receptora niż ona.
Lek ten wspomaga rzucenie palenia papierosów u osób dorosłych, zmniejsza głód nikotynowy i objawy odstawienia nikotyny, zmniejsza przyjemność palenia.
Leczenie lekiem Champix trwa 12 tygodni. W pierwszym tygodniu w 1-3 dniu pacjent stosuje tabletkę 0,5mg raz na dobę, w 4-7 dniu pacjent stosuje tabletkę 0,5mg dwa razy na dobę.
W kolejnych 11 tygodniach pacjent stosuje tabletkę 1mg dwa razy na dobę.
Działania niepożądane występujące bardzo często: bezsenność, ból głowy, nudności, zapalenie gardła i nosa, niezwykłe marzenia senne, często: biegunka i wymioty, ból brzucha i wzdęcia, ból w klatce piersiowej, duszności, kaszel, suchość w ustach.
4. E-papierosy
Papieros elektroniczny nazywany jest także e-papierosem lub elektronicznym inhalatorem nikotyny. Podczas palenia papierosa elektronicznego nie zachodzi proces spalania tytoniu, pacjent inhaluje się aerozolem powstałym z specjalnego płynu. Głównym składnikiem płynów, czyli e-liquidów, znajdujących się w e-papierosach jest glikol propylenowy i gliceryna, różne aromaty oraz nikotynę. Liquidy zawierając nikotynę
w różnych stężeniach, muszą być one odpowiednio oznakowane. Inhalowana para nie zawiera substancji smolistych, tlenku węgla i innych substancji rakotwórczych.
W porównaniu do papierosów tradycyjnych papierosy elektroniczne są mniej szkodliwe dla zdrowia pacjenta oraz osób przebywających w jego otoczeniu, które stają się biernymi palaczami. Przeprowadzane są badania nad skutecznością e-papierosów w terapii rzucenia palenia papierosów. Obecnie wśród dostępnych badań przeważa opinia, że e-papierosy mogą być stosowane jako nikotynowa terapia zastępcza, jeśli e-papierosy są stosowane zgodnie z przeznaczeniem. Papierosy elektroniczne są wykorzystywane jako alternatywne źródło nikotyny dostarczanej do organizmu podczas głodu nikotynowego.
Większość użytkowników e-papierosów to byli palacze, lub osoby, uzależnione od nikotyny, które chcą rzucić palenie i szukają alternatywnych źródeł nikotyny. Osoby, które zamieniły standardowego papierosa na e-papierosa stwierdzają, że zmniejszyły im się objawy ze strony układu oddechowego takie jak: kaszel, odksztuszanie, trudności z oddychaniem. Zauważyli poprawę smaku i lepiej odczuwają zapachy. Zgłaszają mniej problemów związanych z higieną uzębienia, nieświeżym oddechem oraz zapachem spowodowanym dymem papierosowym, którym przesiąknięte są ubrania. Wielu palaczy papierosów decyduje się na e-papierosy, ponieważ są one tańsze od standardowych papierosów.
5. Skutki palenia papierosów na zdrowie pacjenta
Palenie papierosów ma szkodliwy wpływ na zdrowie pacjenta. Nikotyna i substancje smoliste zawarte w dymie papierosowym mają niepożądane negatywne skutki na wiele narządów i układów w organizmie, niekorzystnie wpływają także na wagę, skórę oraz aktywność fizyczną osoby palącej.
Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, negatywny wpływ palenia papierosów na układ odpornościowy. Wyniki z badań wykazały, że papierosy osłabiają odporność organizmu. Palenie papierosów może prowadzić do wzrostu ciśnienia
i cholesterolu, zwiększa ryzyko wystąpienia infekcji układu oddechowego. Dym papierosowy może prowadzić do licznych chorób układu krążenia, oddechowego, odpornościowego, alergii i nowotworów.
Wpływ na reumatoidalne zapalenie stawów oraz cukrzycę.
Palenie papierosów jest wymienianie jako jeden z czynników wystąpienia reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Dym papierosowy może wpływać na ekspresje genów, co może skutkować aktywowaniem szlaków sygnałowych i rozwojem RZS. Badania wykazały,
że u osób palących 20 papierosów przez 20 lat występuje większe prawdopodobieństwo wystąpienia RZS niż u osób nie palących. Dopiero po 20 latach od rzucenia palenia prawdopodobieństwo zachorowania jest takie samo jak u osób niepalących. Badania wykazały, że palenie papierosów odpowiada za 20% zachorowań na RZS. Palenie papierosów negatywnie wpływa na farmakoterapię RZS, organizm nie wykazuje odpowiedzi na leczenie metotreksatem, przez co leczenie RZS jest utrudnione.
Nikotyna może nasilać insulinooporność, co może powodować podwyższony poziom hemoglobiny glikowanej. Palenie papierosów przez cukrzyków utrudnia leczenie cukrzycy i powoduje zwiększenie dawek leków.
Wpływ na antykoncepcje hormonalną i płodność u mężczyzn.
Palenie papierosów nie ma wpływu na działanie hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych, jednak może prowadzić do nasilenia powikłań zakrzepowo-zatorowych, wywołanych stosowaniem antykoncepcji. Zarówno tabletki antykoncepcyjne i papierosy mogą prowadzić do chorób układu krążenia, dlatego stosowanie ich jednocześnie nie jest wskazane.
Palenie papierosów przez mężczyzn może skutkować zaburzeniami hormonalnymi oraz pogorszeniem procesu spermatogenezy. U palaczy zaobserwowano pogorszenie jakości nasienia: zmniejszona liczba plemników, gorsza morfologia i ruchliwość plemników,
co w późniejszym czasie może prowadzić do bezpłodności. Dym papierosowy może prowadzić do zwiększenia liczby reaktywnych form tlenu i azotu w organizmie, co może powodować stres oksydacyjny, który może uszkadzać śródbłonek naczyń i prowadzić
do zaburzeń erekcji. Mężczyźni, którzy chcą poprawić jakość swojego nasienia, powinni zrezygnować z palenia papierosów.
Palenie papierosów ma negatywny wpływ na układ krążenia, nadciśnienie tętnicze i zakrzepice.
Palenie zalicza się do czynników ryzyka które mogą powodować choroby serca i układu krążenia. Nikotyna zwęża naczynia, zmniejsza natlenienie tkanek, powoduje arytmie serca, może prowadzić do miażdżycy. palenie może prowadzić do zaostrzenia choroby wieńcowej, wzrostu nadciśnienia tętniczego i niewydolności serca. Rzucając palenie, trzykrotnie
zmniejszasz ryzyko chorób układu krążenia.
Wpływ na układ oddechowy i płuca
U nałogowych palaczy płuca są osłabione, co prowadzi do zmniejszenia wydolności oddechowej oraz zniszczenia nabłonka migawkowego. Nabłonek oczyszcza drogi oddechowe z zanieczyszczeń, przez jego zniszczenie te funkcje są osłabione i może prowadzić to do infekcji. Popularnym objawem choroby płuc wywołanej przez papierosy jest kaszel palacza, wywołany zapaleniem oskrzelików. Papierosy mogą prowadzić do przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), oraz rozedmy.
Groźnymi konsekwencjami palenia papierosów jest rak krtani i rak płuc. Przy raku krtani pacjenci odczuwają chrypę, problemy z połykaniem, duszności, może pojawić się guz na szyi.
Rak płuc zaczyna się od zaniku nabłonka orzęsionego oskrzeli, co prowadzi do upośledzenia oczyszczania dróg oddechowych, w konsekwencji zaczynają pojawiać się niefunkcjonalne komórki. Ryzyko wystąpienia raka płuc wzrasta wraz z liczba wypalonych papierosów, długością palenia i sposobem zaciągania się dymem. 85% zachorowań na raka płuc jest wywołana paleniem papierosów. Rozwój raka płuc jest procesem długotrwałym. Palenie papierosów w młodości, może skutkować rakiem płuc na starość. Palenie papierosów może prowadzić do raka warg, gardła i przełyku.
Wpływ na jamę ustną, mózg oraz wątrobę
U osób palących papierosy występuje niedobór wit. C, co może prowadzić do kruchości szkliwa i zmian w miazdze zęba. Dym tytoniowy powoduje próchnicę i przebarwienia zębów oraz trudny do usunięcia osad i kamień nazębny. Papierosy mogą powodować choroby dziąseł, przyzębia oraz nieprzyjemny zapach z ust.
Palenie papierosów zwiększa wydzielanie śliny, co utrudnia trawienie, zmniejsza łaknienie.
Papierosy mogą prowadzić do przewlekłego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, co może prowadzić do zaburzeń smaku i podatności na urazy - nadżerki i owrzodzenia.
Palenie papierosów zalicza się do jednego z głównych czynników wystąpienia udaru mózgu.
U osób palących to ryzyko wzrasta 2-3 krotnie. Związane jest to z wystąpieniem zakrzepów, zmniejszeniem przepływu krwi i transportu tlenu oraz rozwojem miażdżycy.
Nikotyna zawarta w papierosach działa uzależniająco, może powodować uzależnienie fizyczne i psychiczne. Nikotyna wpływa na wydzielanie dopaminy, która zwiększa uczucie przyjemności, zmniejsza uczucie lęku i napięcia, może powodować zmniejszenie apetytu.
rzucenie palenia może skutkować głodem nikotynowym, który może powodować bóle głowy, uczucie niepokoju lub wzrost wagi.
Palenie papierosów przez długi okres czasu może powodować zmiany w korze mózgowej, zmniejsza się liczba komórek nerwowych przez co obserwuje się wiele cienkich miejsc.
Rzucenie palenia pozwala na częściowe odbudowanie kory mózgowej.
Palenie papierosów może prowadzić do zwiększonego ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera.
Palenie papierosów zarówno tradycyjnych, jak i e-papierosów negatywnie wpływa na wątrobę. Papierosy mogą być przyczyną niealkoholowego stłuszczenia wątroby, oraz nowotworów wątroby.
Wpływ na aktywność fizyczną, wagę oraz urodę
Osoba paląca papierosy podczas aktywności fizycznej o wiele szybciej i łatwiej się męczy.
Jest to czynnik, który zniechęca takie osoby do aktywności i ćwiczeń. Płuca osoby nie palącej są nawet trzy razy bardziej wydolne niż osoby palącej papierosy, przez co palacz może mieć problemy z oddychaniem. Papierosy wpływają również niekorzystnie na mięśnie, następuje wzmożona produkcja białka miostatyny, które blokuje tworzenie nowych włókien mięśniowych. Mięśnie są o wiele słabsze, trudno o ich wzrost i rozwój. Palenie papierosów zwiększa ciśnienie tętnicze i obciąża serce, przez co osoby palące muszą zachować ostrożność przy aktywności fizycznej. Palenie papierosów może przyspieszać rozwój osteoporozy, osoby palące papierosy narażone są na złamania kości. Palenie papierosów wpływa negatywnie na aktywność fizyczną obu płci. Palenie powyżej 10 papierosów dziennie zmniejsza aktywność fizyczną kobiet i mężczyzn. Palenie papierosów zmniejsza wydolność i wytrzymałość płuc. Badania wykazały, że aktywność fizyczna pomaga w wyjściu z nałogu, zmniejsza ona chęć sięgnięcia po papierosa. Bieganie ma wielki wpływ na rzucenie palenia, wykryto zależność u palaczy, którzy biegali: im więcej biegają, tym mniej palą papierosów.
Osoby palące papierosy często nie rezygnują z nałogu, ponieważ boją się wzrostu wagi, który może nastąpić po zerwaniu z nałogiem. Proces ten może być spowodowany zwolnieniem metabolizmu i mniejszym spalaniem kalorii. Nikotyna i związki z dymu papierosowego przyczyniają się do przyspieszenia akcji serca, co powoduje przyspieszenie metabolizmu i spalanie większej ilości kalorii. Po rzuceniu palenia często pojawia się zwiększony apetyt, jedzenie ma także lepszy smak, ponieważ pacjent nie ma już zaburzeń smaku związanych z paleniem papierosów. Często zdarza się, że w sytuacjach stresowych palacze sięgają po papierosy, w trakcie terapii antynikotynowej i po niej, często w miejsce papierosa sięgają po słodycze lub niezdrowe przekąski, co prowadzi do wzrostu wagi. Jeśli pacjent chce utrzymać swoją wagę po rzuceniu palenia, może udać się do dietetyka w celu ustalenia odpowiedniej diety lub zadbać o odpowiednią aktywność fizyczną.
Palenie papierosów źle wpływa także na skórę palacza, przeprowadzone badania określiły cechy twarzy palacza. Do twarzy nikotynowej zalicza się zabarwiona na szaro skóra, zmarszczki wokół ust i oczu oraz liczne przebarwienia. Już po miesiącu od rzucenia palenia skóra będzie wyglądać lepiej, będzie bardziej nawilżona i jędrna. Palenie papierosów osłabia także paznokcie i włosy. Włosy są mniej atrakcyjne, matowe, wypadają i szybciej siwieją.
Paznokcie są kruche i łamliwe, może pojawić się na nich żółtawy odcień. Po zerwaniu z nałogiem potrzeba kilka miesięcy na odzyskanie pięknych włosów i paznokci.
6. Palenie papierosów w okresie ciąży i laktacji
Organizm kobiety w ciąży jest wyjątkowo wrażliwy i narażony na działania związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym. Palenie papierosów powoduje niekorzystne skutki nie tylko dla zdrowia ciężarnej, lecz ma bardzo negatywny wpływ na płód, co może być przyczyną wielu schorzeń i chorób u dziecka. Według przeprowadzonych badań
na świecie 15-20% kobiet w ciąży pali papierosy, natomiast 30% narażonych jest na palenie bierne. Ocenia się, że problem może występować nawet częściej. W Polsce wg WHO 20-30%
ciężarnych aktywnie pali papierosy, zaś ponad połowa nie palących jest narażona na palenie bierne. W czasie ciąży tylko co trzecia kobieta przestaje palić papierosy.
Związki alkaloidów znajdujące się w dymie tytoniowym zmniejszą produkcje progesteronu, który jest odpowiedzialny za utrzymanie ciąży. U kobiet palących papierosy występuje prawie dwa razy większe ryzyko wczesnych poronień. Największy negatywny wpływ
na rozwój płodu, ma palenie papierosów w trzecim trymestrze ciąży.
Palenie papierosów przez kobiety ciężarne jest bardzo szkodliwe dla płodu i wiąże
się z ryzykiem wystąpienia wielu powikłań ciążowych. Istnieje ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej, poronienia, obumarcia płodu. Palenie papierosów może przyczynić
się do przodującego łożyska, zahamowania wzrostu płodu, zmniejszenia przepływu krwi, co prowadzi do zmniejszenia wymiany tlenu i substancji odżywczych, skutkuje
to niedotlenieniem i niedowagą u noworodka. Papierosy mogą przyczynić się do pogorszenia stanu odżywienia kobiety ciężarnej, skrócenia trwania czasu ciąży, co prowadzi
do wcześniejszego porodu. Dziecko, którego mama paliła papierosy w ciąży jest bardziej podatne na choroby niemowlęce i wczesnodziecięce.
W okresie karmienia piersią palenie papierosów może przyczynić się do zmniejszenia produkcji mleka, co może prowadzić do zahamowania laktacji. Nikotyna jest substancją przenikającą z mlekiem matki do dziecka, może to prowadzić do zatrucia nikotynowego u noworodka, zaburzeń oddychania i w konsekwencji do śmierci łóżeczkowej. Nikotyna która przedostanie się do organizmu dziecka może powodować bezsenność, niepokój, wymioty i biegunkę. Dziecko może chorować na zapalenie płuc, oskrzeli, choroby górnych dróg oddechowych, astmę, zapalenie ucha środkowego i głuchotę w dziecięcym wieku.
Palenie papierosów w okresie połogu i laktacji może przyczyniać się do epizodów depresyjnych u kobiety.
7. Wnioski
W Polsce problem uzależnienia od nikotyny dotyczy bardzo dużej grupy osób, mimo powszechnej dostępności do informacji o negatywnych skutkach palenia i środków wspomagających rzucenie palenia, do palenia przyznaje się co czwarta dorosła osoba.
Widoczna jest jednak tendencja spadkowa w liczbie osób palących papiery w porównaniu do ubiegłych lat oraz większa świadomość wśród palaczy o szkodliwym działaniu nikotyny.
Palenie papierosów ma wiele negatywnych skutków na zdrowie palacza, jak i osób przebywających w jego towarzystwie, które stają się biernymi palaczami.
Kobiety w ciąży i w okresie karmienia piersią powinny zrezygnować z palenia papierosów, które są szkodliwe dla nich i dla dziecka.
Regeneracja organizmu po wyjściu z nałogu jest długotrwała i może nastąpić nawet po kilku miesiącach od rzucenia palenia, dlatego warto zacząć terapię jak najszybciej.
8. Piśmiennictwo
Stępniowska A., Kowalczyk M., Cholewińska E., Ognik K., E-papierosy – pomoc w rzuceniu palenia czy zagrożenie?, „Hygeia Public Health” 2017, 52 (2), s. 86-95.
Sochaczewska D., Czeszyńska M.B., Konefał H., Garanty-Bogacka B., Palenie czynne lub bierne w okresie ciąży, a wybrane parametry morfologiczne i powikłania okresu noworodkowego, Ginekol Pol. 2010, 81, s.687-692
Etter Jean- Francois- Cała prawda o e-papierosach, Wydawnictwo Filia, 2014, Poznań
Kośmider L., Knysak J., Goniewicz M., Sobczak A. (2012) Elektroniczny papieros – bezpieczny substytut papierosa czy nowe zagrożenie?, Przegląd Lekarski 69/10.
Bullen C, McRobbie H, Thornley S, et al. Effect of an electronic nicotine delivery device (e cigarette) on desire to smoke and withdrawal, user preferences and nicotine delivery:
randomised cross-over trial. Tob Control 2010, 19(2): 98-103.
Bullen C, Williman J, Howe C, et al. Study protocol for a randomised controlled trial of electronic cigarettes versus nicotine patch for smoking cessation. BMC Public Health 2013, 13: 210.
Polañska K., Hanke W., Laudañski T., Kalinka J. (2007) Serum cotinine level as a biomarker of tobacco smoke exposure during pregnancy. Ginekol Pol. 78(10): 796-801.
Brynczka. O. (2003) Exposure to enviromental tobacco smoke in Euro: a review. Technical report World Health Organisation Regional Office for Europe. WHO. Bonn
Pichini S., Basagaña X.B., Pacifici R. i wsp.(2000) Cord serum cotinine as a biomarker of fetal exposure to cigarette smoke at the end of pregnancy. Environ Health Perspect. 108(11):
1079-1083.
Schellscheidt J., Jorch G., Menke J. (1998) Effects of havey maternal smoking of intrauterine growth patterns in sudden infant death victims and surviving infants. Eur J Pediatr. 157(3):
246-251.
Polańska K., Hanke W. (2004) Palenie papierosów przez kobiety ciężarne a przebieg i wynik ciąży – przegląd badań epidemiologicznych. Przegl Epidemiol. 58: 683-691
McLnnes R.J., Love J.G., Stone D.H. (2001) Independent predictors of breastfeeding intention in a disadvantaged population of pregnant women. BMC Public Health. 10(1): 118 Wyka J., Misiarz M., Malczyk E., Zołoteńka - Synowiec M., Całyniuk B., Smółka B.,
Mazurek D.: Ocena spożycia alkoholu, kawy i palenia papierosów wśród kobiet w ciąży.
Bromat. Chem. Toksykol. XLVIII, 2015, 3:578 – 582.
Bojkowski Ł, Mojs E. Palenie tytoniu i konsekwencje tego nałogu dla zdrowia osób w podeszłym wieku. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu. 2 51.2017:220-224
Ochwanowska E, Stanisławska I. Wpływ dymu tytoniowego na płodność mężczyzn.
Medycyna Środowiskowa 2017, Vol. 20, (2): 46-51
Feifei Qiu, Chun-Ling Liang, Huazhen Liu,Yu-Qun Zeng, Impacts of cigarette smoking on immune responsiveness: Up and down or upside down? Oncotarget., 2017 Jan 3; 8(1): 268–
284.
Centrum Badania Opinii Społecznej, KONSUMPCJA NIKOTYNY - Raport z badań ilościowych dla biura do spraw substancji chemicznych Warszawa, listopad 2020
Galler C., Choroby serca i układu krążenia, MedPharm Polska, 2011 Wrocław, s. 114-115 Arnson Y., Shoenfeld Y., Amital H., Wpływ dymu tytoniowego na odporność, zapalenie i procesy autoimmunologiczne, „Dermatologia po Dyplomie” 1, 2010, nr 4, s. 31-43.
Matuszewska A., Wiland P.,Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów, „Przegląd reumatologiczny – czasopismo lekarzy reumatologów”, 2010, nr 2 (31), s. 7.
Ochwanowska E., Iwona Stanisławska I. , Łyp M., Chmielewski J., Czarny-Działak M., Florek- Łuszczki M., Wpływ dymu tytoniowego na płodność mężczyzn, Medycyna Środowiskowa - environmental Medicine 2017, Vol. 20, no. 2, 46-51
Korzeniowska K., Cieślewicz A., Pawlaczyk M., Stosowanie hormonalnej antykoncepcji a palenie tytoniu, „Farmacja Współczesna” 2014, 7, s. 101–104.
Kustra J., Kalisz M., Szczepańska-Szarej A. Palenie tytoniu jako czynnik ryzyka udaru mózgu.
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2014. 20 (49); 1.
Sałata-Nowak J., Flisiak I., Chodynicka B., Wpływ dymu tytoniowego na skórę, „Przegląd Dermatologiczny” 2010, 97, 342-348.
Milnerowicz H., Śliwińska-Mossoń M., Wpływ palenia papierosów na wydolność fizyczną u młodych mężczyzn, „Przegląd Lekarski” 2007, 64, 10, s. 660-663,
Milnerowicz H., Śliwińska-Mossoń M., Kasprzyk I., Wpływ palenia papierosów na wydolność fizyczną u młodych kobiet, „Przegląd Lekarski” 2007, 64, 10, s. 656-659,
https://pl.wikipedia.org/wiki/E-papieros https://pl.wikipedia.org/wiki/Nikotyna https://pl.wikipedia.org/wiki/Papieros
https://recigar.pl/e-papieros-czy-papieros-co-jest-zdrowsze-i-mniej- szkodzi/#Niebezpieczenstwa_zwiazane_z_e-papierosem
https://leki.pl/poradnik/jakie-ryzyko-niesie-ze-soba-palenie-papierosow-w-ciazy/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Bupropion
https://www.ema.europa.eu/en/documents/overview/champix-epar-summary- public_pl.pdf
https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/rpl/
Charakterystyka Produktu Leczniczego Tabex Charakterystyka Produktu Leczniczego Desmoxan Charakterystyka Produktu Leczniczego Recigar Charakterystyka Produktu Leczniczego Champix Charakterystyka Produktu Leczniczego Wellbutrin XR Charakterystyka Produktu Leczniczego Nicorette Gum Charakterystyka Produktu Leczniczego Nicorette Spray
Charakterystyka Produktu Leczniczego Nicorette Tabletki do ssania
Charakterystyka Produktu Leczniczego Nicorette Invisipatch System transdermalny Charakterystyka Produktu Leczniczego NiQuitin Pastylki do ssania
Charakterystyka Produktu Leczniczego NiQuitin MINI
Charakterystyka Produktu Leczniczego NiQuitin przezroczysty - System transdermalny
