• Nie Znaleziono Wyników

Joanna Łucka. Sofokles Król Edyp

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Joanna Łucka. Sofokles Król Edyp"

Copied!
19
0
0

Pełen tekst

(1)

Joanna Łucka

Sofokles

Król Edyp

(2)

Król Edyp

Sofokles

utalentowany i wykształcony muzycznie

pochodził z zamożnego mieszczaństwa

piękny duchowo i cieleśnie (kalokagatia)

cieszył się szacunkiem, sympatią i dobrą reputacją

przyjaźnił się Peryklesem

• stąd w jego twórczości pojawiają się kwestie polityczne – dotyczące idealnego władcy lub państwa;

twórczość przepełniona patriotyzmem, tradycyjnością, religij- nością

• jednocześnie pesymizmem i fatalizmem;

w ciągu 90-letniego żywota napisał ponad 120 utworów

• do naszych czasów w całości przetrwało 7;

(3)

Król Edyp

rodzaj i gatunek

literacki

rodzaj

• dramat;

gatunek

• tragedia;

spełnia wymogi typowej antycznej tragedii

zasada trzech jedności

• czasu – czas trwania akcji jest porównywalny do czasu odgrywania sztuki;

• miejsca – akcja dzieje się w jednym miejscu – przed pała- cem w Tebach;

• akcji – zdarzenia dotyczą tylko historii Edypa;

(4)

Król Edyp

obecny jest chór

zasada decorum – odpowiedniość stylu do gatunku

• tragedia: styl wysoki;

• komedia: styl niski;

• dobór aktorów:

• tragedie – szlachetnie urodzeni

• komedie- pochodzenie plebejskie;

zasada nieprzedstawiania scen krwawych

zasada niezmienności charakteru postaci

tytułowanie dzieła imieniem głównego bohatera

brak scen zbiorowych (maksymalnie 3 aktorów)

rodzaj i gatunek

literacki

(5)

Król Edyp

geneza utworu

antyk

• V w. p.n.e.;

fabuła jest silnie osadzona w mitologii

• mit o rodzie Labdakidów;

ukazanie siły dominującej i determinującej rozwój wypadków

• wiara w fatum i przeznaczenie;

(6)

Król Edyp

mit o rodzie ladakidów

Przedstawia dzieje rodu Lajosa, nieszczęśliwego króla Teb, syna Labdakosa. Wyrocznia ostrzegła Lajosa, że zginie on z ręki swojego syna, który potem ożeni się z własną matką – Jokastą. Lajos usiło- wał zapobiec tym wypadkom, lecz na próżno. Porzucony w górach i okaleczony chłopiec (Edyp) nie umarł, lecz wychował się w króle- stwie Koryntu, które uważał za swoją ojczyznę. Jako młodzieniec udał się do wyroczni delfickiej, która ostrzegła go, że zabije on swo- jego ojca i ożeni się z matką. Oddalając się z Koryntu, aby uniknąć spełnienia się przepowiedni, Edyp nieświadomie wypełnił ją. W wą- wozie górskim wdał się w kłótnię z napotkanym podróżnym. Zabił go, po czym, dużo później, okazało się, że był to Lajos – jego ojciec.

W Tebach Edyp rozwiązał zagadkę Sfinksa i w nagrodę pojął za żonę Jokastę, nie wiedząc, że jest ona jego matką. Z tego małżeństwa na- rodziły się dzieci: Polinejkes, Eteokles, Antygona i Ismena. Po latach klątwa zapanowała nad królestwem.

(7)

Król Edyp

Przyczynę nieszczęścia wyjaśnił wieszcz Tejrezjasz – oskarżył

Edypa o ojcobójstwo i kazirodztwo. Zrozpaczony Edyp wykłuł sobie oczy, a Jokasta powiesiła się. Rządy w Tebach objęli synowie Edypa:

Polinejkes i Eteokles, mieli oni co rok wymieniać się na tronie. Ete- okles jednak nie dotrzymał słowa, więc Polinejkes znalazł sojusz- nika i napadł na Teby. W wyniku wojny zginęli obaj bracia. Kreon, nowy król Teb, wydał zakaz pochowania zwłok zdrajcy Polinejkesa.

Antygona nie usłuchała rozkazu, za karę poniosła śmierć.

mit o rodzie

ladakidów

(8)

Król Edyp

świat

przedstawiony

czas

• jeden dzień;

miejsce

• plac przed pałacem Króla Edypa w Tebach;

akcja

• historia Króla Edypa;

• ukazanie siły hybris oraz fatum;

główni bohaterowie

• Król Edyp, Jokasta, Kreon, Tejrezjasz (Tyrezjasz), Chór Tebian;

(9)

Król Edyp

tematyka i problematyka

tragedia rodzinna króla Edypa

• odkrycie nieświadomie popełnionych przez niego zbrod- ni - ojcobójstwa i kazirodztwa

problem winy niezawinionej (inaczej cierpienie niezawinione, hamartia);

problem wypełniającej się przepowiedni;

problem zakazanej miłości;

problem kompleksu Edypa;

człowiek w poszukiwaniu własnej tożsamości;

(10)

Król Edyp

motywy literackie

hamartia

hybris

fatum

theatrum mundi

człowiek-marionetka

miłość rodzicielska

przepowiednia

samobójstwo i samookaleczenie

władza

wieszcz (Tejrezjasz)

(11)

Król Edyp

kluczowe pojęcia

hybris

fatum

hamartia

mit o rodzie Labdakidów

(12)

Król Edyp

kompozycja i konwencja

klasyczna tragedia antyczna

• dialogi;

• monologi;

• podział na części;

PROLOGOS

• wstęp;

• dialog lub monolog wprowadzający czytelnika w akcję;

PARODOS

• pierwsza część chóru;

(13)

Król Edyp

EPEJSODIA I STASIMONY

• epizody, meritum;

• wejścia chóru, komentarze;

EXODOS

• ostatnia pieśń chóru;

• Sofokles w klasyczny sposób dozuje napięcie w akcji tragedii

kompozycja

i konwencja

(14)

Król Edyp

interpretacja tytułu

dramatopisarze zwyczajowo umieszczali w tytule imię główne- go bohatera

bohater ten najczęściej był jednostką wybitną, dobrego pocho- dzenia

znaczenie imienia – „człowiek o przekłutych piętach”

ojciec Edypa (Lajos) przekłuwa malcowi stopy żelaznymi kolca- mi, by krew zwabiła dzikie zwierzęta

(15)

Król Edyp

filozofia w utworze

podejmuje ponadczasowy temat kruchości ludzkiego szczęścia i zmienności losu

mówi o znikomości ludzkiego życia

przestrzega przed pychą wobec bogów i wiarą w siebie

mówi o nieubłagalności fatum

przedstawienie starożytnej wiary w przeznaczenie;

(16)

Król Edyp

Edyp

urodził się w Tebach, wychował zaś w Koryncie pod okiem Poly- bosa i Meropy (przybranych rodziców)

jako władca był poważany przez lud Teb

rozwiązuje zagadkę Sfinksa, co świadczy o sprycie króla

troszczy się o poddanych

próbuje znaleźć przyczynę zarazy w mieście

kiedy dowiaduje się o swojej winie (kazirodztwie i ojcobójstwie) ujawnia się przed ludem

w ramach kary za przewinienia wydłubuje sobie oczy i skazuje się na tułaczkę

(17)

Król Edyp

Jokasta

żona i matka Edypa

po śmierci Lajosa, nieświadomie wychodzi za swojego syna

domyśla się, że Edyp jest jej synem – gdy miasto ogarnia zaraza – lecz wypiera to

gdy okazuje się, że jest matką Edypa, odbiera sobie życie po- przez powieszenie

(18)

Król Edyp

Kreon

brat Jokasty

nie jest żądny władzy

domyśla się, że Edyp jest synem Jokasty i Lajosa

Edyp oskarża go o spisek

jest opanowany i racjonalny

jest powszechnie szanowany przez poddanych

po ujawnieniu zbrodni Edypa szczerze mu współczuje

roztacza opiekę nad dziećmi Edypa po jego wygnaniu

(19)

Król Edyp

Tyrezjasz

niewidomy wieszcz

zna wyroki bogów

wyjawia prawdę o zabójstwie Lajosa i małżeństwie Jokasty

ma dobre intencje, lecz wie, że prawda zrujnuje życie króla

Cytaty

Powiązane dokumenty

z każd ą sceną, a pod koniec przechodzi w głębokie współczucie; rozsuw ają się coraz nowe zasłony, coraz wyraźniejszymi się stają rysy okropnej tajemnicy. W

O Panie, który ziemicą tą władasz, Widzisz, jak garnie się wsze pokolenie Do twych ołtarzy; jedni to pisklęta Długiego lotu nie zdolne, a drugich Wiek już pogarbił; ja

Kreon długo nie wraca, ale kiedy tylko się zjawi, Edyp zaraz wysłu- cha rad wyroczni i zastosuje się do nich.. Słychać krzyki

Charakterystyka teatru greckiego

W węższym, zaznacza się w tych opracowaniach problematyka pytań rozumianych jako samorzutne wypowiedzi dzieci (uczniów) w toku zajęć edukacyjnych, a także

έρχονται καί διαλέγονται προς αυτόν, έπειτα δέ Ισμήνη παραγενομένη τα κατά την στάσιν απαγγέλλει των παί­.. διον καί τήν γενησομένην άιριξιν τοϋ

Narodzić się, aby kochać 41 kucja, takie jedno wyjęcie prawem człowieka spod prawa, to samobójcza śmierć moralna twórców tego prawa i zamach stanu na wszystko,

Tak, dowolny trójkąt rozwartokątny zmieści się w kole, którego średnicą jest jego najdłuższy bok – cięciwa koła opisanego?. Ma ona kształt większego prostopadłościanu