Stosunek stężenia adiponektyny i leptyny w surowicy krwi, jako wskaźnik ryzyka rozwoju insulinooporności i miażdżycy

Małgorzata KIEĆ-KLIMCZAK Małgorzata MALCZEWSKA-MALEC BohdanHUSZNO*

Stosunek stężenia adiponektyny i leptyny w surowicy krwi, jako wskaźnik ryzyka rozwoju insulinooporności i miażdżycy

ZakładBiochemiiKlinicznej Collegium Medicum UJ, Kraków Kierownik: Prof, dr hab. med.

AldonaDembińska-Kieć

‘Katedra i Klinika Endokrynologii Collegium Medicum UJ, Kraków

Kierownik:Prof, dr hab. med. Bohdan Huszno

Dodatkowesłowa kluczowe:

leptyna adiponektyna

wskaźnik leptyna/adiponektyna(Lep/AdipoR) otyłość

insulinooporność miażdżyca

Additional key words:

leptin adiponectin

leptin to adiponectinratio (Leo/AdipoR) obesity

insulin resistance atherosclerosis

Badaniasponsorowane przezgrant MNil PB: 2P05A06728, 501/NKL/48/L;

MNil3P05P08424,501/NKU49/L.

Adresdokorespondencji:

Lek. Małgorzata Kieć-Klimczak Zakład Biochemii Klinicznej UJCM 31-501 Kraków,ul. Kopernika 15a Fax: 012 4214073

e-mail: mkieck@mp. pl

Otyłość jest konsekwencją interak­

cji czynników genetycznych i środowi­

skowych i prowadzi do rozwoju poważ­

nych powikłań, takich jak insulino­

oporność, cukrzyca typu 2, nadciśnie­

nie tętnicze i miażdżyca. Tkanka tłusz­

czowa jest miejscem produkcji i uwal­

niania adipokin, w tym leptyny i adipo­

nektyny. Adiponektyna, której stężenie we krwi obniża się w przebiegu otyło­

ści wykazuje działanie przeciwcukrzy­

cowe i przeciwmiażdżycowe, nato­

miast leptyna, której stężenie w otyło­

ści wzrasta, wpływa na apetyt, na pro­

cesy związane z wydatkowaniem ener­

gii, (metabolizm lipidów, węglowoda­

nów) oraz procesy związane z różni­

cowaniem się komórek, jak i płodno­

ścią. Celem badania była ocena sto­

sunku stężenia leptyny i adiponektyny (Lep/AdipoR) w surowicy u pacjentów pochodzących z rodzin otyłych. Bada­

nie przeprowadzono u 80 pacjentów (43 kobiet i 37 mężczyzn), u których wykonano badania antropometryczne z oceną procentowej zawartości tkan­

ki tłuszczowej oraz doustny test tole­

rancji glukozy (DTTG) i doustny test lipemii poposiłkowej (DTLP). W suro­

wicy (na czczo) oznaczono: lipido- gram, stężenie leptyny (Elisa), adipo­

nektyny (Elisa) i czynnika von Wille- branda (vWF), (Elisa). W trakcie DTTG w odstępach co 30 min. przez 2 godzi­

ny pobierano krew na oznaczenia w surowicy stężenia glukozy i insuliny (IRMA). Na czczo i następnie po spo­

życiu bogatotłuszczowego posiłku (DTLP), co 2 godziny (0, po 2 godz., po 4 godz., po 6 godz., po 8 godz. ) ozna­

czano w surowicy stężenie triglicery- dów, wolnych kwasów tłuszczowych (WKT) oraz insuliny (IRMA). Dla każde­

go pacjenta wyliczono współczynnik insulinooporności HOMA wg wzoru:

[insulina (mU/ml) x glukoza (mmol/l)]/

22, 5. Stężenie adiponektyny w surowi­

cy było wyższe u badanych kobiet niż mężczyzn i niezależnie od płci obniża­

ło się wraz ze wskaźnikiem masy ciała (BMI), natomiast stężenie leptyny (rów­

nież wyższe u badanych kobiet) wzra­

stało. W grupie pacjentów z niskim stę-

Obesity is an effect of interaction of genetic and environmental factors.

It leads to development of serious complications, like insulin resistance, diabetes type 2, arterial hypertension and atherosclerosis. The adipose tis­

sue is a place where many adipokines, mainly leptin and adiponectin, are pro­

duced and released. Adiponectin, which blood level is decreased in obesity is considered to have antidi­

abetic and antiatherogenic effect.

While leptin, which blood level is in­

creased in obesity, is associated with regulation of appetite, energy expendi­

ture, lipids and carbohydrates metabo­

lism, cellular differentiation and pu­

berty. The aim of this research was estimation of leptin to adiponectin ra­

tio (Lep/AdipoR) in the blood of pa­

tients who came from obese families.

The study was carried out on 80 pa­

tients (43 female and 37 male). The antropometrie examination with pro­

portional contents of adipose tissue, oral glucose tolerance test (OGTT) and oral postprandial lipaemia test (OPLT) were performed. The fasting level of leptin (Elisa), adiponectin (Elisa) and von Willebrand factor (Elisa) lipidogram were performed. During OGTT blood was sampled in intervals of 30 minutes up to 2 hours, to meas­

ure glucose and insulin concentration.

In fasting state and then every 2 hours after consumption of a high-fat meal (OPLT), (0, 2 hours, 4 hours, 6 hours, and 8 hours) blood was sampled for:

trigliceride, glucose, free fatty acids and insulin concentration. The insulin resistance ratio (HOMA-IR) was calcu­

lated for each patient according to the formula: [insulin (mU/ml) x glucose (mmol/l)]/22. 5. Adiponectin blood level was higher in the examined women than in men. It (regardless to the sex) was decreased with decrease of body mass index (BMI). Blood level of leptin (also higher in women) was positively corelated with BMI. In the group of pa­

tients with low level of adiponectin in serum (below 5mg/ml in men and 10mg/ml in women) the highest con-

żeniem adiponektyny w surowicy (poniżej 5mg/ml u męż­

czyzn i 10mg/ml u kobiet) obserwowano najwyższe stęże­

nia glukozy i insuliny w kolejnych punktach czasowych DTTG i najwyższą wartość HOMA (4, 79 u mężczyzn i 4, 38 u kobiet). U pacjentów z wysokim stężeniem leptyny w suro­

wicy (powyżej 20ng/ml), w trakcie DTLP obserwowano naj­

wyższe stężenie insuliny, zwłaszcza w 2 godzinie testu (101, 75pmol/l) oraz najwyższą wartość współczynnika HOMA (4, 30). Stosunek stężenia leptyny do adiponektyny (Lep/AdipoR) był istotnie wyższy u osób otyłych w porów­

naniu do pacjentów z prawidłowym BMI. Lep/AdipoR wy­

kazywał wysoki współczynnik korelacji z BMI (r=0, 6267, p<0, 001), z HOMA (r=0, 5080, p<0, 001), ze stężeniem insuli­

ny na czczo (r=0, 5444, p<0, 001) i w 2 godz. DTLP (r=0, 5552, p<0, 001). Analiza ROC (ang. Receiver or Relative Opera­

ting Characteristic) wykazała, że w odniesieniu do otyłości Lep/AdipoR miał najlepsze właściwości różnicujące (war­

tość predykcyjna). Ocena stosunku stężenia leptyny do adiponektyny (Lep/AdipoR) może służyć jako dodatkowy wskaźnik w ocenie zagrożenia rozwoju powikłań otyłości (np. insulinooporność, uszkodzenie śródbłonka).

centration of glucose and insulin in successive time points of OGTT and the highest HOMA-IR value (4. 79 in men and 4. 38 in women) were observed. In patients with high level of leptin in serum (over 20 ng/ml), the highest concentra­

tion of insulin, especially in 2. hour of the test (101. 75 pmol/

I), and the highest HOMA-IR value (4. 30 during OPLT) were found. The Lep/AdipoR in the blood was significantly higher in obese patients in comparison to people with normal BMI.

Lep/AdipoR had high correlation factor with BMI (r=0. 6267, p<0. 001), with HOMA-IR (r=0. 5080, p<0. 001), with fasting insulin concentration (r=0. 5444, p<0. 001), and in 2. hour of OPLT (r=0. 5552, p<0. 001). ROC analysis (Receiver or Rela­

tive Operating Characteristic) showed that with reference to obesity Lep/AdipoR had the highest discriminatory value.

The estimation of Lep/AdipoR can be used as additional index in evaluation of obesity complications such as insu­

lin resistance and endothelial dysfunction.

Wstęp

Otyłość jest chorobą, której częstość stale wzrasta wspołeczeństwie rozwiniętych przemysłowo krajów. Jejwystępowanie wią­ że się ze zwiększonymspożyciemwysoko­ energetycznychpokarmóworaz zmniejszo­ ną aktywnościąfizyczną. Obecnie mówi się jużo epidemii otyłości - w Stanach Zjedno­

czonychjest niądotknięte ok.25% popula­ cji [9].

Otyłość jest stanem patologicznego zwiększenia masy tkanki tłuszczowej, bę­

dącej integralną składowąorganizmu.Jest to choroba, która groziw miarę przedłuża­ nia się jej trwania, rozwojem wielu powikłań narządowych i ogólnych (jak insulinoopor­

ność,cukrzyca typu2, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca,pewnego typu nowotwory i in. ).

Tkanka tłuszczowa wstanie zdrowia sta­

nowi 8-18% całkowitej masy ciała u męż­ czyzn i 14-28% u kobiet [13]. Głównąrolą tkanki tłuszczowej jest synteza, magazyno­

wanie (triglicerydy, estry cholesterolu) iuwal­ nianie do krążenia substratówenergetycz­

nych, np. wolnych kwasów tłuszczowych (WKT),glicerolu.Tkanka tłuszczowa speł­ nia również funkcję endokrynną produkując szereg białek (tzw. adipokin), które biorą udziałwkontroli łaknienia, regulacji ciśnie­

nia tętniczego, układu krzepnięciai fibryno- lizy, czy wrażliwości na insulinę, aleiwkon­ troli różnicowania się tkanek[10].

Najlepiejpoznanym izapewne najważ­ niejszymbiałkiem produkowanymprzezbia­ łą tkankę tłuszczowąjest leptyna. Gen Ob., odpowiedzialny za syntezę tego peptydu, zidentyfikowanow 1994 r. Leptyna jesthor­ monem polipeptydowym o masie cząstecz­

kowej 16, 7 kDa, składającym się z 167 ami­ nokwasów [14,15]. Stężenie leptynywe krwi jest mierzone w nanogramach i jest wprost proporcjonalnedozawartości tkanki tłusz­

czowej. Wzespole metabolicznym („diabe- sity”) stężenie tego hormonu we krwi wzra­

sta. Obecność receptorów dla leptyny stwierdzono w wielu tkankach organizmu, min. w podwzgórzu, wątrobie, mięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym, jajnikach,

jądrach, nerkach i tkance tłuszczowej. Jak również na poszczególnych komórkach (monocytach, komórkach NK, limfocytach CD4/CD8, komórkach ptrzustki, enterocy- tach iendotelium) [7].

Leptyna reguluje bilans energetyczny organizmu poprzez hamowanie aktywności ośrodka łaknienia w podwzgórzuoraz akty­ wację termogenezy[8]. Reguluje metabo­ lizm tłuszczów hamując syntezę lipidów w wątrobie. Leptyna zwiększającwrażliwość tkanek na insulinę, powodujezmniejszenie stężeniaglukozy wekrwi.Hamującwydzie­

lanieinsuliny, leptynanasila proces lipolizy tkanki tłuszczowej (zwiększeniepodstawo­

wej przemiany materii, wyrzut WKT -sub­ stratów w procesach energetycznych) [11].

W sposóbistotny wpływana proces angio- genezy (uwalniatlenek azotu ze śródbłon­

ka naczyń) [1]. Leptynajest jednym z czyn­

ników regulujących proces dojrzewania płciowego, prawidłowyrozwójpłodu, wpły­ warównieżna aktywność układu immuno­

logicznego, czy funkcje gruczołówwydzie­

lania dokrewnego (tarczyca).Zakresdzia­

łania leptynyw organizmie człowieka jest jak widać bardzo szeroki.

Innym białkiem produkowanym przez tkankętłuszczowąjest adiponektyna,która

Rycina 1

Objawyzwiązane zpoziomami leptyny iadiponektyny wekrwi wstanie zdrowia orazw otyłości.

Symptomsassocciatedwith leptin and adiponectin bloodlevelsIn health andobesity.

ZDROWIE OTYŁOŚĆ

T adiponektyna 'I' leptyna

przerost

adiponektyna ■i leptyna^

"“'o'' tk. tłuszczowa insulino wrażliwość

tk. tłuszczowa

Insulinooporność, tHGO, cukrzyca typu 2,

nadciśnienie, miażdżyca choroba niedokrwienna serca

Tabela I

Charakterystykaantropometryczna imetaboliczna pacjentów (n=80).

The anthropometric and metabolic characteristicsof the patients (n=80).

średnia SD

wiek (lata) 45,77 18, 1

BMI(kg/m2) 33,39 7,3

tkanka tłuszczowa (%) 35,22 18,8

cholesterol całk. (mmol/l) 5,26 0,8

triglicerydy (mmol/l) 1, 47 0,5

HDL chol. (mmol/l) 1,33 0,2

LDL chol.(mmol/l) 3, 24 0,76

glukoza naczczo (mmol/l) 5, 47 1,2

insulinanaczczo (mmol/l) 14,57 8, 8

HOMA-IR 3,80 3,3

adiponektyna(pg/ml) 8,29 4,7

leptyna (jig/l) 16,19 10,0

Przegląd Lekarski 2008 /65/12 845

Rycina 2

Stężenie adiponektyny oraz leptyny w zależności od BMIu mężczyzn i kobiet.

Relationshipbetween adiponectin and leptin levelsandchangesin BMI inmales and females.

Rycina 3

DoustnyTest Lipemii Poposiłkowej (DTLP): Stężenieinsuliny (mIU/ml) wekrwioraz HOMA-IR u pacjentówzwysokim i niskimstężeniem leptyny.

Oral Postprandial LipaemiaTest (OPLT): Insulin(mIU/ml) bloodlevelsand HOMA-IRin patients withhigh and low leptin concentrations.

została opisana w 1995 roku. Adiponekty­ na kodowanajestprzez gen APM1, które­

go ekspresję wykazanowyłącznie w tkan­

cetłuszczowej. Adiponektyna jest zbudowa­

na z 244 aminokwasów.Jej stężenie u osób zdrowych wynosi ok. 5-30mg/ml (poziom rzędu 1000razywiększy od stężenia lepty­

ny) [2]. W przeciwieństwie dowiększości adipokin, wartości stężenia adiponektyny u osób otyłychsąobniżone, co prowadzido rozwoju insulinoopornościzwłaszcza w wą­ trobie i mięśniach szkieletowych. Poprawa wrażliwości na insulinę poprzezdziałanie adiponektyny wynika prawdopodobnie ze zwiększenia oksydacji kwasów tłuszczo­ wych orazze zmniejszenia glukoneogene- zywątrobowej(zmniejszonywyrzutgluko­

zyz wątroby - obniżenie HGO: ang. hepa- tocite glucose output) [2, 6]. Dodatkowo adi­

ponektyna posiada właściwości przeciw- miażdżycowe. Hamuje ona adhezjęmono- cytów do komórek śródbłonka oraztrans­

formacjęmakrofagów do komórekpianko­

watych [2, 16]. Zmniejsza syntezę białka C- reaktywnego i czynnika TNF-a. Poprzez syntezę śródbłonkowego NO (działanie na- czyniorozkurczające, antyapoptotyczne), adiponektyna działa protekcyjnie na śród- błonek, hamuje proliferację komórek mię- śniówki gładkiej naczyń nie dopuszczając do zwiększenia tonusu ścian naczyń [12].

Powyższe funkcje adiponektyna spełnia poprzez dwa rodzajereceptorów: AdipoRI zlokalizowany głównie w mięśniach szkie­

letowych iAdipoR2 w wątrobie.

Wzroststężenia leptyny, aspadekstę­

żenia adiponektyny w surowicykrwi w oty­ łości jest wiązanez powstaniem szeregu objawów zespołumetabolicznego [4, 5] (ry­

cina 1).

Celem pracy było sprawdzenie czy sto­ sunek stężenialeptyny do adiponektyny w surowicy krwi (Lep/AdipoR)może być mar­ kerem ryzyka rozwoju powikłańotyłości, ja­

kimi sąinsulinooporność czy miażdżyca.

Materiał i metody

Badania miały akceptację Komisji Etycznej UJ NR KABET/250/B/2002; KABET/107/B/2004,a pacjenci wyrażalipisemnązgodę na udział w nich.

Pacjenci:

Przebadano80 pacjentów pochodzących z rodzin otyłych -43 kobiety i37 mężczyzn należącychdo rodzin, w których przynajmniej wdwóch pokoleniach stwierdzo­ no otyłość, (co najmniej dwóch członków rodziny w pro­ stej liniiwykazywało BMI > 30 kg/m2). Byli to pacjenci Poradni LeczeniaZaburzeńLipidowych iOtyłości pocho­ dzący z południowej Polski. Średnia wieku wynosiła 45,77 lat, SD=18,1.

Do badania nie kwalifikowano osóbze współistnie­ jącymi poważnymi schorzeniami, zwłaszcza:

1. zcukrzycą

2. z zaawansowanąchorobą układu krążenia i objawami klinicznymi miażdżycy, 3. z chorobą nowotworową 4. z niewydolnościąnerek iwątroby, 5. z innymichorobami narządowymi, 6. oraz pacjentów palących papierosy,

nadużywających alkohol, uprawiających czynnie sport, a także pacjentów leczonych lekami hipolipemizującymii psychiatrycznymi.

Metody

Wśróduczestników przeprowadzono wywiad, ba­

danie podmiotowe i przedmiotowe. 1) Oceniono para­ metry antropometryczne (BMI, WHR). Pomiarprocento­

wej zawartościtkanki tłuszczowej,wodyi masy beztłusz­

czowejw całkowitej masie ciała przeprowadzonozapo­

mocą metodyimpedancji(pomiar oporuelektrycznego ciała),przy użyciuaparatu „MaltronBody Fat Analyzer BF-905” - Bioelectricalimpedance analyzer, BF-905 DI­ SPLAYS(Maltron InternationalLTD, Rayleigh,Essex, Wielka Brytania). Badanie toprzeprowadzono po 2 go­ dzinach od ostatniego posiłku, u osób, które w tymdniu niewykonywałyznacznych wysiłków fizycznych, nie pa­

liły tytoniu,nie piłyalkoholu lub napojówzawierających kofeinę lub teinę, nie przyjmowały leków(zwłaszcza moczopędnych) i nie były w trakciemiesiączki.

2) Badanialaboratoryjne wykonywano wkrwi żyl- nej pobieranej zżyły łokciowej. Wsurowicy (na czczo) oznaczono: lipidogram, stężenie leptyny (Elisa), adiponek­ tyny (Elisa)iczynnika von Willebranda (vWF), (Elisa).

W odstępach1-3tygodniowych przeprowadzano w niezależnych dniach kolejno doustnytest tolerancji glu­ kozy (DTTG) oraz doustny testlipemiipoposiłkowej (DTLP)wg Couderc'a, 1998[3].

Wykonanie DTTG: Pacjencinieprzyjmowali żad­ nych posiłków przezprzynajmniej 8 godzin poprzedza­

jących test. Test przeprowadzono wgodzinach poran­ nych (8.00-11.00) Wpróbkach krwi pobranych pięcio­ krotnie- na czczo(O'), a następniepo 30, 60,90,120 minutachpowypiciu75gglukozy (rozpuszczonych w około 300 mlwody) oznaczono stężenie glukozy oraz insuliny.

Wykonanie DTLP(wgCouderciwsp. ) [3]:3 dni poprzedzające test- pacjenci nie przyjmowali napojów zawierających alkohol, kofeinę lub teinę. W przeddzień testu - ostatni niskotłuszczowy posiłek około godziny 18.00. Od tego momentu przyjmowali tylko niskosłodzo- ne napoje. W trakcie testupacjenciniewykonywaliwięk­

szych wysiłków fizycznych i nie palili papierosów. Test

Rycina 4

DoustnyTestTolerancji Glukozy (DTTG):Stężenie insuliny (mlU/ml) i glukozy (mmol/l) we krwi orazHOMA-IR u mężczyzn i kobiet z wysokim i niskim stężeniem adiponektyny.

Oral GlucoseToleranceTesi (OGTT): Insulin(mlU/ml) and glucose(mmol/l)bloodlevels andHOMA-IR in men andwomen withhigh and low adiponectin concentrations.

przeprowadzonow godzinachod7. 30 do17. 30 (okres obserwacji- 8 godzin).Wramach DTTL posiłekzawie­ rał 80g tłuszczu (w tym nasycone kw.tł.: 50%, jednonie- nasyconekw. tł.: 40%, wielonienasyconekw.tł: 10%).W próbkachkrwi pobranych pięciokrotnie - na czczo (0'), a następnieco 2hdo ośmiu godzinobserwacjioznaczono stężenieinsuliny, wolnych kwasów tłuszczowych(WKT) oraz triglicerydów (TG).

Dlakażdego pacjenta wyliczono współczynnik in- sulinooporności HOMA-IR (ang. homeostatic model as- sesment)wg wzoru:

HOMA-IR=[insulina (mll/mL) xglukoza (mmol/L)]

/22,5

3) Obliczenia statystyczne wykonano przypomocy pakietu statystycznego StatSoft, Inc. (2003). STATISTI- CA (dataanalysis softwaresystem), wersja 6.

Do analizystatystycznej wykorzystanostandardo­ we metody statystyczne. Doopisu danych zastosowano funkcjestatystyki opisowej. Dane ciągleprzedstawiono podając liczności, średnią oraz odchylenie standardo­ we, natomiast dane skategoryzowane jakoczęstości. W przypadku danych ciągłych normalność rozkładubada­ no testemShapiro-Wilka. Wcelu określeniaróżnic po­

międzygrupami do analizy danych ciągłych, wzależno­

ści od rozkładu, zastosowano testy parametrycznelub nieparametryczne (t-Studenta,Mann-Whitney'a). Siłę związku pomiędzy cechami badano stosując współczyn­

nik korelacji rang Spearmana. Dane jakościowe porów­

nano testami związanymi z tablicami wielodzielczymi opartymi nastatystyce %2 (test %2 i jego odmiany- do­

kładny test Fisheraoraz %2 zpoprawką Yates’a) i współ­

czynnikuKendalla-tau. Używano testówdwustronnych.

Do porównań kilku wyodrębnionych podgrup stosowa­ noanalizę wariancji. Danezwiązane z przeprowadzo­ nymi pomiarami powtarzanymi (np. profil glikemii popo- siłkowej, profil lipemiipoposiłkowej)porównywano sto­ sując analizę wariancjipowtarzanych pomiarów (repe­ atedmeasures ANOVA).

W celu wyznaczeniawłasnościróżnicującychdla wybranychparametrów w odniesieniu do wystąpienia otyłościprzeprowadzonoanalizę krzywych ROC (ang.

Receiver or Relative Operating Characteristic), (Zwieg MH 1993). Hipotezy weryfikowano przyjmując poziom istotności p<0,05.

Wyniki

Charakterystykę pacjentów przedsta­

wiono w tabeli I.

Stężenie adiponektyny w surowicy było wyższe u badanych kobiet niżmężczyzn i niezależnie od płci obniżało się wraz ze wskaźnikiem masy ciała (BMI), natomiast stężenie leptyny (również wyższe u bada­

nych kobiet) wzrastało (rycina 2). Między stężeniem adiponektyny w surowicy krwi, a BMI istnieje znamienna, ujemna korelacja (p<0,05), natomiast między stężeniem lep­

tynya BMI znamienna dodatnia korelacja (r=0, 6894, p<0, 001). Ponadto ścisłązależ­ ność pomiędzy leptyną aBMI potwierdza znamienna dodatniakorelacja stężenia lep­

tyny, a procentowej zawartości tkanki tłuszczowej(r=0, 723, p<0, 001).

W badanej grupie pacjentów zostały obliczone medianydla adiponektyny i lep­

tyny. Odpowiednio wynosiły - adiponekty- na: 5mg/ml dla mężczyzn i 10 mg/ml dla kobiet orazleptyna: 20 ng/mldla obu płci.

Stanowiłyone kryteriapodziału- na pacjen­ tówz poziomem adipokinwysokim lub ni­ skim.Najwyższe stężenie insuliny w trakcie DTLP, zwłaszcza po 2 godzinie po przyję­ ciu bogatotłuszczowego posiłku oraz naj­ wyższe wartościHOMAzaobserwowano u pacjentówz wysokimstężeniem leptyny w surowicy krwi (rycina 3). Natomiast wDTTG wysokie stężenieinsuliny, glukozy orazin- sulinoopomość(wysoka wartość wsp. HOMA)

Przegląd Lekarski 2008 /65/12 847

Rycina 5

Wskaźnik Lep/Adipo u badanych pacjentów z rodzinną otyłością.

Lep/Adip ratioinpatients with familial obesity.

Rycina6

Związek pomiędzy wskaźnikiemLep/Adipo a HOMA- IR upacjentów zrodzinnąotyłością.

Relationship between Lep/Adip ratio and HOMA-IR in patients with familial obesity.

Rycina 7

Związek pomiędzy współczynnikiemLep/Adipo,a stężeniem vWF upacjentów zrodzinnąotyłością.

RelationshipbetweenLep/Adip ratioand vWF level in patients with familial obesity.

charakterystyczne były dlapacjentówo niskim stężeniu adiponektynywe krwi (rycina4).

Ponieważ zaburzenia gospodarki węglo­ wodanowej podczas DTLP byłylepiej cha­ rakteryzowane przez stężenieleptyny, na­

tomiast podczas DTTGbardziej przez stę­ żenie adiponektyny, postanowionododal­

szej oceny powikłań otyłości zastosować stosunek leptyny doadiponektyny (Lep/Adi- poR). Stwierdzono wysoką, niezależnie od płci, dodatnią korelację pomiędzy wartością Lep/AdipoR a BMI (r=0,627, p<0, 001). U osób otyłych współczynnik tenprzyjmował wysokie wartości natomiast u osób zdro­

wych niskie (rycina 5).

Stwierdzono również, że wartość wskaź­

nika Lep/Adipo wykazuje wysoką dodatnią korelację z HOMA-IR (r=0, 508,p<0,001)(ry­ cina6), Natomiast korelacjawskaźnika Lep/

Adipo i wskaźnika uszkodzenia śródbłonka:

poziom vWF we krwi,jestco prawdazna­

mienna, ale współczynnikkorelacji jest bar­ dzo mały (r=0, 247,p<0, 05) (rycina 7).

Aby porównać wartości prognostyczne badanych parametrów: adiponektyny, oraz wskaźnikaLep/AdipoR, wykreślono krzywe ROC (ang. receiveroperating characteri­

stic), (rycina 8). Krzywe te obrazują, że ani

sama leptyna, ani adiponektyna nie osią­

gają wysokichwartości czułości,czy swo­

istości jako wskaźniki. Natomiast Lep/Adi­ poR osiąga wartości prognostyczne o istot­

ności statystycznej w przewidywaniu roz­

woju metabolicznych powikłań otyłości (in- sulinooporności, miażdżycy).

Dyskusja

Wprzedstawionej pracy zaobserwowa­

no,że w miarę postępuotyłości (proporcjo­

nalnie dowzrostu wskaźnika BMI) podwyż­

sza się stężenie leptyny w surowicy, a ob­

niża adiponektyny. Wynikite odpowiadają

1-SPECIFlCTTY

AUC Adipo = 0, 39 (95%CI=0, 32- 0, 47)

AUC Lep = 0, 56 (95%CI=0, 48- 0, 64)

Rycina 8

Porównanie krzywych ROC dla badanych parametrów (AUC Adip, AUCLep, AUC Lep/Adip).

The comparison of the ROC curves for studied paramethers(AUC Adip, AUC Lep, AUC Lep/Adip).

innymdoniesieniom [4, 5, 12]. Najwyższestę­

żenie insulinywe krwi(zwłaszcza w 2 go­

dzinie DTTL)wykazywali pacjenciz wyso­ kim stężeniem leptyny. Natomiastw trakcie DTTG najwyższestężenie insuliny(i gluko­ zy) obserwowane było u osób z niskimstę­ żeniem adiponektyny. Współczynnik insuli- nooporności HOMA był wyższy upacjentów zwysokim stężeniem leptyny i niskim adi­ ponektyny w porównaniudo osób z niskim i wysokim stężeniem (odpowiednio) tych adi- pokin. Takwięc nasze badania potwierdziły wcześniejsze obserwacje, które wskazywa­ ły, że otyli pacjenci z wysokimi stężeniami leptyny i niskimi adiponektyny wykazują ce­

chyinsulinooporności [4, 5,12]. Nasze obser­

wacje wykazały przewagę stosunku Lep/

Adiponad izolowanymiwskaźnikami meta­

bolicznych powikłań otyłości.Nieznalezio­

no w piśmiennictwie światowym wielu prac naten temat. Naszewyniki wdużej części dotyczą objawów insulinooporności oraz uszkodzeniaśródbłonka i pokrywająsięz badaniami przeprowadzonymi w Kioto w ze­

spole Noriko Satoh[12]. Badania w Kioto przeprowadzono na grupie pacjentów cho­

rych na cukrzycę typu 2. Jako wskaźnik roz­

woju miażdżycy użyto prędkości fali tętna (Puls wave velocity-PWV) - wodróżnie­ niu od użytego przez nas vWF. W naszym, jak i wbadaniu grupyjapońskiejwskaźnik Lep/Adipo charakteryzował się wyższą czu­

łością i specyficznościąocenianą krzywymi

ROC w porównaniu do izolowanych stężeń leptyny, czy adiponektyny w surowicy krwi.

Reasumując, ani wysokie stężenielep­ tyny, ani niskie stężenie adiponektyny nie określaw wystarczającymzakresie stopnia zagrożenia rozwoju powikłań metabolicz­ nych otyłości. Natomiast współczynnik Lep/

Adipowykazywał wysoką korelacjęz BMI zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, zwy­ kładnikami insulinooporności iuszkodzenia śródbłonka. Toteż współczynnik Lep/Adipo możestanowić pomocnenarzędzie w oce­ nie powikłańotyłości.

Nasze badania wykazały, że stosunek leptyny doadiponektyny w surowicy krwi wydaje siębyć nowym wartościowym para­ metrem oceny ryzyka rozwoju powikłań oty­

łościw postaci insulinoopornościczyuszko­ dzenia śródbłonka.

Piśmiennictwo

1. Bouloumie A.,Drexler H.C.,Lafontan M., Busse R.: Leptin, the product ofOb gene, promotes angio­ genesis. Circ. Res. 1998, 83, 1059.

2. ChandranM., Phillips S.A., CiaraldiT, Henry R. R.:

Adiponectin:more than just another fat cell hormone?

Diabetes Care 2003, 26, 2442.

3. Couderc R.,Peynet J., Cambillaud M.et al.: Ef­

fects of postprandial hyperlipemia on the vitamin E content of lipoproteins.GERBAP section Lipo- proteines.Groupe d'Evaluation et de Recherche del'Assistance Publique des Hopitaux deParis. Clin.

Chim.Acta. 1998, 277,1451.

4. Duncan B. B., SchmidtM. I., Pankow J. S. etal.:

Adiponectin and the development oftype2 diabe-

tes: the atherosclerosis risk incommunities study.

Diabetes 2004, 53, 2473.

5. Kershaw E.E., Flier J.S.: Adipose tissue as anen­

docrine organ. J. Clin.Endocrinol. Metab. 2004, 89, 2548.

6. Maeda N.,Takahashi M., Funahashi T. etal.:

PPARgamma ligands increase expressionand plasma concentrations of adiponectin,an adipose- derived protein. Diabetes 2001, 50, 2094.

7. Misra A., Garg A.: Leptin, its receptor and obesity. J.

Investig.Med. 1996, 44, 540.

8. Mohamed-Ali V.,Pinkney J.H., Coppack S.W.: Adi­

pose tissue asan endocrine andparacrine organ.

Int. J.Obes.Relat. Metab. Disord. 1998, 22,1145.

9. Pi-Sunyer F. X., Laferrere B.,Aronne L.J., Bray G. A.:

Therapeutic controversy: Obesity - a modern-day epi­

demic. J. Clin. Endocrinol.Metab.1999,84, 3.

10. Reaven GM., Lithell H., Landsberg L.: Hyperten­ sion and associated metabolic abnormalities-the role ofinsulin resistance and thesympathoadrenal sys­

tem.N. Engl. J. Med. 1996, 334, 374.

11. Reidy S. P.,Weber J.:Leptin: an essential regulator oflipid metabolism. Comp.Biochem. Physiol. Mol.

Integr.Physiol. 2000,125, 285.

12. SatohN., NaruseM., Usui T. et al.: Leptin-to- adiponectin ratio asa potentialatherogenic index in obese type 2 diabetic patients.Diabetes Care 2004, 27, 2488.

13. Trayhurn P., Beattie J.H.: Physiological roleof adi­

pose tissue: whiteadipose tissue as an endocrine and secretoryorgan. Proc. Nutr. Soc.2001, 60,329.

14. Trayhurn P., HoggardN.,Mercer J.G.,Rayner D. V.:

Leptin: fundamentalaspects. Int. J. Obes. Relat.

Metab. Disord. 1999, 23 (Suppl. 1),22.

15. Van Gaal L. F.,WautersM. A., Mertens I. L.et al.:

Clinical endocrinologyof human leptin. Int. J. Obes.

Relat. Metab.Disord. 1999, 23 (Suppl. 1),29.

16. Wolf G.: Adiponectin: a regulator of energy homeostasis.Nutr. Rev. 2003, 61, 290.

Przegląd Lekarski 2008 /65/12 849