Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich al. Solidarności 77
00-090 Warszawa
Tel. centr. (+48 22) 55 17 700 Infolinia obywatelska 800 676 676 biurorzecznika@brpo.gov.pl www.rpo.gov.pl R Z E C Z N I K P R A W O B Y W A T E L S K I C H
Adam Bodnar
Oświadczenie Rzecznika Praw Obywatelskich z okazji
Światowego Dnia Uchodźcy
Rezolucją nr 55/76 z 4 grudnia 2000 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło dzień 20 czerwca Międzynarodowym Dniem Uchodźcy. Święto to upamiętnia odwagę i siłę tych wszystkich, którzy zmuszeni zostali do opuszczenia swojego kraju, podjęli trud emigracji i rozpoczęcia życia na nowo, w nowym miejscu, w bezpieczniejszych, ale często też ciężkich warunkach. Według danych Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (UNHCR), w 2015 r. los taki dzieliło ponad 65 milionów ludzi na całym świecie. Wszyscy opuścili miejsca swojego zamieszkania uciekając przed prześladowaniami, konfliktami zbrojnymi, zorganizowaną przemocą czy naruszeniami praw człowieka. Dziś, w dobie kryzysu migracyjnego, zbyt łatwo zapomina się o tym, że uchodźctwo jest doświadczeniem indywidualnym każdej osoby, która musiała porzucić swój kraj, i że liczba 65 milionów oznacza w rzeczywistości 65 milionów historii naznaczonych często nadludzkim wysiłkiem, obawą przed utratą życia, cierpieniem i tęsknotą za utraconym domem.
Dziś mówimy o losie uchodźców z perspektywy wolnej i bezpiecznej Polski.
Sięgnijmy jednak pamięcią wstecz. Przez większą część XX Polska była głównie krajem emigracji, również emigracji uchodźczej. Polacy opuszczali swój kraj uciekając przed wojną i okupacją. Wielu Polaków wyjechało z kraju także po wojnie. Chcieli żyć w bezpiecznym i wolnym kraju – tego samego chcą dzisiaj uchodźcy z Bliskiego Wschodu, Afryki czy innych miejsc ogarniętych konfliktem.
Art. 56 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że cudzoziemiec, który poszukuje w Polsce ochrony przed prześladowaniem w kraju swojego pochodzenia, może otrzymać status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi. Taką umową jest Konwencja dotycząca statusu uchodźców, podpisana w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r., razem z towarzyszącym jej Protokołem sporządzonym 31 stycznia 1967 r. w Nowym Jorku. Osoba, która w Polsce, będącej dla
Warszawa, dnia 20 czerwca 2016 r.
r.
- 2 -
niej pierwszym bezpiecznym krajem, zgłosi zamiar ubiegania się o status uchodźcy ma zatem prawo wjechać na terytorium naszego kraju, złożyć wniosek o przyznanie jej ochrony i przedstawić swoją historię, a w przypadku, gdy obawa przed prześladowaniem w kraju pochodzenia okaże się rzeczywista, ochronę taką otrzymać.
O tym również należy pamiętać, zwłaszcza, że w debacie publicznej, jaka toczy się wokół kryzysu migracyjnego, często padają hasła wzywające do ograniczenia liczby przyjmowanych przez Polskę uchodźców.
W ostatnim czasie zaobserwować też można narastającą w społeczeństwie niechęć, czy nawet wrogość, wobec osób o różnym pochodzeniu narodowym lub etnicznym, osób wywodzących się z różnych kultur czy wyznawców różnych religii.
Wzrasta również aktywność organizacji posługujących się antyimigrancką retoryką, które starają się rozbudzić w części społeczeństwa polskiego lęk przed migrantami, także uchodźcami. Z postawami takimi należy podjąć publiczną polemikę. Wszelkie przejawy ksenofobii wymagają natomiast wyraźnego sprzeciwu ze strony władz publicznych i autorytetów moralnych.
Głęboko wierzę, że Polska może stać się dla uchodźców nowym domem. Jestem też przekonany, że polskie społeczeństwo potrafi okazać otwartość i zaangażować się w proces integracji, z korzyścią zarówno dla siebie, jak i dla przybywających do Polski migrantów.
Zwracam się do rządu i wszystkich, którzy mogą się przyczynić do realizacji tych celów, aby już teraz, naszym wspólnym staraniem:
zapewnić każdemu dziecku - uchodźcy dostęp do edukacji,
zapewnić każdej rodzinie uchodźczej bezpieczne miejsce do życia,
dać każdemu dorosłemu uchodźcy szansę, aby mógł pracować lub nabyć nowe umiejętności i przyczyniać do rozwoju nowej wspólnoty.
Papież Franciszek I skierował do uchodźców słowa:
„Ten, kto tak jak wy uciekł ze swojej ziemi z powodu ucisku, wojny, natury zniekształconej przez zanieczyszczenia i pustynnienie czy niesprawiedliwego rozdziału zasobów planety, jest bratem, z którym trzeba dzielić się chlebem, domem, życiem”
Wypowiedź ta to również apel o otwarcie się na uchodźców, a adresatami tego apelu są rządy i decydenci z państw Europy, a także sami Europejczycy.
Zachęcam wszystkich do zapoznania się z akcją ONZ - Stajemy wspólnie z uchodźcami: http://www.un.org/en/events/refugeeday/
