• Nie Znaleziono Wyników

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH"

Copied!
1181
0
0

Pełen tekst

(1)

1

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

RAPORT

O KORESPONDENCJI MIĘDZY RZECZNIKIEM PRAW OBYWATELSKICH A ORGANAMI PAŃSTWA W SPRAWACH PRZESTRZEGANIA PRAW DZIECI DO ŻYCIA I ZDROWIA, EDUKACJI, ŻYCIA W RODZINIE I GODZIWYCH WARUNKÓW SOCJALNYCH ORAZ DO

BEZPIECZNEGO ROZWOJU

W OKRESIE OD 14 LUTEGO 2006 DO 31 SIERPNIA 2009

„BIAŁA KSIĘGA”

WARSZAWA, LISTOPAD 2009

(2)

BIULETYN RPO – MATERIAŁY NR 68 ZESZYTY NAUKOWE

Ochrona dzieci a przyszłość demograficzna Polski Protection of children and demographic future of Poland Komitet Redakcyjny Biuletynów RPO

Redaktor Naczelny:

Prof. dr hab. Marek Zubik Członkowie Komitetu:

– Prof. dr hab. Stefan Jackowski – Ks. Prof. dr hab. Franciszek Longchamps de Bérier – Prof. dr hab. Cezary Mik

– Prof. dr hab. Lech Morawski – Prof. dr hab. Grażyna Skąpska – Prof. dr hab. Zbigniew Stawrowski – Prof. dr hab. Janusz Szymborski – Prof. dr hab. Jerzy Zajadło

Redakcja Biuletynu: Prof. dr hab. Janusz Szymborski, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Wszechnica Polska – Szkoła Wyższa TWP w Warszawie

Opracowanie naukowe części I – „Społeczno-ekonomiczne następstwa rozwoju procesów demograficznych do 2035 r.”:

Prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki, Przewodniczący Rządowej Rady Ludnościowej, Szkoła Główna Handlowa

Prof. dr hab. Janusz Witkowski, Wiceprezes Głównego Urzędu Statystycznego, Wyższa Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach

Prof. dr hab. Janusz Szymborski, BRPO, WP SW TWP w Warszawie Opracowanie naukowe części II – „Ochrona dzieci w dobie kryzysu”:

Prof. dr hab. Janusz Szymborski BRPO, WP SW TWP w Warszawie

Mirosław Wróblewski, BRPO, Dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego Opracowanie naukowe części III – „Raport o korespondencji miedzy Rzecznikiem Praw Obywatelskich a organami państwa w sprawach ochrony praw dzieci do życia i zdrowia, edukacji, życia w rodzinie i godziwych warunków socjalnych oraz do bezpiecznego rozwoju – „Biała Księga”:

Prof. dr hab. Janusz Szymborski, BRPO Wydawca:

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich al. Solidarności 77, 00-090 Warszawa www.rpo.gov.pl

© Copyright by Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Warszawa 2010

Skrót do cytowania

Biuletyn RPO – MAT. NR 68 ZESZYTY NAUKOWE

ISSN 0860-7958

Oddano do składu w listopadzie 2009 r.

Podpisano do druku w lutym 2010 r.

Opracowanie graficzne, DTP, korekta, druk i oprawa:

Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk www.grzeg.com.pl

(3)

3

SPIS TREŚCI

NOTA REDAKCYJNA ... 4

ROZDZIAŁ I PRAWO DO ŻYCIA I ZDROWIA ... 7

1.1. Opieka nad matką i dzieckiem. Karta Praw Kobiety Rodzącej... 7

1.2. Medycyna szkolna ... 153

1.3. Opieka paliatywno-hospicyjna. Karta Praw Dziecka Śmiertelnie Chorego w Domu ... 204

1.4. Zakażenia i choroby zakaźne ... 219

ROZDZIAŁ II PRAWO DO EDUKACJI ... 282

2.1. Nierówności w dostępie do edukacji szkolnej ... 282

2.2. Nierówności w dostępie do edukacji przedszkolnej ... 335

2.3. Organizacja procesu nauczania ... 407

2.4. Klasyfikacja wyników nauczania – sprawdziany i egzaminy ... 487

ROZDZIAŁ III PRAWO DO ŻYCIA W RODZINIE I DO GODZIWYCH WARUNKÓW SOCJALNYCH ... 603

3.1. Realizacja przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ... 603

3.2. Problemy w opiece nad dziećmi przebywającymi w placówkach i w rodzinach zastępczych ... 636

3.3. Świadczenia rodzinne i świadczenia alimentacyjne ... 712

ROZDZIAŁ IV PRAWO DO BEZPIECZNEGO ROZWOJU, OCHRONA PRZED PRZEMOCĄ, ZAPOBIEGANIE DEMORALIZACJI I PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH ... 814

4.1. Ochrona przed przemocą ... 814

4.2. Ochrona przed demoralizacją i zwalczanie przestępczości nieletnich ... 996

4.3. Zapobieganie wypadkom i urazom ... 1114

ROZDZIAŁ V WYSTĄPIENIA RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH DO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO I SĄDÓW ... 1156

ROZDZIAŁ VI ZAMIAST ZAKOŃCZENIA. ZESTAWIENIE REZULTATÓW WYSTĄPIEŃ W SPRAWACH DZIECI ... 1174

WYKAZ SYGNATUR SPRAW RPO ... 1175

(4)

4

NOTA REDAKCYJNA

W ciągu 20 lat obecności instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich w życiu publicznym naszego kraju sprawy związane z ochroną praw dzieci stanowiły istotną część działalności kolejnych Rzeczników. Powołanie na mocy ustawy z 6 stycznia 2000 roku Rzecznika Praw Dziecka nie wpłynęło, jak wykazują informacje roczne od 2001 roku, na zmniejszenie liczby napływając spraw oraz liczby wystąpień Rzecznika Praw Obywatelskich do organów państwa w sprawach dotyczących przestrzegania praw dziecka w Polsce.

Wyniki analizy treści licznych wystąpień Rzecznika Praw Obywatelskich do organów państwa oraz treści zawartych w odpowiedziach adresatów, stwarzają możliwość zarysowania w miarę spójnego i całościowego obrazu stanu przestrzegania praw dziecka w Polsce, a także określenia niezbędnych środków zaradczych, które powinny być podjęte w celu poprawy sytuacji dzieci. Najbardziej aktualne omówienie tej problematyki zawarte jest w artykułach zamieszczonych w Części II Biuletynu RPO Nr 68 Materiały – ZESZYTY NAUKOWE.

Niniejszy Raport stanowi integralną część tego Biuletynu i obejmuje korespondencję Rzecznika Praw Obywatelskich z organami państwa w sprawach dzieci prowadzoną w okresie od 14 lutego 2006 roku do 31 sierpnia 2009 roku.

Rozdział pierwszy zawiera korespondencję dotyczącą prawa dzieci do życia i zdrowia. Ta problematyka była treścią 48 wystąpień Rzecznika w 22 sprawach związanych z: opieką nad matką i dzieckiem, ze szczególnym uwzględnieniem opieki okołoporodowej; opieką zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym, zwłaszcza odnośnie do uczniów przewlekle chorych i niepełnosprawnych; opieką paliatywno-hospicyjna nad dziećmi śmiertelnie chorymi. W następujących kwestiach wystąpienie Rzecznika było aż pięciokrotnie ponawiane ze względu na niesatysfakcjonujące odpowiedzi Ministerstwa Zdrowia: odpowiedzialność karna lekarza za czyn polegający na uszkodzeniu ciała lub spowodowaniu rozstroju zdrowia dziecka poczętego;

nieprzestrzeganie praw pacjentek korzystających ze świadczeń zdrowotnych w związku z porodem, w tym bezprawne pobieranie przez publiczne szpitale opłat od pacjentek oddziałów położniczych;

problemy wynikające z ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, w tym opóźnienia w wykonaniu zaleceń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zawartych w wyroku w sprawie A. Tysiąc przeciwko Polsce oraz w sprawie uzasadnionych wątpliwości natury konstytucyjnej dotyczących brzmienia niektórych przepisów przywołanej wyżej ustawy.

Rozdział drugi obejmuje korespondencję związaną z prawem dzieci do edukacji, co było tematem 67 wystąpień Rzecznika w 42 sprawach problemowych dotyczących dostępu do edukacji

(5)

5

przedszkolnej i szkolnej, organizacji procesu nauczania oraz klasyfikacji wyników nauczania – sprawdzianów i egzaminów. Aż siedmiokrotnie Rzecznik występował w sprawie potrzeby uregulowania procedury przeprowadzania egzaminów gimnazjalnych i maturalnych oraz czterokrotnie w sprawie rekrutacji do przedszkoli.

Na Rozdział trzeci składa się korespondencja odnosząca się do prawa dzieci do życia w rodzinie i do godziwych warunków socjalnych. Tej tematyki dotyczyło 40 wystąpień Rzecznika w 29 sprawach związanych z niedostatkami w realizacji przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, problemami w opiece nad dziećmi przebywającymi w placówkach i w rodzinach zastępczych oraz trudnościami w uzyskaniu świadczeń rodzinnych i alimentacyjnych. W większości tych przypadków nie było potrzeby ponawiania wystąpień.

Rozdział czwarty ilustruje korespondencję dotyczącą prawa do szeroko rozumianego bezpieczeństwa na kolejnych etapach rozwoju dziecka. Ochronie dzieci przed przemocą, zapobieganiu demoralizacji i przestępczości nieletnich, prewencji wypadków i urazów zostało poświęconych 59 wystąpień Rzecznika w 26 sprawach problemowych. Aż siedmiokrotnie wystąpienia Rzecznika dotyczyły ochrony dzieci przed stosowaniem kar cielesnych wobec dzieci;

sześciokrotnie problemu nieskuteczności wykonywania orzeczeń sądów rodzinnych o umieszczeniu nieletnich w placówkach oraz zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych/młodzieżowych ośrodkach socjoterapii;

pięciokrotnie w sprawie konieczności wzmocnienia uprawnień pokrzywdzonych w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich; pięciokrotnie w sprawie potrzeby wprowadzenia do Kodeksu karnego definicji „handlu ludźmi” oraz konieczności poszerzenia ochrony praw dzieci będących ofiarami handlu ludźmi.

Wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego (10) i Sądów(24) zostały ujęte w syntetycznej formie w Rozdziale piątym.

W zamykającym Białą Księgę Rozdziale szóstym podano liczbowe zestawienie rezultatów wystąpień Rzecznika do organów państwa w sprawach dzieci.

Niniejszy Raport zawiera 214 wystąpień generalnych, które w okresie 3 lat i 6 miesięcy Rzecznik skierował do odpowiednich ministerstw odpowiedzialnych za realizację praw dzieci, a także wystąpienia do Premiera RP i komisji parlamentarnych. Ogółem podjęto 119 spraw problemowych, co oznacza, że wystąpienia były zazwyczaj ponawiane. Wskaźnik wystąpień na 1 sprawę wyniósł ogółem 1,8 i był najwyższy w odniesieniu do problematyki bezpieczeństwa – 2,3 oraz zdrowia -2,2 a najniższy w sprawach dotyczących rodziny i warunków socjalnych – 1,4 oraz edukacji – 1,6.

Do oceny efektywności zakwalifikowano 202 wystąpienia, z których jedynie 31, tj. ok. 15% można było uznać za w pełni załatwione z pożytkiem dla dzieci i ich rodzin. W 121 przypadkach, co stanowiło ok. 60%, wysiłki Rzecznika zakończyły się tylko częściowym powodzeniem, natomiast

(6)

6

50 wystąpień, tj. 25% załatwiono negatywnie, jednak w zdecydowanej większości tych spraw istnieją racjonalne argumenty do kontynuowania nacisku na organy władzy państwowej w celu pełnej realizacji praw dziecka i rodziny.

Ponadto w 24 sprawach dotyczących dzieci Rzecznik występował do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Spośród 19 rozstrzygniętych już spraw, aż 16, tj. 84,2% zakończyło się postanowieniami uwzględniającymi wnioski Rzecznika.

W analizowanym okresie do Trybunału Konstytucyjnego skierowanych zostało 10 wystąpień.

Trybunał rozpatrzył dotychczas 5 spraw, i w 4 postanowieniach uwzględnił wnioski Rzecznika.

Zwraca uwagę wysoka efektywność w realizacji wniosków kierowanych do organów wymiaru sprawiedliwości.

Ze względów redakcyjnych niniejsza księga nie obejmuje obfitej korespondencji pomiędzy Zespołami Biura Rzecznika Praw Obywatelskich a Departamentami Ministerstw. Odręczne akapity oraz treści pieczątek w odpowiedziach adresatów zostały zapisane w formie drukowanej. Znaczna objętość Raportu oraz względy oszczędnościowe zdecydowały o formie publikacji na nośniku elektronicznym.

(7)

7

ROZDZIAŁ I

PRAWO DO ŻYCIA I ZDROWIA

1.1. Opieka nad matką i dzieckiem. Karta Praw Kobiety Rodzącej

(8)

8 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-533891-II/06/PS

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Szanowny Panie Ministrze

Rzecznik Praw Obywatelskich podjął z urzędu sprawę dotyczącą urodzenia się Wiktorii K.

w Szpitalu Miejskim Św. Trójcy w Płocku z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu wskutek błędów popełnionych przez lekarzy w okresie przedporodowym.

W sprawie błędów lekarskich, które doprowadziły do nieodwracalnych zmian u Wiktorii K.

prowadzono kilka postępowań karnych, z których jedno, dotyczące samego przebiegu porodu, zakończyło się wydaniem przez Sąd Rejonowy w Płocku prawomocnego wyroku uniewinniającego lekarza, od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 156 § 1 pkt 2 i § 2 Kk (sygn. akt II.K 411/03).

Ponadto, śledztwo prowadzone w sprawie nieumyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu Wiktorii K. w kierunku art. 156 § 1 - 3 Kk i art. 160 § 1 i 2 Kk zostało zakończone wydaniem prawomocnego postanowienia o umorzeniu, albowiem -zdaniem urzędu prokuratorskiego - przedmiotem ochrony w tych przepisach jest człowiek od chwili narodzin do śmierci. Także postępowanie dotyczące narażenia na niebezpieczeństwo zdrowia i życia matki dziewczynki zostało umorzone na mocy postanowienia Prokuratora Rejonowego w Płocku z dnia 31 maja 2006 r. - sygn. akt 2.Ds.33/06 (obecnie czeka na rozpoznanie przez sąd zażalenie pokrzywdzonej na to postanowienie).

Na tle powyższej sprawy pojawiła się wątpliwość, sygnalizowana także w mediach, czy w kodeksie karnym nie występuje luka, skoro nie można skutecznie ścigać czynu lekarza polegającego na uszkodzeniu ciała lub spowodowaniu rozstroju zdrowia dziecka poczętego.

Należy jednak wskazać na przepis art. 157a Kk, zgodnie z którym „Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Artykuł 157a został wprowadzony do Kodeksu karnego ustawą z dnia 8 lipca 1999 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 64, poz. 729), która weszła w życie w dniu 17 sierpnia 1999 r. Nowelizacja ta była próbą realizacji postulatów

Pan

Zbigniew Ziobro

Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny

Warszawa, 16 czerwca 2006 r.

(9)

9

zapewnienia ochrony podmiotowości prawnej dziecka poczętego. Stanowiła też nawiązanie do zmiany treści Kodeksu karnego z 1969 r. (dalej - d.Kk) spowodowanej uchwaleniem ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78). Ustawa ta m.in. wprowadzała do d.Kk pojęcie dziecka poczętego, określała zasady penalizacji zabójstwa dziecka poczętego oraz dodawała art. 156a d.Kk, którego treść jest niemal identyczna z treścią art. 157a k.k.

Przepis art. 156a d.Kk został uchylony na mocy ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 139, poz. 646), a następnie przywrócony w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96, OTK 1997 nr 2, poz. 19 (zob. Dz. U. z 1997 r. Nr 157, poz. 1040).

W wyroku tym Trybunał stwierdził, iż art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 139 poz. 646) jest niezgodny z art. 1 oraz art. 79 ust. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawcza Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U.

Nr 84, poz. 426 z późniejszymi zmianami) przez to, że ograniczył prawną ochronę zdrowia dziecka poczętego do tego stopnia, że pozostałe środki prawne nie spełniają wymogu dostatecznej ochrony tej wartości konstytucyjnej.

Trybunał uznał bowiem, że „uchylenie art. 156a spowodowało takie ograniczenie intensywności ochrony zdrowia dziecka poczętego, iż pozostałe po derogacji tego przepisu środki prawne służące tej ochronie nie spełniają wymogów «dostatecznej ochrony». Z tego powodu należy uznać uchylenie art. 156a za naruszenie konstytucyjnych gwarancji przewidzianych dla ochrony zdrowia dziecka poczętego, mających swoją podstawę w art. 1 oraz 79 ust. 1” tzw. Małej Konstytucji.

Należy w tym miejscu zauważyć, iż przepis art. 157 a Kk przewiduje sankcję za uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub spowodowanie rozstroju jego zdrowia. Podkreślenia wymaga, iż podmiotem tego przestępstwa może być każdy, nie tylko lekarz, przy czym warunkiem przestępności jest umyślność spowodowania skutku, o którym mowa w tym przepisie, co wynika z zasady wyrażonej w art. 8 Kk.

Działanie w zamiarze spowodowania uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia zagrażającego życiu dziecka poczętego, w szczególności przez lekarza, w praktyce jest jednak czymś zupełnie wyjątkowym. Najczęściej jest ono rezultatem karygodnej lekkomyślności lub niedbalstwa (świadomego albo nieświadomego naruszenia obowiązku wymaganej ostrożności), które obecnie pozostaje bezkarne. Jest to poważna i dolegliwa luka w regulacji prawnej, która wymaga pilnego usunięcia (tak: A. Marek, w: „Kodeks karny. Komentarz” DW ABC 2005, podobnie J. Potulski w komentarzu do art. 157a Kk - Lex/el 2003).

(10)

10

Na kanwie niniejszej sprawy Rzecznik Praw Obywatelskich podziela przytoczone stanowisko komentatorów. Wydaje się bowiem, iż praktyka stosowania powołanego przepisu art.

157a Kk przez organy postępowania dowodzi, iż nie spełnia on wskazanego w powołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego wymogu dostatecznej ochrony zdrowia dziecka poczętego.

W poprzedniej kadencji Sejmu przewidywano zmianę treści przedmiotowego artykułu poprzez dodanie § 1 a o treści „Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku” (za: A. Marek op. cit.).

Projekty zmian w Kodeksie karnym będące obecnie przedmiotem procesu legislacyjnego nie zawierają tej poprawki.

W związku z powyższym, zwracam się z uprzejmą prośbą do Pana Ministra o zajęcie stanowiska wobec przedstawionego zagadnienia a także o poinformowanie Rzecznika, czy prowadzone są obecnie prace zmierzające do znowelizowania omawianego przepisu poprzez dodanie formy nieumyślnej przestępstwa wymienionego w art. 157a § 1 Kk.

Z poważaniem Z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich /-/ Stanisław Trociuk Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich

(11)

11

RZEC ZP OSPO LITA POLSKA Warszawa, dnia 22 lipca 2006 r.

MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI

DL-P-I 0760-6/06 /

dotyczy: RPO-53389MI/06/PS/

Pan Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich

Szanowny Panie Rzeczniku

W nawiązaniu do pisma Zastępcy Rzecznika Praw Obywatelskich z 16 czerwca 2006 r., RPO-533891-II/06/PS, dotyczącego przewidzianego przepisami kodeksu karnego zakresu ochrony zdrowia dziecka poczętego i podniesionych w tym piśmie interesujących argumentów przemawiających za poszerzeniem tej ochrony, w szczególności poprzez objęcie penalizacją nieumyślnych zachowań, prowadzących do skutku określonego w art. 157a kodeksu karnego, uprzejmie informuję, że w pełni podzielam przedstawione argumenty, prowadzące do wniosku, iż stan normatywny de lege lata nie spełnia wymogu dostatecznej ochrony zdrowia dziecka poczętego.

Istniejąca luka prawna wyrażająca się objęciem penalizacją z mocy powołanego wyżej artykułu kodeksu karnego jedynie umyślnych zachowań sprawcy prowadzących do skutku w postaci uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstroju zdrowia zagrażającego jego życiu została dostrzeżona w trakcie prowadzonych w Ministerstwie Sprawiedliwości prac nad nowelizacją kodeksu karnego.

Przygotowany w wyniku tych prac projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw przewiduje nowelizację art. 157a kk zmierzającą do objęcia penalizacją, w

§ 2 tego artykułu, nieumyślnego spowodowania skutku określonego w § 1, który zawiera dotychczasową treść art. 157a. Według projektu, ten nieumyślny występek zagrożony byłby karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Podkreślić należy, że projekt przewiduje nadto zaostrzenie penalizacji za występek umyślny określony w § 1 art. 157a, który byłby zagrożony wyłącznie karą pozbawienia wolności do lat 3, zaś w § 3 art. 157a statuuje kontratyp obejmujący następstwa leczniczych działań lekarza, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. Z kolei w § 4 art. 157a projekt nowelizacji kodeksu karnego stanowi, że matka dziecka, która dopuszcza się czynu określonego w § 1 albo § 2, nie podlega karze.

(12)

12

Projekt nowelizacji kodeksu karnego znajduje się na końcowym etapie prac wewnątrzresortowych. Wejście w życie jego zapisów pozwoli na usunięcie również tej luki prawnej, która dotyczy zakresu ochrony zdrowia dziecka poczętego, a na której istnienie Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich wskazał w swoim piśmie, niemożliwej do zaakceptowania zarówno ze względów aksjologicznych, jak i politycznokryminalnych.

Z wyrazami szacunku z upoważnienia MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI /-/ Beata Kempa SEKRETARZ STANU

(13)

13 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-533891-II/06/PS

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Szanowny Panie Ministrze

Wystąpieniem z dnia 16 czerwca 2006 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości w sprawie dotyczącej wątpliwości, czy w kodeksie karnym nie występuje luka, powodująca niemożność skutecznego ścigania czynu lekarza polegającego na uszkodzeniu ciała lub spowodowaniu rozstroju zdrowia dziecka poczętego.

Wątpliwości tej nie rozwiewa do końca treść art. 157a Kk, zgodnie z którym „Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Artykuł 157a został wprowadzony do Kodeksu karnego ustawą z dnia 8 lipca 1999 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 64, poz. 729), która weszła w życie w dniu 17 sierpnia 1999 r. Nowelizacja ta była próbą realizacji postulatów zapewnienia ochrony podmiotowości prawnej dziecka poczętego. Stanowiła też nawiązanie do zmiany treści Kodeksu karnego z 1969 r. (dalej - d.Kk) spowodowanej uchwaleniem ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78). Ustawa ta m.in. wprowadzała do d.Kk pojęcie dziecka poczętego, określała zasady penalizacji zabójstwa dziecka poczętego oraz dodawała art. 156a d.Kk, którego treść jest niemal identyczna z treścią art. 157a k.k.

Przepis art. 156a d.Kk został uchylony na mocy ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 139, poz. 646), a następnie przywrócony w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 maja 1997 r., sygn. akt K 26/96, OTK 1997 nr 2, poz. 19 (zob. Dz. U. z 1997 r. Nr 157, poz. 1040).

Pan

Prof. dr hab. Zbigniew Ćwiąkalski Minister Sprawiedliwości

Prokurator Generalny

Warszawa, 14 maja 2008 r.

(14)

14

W wyroku tym Trybunał stwierdził, iż art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 139 poz. 646) jest niezgodny z art. 1 oraz art. 79 ust. 1 przepisów konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawcza Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U.

Nr 84, poz. 426 z późniejszymi zmianami) przez to, że ograniczył prawną ochronę zdrowia dziecka poczętego do tego stopnia, że pozostałe środki prawne nie spełniają wymogu dostatecznej ochrony tej wartości konstytucyjnej.

Trybunał uznał bowiem, że „uchylenie art. 156a spowodowało takie ograniczenie intensywności ochrony zdrowia dziecka poczętego, iż pozostałe po derogacji tego przepisu środki prawne służące tej ochronie nie spełniają wymogów dostatecznej ochrony. Z tego powodu należy uznać uchylenie art. 156a za naruszenie konstytucyjnych gwarancji przewidzianych dla ochrony zdrowia dziecka poczętego, mających swoją podstawę w art. 1 oraz 79 ust. 1” tzw. Małej Konstytucji.

Należy w tym miejscu zauważyć, iż przepis art. 157 a Kk przewiduje sankcję za uszkodzenie ciała dziecka poczętego lub spowodowanie rozstroju jego zdrowia. Podkreślenia wymaga, iż podmiotem tego przestępstwa może być każdy, nie tylko lekarz, przy czym warunkiem przestępności jest umyślność spowodowania skutku, o którym mowa w tym przepisie, co wynika z zasady wyrażonej w art. 8 Kk.

Działanie w zamiarze spowodowania uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia zagrażającego życiu dziecka poczętego, w szczególności przez lekarza, w praktyce jest jednak czymś zupełnie wyjątkowym. Najczęściej jest ono rezultatem karygodnej lekkomyślności lub niedbalstwa (świadomego albo nieświadomego naruszenia obowiązku wymaganej ostrożności), które obecnie pozostaje bezkarne. Jest to poważna i dolegliwa luka w regulacji prawnej, która wymaga pilnego usunięcia (tak: A. Marek, w: „Kodeks karny. Komentarz” DW ABC 2005, podobnie J. Potulski w komentarzu do art. 157a Kk - Lex/el 2003).

Rzecznik Praw Obywatelskich podziela przytoczone stanowisko komentatorów. Wydaje się bowiem, iż praktyka stosowania powołanego przepisu art. 157a Kk przez organy postępowania dowodzi, iż nie spełnia on wskazanego w powołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego wymogu dostatecznej ochrony zdrowia dziecka poczętego.

Z uzyskanej przez Rzecznika odpowiedzi wynikało, iż projekt stosownych zmian art. 157a k.k. został skierowany do Sejmu.

O ile jednak Rzecznikowi wiadomo, projekty zmian w Kodeksie karnym będące obecnie przedmiotem procesu legislacyjnego nie zawierają tych poprawek.

W związku z powyższym, zwracam się z uprzejmą prośbą do Pana Ministra o zajęcie stanowiska wobec przedstawionego zagadnienia a także o poinformowanie Rzecznika, czy

(15)

15

prowadzone są obecnie prace zmierzające do znowelizowania omawianego przepisu poprzez dodanie formy nieumyślnej przestępstwa wymienionego w art. 157a § 1 Kk.

Z poważaniem Z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich

/-/ Stanisław Trociuk Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich

(16)

16

RZEC ZP OSPO LITA POLSKA Warszawa, dnia 27 czerwca, 2008 r

M I N I S T E R SPRAWIEDLIWOŚCI

DL-P-I-0760-11/08

Pan

dr Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich

Szanowny Panie Rzeczniku

W odpowiedzi na pismo z dnia 14 maja 2008 r., nr RPO-533891-II/06/PS, dotyczące rozszerzenia zakresu prawnokarnej ochrony zdrowia dziecka poczętego poprzez objęcie penalizacją zachowań nieumyślnych określonych w art. 157 a § 1 k.k uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.

Przepis art. 157 a § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz.

553, z późn. zm.) przewiduje odpowiedzialność za spowodowanie uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu.

Powołany przepis penalizuje jedynie umyślne zachowania sprawcy prowadzące do skutku w postaci uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia dziecka poczętego, pozostawiając poza zakresem kryminalizacji wypadki zachowań nieumyślnych.

W wyniku takiego unormowania wypadki spowodowania określonego przepisem § 1 skutku, będącego wynikiem niezachowania przez sprawcę czynu wymaganej w danych okolicznościach ostrożności pozostają zatem w obowiązującym stanie prawnym niekaralne.

W piśmiennictwie przedstawiany jest pogląd, przytoczony przez Rzecznika Praw Obywatelskich, że powyższe ograniczenie odpowiedzialności nie wydaje się zasadne. Zwraca się uwagę na wyjątkowość zachowań polegających na działaniu w zamiarze spowodowania uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia dziecka poczętego i sytuacje, w których skutek ten jest najczęściej rezultatem świadomego lub nieświadomego naruszenia obowiązku zachowania wymaganej okolicznościami ostrożności. Kwestia ta w sposób bezpośredni wiąże się z unormowaniem dotyczącym form winy nieumyślnej, określonych przepisem art. 9 § 2 k.k., w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa.

Ministerstwo Sprawiedliwości, dostrzegając wagę przedstawionego problemu dotyczącego gwarancji realizacji zasady ochrony życia ludzkiego od momentu poczęcia do śmierci, rozważy podjęcie prac nad nowelizacją w tym zakresie kodeksu karnego.

(17)

17

Wprowadzenie karalności nieumyślnego typu czynu z art. 157 a § 1 k.k. polegającego na spowodowaniu uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstroju zdrowia zagrażającego jego życiu doprowadziłoby do usunięcia luki prawnej w płaszczyźnie ochrony zdrowia dziecka poczętego w zakresie postulowanym w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich.

Z wyrazami szacunku z upoważnienia MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI /-/ Zbigniew Wrona PODSEKRETARZ STANU

(18)

18 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-533891-II/06/PS

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Szanowny Panie Ministrze

W wystąpieniach z dni: 16 czerwca 2006 r. i 14 maja 2008 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poruszył problem niemożności skutecznego ścigania czynu polegającego na nieumyślnym uszkodzeniu ciała lub spowodowaniu rozstroju zdrowia dziecka poczętego. W wystąpieniach tych wskazano w szczególności, iż podstawy do prowadzenia postępowania karnego nie może stanowić treść art. 157a k.k., albowiem warunkiem przestępności jest umyślność spowodowania skutku, o którym mowa w tym przepisie, co wynika z zasady wyrażonej w art. 8 k.k.

W odpowiedzi z dnia 27 czerwca 2008 r. (nr DL-P-I-0760-11/08) Rzecznik został poinformowany, iż ze względu na wagę przedstawionego problemu dotyczącego gwarancji zasady ochrony życia ludzkiego od momentu poczęcia do śmierci, w Ministerstwie Sprawiedliwości rozważone zostanie podjęcie prac nad nowelizacją kodeksu karnego w tym zakresie.

Jak jednak wynika z lektury projektów ustaw nowelizujących kodeks karny, zamieszczonych na internetowych stronach Ministerstwa Sprawiedliwości jak również rządowych projektów ustaw skierowanych w tym zakresie do Sejmu, do tej pory nie została przygotowana nowelizacja art. 157a k.k., penalizująca czyn polegający na nieumyślnym spowodowaniu uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstroju zdrowia zagrażającego jego życiu.

W związku z powyższym, zwracam się z uprzejmą prośbą o poinformowanie Rzecznika Praw Obywatelskich, czy podjęte zostały prace nad nowelizacją wskazanego przepisu oraz - ewentualnie - na jakim etapie znajduje się obecnie proces legislacyjny, dotyczący omawianego problemu.

Z poważaniem Z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich

/-/ Stanisław Trociuk Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Pan

Prof. dr hab. Zbigniew Ćwiąkalski Minister Sprawiedliwości

Prokurator Generalny

Warszawa, 20 listopada 2008 r.

(19)

19 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz KOCHANOWSKI

RPO-533891-II/06/PS

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Wielce Szanowny Panie Ministrze

W wystąpieniach z dni: 16 czerwca 2006 r. oraz 14 maja i 20 listopada 2008 r. poruszałem problem niemożności skutecznego ścigania czynu polegającego na nieumyślnym uszkodzeniu ciała lub spowodowaniu rozstroju zdrowia dziecka poczętego. W wystąpieniach tych wskazałem w szczególności, iż podstawy do prowadzenia postępowania karnego nie może w tym zakresie stanowić treść art. 157a k.k., albowiem warunkiem przestępności jest umyślność spowodowania skutku, o którym mowa w tym przepisie, co wynika z zasady wyrażonej w art. 8 k.k.

W odpowiedzi z dnia 27 czerwca 2008 r. (nr DL-P-I-0760-11/08) zostałem poinformowany, iż ze względu na wagę przedstawionego problemu dotyczącego gwarancji zasady ochrony życia ludzkiego od momentu poczęcia do śmierci, w Ministerstwie Sprawiedliwości rozważone zostanie podjęcie prac nad nowelizacją kodeksu karnego w tym zakresie.

Jak jednak wynika z lektury projektów ustaw nowelizujących kodeks karny, zamieszczonych na internetowych stronach Ministerstwa Sprawiedliwości jak również rządowych projektów ustaw skierowanych w tym zakresie do Sejmu, do tej pory nie została przygotowana nowelizacja art. 157a k.k., penalizująca czyn polegający na nieumyślnym spowodowaniu uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstroju zdrowia zagrażającego jego życiu.

W związku z powyższym, zwracam się z uprzejmą prośbą o poinformowanie mnie , czy podjęte zostały prace nad nowelizacją wskazanego przepisu oraz - ewentualnie - na jakim etapie znajduje się obecnie proces legislacyjny, dotyczący omawianego problemu.

Łączę wyrazy szacunku /-/ Janusz Kochanowski Pan

Andrzej Czuma

Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny

Warszawa, 02/02/2009

(20)

20 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz KOCHANOWSKI

RPO-533891-II/06/PS

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Wielce Szanowny Panie Ministrze

W wystąpieniach z dni: 16 czerwca 2006 r. oraz 14 maja i 20 listopada 2008 r. poruszałem problem niemożności skutecznego ścigania czynu polegającego na nieumyślnym uszkodzeniu ciała lub spowodowaniu rozstroju zdrowia dziecka poczętego. W wystąpieniach tych wskazałem w szczególności, iż podstawy do prowadzenia postępowania karnego nie może w tym zakresie stanowić treść art. 157a k.k., albowiem warunkiem przestępności jest umyślność spowodowania skutku, o którym mowa w tym przepisie, co wynika z zasady wyrażonej w art. 8 k.k.

W odpowiedzi z dnia 27 czerwca 2008 r. (nr DL-P-I-0760-11/08) zostałem poinformowany, iż ze względu na wagę przedstawionego problemu dotyczącego gwarancji zasady ochrony życia ludzkiego od momentu poczęcia do śmierci, w Ministerstwie Sprawiedliwości rozważone zostanie podjęcie prac nad nowelizacją kodeksu karnego w tym zakresie.

Pismem z dnia 2 lutego 2009 r. zwróciłem się do Pana Ministra o poinformowanie, czy zostały podjęte prace nad nowelizacją wskazanego przepisu oraz - ewentualnie - na jakim etapie znajduje się obecnie proces legislacyjny, dotyczący omawianego problemu.

Niestety, do dnia dzisiejszego nie otrzymałem odpowiedzi na powyższe pismo.

W związku z powyższym ponownie uprzejmie proszę o poinformowanie mnie o biegu prac legislacyjnych w poruszonej sprawie.

Łączę wyrazy szacunku /-/ Janusz Kochanowski Pan

Andrzej Czuma

Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny

Warszawa, 28/07/2009

(21)

21 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz KOCHANOWSKI

RPO-619064-I/09/KMŁ

Odpowiedź na apel Stowarzyszenia INVI Do Obrony Dzieci In Vitro oraz Stowarzyszenia na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji „Nasz

Bocian” w obronie godności dzieci poczętych in vitro

Jako Rzecznik Praw Obywatelskich wyrażam głębokie zaniepokojenie zarówno formą, jak i treścią toczącej się w przestrzeni publicznej dyskusji nad propozycjami legislacyjnymi związanymi z zapłodnieniem „in vitro”. W swojej działalności już niejednokrotnie zajmowałem się tematyką systematyzacji standardów prawa medycznego, jako kwestią mającą bezpośredni wpływ na sferę praw i wolności człowieka. Między innymi występowałem do Prezesa Rady Ministrów w sprawie ratyfikacji Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny: Konwencji o prawach człowieka i biomedycynie, zwanej Europejską Konwencją Bioetyczną. Przy tej okazji poruszyłem również problem prawnej regulacji zagadnienia zapłodnienia „in vitro”.

Niezależnie od etycznych oraz moralnych ocen procedury zapłodnienia „in vitro”, formułowanych przez różne środowiska, wyrażam stanowczy sprzeciw wobec stygmatyzacji osób urodzonych w wyniku zastosowania metod zapłodnienia pozaustrojowego. W demokratycznym państwie prawnym, nie mogą być akceptowane wypowiedzi dyskryminacyjne w stosunku do jakiejkolwiek grupy społecznej czy też indywidualnej osoby. Jako Rzecznik Praw Obywatelskich, będę, w dalszym ciągu, w ramach moich kompetencji, podejmował wszystkie możliwe działania aby zapobiegać takim sytuacjom.

Wyrażam też głębokie ubolewanie w związku z poziomem debaty publicznej na temat zapłodnienia pozaustrojowego. W dyskusji tej używa się argumentów, próbując stworzyć wrażenie

„gorszej jakości” dzieci poczętych drogą „in vitro”, w celu napiętnowania tego sposobu prokreacji.

W polskim prawie nakaz ochrony dobra dziecka stanowi jedną z najważniejszych zasad konstytucyjnych. Używanie wobec nich swoistej „mowy nienawiści”, przez osoby wypowiadające się w mediach publicznych, jest wysoce krzywdzące i nie powinno mieć miejsca w realiach współczesnego społeczeństwa obywatelskiego. Dzieci nie mają wpływu na sposób, w jaki przychodzą na świat; od nas zależy jak je na tym świecie powitamy.

/-/ Janusz Kochanowski

Warszawa, 05/06/2009 r.

(22)

22 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz KOCHANOWSKI RPO-555872-X/07/AA

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Wielce Szanowny Panie Ministrze

Z listów obywateli, doniesień środków masowego przekazu oraz raportów Fundacji „Rodzić po Ludzku” wynika, że w publicznych szpitalach nie są przestrzegane prawa pacjentek korzystających ze świadczeń zdrowotnych w związku z porodem. Naruszenie praw kobiet rodzących potwierdziły również wizytacje pracowników Biura Rzecznika Praw Obywatelskich w wybranych szpitalach.

Analiza przepisów związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych wskazuje, że kobieta rodząca ma w ich świetle status pacjenta oraz osoby ubezpieczonej/świadczeniobiorcy.

Art. 68 Konstytucji RP, formułujący prawo do ochrony zdrowia, nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, a w stosunku m.in.

do kobiet ciężarnych i dzieci - obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej. Warunki i zakres udzielania wymienionych świadczeń określa ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz.

2135 z póź. zm.). Zgodnie z przepisami tej ustawy, świadczeniobiorcy mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie (art.

2, art. 13 i art. 15). Ubezpieczenie zdrowotne oparte jest w szczególności na zasadach równego traktowania i solidarności społecznej oraz zapewnienia ubezpieczonemu równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej i wyboru świadczeniodawców spośród tych, którzy zawarli umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia (art. 65 ustawy).

Te podstawowe zasady ubezpieczenia zdrowotnego nie są powszechnie respektowane w przypadku kobiet rodzących. Przejawia się to m.in. w nieprzestrzeganiu zasady swobodnego wyboru szpitala oraz obowiązku prowadzenia listy oczekujących na odbycie planowego porodu, w sposób zapewniający poszanowanie zasady sprawiedliwego, równego, niedyskryminującego i przejrzystego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej oraz zgodnie z ustalonymi kryteriami

Pan Profesor

Zbigniew Religa Minister Zdrowia

Warszawa, 3 kwietnia 2007 r.

(23)

23

medycznymi (art. 20 i art. 30 ustawy). O przyjęciu do szpitala, zwłaszcza w sytuacji ograniczonej liczby miejsc, decydują niejednokrotnie przesłanki poza medyczne, jak: ukończenie przez pacjentkę szkoły rodzenia prowadzonej przez dany szpital, lekarz prowadzący jest pracownikiem szpitala lub została wcześniej zawarta umowa o indywidualną opiekę położnej, pielęgniarki albo lekarza w trakcie porodu i po porodzie. Ponadto, szpitale publiczne - w ramach umów z firmami abonamentowymi świadczącymi usługi medyczne-zobowiązują się do zapewnienia klientkom tych firm pierwszeństwa w przyjęciu do szpitala w celu odbycia porodu.

Naruszenie zasady równego traktowania i solidarności społecznej oraz zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych polega przede wszystkim na pobieraniu przez publiczne szpitale dodatkowych opłat za tzw. usługi

„ponadstandardowe”. Katalog tych opłat i ceny ustalane są przez poszczególne szpitale oddzielnie, na podstawie zarządzeń ich kierowników. Do najczęściej pobieranych opłat należą opłaty: za osobną salę do porodu, jednoosobowy pokój po porodzie, indywidualną opiekę lekarza, położnej lub pielęgniarki podczas porodu, cesarskiego cięcia oraz po porodzie, poród rodzinny, znieczulenie zewnątrzoponowe.

Pobieranie wymienionych opłat nie znajduje oparcia w powszechnie obowiązujących przepisach prawa i stanowi niedopuszczalną praktykę publicznych szpitali. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ani żadne inne przepisy normujące działalność opieki zdrowotnej, nie ustalają zakresu świadczeń zdrowotnych uznanych jako świadczenia standardowe lub ponadstandardowe (tzw. koszyka świadczeń gwarantowanych) oraz nie przewidują możliwości pobierania przez świadczeniodawcę, który zawarł umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, opłat od osób ubezpieczonych/świadczeniobiorców za inne świadczenia niż wskazane w ustawie i przepisach wydanych na jej podstawie. Zważyć należy, że świadczeń związanych z porodem nie wymienia art. 16 ust. 1 omawianej ustawy, określający rodzaje świadczeń, które nie przysługują świadczeniobiorcy na podstawie ustawy oraz załącznik do ustawy, ustalający wykaz świadczeń opieki zdrowotnej niefinansowanych ze środków publicznych (art. 17 ustawy). Ustawodawca uznał nadto, że przyjmowanie od osób ubezpieczonych opłat za świadczenia ustawowo należne im bez opłat, stanowi czyn karalny-wykroczenie podlegające karze grzywny (art.

193 pkt 4 i art. 194 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej.

Nie sposób nie zauważyć, że zgodnie z przepisami art. 33 i art. 34 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (jt. Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89), publiczny zakład opieki zdrowotnej może pobierać opłaty od osób ubezpieczonych i innych osób uprawnionych, jeżeli przepisy odrębne przewidują odpłatność za ich udzielanie. W przypadku świadczeń określonych w art. 15 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, przepisy takie nie zostały wydane.

Ponadto, w świetle art. 34 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, kierownik publicznego zakładu opieki zdrowotnej, upoważniony został jedynie do ustalenia wysokości opłat za świadczenia zdrowotne udzielane osobom nieuprawnionym w rozumieniu art. 33 ust. 1 ustawy.

(24)

24

Wiele do życzenia pozostawia również respektowanie praw pacjenta wynikających z art. 19 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, a także przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (jt. Dz. U. 2005 r. Nr 226, poz. 1943 z póź. zm.), ustawy z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (jt. Dz. U. z 2001 r. Nr 57, poz. 602 z póź. zm.) oraz kodeksów etycznych tych zawodów. W polskiej opiece okołoporodowej dominuje paternalistyczny stosunek personelu medycznego do kobiety rodzącej, a prawa pacjenta postrzegane są wciąż jako dodatek do właściwej opieki.

Wśród naruszeń praw pacjentek, w szczególności wskazać należy na udzielanie świadczeń zdrowotnych bez wyraźnej i świadomej zgody - informowanie o zamiarze wykonania zabiegu i uzyskiwanie zgody ogranicza się z reguły do przypadków cesarskiego cięcia, porodu zabiegowego lub znieczulenia dolędźwiowego, a w przypadku innych świadczeń, poprzestaje się na zgodzie ogólnej, uzyskanej przy przyjęciu kobiety do szpitala.

Warunki lokalowe i wyposażenie wielu szpitali oraz przyjęta organizacja pracy nie pozwalają na zapewnienie rodzącym prawa do intymności i godności, a istniejące jednostanowiskowe sale porodowe i jednoosobowe pokoje łóżkowe są niejednokrotnie traktowane jako sale i pokoje o podwyższonym standardzie i udostępniane wyłącznie za opłatą, pomimo, iż organizowanie takich sal i pokoi jako standardu, przewiduje obowiązujące rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U.

Nr 213 poz. 1568) - § 19 pkt 2 rozporządzenia oraz załącznik Nr 1 pkt V do rozporządzenia.

Pobieranie opłat za usługi związane z ustawowo określonymi prawami pacjenta jest nie do przyjęcia i budzić musi stanowczy sprzeciw. Pobieranie tych opłat pozostaje w kolizji z wymienionymi przepisami ustawowymi i dyskryminuje osoby niezamożne. W sytuacji, gdy za poszanowanie intymności czy wsparcie bliskiej osoby podczas porodu (poród rodzinny) trzeba zapłacić, prawa pacjenta i godna opieka postrzegane są jako dobra luksusowe, na które mogą sobie pozwolić tylko nieliczni. W publicznych szpitalach dochodzi do tworzenia „wewnętrznych katalogów świadczeń gwarantowanych”, a tym samym wytworzenia podwójnych standardów opieki (i niejednokrotnie traktowania kobiet rodzących przez personel) - sali porodowej z udogodnieniami i dodatkowymi świadczeniami dla kobiet wnoszących opłaty oraz ogólnej, skromnie wyposażonej porodówki dla pozostałych rodzących, gdy tymczasem wiele zespołów porodowych i oddziałów położniczych wyremontowano i unowocześniono ze środków publicznych, a zatem ogółu obywateli.

Jednocześnie należy podkreślić, że w myśl art. 1 ust. 5 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, na terenie publicznego zakładu opieki zdrowotnej nie mogą prowadzić działalności polegającej na udzielaniu takich samych świadczeń zdrowotnych, które są udzielane przez ten zakład, m.in. lekarze ginekolodzy i lekarze położnicy oraz pielęgniarki lub położne - wykonujący zawód w formie indywidualnej praktyki, indywidualnej specjalistycznej praktyki lub grupowej praktyki.

(25)

25

Niezrozumiałe jest przy tym odstąpienie od finansowania ze środków publicznych usług szkół rodzenia, zważywszy, że szkoły te są nieocenioną pomocą dla matki, położnej, lekarza prowadzącego ciążę i odbierającego poród. Szkoła rodzenia przygotowuje kobietę i jej partnera (inną bliską osobę) do odbycia porodu i opieki nad noworodkiem (pielęgnacji, karmienia) oraz prowadzi edukację zdrowotną. Kobiety po szkole rodzenia rodzą bezpieczniej, są partnerkami personelu medycznego, rozpoznają oznaki zagrożenia (np. przedwczesnego porodu).

W konkluzji, pozwolę sobie zauważyć, że pobieranie dodatkowych opłat od pacjentek - przy braku jakichkolwiek działań Narodowego Funduszu Zdrowia i resortu zdrowia - zdaje się narastać i prowadzi do patologii. Pomimo publicznych wypowiedzi członków kierownictwa Ministerstwa Zdrowia odnośnie bezprawności pobierania powyższych opłat oraz składanych deklaracji w zakresie rozwiązania problemu, dotychczas nie jest znane oficjalne stanowisko resortu zdrowia w tej sprawie, a przede wszystkim brak działań w kierunku uporządkowania sytuacji oraz zapewnienia każdej kobiecie rodzącej prawa do godnego porodu i opieki nad noworodkiem.

Moim zdaniem, sprawa wymaga pilnego rozwiązania i uporządkowania, tak, aby poród odbywał się w interesie zdrowotnym kobiety i noworodka, a nie w interesie finansowym szpitala i pracowników medycznych. Niezbędne są również nowoczesne, powszechnie obowiązujące standardy opieki okołoporodowej, które ustalą odrębny (szczególny) status kobiety rodzącej w systemie opieki zdrowotnej, a także będą respektować zagwarantowane ustawowo prawa pacjenta oraz umożliwią walkę z rutyną i przestarzałymi praktykami.

W związku z powyższym, na podstawie art. 13 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (jt. Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147), zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o zajęcie stanowiska w omawianej sprawie. Zobowiązany będę również za przekazanie informacji na temat działań Narodowego Funduszu Zdrowia i resortu zdrowia w sprawie zapewnienia przestrzegania obowiązujących przepisów prawa i praw pacjenta oraz rozwiązania omawianej sytuacji.

Łączę wyrazy szacunku /-/ Janusz Kochanowski

(26)

26

MINISTER ZDROWIA Warszawa, 14czerwca 2007 r.

MZ-UZ-ZR-71 -8 53 9-3/SK/07

Pan

dr Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich

Szanowny Panie Rzeczniku

W ślad za pismem, znak: MZ-UZ-ZR-71-8539-2/SK/07, odnoszącym się do pisma Pana Rzecznika, znak: RPO-555872-X/07/AA, w sprawie nie przestrzegania prawa pacjentek korzystających ze świadczeń zdrowotnych w związku z porodem, przekazuję następujące informacje uzupełniające w przedmiotowej sprawie,

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Centrala Funduszu zleciła dyrektorom oddziałów wojewódzkich Funduszu przeprowadzenie koordynowanej kontroli świadczeniodawców w zakresie pobierania dodatkowych opłat z tytułu wykonywania świadczeń związanych z porodem i opieką okołoporodową. Przedmiotem kontroli było sprawdzenie, czy udzielanie świadczeń zdrowotnych związanych z porodem i opieką okołoporodową uzależnione było od pobierania od ubezpieczonych dodatkowych opłat lub przekazywania przez nich darowizn,

Oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia skontrolowały łącznie 377 świadczeniodawców, realizujących umowy w zakresie ginekologii i położnictwa.

Zgodnie z informacjami Funduszu w wyniku przeprowadzonych postępowań kontrolnych nie stwierdzono faktu uzależniania udzielania świadczeń związanych z porodem i/lub opieką okołoporodową od wniesienia przez ubezpieczonych opłat bezpośrednio na rzecz świadczeniodawcy. Świadczeniodawcy nie uzależniali realizacji świadczeń od wniesienia jakiejkolwiek opłaty, co oznacza, że nie stwierdzono pobierania opłat za wykonane świadczenia, które objęte są umową z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Mając na uwadze kwestię dotyczącą „porodów rodzinnych” i pobierania opłat za obecność w czasie porodu członka rodziny lub innej osoby bliskiej należy zaznaczyć, że ten rodzaj świadczenia nie jest objęty umową zawieraną z Funduszem, ale rozstrzygając możliwość pobierania w tym przypadku opłat należy uwzględnić przepisy o prawach pacjenta. W szczególności należy mieć na uwadze art. 19 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr.91, poz. 408, z późn. zm.), zgodnie z którym w zakładach opieki zdrowotnej

(27)

27

przeznaczonych dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych pacjent ma również prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez siebie. Dlatego też obecność w czasie porodu członka rodziny lub innej osoby bliskiej należy traktować jako element opieki pielęgnacyjnej i w związku z tym należy uznać, że jest to prawo pacjenta. Rozstrzygając natomiast możliwość pobierana w tym przypadku opłat należy mieć na uwadze art. 19 ust. 4 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, zgodnie z którym koszty realizacji tego uprawnienia nie mogą obciążać zakładu opieki zdrowotnej. W związku z powyższym należy stwierdzić, że w wypadku „porodów rodzinnych" świadczeniodawca może pobierać opłaty z tytułu obecności w czasie porodu osoby bliskiej, ale wysokość tych opłat nie może przekraczać kosztów ponoszonych przez świadczeniodawcę w związku z zapewnieniem realizacji tego prawa pacjenta.

Odnosząc się do kwestii „szkół rodzenia”, uprzejmie informuję, że rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu świadczeń zdrowotnych, w szczególności badań przesiewowych oraz okresów, w których te badania są przeprowadzane (Dz. U. Nr 276, poz.

2740), wprowadza przepis o obowiązkowym objęciu opieką ciężarnych przez lekarza i położną, w związku z przygotowaniem do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa. Porady w omawianym zakresie udzielane są odpowiednio pomiędzy 21-26 tyg. ciąży, 27-32 tyg. ciąży, 33-37 tyg. ciąży, 38-39 tyg. ciąży oraz 40-41 tyg. ciąży, Rozporządzenie wprowadza także obowiązek czterokrotnej wizyty patronażowej realizowanej dla dziecka od 1 do 6 tygodnia przez położną rodzinną. W czasie wizyt położna podstawowej opieki zdrowotnej uczy między innymi prawidłowej techniki karmienia piersią, dobiera dietę dla kobiety karmiącej, uczy zasad właściwej pielęgnacji noworodka, ocenia odruchy noworodka.

Świadczenia przygotowujące kobiety ciężarne do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa są realizowane w formie:

- trzykrotnych wizyt lekarskich edukacyjnych w czasie trwania ciąży, - pięciokrotnych porad edukacyjnych położnej w czasie trwania ciąży, - lekarskiej wizyty pediatry u noworodka,

- czterokrotnych wizyt patronażowych położnej u noworodka.

Finansowanie porad i wizyt patronażowych mieści się w stawce kapitacyjnej lekarza rodzinnego, położnej rodzinnej w podstawowej opiece zdrowotnej.

W przypadku wskazań uzasadniających dodatkową edukację związaną z przebiegiem ciąży rozliczanie dokonywane może być w ramach porad edukacyjnych II typu wykonywanych w ramach świadczeń w poradniach ginekologiczno-położniczych.

Ponadto Narodowy Fundusz Zdrowia poinformował, że w celu poprawy opieki nad kobietą ciężarną i rodzącą w materiałach informacyjnych będących załącznikiem do zarządzenia Nr 80/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 18 września 2006 r. w sprawie przyjęcia

"Szczegółowych materiałów informacyjnych o przedmiocie postępowania w sprawie zawarcia

(28)

28

umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz o realizacji i finansowaniu umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju: leczenie szpitalne", z późn. zm., zostały wprowadzone zasady obejmujące założenia trójstopniowej opieki perinatalnej.

Założenia te zostały opracowane przez Zespół do spraw aktualizacji systemu trójstopniowej opieki perinatalnej w Polce, który powołano zarządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 marca 2005 r. Do zadań Zespołu należała ocena funkcjonowania systemu trójstopniowej opieki perinatalnej, weryfikacja oraz unowocześnienie kryteriów kwalifikacji oddziałów ginekologiczno- położniczych oraz neonatologicznych do poszczególnych stopni referencyjności oraz aktualizacja standardów postępowania w opiece perinatalnej celem ich rozpropagowania w szerokim gronie odbiorców.

Odnosząc się do kwestii opracowania standardów opieki okołoporodowej, uprzejmie informuję, że rozważana jest możliwość opracowania takich standardów. Aktualnie trwają uzgodnienia dotyczące sposobu ostatecznego rozwiązania przedmiotowej kwestii, które wynikają z faktu, iż w opinii Konsultanta Krajowego w dziedzinie Położnictwa i Ginekologii bardziej korzystnym rozwiązaniem od wydania rozporządzenia w przedmiotowej sprawie jest ustalenie standardów i procedur medycznych mających zastosowanie w opiece okołoporodowej przez Zespół Konsultanta Krajowego w porozumieniu z towarzystwami naukowymi. Standardy takie miałyby charakter wytycznych, które mogłyby być łatwiej modyfikowane w celu uwzględnienia w nich najnowszych zdobyczy wiedzy medycznej,

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w ramach dokumentu „Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015” który w dniu 15 maja 2007 r. został przyjęty przez Radę Ministrów, został wyodrębniony cel operacyjny dotyczący „Poprawy opieki zdrowotnej nad matką noworodkiem i małym dzieckiem „. Jako nadrzędny cel opieki zdrowotnej nad kobietą ciężarną i dzieckiem uznano zapewnienie prawidłowego przebiegu ciąży oraz jak najwcześniejszą identyfikację czynników ryzyka, umożliwiającą wczesne objęcie kobiet opieką odpowiednią do występujących potrzeb zdrowotnych. Zadania tego Programu obejmują, między innymi, unowocześnienie systemu trójstopniowej opieki perinatalnej, a także stworzenie trwałego systemu monitorowana realizacji działań związanych ze zdrowiem matek i małych dzieci.

Z wyrazami szacunku z upoważnienia MINISTRA ZDROWIA

SEKRETARZ STANU /-/ Bolesław Piecha

(29)

29 RZECZPOSPOLITA POLSKA

Rzecznik Praw Obywatelskich Janusz KOCHANOWSKI RPO-555872-X/07/AA

00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53

Wielce Szanowny Panie Ministrze

Dziękuję uprzejmie za wyjaśnienie z dnia 14 czerwca br. Pana Ministra Bolesława Piechy - Sekretarza Stanu w Ministerstwie Zdrowia na moje wystąpienie dotyczące podjęcia działań w sprawie nieprzestrzegania w publicznych szpitalach praw pacjentek korzystających ze świadczeń zdrowotnych w związku z porodem.

Z zadowoleniem przyjąłem informację na temat działań resortu zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie poprawy opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i dzieckiem. Z przykrością jednak informuję, że otrzymanego wyjaśnienia nie mogę uznać za wystarczające w sprawie najważniejszych problemów wskazanych w moim poprzednim wystąpieniu, a mianowicie w kwestii naruszania podstawowych zasad ubezpieczenia zdrowotnego i praw pacjenta.

Nie mogę w szczególności zgodzić się na pobieranie przez publiczne szpitale od pacjentek oddziałów położniczych, opłat, które nie znajdują umocowania w obecnie obowiązujących przepisach prawa. Na bezprawność tych praktyk wskazuje również Pan Minister Bolesław Piecha, m.in. w rozmowie z dziennikarką „Gazety Wyborczej” (kopia artykułu w załączeniu).

Wskazane w powołanym wyjaśnieniu wyniki postępowań kontrolnych Narodowego Funduszu Zdrowia, z których wynika, że „nie stwierdzono faktu uzależniania udzielania świadczeń związanych z porodem i/lub opieką okołoporodową od wniesienia przez ubezpieczonych opłat bezpośrednio na rzecz świadczeniodawcy”, budzą poważne wątpliwości w świetle kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich listów obywateli i postępowań prowadzonych w tej sprawie oraz doniesień środków masowego przekazu, raportów Fundacji „Rodzić po Ludzku” i wizytacji pracowników Biura RPO w wybranych szpitalach.

Pozwolę sobie zwrócić uwagę Pana Ministra na opublikowany w czerwcu br. raport Fundacji pt. „Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle akcji „Rodzić po ludzku” 2006”, z którego wynika, że „42% respondentek akcji „Rodzić po ludzku” płaciło za tzw. usługi ponadstandardowe,

Pan Profesor

Zbigniew Religa Minister Zdrowia

Warszawa, 24 lipca 2007 r.

(30)

30

przede wszystkim za poród z bliską osobą”. Do wiadomości Pana Ministra przekazuję również materiały wskazujące na pobieranie przez szpitale opłat od rodzących pacjentek, uzyskane w związku z prowadzoną aktualnie w Biurze RPO sprawą dotyczącą szpitala opolskiego1 oraz materiały uzyskane ze stron internetowych, losowo wybranych szpitali warszawskich2.

W świetle powyższych informacji i materiałów, nie sposób nie zauważyć, że opłaty od pacjentek pobierane są również za świadczenia zdrowotne objęte umowami z Narodowym Funduszem Zdrowia, a także mają wpływ na udzielanie świadczeń zdrowotnych związanych z porodem i opieką okołoporodową. Pobieranie opłat za tzw. „porody rodzinne”, w tym w szczególności wysokość opłat, niewątpliwie nie mieści się w kosztach realizacji uprawnień do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską, które to koszty - w myśl art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (jt. Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89) - nie mogą obciążać zakładu opieki zdrowotnej. Powstaje również wątpliwość, co do respektowania przez publiczne szpitale art. 1 ust. 5 wymienionej ustawy, w świetle którego - od dnia 4 czerwca 2006 r. - na terenie publicznego zakładu opieki zdrowotnej nie mogą prowadzić działalności polegającej na udzielaniu takich samych świadczeń zdrowotnych, które są udzielane przez ten zakład, m.in. lekarze ginekolodzy i lekarze położnicy oraz pielęgniarki lub położne - wykonujący zawód w formie indywidualnej praktyki, indywidualnej specjalistycznej praktyki lub grupowej praktyki.

Nawiązując do otrzymanego wyjaśnienia w części dotyczącej opinii Konsultanta Krajowego w dziedzinie położnictwa i ginekologii w sprawie opracowania standardów opieki okołoporodowej, pozwolę sobie zauważyć, że w myśl art. 9 ust. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, możliwość wydania standardów postępowania i procedur medycznych wykonywanych w zakładach opieki zdrowotnej, w celu zapewnienia właściwego poziomu i jakości świadczeń zdrowotnych, zastrzeżona jest do kompetencji Ministra Zdrowia, działającego w tej materii w drodze rozporządzenia.

Uważam za konieczne uporządkowanie sprawy, w kierunku zapewnienia każdej rodzącej kobiecie prawa do godnego porodu i opieki nad noworodkiem oraz poszanowania obowiązującego prawa. Wprowadzenie opłat za niektóre świadczenia zdrowotne związane z porodem i opieką okołoporodową wymaga stosownych zmian legislacyjnych, a w szczególności ustalenia podstawowego zakresu świadczeń, umożliwiającego publicznym szpitalom legalne pobieranie opłat za tzw. świadczenia „ponadstandardowe”. Do tego czasu, zapewnić należy respektowanie aktualnie obowiązujących przepisów prawa. Nie może być bowiem tak, że wewnętrzne regulacje kierowników poszczególnych publicznych szpitali decydują o prawach pacjentek i ubezpieczonych.

W związku z powyższym, na podstawie art. 13 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (jt. Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147), zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o ponowne przeanalizowanie sprawy i szczegółowych kwestii

1 Samodzielnego Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Opolu.

2 Szpitala Specjalistycznego Św. Zofii, Szpitala Klinicznego im. Ks. Anny Mazowieckiej, Szpitala Ginekologiczno - Położniczego im. Św. Rodziny, Szpitala na Solcu.

(31)

31

podnoszonych w moich wystąpieniach oraz o zajęcie stanowiska w sprawie poszczególnych rodzajów opłat za tzw. usługi „ponadstandardowe”, pobieranych od rodzących pacjentek przez publiczne szpitale.

Oczekuję także informacji na temat działań Pana Ministra i Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie zapewnienia przestrzegania przez publiczne szpitale obowiązujących przepisów prawa i praw pacjenta.

Zobowiązany będę również za przekazanie informacji odnośnie sposobu wykorzystania ostatniego raportu pt. „Opieka okołoporodowa w Polsce w świetle akcji „Rodzić po ludzku” 2006”

oraz na temat działań resortu zdrowia w sprawie usunięcia sygnalizowanych nieprawidłowości i w sprawie realizacji postulatów przedstawianych przez Fundację „Rodzić po ludzku”.

Łączę wyrazy szacunku /-/Janusz Kochanowski

Zał. - 6

(32)

32

MINISTER ZDROWIA Warszawa, 28 sierpnia 2007 r.

MZ-UZ-ZR-71-8539-6/SK/07

Pan

dr Janusz Kochanowski Rzecznik Praw Obywatelskich

Szanowny Panie Rzeczniku

W odpowiedzi na pismo Pana Rzecznika, znak: RPO-555872-X/07/AA, w sprawie nie przestrzegania w publicznych szpitalach praw pacjentek korzystających ze świadczeń zdrowotnych w związku z porodem, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Zdrowia podjęło działania, w celu szczegółowego rozpatrzenia i wyjaśnienia zawartych w nim kwestii.

W związku z powyższym odnosząc się do treści zawartych w ww. piśmie Pana Rzecznika, wskazujących, iż „...wyniki postępowań kontrolnych Narodowego Funduszu Zdrowia (...) budzą poważne wątpliwości w świetle kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich listów obywateli i postępowań prowadzonych w tej sprawie...”, oraz że „opłaty od pacjentek pobierane są również za świadczenia zdrowotne objęte umowami z Narodowym Funduszem Zdrowia, a także mają wpływ na udzielanie świadczeń zdrowotnych związanych z porodem i opieką okołoporodową...”, Ministerstwo Zdrowia ponownie wystąpiło do Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia, z wnioskiem o szczegółowe przeanalizowanie przedmiotowego zagadnienia.

Jednocześnie mając na uwadze przepisy art. 64 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz.

2135, ze zm.), wskazujące na zakres prowadzonej przez Narodowy Fundusz Zdrowia kontroli udzielania świadczeń świadczeniobiorcom, Ministerstwo Zdrowia przekazało do Centrali NFZ dokumentacją zawartą przy ww. piśmie Pana Rzecznika, w celu określenia przez Fundusz zasadności pobierania przez wskazanych świadczeniodawców opłat za udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej.

Z informacji uzyskanych z Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, iż Fundusz zabezpiecza świadczenia opieki zdrowotnej związane z porodem, zawierając stosowne umowy z publicznymi i niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej w zakresie ginekologii, położnictwa i neonatologii.

Poza tym „świadczenia bezlimitowe” tj. poród i opieka nad noworodkiem, są traktowane jako świadczenia w trybie nagłym, stąd nie ma przypadku, w którym świadczenia te nie zostałyby zrealizowane na rzecz pacjentki i jej dziecka. Poza tym, jak podkreśla Narodowy Funduszu

Cytaty

Powiązane dokumenty

Osoba zatrzymana może więc złożyć do sądu zażalenie na zatrzymanie domagając się zbadania przez sąd zasadności, legalności oraz prawidłowości zatrzymania.. Skoro

Ustawodawca tymczasem zamiast ukształtowania procedury, która respektowałaby zasady wynikające z art. 73 Konstytucji RP gwarantującego każdemu wolność prowadzenia badań

Urzędy mają obowiązek ci jej udzielić – jeśli trwa to zbyt długo, lub jeśli urzędnicy domagają się – wbrew prawu – byś uzasadnił swój wniosek, możesz zwrócić się do

(dodany nowelizacją u.s.m. z grudnia 2002 r.) przesądził, że decyzję o przyjęciu metody określenia w danej nieruchomości powierzchni użytkowej lokali oraz pomieszczeń do nich

5 Konstytucji RP nie stanowi bezpośredniego źródła konstytucyjnych praw podmiotowych (por. 81 Konstytucji RP). Powstaje w związku z tym pytanie, czy w świetle tego

(sygn.akt RPO-595749-I/08/JS/AB) w sprawie oceny efektywności podejmowanych przez polskie organy władzy publicznej działań na rzecz zwalczania dopingu w sporcie, uprzejmie

Nie ulega wątpliwości, że zarówno obowiązek uzyskania autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi, jak również zagrożenie sankcją karną niedopełnienia tej powinności

Jeżeli dochodzi do wydania kolejnych postanowień o dalszym odroczeniu wykonania kary (art. w.), to w ich następstwie, niezależnie od daty wydania, przedłuża się okres