Andrzej Tomczak
Archiwum Pomorskie Armii
Krajowej w Toruniu
Rocznik Toruński 25, 165-170
R O C Z N I K
T O R U Ń S K I
T O M 25
R O K 1998
Inform acja Miejskiego K onserwatora Zabytków
o działalności na rzecz ochrony i konserwacji
zabytków w latach 1996-1997
Zbigniew Nawrocki
P o c z ąw sz y o d ro k u 1992 U rz ą d M ia s ta p rz e z n a c z a w ro zd ziale „ o c h ro n a z a b y tk ó w ” około 1% ro c z n eg o b u d ż e tu n a k o nserw ację z ab y tk ó w , b a d a n ia n a ukow e z a b y tk ó w , a rc h ite k to n ic z n e p ro je k ty k o n cep cy jn e, in te rw e n c je itd . Re m o n ty zab y tk o w y c h k a m ie n ic czynszow ych w y k o n u je Z ak ład G o sp o d a rk i K o m u n a ln e j, zab y tk o w e o b ie k ty b ę d ą c e w łasn o ścią p a ń stw a re m o n to w a n e s ą z fu n d u szy w ojew ody, o b ie k ty s a k ra ln e k o nserw ow ane s ą ta k ż e z fu n d u szy kościelnych, a p ry w a tn e k o sz te m w łaścicieli p ry w a tn y c h lu b in s ty tu c ji sp o łeczn y ch .
D o n a jw a ż n ie js z y c h p ra c k o n serw a to rsk ic h realizow anych w la ta c h 1996— 1997 n a le ż ą n a s tę p u ją c e p rz ed sięw zięcia.
D w ór A rtu sa 1
W la ta c h 1 9 9 6 -1 9 9 7 k o n ty n u o w a n o k o m pleksow y p ro g ra m p ra c k o n serw a to rsk ic h ro z p o c z ę ty w r. 1993. W s k rz y d le ty ln y m p a r te r u d o k o ń czo n o p ra c e a d a p ta c y jn e p o m ie szc z eń d a w n ej k u ch n i z p rz e zn a c ze n ie m n a cele a d m in is tr a c y jn e , d o k o ń c zo n o p ra c e re m o n to w o -k o n s e rw a to rs k ie in s ta la c ji w e n ty la cji i w y k o n a n o in s ta la c ję p rz e c iw p o ż a ro w ą . W sieni głów nej p a rte r u n a ścia n a c h i n a s k lep ien ia c h o d sło n ię to sp o d p rz e m a lo w ań i w y k o n an o k o n serw ację p ie r w o tn e g o w y s tro ju m a la rsk ie g o , k o n serw ację b o a ze rii o ra z d rzw i z ew n ę trz n y c h i w e w n ę trz n y c h w ah ad ło w y c h . N a p ię tra c h w p o m ieszczen iach p rz y głów nej k la tc e sch o d o w ej w y k o n a n o k o n serw ację w itra ż y w dw óch o k n a ch , a w S ali W iel kiej re k o n s tru k c ję o sz k le n ia w itrażo w eg o w d o ln y ch k w a terac h . P rzy w ró c o n o d o ln y b ie g sc h o d ó w w b o c zn e j k la tc e sch o d o w ej, u p o rz ą d k o w an o i m alo w an o p o d d a s z a z w b u d o w an iem p o m o stó w k o m u n ik acy jn y ch n a p o d d a sz u n a d S a lą W ie lk ą. P rz e p ro w a d z o n o k o n serw a c ję elew acji fro n to w ej z g ru n to w n y m re m o n
10 p r a c a c h p ro w a d z o n y c h w la ta c h 1 9 9 3 -1 9 9 5 w D w orze A r tu s a o ra z n a te re n ie p o d o m in ik a ń s k im z o b . R o c z n ik T o ru ń s k i 23, 1996, s. 1 9 7 -2 0 6 .
te m b a lk o n ó w i n a ro ż n y ch w ieżyczek. W y k o n an o re k o n s tru k c je h ełm ó w d la w ieżyczek n aro żn y ch n a elew acji frontow ej - bez o sad z e n ia , a ta k ż e p rz e sz k lo n e z ad a sze n ie d z ie d ziń c a w ew nętrznego.
Teren podom inikański
W la ta c h 1996-1997 k o n ty n u o w an o p ro g ra m p ra c a rc h eo lo g icz n o -k o n se rw a to rsk ic h ro z p o c z ę ty w r. 1993. P o d n a d zo rem arch eo lo g iczn y m o d k o p a n o p o d p iw n ic z en ie kaplicy św . K a ta rz y n y i w y k o n an o b a d a n ia , k tó re w y k azały kil-* kufazow ość je j p o w staw a n ia . W y k o n an o re m o n t k o n serw a to rsk i m u ró w p o d p iw n ic z e n ia i p rz y k ry to je m asy w n y m s tro p e m , k tó ry je d n o c z e ś n ie s ta b iliz u je j e d y n ą z ac h o w a n ą p o c h y lo n ą z a c h o d n ią ścian ę z trz e m a o k n a m i. W m u rz e ka plicy u s u n ię to z am u ro w an ie ok ien . D okończono p rz y w ra c a n ie b ru k u w części p ó łn o c n e j p rz e w id y w an e j n a p a rk in g . W y k o n an o re m o n t m u ru o k a la jąc e g o cały te re n .
M ur obronny po stronie zachodniej od B ram y K lasztornej
M u r, z b u d o w an y w X III w., był n a stę p n ie d o k o ń c a X IX w. w ie lo k ro t nie m o d e rn iz o w a n y i rem o n to w an y . S to i n a sk ło n ie te re n u p o c h y lo n y m w s tro n ę W isły, je g o fu n d a m e n t n a ra ż o n y j e s t n a d z ia ła n ie w ód g ru n to w y c h sp ły w a ją c y c h z te re n u S ta re g o M ia s ta . B ra m a K la sz to rn a z o sta ła w b u d o w a n a w ciąg m u ru w cześniejszego bez d y la ta c ji - to spow odow ało p o p ę k an ie m u ru n a k ilk u m e tro w y m o d c in k u p rz y b ra m ie . P rz y m u rze, o d stro n y W isły, m ię d z y b r a m ą i p rz y p o rą u lokow ano d ó ł w ap ien n y sięg a ją c y do p o d s ta w y fu n d a m e n tu leżącego n a d re w n ia n e j k o n stru k c ji - b y ło to p rz y c z y n ą d alszeg o p ę k a n ia i o s ia d a n ia m u ru n a ty m o d c in k u . P rz y p o rę (tę i p o z o sta łe d w ie w s tro n ę z a c h o d n ią ) d o b u d o w ano p ra w d o p o d o b n ie ju ż w śred n io w ieczu , z w iązan o z m u re m po w ierżch n io w o , p o sta w io n o n a fu n d a m e n c ie , k tó ry o siad ał, i w efekcie p rz y p o ra o d e rw a ła się od m u ru i d z ia ła ła n a m u r d e stru k c y jn ie . W X IX w. w m iejscu z b u rz o n eg o w X V II w . zesp o łu b u d y n k ó w s z p ita la i kościoła Św. D u c h a p o s ta w io n o głęb o k o p o sad o w io n y z b io rn ik g azow y - m u sia ło to być k o le jn ą p rz y c z y n ą p o g o rs z e n ia się w a ru n k ó w g ru n to w y c h . O b e cn ie z au w ażaln e s ą sk u tk i n e g a ty w n e d la s ta n u zac h o w a n ia m u ru , pow o d o w an e d u ż y m n a tę ż e n ie m ru c h u sam o c h o d o w e g o n a B u lw arze F ilad e lfijsk im .
W r. 1996 ro z p o c z ę to re m o n t k o n serw a to rsk i m u ru , ro z p o c z y n a ją c o d B ra m y K la sz to rn e j. W yżej w yliczone p rzy czy n y złego s ta n u z ac h o w a n ia m u ru sp o w o d o w ały konieczność o b ję c ia re m o n te m ta k ż e jeg o części p o d z ie m n e j d o law y fu n d a m e n to w e j. Ze w zględu n a s ta ty k ę m u sia n o p o d ją ć d e cy z ję o z a s tą p ie n iu d re w n ia n e j p o d w a lin y m u ru ła w ą b e to n o w ą i p o sze rz e n iu je j ta k ż e p o d fu n d a m e n t p rz y p o ry . W r. 1996 re m o n t o g ra n ic z y ł się ty lk o do fra g m e n tu m ięd zy b ra m ą i p ie rw szą p rz y p o rą . P rze m u ro w a n o s p ęk a n ia , w y m ie n io n o u szko
d z o n e cegły, u z u p e łn io n o b ra k u ją c e , w y p ełn io n o u b y tk i i w y k o n an o re m o n t za d a sz e n ia .
S t y k m u r ó w s t a r o m i e j s k i c h i z a m k o w y c h w r e jo n ie b u d y n k u p r z y u l. P o d m u r n e j 10
W r. 1996 p iw n ic ę p o d częścią b u d y n k u p rzy ul. P o d m u rn e j 10 oczy szczo n o z g ru z u i w y k o n a n o b a d a n ia a rc h ite k to n ic z n o -a rc h e o lo g ic z n e . S tw ierd zo n o , że b u d y n e k te n s to i n a re lik ta c h m u ró w o b ro n n y c h n a sty k u S ta re g o M ia s ta (m u r w ysoki, m u r n isk i i m ię d z y m u rz e) i z am k u krzy żack ieg o (n a ro ż e m u ru zacho dn ieg o i m u ru p ó łn o c n e g o ). C zęść n a z ie m n a b u d y n k u w d zisiejszy m k szta łc ie p o c h o d z i z X IX i X X w ., p iw n ic a p o d je g o częścią śro d k o w ą j e s t m ięd zy m u rzem s ta ro m ie js k im , część m u ru w p o zio m ie p a rte ru od stro n y ul. P o d m u rn e j je s t p o z o sta ło ś c ią m u ru w ysokiego. C zęść p o łu d n io w a b u d y n k u , w ęższa, z m ały m p o d w ó rz e m , s to i n a n a ro ż u zam k u .
W r. 1997 b u d y n e k p rz y ul. P o d m u rn e j 10 z o sta ł p rz e k az a n y S to w a rz y sze n iu K sięg o w y ch P o lsk ich . S to w arzy szen ie p rz y s tą p iło d o p ra c re m o n to w o - a d a p ta c y jn y c h . Z g o d n ie z u z g o d n io n y m p ro je k te m o d k o p a n o z a s y p a n ą p ó łn o c n ą część p iw n icy , ta m n a tra fio n o n a gotycki m u r p o p rz e cz n y i o d s ło n ię to w m u rz e n isk im s k ie ro w a n ą w s tro n ę fosy s trz eln icę a rty le ry js k ą . S tr z e ln ic a ta w X V a lb o X V I w . (w b u d o w a n a ceg ła h o len d erk a) z o sta ła w y k o n a n a w m u rze z X III w.
M u r g o ty c k i z X V w . p r z y k o ś c ie le N M P a n n y i p r z y l e g a j ą c y d o n ie g o o d s t r o n y p ó łn o c n e j k r u ż g a n e k z g r o b o w c a m i z X V I I w .
W X IX w . p rz e b u d o w a n o d a ch n a d k ru ż g a n k ie m z p o g rą ż o n eg o n a p u lp i to w y i w ów czas u s u n ię to część b la n k o w ań n a m u rze g o ty ck im . W ro k u 1939 z n ad a rk a d k ru ż g a n k u z d ję to d o ko n serw acji szczy ty (tz w . a tty k ę ) i w n a stę p s tw ie w y b u c h u w o jn y a t ty k a p rz e p a d ła . W 1995 r. p o stan o w io n o p o d ją ć p rz e rw a n y p ro g ra m k o n s e rw a to rsk i i u s u n ą ć s k u tk i w ielo letn ieg o z a n ie d b a n ia .
D o k o ń c a 1997 r. o p ra c o w an o d o k u m e n ta c ję h is to ry c z n ą d la m u ru i k ru ż g a n k u , w y k o n a n o p ra c e k o n serw a to rsk ie i re k o n s tru k c y jn e m u ru go ty ck ieg o , z re k o n stru o w a n o b ra k u ją c e b la n k o w an ia, u zu p ełn io n o u b y tk i cegieł, n a p r a w io n o z w ień c z e n ia s te rc z y n , p rz y w ró c o n o k w ia to n y n a ste rc z y n a c h n a d b ra m ą w sc h o d n ią i ta m o s a d z o n o w y re m o n to w a n y ko sztem p a ra fii krzyż. W y k o n a n o n ow y d a c h p o g rą ż o n y n a d k ru ż g a n k ie m , re m o n t sk lep ień k ru ż g a n k u i re m o n t sk le p ie ń g ro b o w có w , p rz y w ró c o n o o tw o ry w e n ty la cy jn e w y w iew n e k ry p t g ro b o w y ch o ra z w y k o n a n o now e o tw o ry n aw iew ne.
G d y w X V II w. zb u d o w an o k ru ż g a n e k , w te d y z am u ro w an o o b ie b ra m y p ro w a d z ą c e d o k ru ż g a n k u z ulicy, zam u ro w an o w nęki i całość o d stro n y k ru ż g a n k u o ty n k o w a n o . W o k re sie m ię d z y w o jen n y m b ra m y o tw a rto i w p ro
w a d zo n o k ra ty , z b ito ty n k i z lic a gotyckiego i w y re m o n to w a n o je . T e n s ta n o b e cn ie p o z o sta w io n o , w y k o n u ją c n ie z b ęd n e n apraw y.
B a d a n ia h isto ry c z n e , a rc h ite k to n ic z n e i archeologiczne w y kazały, że ta k m u r g o ty ck i ja k i ren esan so w y k ru ż g a n ek n ie s ą b u d o w lam i je d n o ro d n y m i, p o w sta w a ły e ta p a m i. S ta rs z a je s t z a c h o d n ia część m u ru go ty ck ieg o , d o k tó re j p rz y le g a k ru ż g a n e k , m ło d sza je s t je g o część w sc h o d n ia p o z a k ru ż g a n k ie m i sto i n a m u rze p iw n iczn y m ja k ie g o ś w cześniejszego b u d y n k u . S tw ie rd z o n o , że fryzy i ty n k o w a n e t l a w nęk i b len d były z d o b io n e o rn a m e n te m m asw erk o w y m , a w szczycie n a d b r a m ą śro d k o w ą, o d stro n y w ew n ę trzn e j, we w nęce śro d k o w ej za c h o w an e s ą śla d y m a lo w id ła p rz e d sta w ia ją c e g o p o s ta ć M a tk i B oskiej.
S tw ie rd z o n o , że z w ień czen ia s te rc z y n i w im p erg ó w były w ie lo k ro tn ie n a p r a w ia n e ju ż o d o k resu b a ro k u . P ra w d o p o d o b n ie w p ierw o tn e j g o ty ck iej w ersji n a k alen icach nie by ło g ąsio ró w , n a to m ia s t stercz y n y w ieńczone były k w ia to n a m i. W d u ż y ch w nękach o d stro n y k ru ż g a n k u , p o d ren e sa n so w y m z am u ro w an iem , o d k ry to fr a g m e n ty n a p isó w i nie zidentyfikow anych znaków w y k o n a n y ch c z a rn ą fa rb ą , p ra w d o p o d o b n ie p isan o tu im io n a m n ich ó w g rz e b an y c h w ty m m ie jscu , p rz e d b u d o w ą k ru ż g a n k ó w .
R y tm p rz ę se ł k ru ż g a n k u o d p o w ia d a ry tm o w i du ży ch o stro łu k o w y c h w n ęk w m u rz e goty ck im ; b u d u ją c k ru ż g a n ek w nęki te zam u ro w an o i w p ro w a d zo n o w n ich k a n a ły w e n ty la cy jn e grobow ców ; gdy w X IX w. zm ien io n o k s z ta łt d a ch u n a p u lp ito w y , w ów czas w y lo ty k an ałó w zaślepiono. S tw ie rd z o n o , że p ie rw sza k o lu m n a od s tro n y w schodniej j e s t z ach o w an a w e w n ą trz b eto n o w ej o tu lin y , a d w ie n a s tę p n e ko lu m n y z o sta ły z a stą p io n e k o lu m n a m i ceg lan y m i.
P race konserw atorskie w katedrze pw. św. J a n a C hrzciciela i św. J a n a
Ew angelisty
O łta rz św . F ran c iszk a z połow y X V II w. P o d c z as p ra c o k a za ło się, że o łta rz jesz c z e w X V II w. byl p rz e ra b ia n y i w ów czas p o n o w n ie cały p o k ry ty n o w ą p o lic h ro m ią . Z d ecy d o w an o się zachow ać go w s ta n ie , ja k i m u n a d a n o po p rz e ró b c e w końcu X V II w., ta k p o d w zględem k o m p o zy cji j a k i o p ra c o w a n ia m a la rsk ieg o , złoceń i s re b rz e ń z la z eru n k am i.
M ury w sc h o d n ie hali kościoła, k o n serw acja p o lic h ro m ii goty ck iej w części d ol- nej z X III i X IV w. o raz n a p ra w a m u ra rs k a części g ó rn ej, b ielo n ej, z X V w.
G o ty c k a p o lic h ro m ia z o sta ła o d k r y ta i p o d d a n a k o n serw acji zachow aw czej w la ta c h sze śćd z ie siąty c h X X w. Z godnie z ó w czesn ą d o k tr y n ą n ie w y k o n a n o u z u p e łn ie ń . W n aw ie p ó łn o cn ej w części doln ej w y e k sp o n o w an o b ia ło -c z e rw o n e ro m b y z c za rn y m i sy lw etk a m i lw ów i orłów , p o n iżej o rg a n ó w - m a lo w id ło b ę d ą c e p ra w d o p o d o b n ie tłe m d la U krzy żo w an ia, w części g ó rn ej p o n a d o rg a n a m i w y e k sp o n o w an o m alo w an e bloki kam ien n e, a jesz c z e w yżej, p o n a d lu k iem
czo ło w y m sk le p ie n ia p o p rz e d n ie g o kościoła, p o zo staw io n o cza rn e tło . W naw ie p o łu d n io w e j u d o łu , p o d o b n ie j a k w n aw ie p ó łn o cn ej, w y ek sp o n o w an o frag m e n ty m a lo w id ła w ro m b y , a p o n a d n im o d s ło n ię to ceg lan e lico. O k n o z a o łta rz e m św . F ran c iszk a p o z o sta w io n o zam u ro w an e.
Z p o w o d u złego s ta n u z ac h o w a n ia ty n k ó w i p o lich ro m ii p o d ję to decy zję o sfin a n so w a n iu p o n o w n e j k o n serw acji w szy stk ich p o lich ro m ii n a m u ra c h w scho d n ic h h a li k ościoła. N a s p o tk a n iu ze śro d o w isk iem k o n serw a to rsk im zd ecy d o w a n o o re k o n s tru k c ji b ra k u ją c y c h frag m e n tó w m a lo w id ła w b ia ło -c z erw o n e ro m b y z sy lw e tk a m i lw ów i o rłó w , o z am alo w a n iu czarn eg o t ł a w śro d k o w ej części m u ru n aw y p ó łn o c n e j, o p rzy w ró c e n iu ty n k u w gó rn ej części X III-w ie cz n e g o m u ru n aw y p o łu d n io w e j o raz o o d sło n ięciu z am u ro w an eg o o k n a z X III w. za o łta rz e m św . F ra n c is z k a i re k o n s tru k c ji m asw erk u .
P o w y k o n a n iu b a d a ń n a filarze p o łu d n io w y m przy p re z b ite riu m p o d ję to d e cy z ję o z a m a lo w a n iu re s z te k p o lich ro m ii p rz e d sta w ia ją c e j m alo w an e w ty m s a m y m m ie jscu w o k re sie b a ro k u b ald ach im y , n a to m ia s t w y ek sp o n o w an o m o n o c h ro m a ty c z n e tło g o ty ck ieg o ta b e rn a k u lu m a lb o re lik w ia rz a . N a m u rz e p o o b u s tro n a c h o łta r z a św . F ran c iszk a p o zo staw io n o w sta n ie , w ja k im z o sta ły o d s ło n ię te , re lik ty p ro s to k ą tn y c h g o ty ck ich m alo w id eł p rz e d sta w ia ją c e b a rd z o źle z ach o w an e p o s ta c ie w o b ra m ie n iu b o rd iu ry . O k n o o d sło n ię to i z g o d n ie z z ac h o w a n y m i re lik ta m i z re k o n stru o w a n o laski i m asw erk.
M alo w id ło U k rz y ż o w a n ie i S ą d O sta te c z n y n a m u rze p ó łn o c n y m p re z b ite riu m J e s t to n a jc e n n ie js z e w T o ru n iu śred n io w ieczn e m alow idło ścien n e z X IV w. Z p o w o d u sta łe g o z a w ilg a c a n ia p rzez w odę d eszczo w ą i źle p rzep ro w ad zo n y ch k o n serw a c ji w la ta c h m in io n y c h , m alo w id ło z d n ia n a d zień zanikało. P o d ję to d e cy z ję o je g o k o n serw a c ji. Z ałożono d w u e ta p o w y p ro ces p o s tę p o w a n ia k o n ser w ato rsk ieg o : 1) lik w id a c ję d ro b n o u s tro jó w , u trw a le n ie , o czyszczenie z z a b r u d z eń i n ie w ła śc iw y c h zab ieg ó w k o n s erw a to rsk ic h , u su n ięc ie w ad liw y ch rek o n s tru k c ji; 2) k o n serw a c ję e s te ty c z n ą z m o żliw o ścią p e łn e j re k o n stru k c ji w łącznie. W ro k u 1997 p rz e p ro w a d z o n o p ro c e s k o n serw a to rsk i w zak resie o k reślo n y m w p u n k c ie p ie rw szy m , z ty m że w części środkow ej m a lo w id ła w y k o n an o p ró b ę r e k o n s tru k c ji p e łn e j, łą c zn ie z re k o n s tru k c ją złoconego tla .
K o n se rw a c ja o p ra c o w a n ia m a la rsk ie g o ścia n i sk lep ień p re z b ite riu m
Z a ło ż e n iem g e n e ra ln y m p ro g ra m u k o n serw a to rsk ie g o zrealizo w an eg o z fu n d u sz u ko ścieln eg o b y ło u sza n o w a n ie m e to d y k o n serw a to rsk ie j z asto so w an ej przy re g o ty z a c ji w y s tro ju m a la rsk ie g o p re z b ite riu m w la ta c h pow o jen n y ch . S z c zy t w sc h o d n i n aw y śro d k o w ej
Z b u d o w a n y z a p e w n e w X V III w ., m u ro w an y z cegły ró żn eg o fo r m a tu , z ś la d a m i g ru b o p o ło ż o n e g o ty n k u . W ię ź b a d a ch o w a je s t z n ac z n ie n iż sz a o d
w ięźby z czasu bud o w y d zisiejszego szczy tu . O b n iżen ie w ysokości w ięźby m ogło sp o w o d o w ać poch y len ie się g ó rn ej je g o części o około 70 cm .
G ó rn ą , p o c h y lo n ą część szc z y tu ro z e b ra n o , w p ro w ad zo n o o d s tro n y d a c hu s ta lo w ą k o n stru k c ję w z m a c n ia ją c ą , w yko n an o re m o n t doln ej części s zc z y tu , o d b u d o w a n o g ó rn ą z b u rz o n ą część i p o k ry to ty n k ie m .
S z c zy t w sch o d n i n aw y p o łudniow ej
R e m o n t k o n serw a to rsk i sfinansow any z o sta ł z fu n d u sz ó w kościelnych. S z c zy t z b u d o w an y w końcu X V w., o b o g a te j a rty k u la c ji, m u ro w a n y z cegły ró żn eg o fo rm a tu i różn y ch k s z ta łte k . Z apew ne to zró żn ico w an ie j e s t p rz y c z y n ą s łab e g o p o w ią z a n ia p o szczególnych je g o części. Z o k resu go ty ck ieg o z ac h o w a n a je s t część śro d k o w a o d p o w ia d a ją c a k szta łto w i d a ch u , o b rzeże j e s t p rz e m u ro - w an e w o k resie b a ro k u . T o zró żn ico w an ie zachow ano. K o tw a m i w z m o cn io n o k o n s tru k c ję szc z y tu . W gotyckiej części zniszczone cegły w y m ien io n o n a now e, p a r tie p ie rw o tn ie ty n k o w an e po n o w n ie p o k ry to ty n k ie m . W części b aro k o w ej u z u p e łn io n o u b y tk i m u ru w o b rzeżu i p rzy w ró co n o n a całości ty n k .
K r u c h ta p ó łn o c n a
Z o s ta ła d o b u d o w a n a w X V w. Jej c h a r a k te r y s ty c z n ą cec h ą j e s t a tty k a z a s ła n ia ją c a p o g rą ż o n y d a ch , u w a ż a n a za zap o w ied ź a tty k re n e sa n so w y c h . K a ta stro fa ln y s ta n a tty k i był zag ro żen iem d la lu d z i w ch o d zący ch d o k a te d ry g łó w n ie p rzez tę k ru c h tę .
A tty k a z o s ta ła ro z e b ra n a , p o d d a n a k o n serw acji, u z u p e łn io n o n ie lic zn e u b y tk i. W p ro w a d zo n o now e w z m o cn ien ia z m e ta lo w y ch p łask o w n ik ó w i p o n o w n ie w p ie rw o tn y m m iejscu p o staw io n o a tty k ę . S tw ie rd z o n o , że w y n ik a ją c e z p rz y p ó r filark i m ogły p rz e ch o d z ić w górę p o n a d a t ty k ą w stercz y n y , żeby to u c z y te ln ić z ak o ń czo n o j e p ro s to - nie dokończone.
Lico m u ró w k ru c h ty u m y to , zak onserw ow ano, u b y tk i cegieł i k a m ie n ia rk i u z u p e łn io n o . W y k o n a n o re k o n stru k c je kam ien n y ch k w ia to n ó w w ień czący ch p o rta le - z a w zó r p o słu ży ły k w ia to n y n a doln ej k o n d y g n a cji wieży.
S to la rk ę ob u drzw i w y rem o n to w an o , w y k o n an o b a d a n ia p ie rw o tn e g o o p ra co w an ia m a la rsk ieg o i p rz y g o to w a n o p ro p o z y c ję je g o re k o n s tru k c ji. O k azało się, że d rz w i były w ie lo k ro tn ie m alo w an e o raz że o p ra c o w an ie p ie rw o tn e by ło w ie lo b a rw n e, a ćw ieki były cy nkow ane. P o sta n o w io n o p rz y w ró c ić k o lo ry sty k ę p ie rw o tn ą .
M u r o ta c z a ją c y t e ren p rzykościelny, o d stro n y p ó łn o cn ej i w sch o d n iej T e d w a o d c in k i m u ru w w iększości s ą g o ty ck ie, w ie lo k ro tn ie je d n a k n a p r a w ian e, a w kilk u m iejscach g ru n to w n ie p rze m u ro w a n e. P r z y k r y te s ą c z a p a m i w y k o n a n y m i z piaskow ca, p o c h o d zą c y m i z czasu b u d o w y m u ru w o k re sie go ty k u . S ta n z ac h o w a n ia m u ru był k a ta stro fa ln y , licow e w a rstw y cegieł b y ły ro z
