MAGDALENA BARAŃSKA Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
WOLONTARIAT PRACOWNICZY
JAKO FORMA KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO
ABSTRACT. Barańska Magdalena, Wolontariat pracowniczy jako forma kształcenia ustawicznego [Corpora-te Volun[Corpora-teering as a Form of Lifelong Learning]. Studia Edukacyjne nr 29, 2013, Poznań 2013, pp. 233-253. Adam Mickiewicz University Press. ISBN 978-83-232-2738-0. ISSN 1233-6688
Lifelong learning is a complex formal and informal process, involving activities of educational insti-tutions and initiatives taken outside the school system, which are unorganized, unsystematic and can be done anywhere. Education moves beyond the relevant institutions and becomes a stimulator of many development initiatives. Volunteering as a form of non-formal education benefits at the micro level, contributing to the development of individuals, and at the macro level, creating the basis for building the knowledge society. Corporate volunteering is part of the idea of lifelong learning in response to the needs of both employers and employees. It facilitates the satisfaction of personal and professional needs, the development of competencies and the training of attributes of character through various forms and levels of commitment. This article is dedicated to the above issues.
Key words: corporate volunteering, education, professional development
Jeśli twoja aktywność inspiruje innych by więcej marzyć, więcej się uczyć, więcej działać i stawać się kimś więcej, to jesteś liderem
John Quincy Adams
Wolontariat pracowniczy jest zjawiskiem, które na gruncie polskim do-piero się rozwija. Pozwala zaspokajać potrzeby pracowników, nawiązać dialog i współpracę ze społecznością lokalną, a pracodawcy umożliwia re-alizowanie idei kształcenia ustawicznego. Niezmiernie istotne jest promo-wanie idei odpowiedzialnego biznesu, który przynosi wymierne korzyści wszystkim jego uczestnikom.
Analizując zagadnienie wolontariatu pracowniczego jako formy kształ-cenia ustawicznego, należy odnieść się do jego ogólnej idei oraz znaczenia w poszczególnych obszarach życia społecznego, kulturalnego, ekonomicz-nego, gospodarczego, jak i edukacyjnego. Głównym celem niniejszego arty-kułu jest przedstawienie wolontariatu pracowniczego jako formy edukacji, motywowania i rozwoju pracowników.
Wolontariat jako forma aktywności człowieka
W życiu człowieka potrzeby stanowią czynnik wyzwalający działanie. To ludzkie działania wyznaczały postęp cywilizacji, to dzięki nim ludzie zaczęli poznawać nowe, dotąd nieznane obszary i aspekty rzeczywistości. Aktywność jednostki nastawiona jest głównie na pozostawienie czegoś dla potomnych, celem szczególnym podejmowanych działań jest poprawienie sytuacji następnych pokoleń przy jednoczesnym działaniu dla wspólnego dobra. Wolontariat wpisuje się w tę filozofię, tworzy kulturę danego społe-czeństwa. Człowiek jako istota społeczna do swojego pełnego rozwoju po-trzebuje innych ludzi. Wolontariat pozwala realizować siebie na wielu płaszczyznach, ponieważ może przybierać zróżnicowane formy, których kryterium podziału stanowi liczba wolontariuszy, czas trwania, miejsce i cel aktywności wolontariackiej. Staje się ważną siłą w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego.
Wolontariat ma ogromne znaczenie wychowawczo-społeczne stając się fundamen-tem dojrzałej humanistycznej demokracji. Ma swoją rolę do spełnienia we współcze-sności przeżywającej nie tylko przełom wieków, ale także przełom epok cywilizacyj-nych1.
Działania wolontariackie zmieniają światopogląd, pozwalają obiektyw-nie spoglądać na rzeczywistość, dają jednostce poczucie sensu życia, pod-wyższają samoocenę i określają także pozycje w społeczeństwie2.
To właśnie ludzka potrzeba angażowania się w zmienianie świata, roz-wój społeczny, wspieranie społeczeństwa, odpowiedzialność za innych sta-nowi istotę człowieczeństwa i sprawia, że stajemy się lepszymi ludźmi. We współczesnym dynamicznym, nieprzewidywalnym i stale rozwijającym się świecie tego typu działania nie tracą na ważności, a idea wolontariatu jest nadal aktualna3.
________________
1 P. Henzler, Wolontariat zamiast praktyki, 2004, www.pracuj.pl [dostęp: 17.11.2009], s. 4. 2 P. Broniecka, Prawne aspekty działalności wolontariackiej [w:] Wolontariat jako działanie pro-społeczne w obszarze pomocy pro-społecznej i pracy socjalnej, red. B. Matyjas, Kielce 2009, s. 89.
Wolontariat jest rodzajem aktywności człowieka, który towarzyszy mu od zawsze, jednak należy podkreślić, że pomoc drugiemu człowiekowi nie została od początku nazwana i zdefiniowana jako wolontariat. W różnych miejscach na świecie okres rozwoju aktywności wolontariackiej był różny, zależał między innymi od takich czynników, jak sytuacja polityczna, czy okres historyczny, a również od wyznania określonej społeczności oraz do-tychczasowych doświadczeń społeczności lokalnych w zakresie bezintere-sownych działań na rzecz drugiego człowieka.
Wolontariat stanowi przejaw solidarności we współczesnym świecie, a do głównych cech charakterystycznych potwierdzających tę tezę należy brak barier geograficznych, politycznych i kulturowych oraz wspierane aktywności wolontariackiej przez organizacje na całym świecie4. Idea
wolon-tariatu sięga czasów starożytnych. Już w Biblii i mitach spotykamy się z bez-interesownym działaniem na rzecz potrzebujących5. Wspomniane źródła
tworzą podwaliny współczesnych kultur. To one wytyczały ścieżki rozwoju i postępowania wielu społeczności. W kręgu kultury chrześcijańskiej stano-wią nieocenioną wartość. Wolontariat we współczesnych czasach staje się odpowiedzią na zaistniałe potrzeby; w epoce, w której brakuje stabilnych znaczeń, wolontariat jest ważnym punktem odniesienia z niezmiennym przesłaniem, gdyż zwraca uwagę na to, co jest naprawdę ważne, a w pogoni za sukcesem mogło zostać zapomniane. Jak zauważa Z. Tokarski, najważ-niejszym przesłaniem wolontariatu jest stawanie człowieka w centrum swo-ich zainteresowań. Zwrócenie się ku człowiekowi, który w epoce postmo-dernizmu zajmuje zasadniczo drugie miejsce. Cytowany autor przypomina o tak istotnych zasadach naszego funkcjonowania w społeczeństwie, jak odpowiedzialność względem drugiego człowieka, szacunek do niego bez względu na jego pochodzenie, płeć, czy wyznanie, jak również podkreśla sens i idee służby. Zwraca także uwagę na kształtowanie świadomości i po-staw wśród osób zaangażowanych w budowanie solidarności społecznej oraz możliwość współpracy i uzupełniania się instytucji państwowych z sektorem non profit, co przyczynia się do budowania społeczeństwa oby-watelskiego6. Etos społeczeństwa obywatelskiego tworzony jest przez
nad-rzędną rolę człowieka nad strukturami, daje obywatelowi poczucie wspar-cia, uczy korzystania z wolności, jak również rozumie i zaspokaja potrzeby
________________
4 M. Szpringer, M. Florczyk, J. Mikołajczak, Organizacja wolontariatu we Włoszech, [w:] Wo-lontariat jako działanie prospołeczne, s. 13.
5 Z. Tokarski, Wolontariat w Polsce. Raport z badań w latach 2000-2003, Łódź 2008, s. 35. 6 Tamże, s. 38-39.
pracownika-obywatela, bowiem życie obywatelskie nierozerwalnie wiąże się ze strefą pracy, która jest miejscem życia, wzrostu i wiary7.
Wolontariat – ustalenia definicyjne i uwarunkowania prawne
W związku z podejmowanymi rozważaniami, kwestię, którą niewątpli-wie należy poruszyć stanowi nazewnictwo, a mianowicie niejednokrotne mylenie pojęcia wolontaryzmu z pojęciem woluntaryzmu. Woluntaryzm (z łac. Voluntas – wola) to koncepcja filozoficzna wychodząca z ujęcia woli jako pierwszoplanowej zasady rzeczywistości, najwyższej władzy człowie-ka, silniejszej od rozumu czy intuicji8. Zatem, zgodnie z powyższą definicją,organizacje i ludzie działający dla dobra społeczeństwa podejmowaliby de-cyzje oparte wyłącznie na swoim zdaniu (woli), nie licząc się z nikim innym i narzucaliby ją, a jest to sprzeczne z ideą wolontariatu, czyli dobrowolności. Obydwa określenia pochodzą od słowa voluntas – oznaczającego wolę, chęć, jednakże nie powinny być używane zamiennie.
Polski sektor wolontariatu długi czas charakteryzowało zróżnicowane nazewnictwo. Najczęściej funkcjonujące terminy to sektor niekomercyjny, niedochodowy, pozarządowy, trzeci sektor, niezależny, charytatywny i do-browolny. W większości krajów o ugruntowanej demokracji trudno znaleźć definicję takiego pojęcia jak wolontariat, co wynika z faktu, że aktywność społeczna jest tak popularna, że nie ma wątpliwości co do znaczenia tego słowa. Sektor wolontariatu w Polsce jest bardzo zróżnicowany. Począwszy od organizacji, które powstają w ściśle określonym jednym celu, do takich o bardzo szerokim spektrum działania. Grupa docelowa jest zróżnicowana pod względem demograficznym, wiekowym, religijnym, kulturowym i spo-łecznym, natomiast dziedziny działalności to kultura, opieka społeczna, edukacja, działalność sportowa i formy spędzania czasu wolnego9.
Wolontariat w opinii społecznej to praca głównie na rzecz osób potrze-bujących i chorych, wykonywana w hospicjach, szpitalach i placówkach pomocy społecznej. Jednakże, co należy podkreślić, jest to tylko część dzia-łalności wolontariuszy. Centrum Wolontariatu (http://www.wolontariat. org.pl/strona.php?p=92 [dostęp: 5.11.2012]) oraz Słownik pedagogiczny okre-ślają wolontariat jako dobrowolną i bezpłatną pracę na rzecz innych, wykra-czającą poza relacje i obowiązki względem rodziny, przyjaciół i znajomych.
________________
7 A. Solak, Praca jako obszar kształtowania postaw obywatelskich, [w:] Edukacja i praca. Kontek-sty – wyzwania – zagrożenia, red. R. Gerlach, Bydgoszcz 2008, s. 77.
8 A. Aduszkiewicz (red.), Słownik filozofii, Warszawa 2009, s. 541. 9 Z. Tokarski, Wolontariat w Polsce, s. 42.
Ponadto, jest prowadzony przez specjalnie do tego powołane organizacje pozarządowe, do których mogą wstępować osoby zainteresowane tego typu działalnością10.
Trudno przyjąć jednoznaczną definicję wolontariatu. S. Gawroński przedstawia trzy cechy definiujące jego pojęcie. Należą do nich: świadoma bezinteresowność, bezpośredniość i ciągłość, systematyczność11. Przyjęcie tej
definicji zmusza nas do wniosku, że wolontariuszem się jest, a nie bywa. Jest to pewnego rodzaju postawa i sposób bycia. Natomiast, M. Chmielewski określa wolontariat jako ochotniczą działalność na rozmaitych płaszczy-znach życia społecznego, cechującą się różnym stopniem sformalizowania12.
Zaprezentowane terminy przedstawiają wolontariat jako dobrowolną, bezpłatną, świadomą pracę na rzecz innych lub całego społeczeństwa, ale co bardzo istotne – określenie bezpłatna nie oznacza bezinteresowna, lecz bez wynagrodzenia, bowiem zapłata przyjmuje formę satysfakcji, podwyższenia swoich umiejętności lub uznania w oczach innych. W języku polskim pojęcie wolontariusz nie jest nowe i funkcjonowało od dawna, ale dotyczyło zarów-no praktykanta pracującego bez wynagrodzenia dla zaznajomienia się z zawodem, jak i ochotnika w wojsku13.
Pierwsze zapisy o wolontariacie pojawiły się w 2000 roku, w znoweli-zowanej Ustawie o pomocy społecznej oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej, które odnosiło się do pracy wolontariuszy w placów-kach opiekuńczo-wychowawczych. Nie dotyczyło jednak tego typu działal-ności w innych instytucjach. Podstawą prawną działaldziałal-ności wolontariuszy w Polsce jest Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku. Reguluje ona podstawowe kwestie dotyczące dzia-łalności organizacji pozarządowych i wolontariuszy w Polsce, choć, jak pod-kreślają specjaliści, nie rozwiązuje wszystkich problemów. Według Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, wolontariuszem jest ten, kto dobrowolnie i świadomie oraz bez wynagrodzenia angażuje się w pracę na rzecz osób, organizacji pozarządowych, a także rozmaitych in-stytucji działających w różnych obszarach społecznych (DzU z 2003 r., nr 96, poz. 873 z późn. zm.). Powyższa definicja wynikająca z ustawy odzwiercie-dla zachodzącą dynamikę zmian i akcentuje fakt, że współczesny wolonta-riat jest ruchem rozwijającym się bardzo prężnie, dynamicznie przyjmując różne formy działalności i aktywności. Jednakże, co należy podkreślić,
________________
10 Cz. Kupisiewicz, M. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009, s. 191. 11 Z. Tokarski, Wolontariat w Polsce, s. 37.
12 M. Chmielewski (red.), Leksykon duchowości katolickiej, Lublin-Kraków 2002, s. 9. 13 K. Braun, Pomaganie nakręca mnie, s. 6.
w polskim ustawodawstwie brak przepisów, które mówiłby wprost o zjawi-sku wolontariatu pracowniczego, dlatego należy działać opierając się na funkcjonujących przepisach Kodeksu Pracy, zgodnie z którymi pracodawca zatrudniający powyżej 20 pracowników powinien w umowie o pracę za-wrzeć ustalenia dotyczące wolontariatu pracowniczego14.
Społeczna odpowiedzialność biznesu: założenia i praktyka
Koncepcja dotycząca społecznej odpowiedzialności biznesu jest niezwy-kle prosta, ale i przemyślana zarazem. Sektor Biznesu, którego zasadniczym celem funkcjonowania jest osiągnięcie zysków, z własnej inicjatywy podej-muje działania na rzecz otaczającej go społeczności lokalnej – angażuje się na przykład w ochronę środowiska, a także wchodzi w relacje z różnymi gru-pami interesariuszy. Zgodnie z tą inicjatywą, odpowiedzialny biznes charak-teryzuje się podejściem strategicznym i długofalowym. Idea społecznej od-powiedzialności biznesu (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility) jest od wielu lat obecna w Europie Zachodniej, ale, niestety, pojęcie wolontariatu pracowniczego w Polsce jest mało znane.Ryc. 1. Wolontariat pracowniczy – typologia
(źródło: Wolontariat pracowniczy w polskich firmach. Analiza zjawiska, sposoby angażowania pracowników, bariery,
korzy-ści, Raport 2011)
________________
Komisja Europejska wskazuje, że strategia społecznej odpowiedzialności biznesu prowadzi do ustawicznego sukcesu przedsiębiorstwa dzięki pro-wadzeniu dialogu z otoczeniem, dlatego CSR może przyczynić się do reali-zacji celów zdefiniowanych w Strategii Lizbońskiej, które są obligujące także dla nowych członków UE, w tym Polski. Wraz z pojawieniem się na rynku polskim firm zachodnich, zwiększeniem dostępu do fachowej literatury, upowszechnieniem programów szkoleniowych, różne elementy społecznej odpowiedzialności zaczęły przenikać do praktyki zarządzania (http:// www.pozytek.gov.pl/Spoleczna,odpowiedzialnosc,biznesu,464.html [do-stęp: 5.11.212]). Zaledwie 2% największych polskich firm angażuje się w wolontariat pracowniczy, należy jednak podkreślić, iż aktywność ta wy-kazuje tendencję wzrostową15.
I. Dyakowska z Centrum Wolontariatu wskazuje, że dają się zauważyć pewne zmiany w funkcjonowaniu instytucji, które do tej pory nastawione były na zysk. Coraz częściej angażują się one społecznie16.
Wolontariat pracowniczy kojarzony jest głównie z wykonywaniem pracy na rzecz swojego pracodawcy, czy tak zwanych „czynów społecznych”, co w minionych latach miało miejsce i dlatego może mieć negatywny oddźwięk w opinii publicznej.
O rosnącej popularności wolontariatu pracowniczego świadczy przy-znawanie europejskich Nagród Wolontariatu Pracowniczego17. Mają one na
celu nagrodzenie najlepszych projektów wolontariackich, które powstały w odpowiedzi na zaistniałe problemy społeczne. Nagrody przyznawane są w dwóch kategoriach: małych i dużych przedsiębiorstw (www. wolontariatpraconiczy.pl [dostęp: 5.11.2012]). A. Kanios przedstawia klasy-fikację wolontariatu pracowniczego za A. Musiał, w której wolontariat pra-cowniczy został podzielony na obligatoryjny i fakultatywny. Pierwszy, we-dług autorki, stanowi dobrowolną i nieodpłatną pracę świadczoną w celach edukacyjnych, której wykonanie jest jednak nieodzownym warunkiem zdo-bycia pracy. Za przykład podaje tutaj prace wykonywane przez lekarza,
________________
15 H. Zakrzewska-Krzyś, Wolontariat pracowniczy, www.twojbiznes.infor.pl 2009. 16 I. Dyakowska, Wolontariat pracowniczy bez obaw, Biuletyn Euro Info, 2009, 2, s. 9.
17 Europejskie Nagrody Wolontariatu Pracowniczego to konkurs mający na celu wybranie
i nagrodzenie najlepszych europejskich projektów wolontariackich, których celem jest zwięk-szenie szans zatrudnienia osób napotykających bariery na rynku pracy. Projekt stworzony został w związku z Europejskim Rokiem Wolontariatu 2011 i sfinansowany przez Komisję Europejską. Jest realizowany w 23 krajach Europy, w tym w Polsce. Międzynarodowym orga-nizatorem jest brytyjskie stowarzyszenie Bussiness in the Community, w Polsce natomiast Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu. Ideą konkursu jest wyróżnienie projektów opartych na zasadach wolontariatu pracowniczego i odpowiadających na potrzeby społeczne grup uznanych przez Komisję Europejską za szczególnie ważne i wymagające wsparcia.
sędziego, czy prokuratora, które są niezwykle specyficzne i nastawione na bezpośrednią pomoc drugiemu człowiekowi.
W kategorii tej zostały także uwzględnione praktyki studenckie i uczniowskie. Z kolei, wolontariat fakultatywny świadczony jest celem zdobycia doświadczenia, a nawet zatrudnienia, wszędzie tam, gdzie pracuje się wolontarystycznie18.
Pracownicy mają możliwość wyboru odnośnie perspektywy czasu, w ja-kim chcieliby się zaangażować (ryc. 1); mogą zdecydować się na wolontariat krótko- lub długoterminowy. W żaden sposób wybrany typ wolontariatu nie jest dyskryminujący, bowiem możliwość zaangażowania wynika rów-nież z sytuacji osobistych pracowników.
Fundamentalnym celem wolontariatu pracowniczego jest podejmowanie przez pracowników danej organizacji czy instytucji bezinteresownych dzia-łań na rzecz potrzebujących. Cechą wyróżniającą tę formę wolontariatu jest to, że jest on stymulowany i – do pewnego przynajmniej stopnia – organi-zowany przez pracodawcę. Należy podkreślić, iż pracodawca umożliwia pracownikom-wolontariuszom wykonywanie świadczeń wolontarystycz-nych w czasie pracy. Zdarza się również, że to firma dołącza do pracowni-ków, którzy sami pojęli już działanie o charakterze wolontariackim oraz proponuje wsparcie i pomoc. Należy podkreślić, że wolontariat pracowniczy musi być dobrze zorganizowany i przemyślany19. Większość firm
pozosta-wia pracownikom-wolontariuszom swobodę w doborze celów i kierunków pracy wolontariackiej20. Oddziałuje to pozytywnie na funkcjonowanie
ze-społu pracowniczego, ponieważ daje realny wpływ na kształt podejmowa-nych działań oraz zwiększa ich decyzyjność.
Wolontariuszami w ramach wolontariatu pracowniczego, poza pracow-nikami etatowymi, mogą być także osoby współpracujące z daną organizacją na podstawie innych umów, zleceń, mianowania, czy podwykonawstwa21.
Ważne, aby pracownicy za swój wkład byli docenieni, ale nie faworyzowani22.
W ramach świadczenia usług wolontarystycznych pracownicy doskonalą umiejętności, które już mają bądź nabywają nowe. Wachlarz kompetencji zdobywany w trakcie wykonywania prac wolontarystycznych jest niezwy-kle szeroki. Centrum Wolontariatu zwraca uwagę na kształtowanie się na-stępujących specyficznych i precyzyjnych umiejętności, których nie nabywa
________________
18 A. Kanios, Społeczne kompetencje studentów do pracy w wolontariacie, Lublin 2010, s. 53. 19 H. Zakrzewska-Krzyś, Wolontariat pracowniczy.
20 E. Zamościanka, Wolontariat pracowniczy w Polsce. Praktyki i trendy, [w:] Wolontariat pra-cowniczy w Polsce. Przewodnik dla biznesu, Warszawa 2011, s. 9.
21 I. Dyakowska, Wolontariat pracowniczy bez obaw, s. 9. 22 H. Zakrzewska-Krzyś, Wolontariat pracowniczy.
się w trakcie edukacji, tzn.: zarządzanie i kształtowanie się stosunków mię-dzyludzkich, umiejętności pracy w zespole, rozwiązywania konfliktów, jak i adekwatnego zachowania w sytuacji stresującej23.
Wolontariatu pracowniczego nie da się zbudować bez pracowników, za-tem ich zdanie i zgoda są najważniejsze. Jest on organizowany przy pełnej akceptacji i wsparciu ze strony firmy.
Należy zaznaczyć, iż program wolontariatu pracowniczego jest proce-sem często długoterminowym, dlatego warto pamiętać, że inwestycja ta ma charakter odroczony w czasie i jej rezultatów należy oczekiwać w perspek-tywie kilkuletniej.
Przeobrażenia współczesnego rynku pracy a implikacje
dla edukacji
Nie wymaga uzasadnienia fakt, że edukacja i praca są umiejscowione w sferze wartości, przekonań, struktur społecznych i ekonomicznych, pojęć i systemów politycznych24. W systemie gospodarki centralnie sterowanej
podział był prosty: nauka skupiała się w szkołach podstawowych, wyższych i średnich, natomiast praca – w systemie zatrudnienia. W społeczeństwie wiedzy szkoła staje się instytucją również dla ludzi dorosłych; odpowie-dzialna za swoje działanie i uzyskane wyniki, do tej pory będąc jakby poza społeczeństwem, teraz jest integralną jej częścią25. Kształcenie okazuje się
ważnym produktem rynkowym. Nie przebiega ono obok życia jednostki, nie jest także organizowane w pewnych okresach życia, jest jego nieodzow-ną, kompatybilną częścią26.
Cechą współczesnego społeczeństwa wiedzy jest gotowość do ciągłego uczenia się, co staje się między innymi wyznacznikiem sukcesu27. Ponadto,
współczesnego pracownika według Z. Wiatrowskiego charakteryzują takie cechy, jak: zdolność i potrzeba działania w każdej sytuacji zawodowej, zdol-ność i możliwość realizowania zmieniających się zadań, czy ról zawodo-wych, jak również twórczość, mobilność, elastyczność i przedsiębiorczość, która przejawia się w różnych sytuacjach zawodowych28.
________________
23 Portfolio – indeks umiejętności wolontariackich, Centrum Wolontariatu, Warszawa 2007,
s. 31.
24 P.F. Drucker, Społeczeństwo pokapitalistyczne, Warszawa 1999, s. 9-11. 25 Tamże, s. 158.
26 E. Gelpi, Przyszłość pracy, Warszawa 2006, s. 25.
27 L. Krawczyk, Kształcenie ustawiczne – wybór czy konieczność, Wałbrzych-Olsztyn 2005, s 3. 28 M. Czechowska-Bieluga, A. Kanios, E. Szymańska, Profile kompetencji społecznych osób pracujących i bezrobotnych, Lublin 2009, s. 30.
J. Taylor i D. Hardy twierdzą, że kariera pracownika to trójfazowy cykl, rozpoczynający się w momencie otrzymania pracy. Pozwala on na kontro-lowanie kierunku, w którym zmierzamy.
Tabela 1 Cykl nieustającej aktywności pracownika
ZARABIAJ UCZ SIĘ MIEJ ASPIRACJE
Faza 1 Faza 2 Faza 3
1. Dopasuj swoje umiejętno-ści, osobowość i zaintere-sowania do nowego pra-codawcy
2. Zawrzyj z nim układ 3. Inwestuj swój talent w
jego firmę
4. Pracuj ciężko i mądrze
1. Zdobywaj nową wiedzę i umiejętności w trakcie wykonywania pracy oraz jeśli to możliwe, oferowa-nych przez firmę szkoleń 2. Poznawaj obszar biznesu,
w jakim działa twoja fir-ma, nie ograniczaj się tyl-ko do własnego stanowi-ska pracy
3. Nawiązuj kontakty w branży twojego obecnego pracodawcy
4. Korzystaj z pomocy in-nych osób
5. Podnoś swoje kompeten-cje we własnym zakresie (szkolenia, szkolenia za pośrednictwem Internetu, lektura)
1. Domagaj się, aby firma nadążała za twoimi ro-snącymi kwalifikacjami 2. Od czasu do czasu
przyj-rzyj się temu, jak rozwija się twoja kariera
3. Rozsyłaj CV i postaraj się, aby twoje kompeten-cje poznało jak najwięcej ludzi
4. Awansuj lub zmień sta-nowisko pracy na lepiej dopasowane do twoich możliwości
Źródło: J. Taylor, D. Hardy, Jak efektywnie poszukiwać pracy. Wykorzystanie metody firmy Monster, Kraków 2004, s. 26.
Zgodnie ze wskazówkami zawartymi w cyklu, pracownik musi nauczyć się zarządzać własną karierą, ponieważ tylko to daje gwarancje zatrudnie-nia, musi inwestować w siebie, podnosić posiadane już kwalifikacje i efek-tywnie je wykorzystywać. Pracownik XXI wieku według J. Tylor i D. Hardy powinien być dobrym obserwatorem, by efektywnie wykorzystać możliwo-ści, jakie mogą niespodziewanie się pojawić.
Edukacja wkroczyła we wszystkie fazy rozwoju człowieka (ryc. 2). Edu-kacja całożyciowa nie jest już dobrowolnie podejmowana przez jednostki, które czuły taką potrzebę. Staje się ona niezbędna dla egzystencji we współ-czesnym społeczeństwie29. Edukacja szkolna, która miała zapewnić wiedzę
i umiejętności potrzebne do pełnienia określonej roli społecznej oraz
zawo-________________
29 E. Solarczyk-Ambrozik, Kształcenie ustawiczne w perspektywie globalnej i lokalnej. Między wymogami rynku pracy a indywidualnymi strategiami edukacyjnymi, Poznań 2009, s. 168.
dowej zostaje wyparta i zastąpiona edukacją całożyciową. Kształcenie i edu-kacja budują społeczeństwo świadome swoich potrzeb i potrafiące je zaspo-koić, angażujące się w sprawy społeczne i odpowiedzialne za dobro ogólne.
Należy zauważyć, że edukacja obejmuje nie tylko wszystkie etapy roz-woju od urodzenia aż do później starości, ale dotyka także wszelkich aspek-tów życia i funkcjonowania jednostki.
Ryc. 2. Edukacja w życiu człowieka
(źródło: opracowanie własne na podstawie: J. Delors, Edukacja – jest w niej ukryty skarb, Warszawa 1998)
Twierdzenie, że człowiek uczy się przez całe życie nabiera nowego wy-miaru – rzeczywistego i przede wszystkim praktycznego. Obecnie można uczyć się wszędzie; granica oddzielająca niegdyś szkołę od świata ze-wnętrznego zaciera się, a przyczynek do tego stanowi postęp techniczny (nieograniczony dostęp do Internetu, telefonia komórkowa, specjalistyczne programy komputerowe). Oprócz wiedzy niezbędnej do wykonywania określonej pracy, pracodawcy poszukują kandydatów, których umiejętności będą przekładały się na efektywność ich pracy. Jak zauważa J. Grabowski, szanse utrzymania się na rynku pracy mają te jednostki, które zaplanowały przebieg swojej kariery zawodowej, chcą podnosić swoje kwalifikacje i kształtować nowe umiejętności. Według tego autora, pracodawcy poszuku-ją osób dyspozycyjnych, wyposażonych w szeroki wachlarz kompetencji, poświadczony odpowiednim wykształceniem30.
________________
30 J. Grabowski, Kariera – tworzenie planów życiowych, [w:] Doradztwo karier – praca
Dynamika zmian zachodzących na rynku pracy znajduje swoje odzwier-ciedlenie w programach reform, rozwoju określonych branż, a także w mo-bilności pracowników – a dokładniej w formach i czasie współpracy między pracodawcą i pracownikiem. Kilkadziesiąt lat temu okres zatrudnienia na stanowisku pracy wynosił około 20 lat. Współcześnie zmniejszył się do oko-ło 3 lat. Świadczy to o olbrzymiej rotacji pracowników, ich aktywności i nie-ustannym rozwoju zawodowym. Dynamizm ten dotyczy zarówno pracow-ników, jak i pracodawców, którzy chcąc zatrzymać pracowpracow-ników, muszą stwarzać im szanse rozwoju. Praca w XXI wieku jest istotnym elementem samodoskonalenia jednostki. W czasach kiedy nic nie jest człowiekowi dane na stałe, a jedyną pewną cechą jest zmiana, warto zwrócić uwagę na to, co może nas spotkać w przyszłości31. Edukacja ustawiczna obejmuje całe życie
człowieka i służy jego rozwojowi. Wymaga to od uczącego się aktywnej postawy, umiejętności docierania do informacji, umiejętności ich oceny, se-lekcji i aktywnej percepcji, co daje mu szansę do niezależnego planowania swojego życia zawodowego i efektywnego poruszania się oraz utrzymania na bardzo wymagającym rynku pracy32.
Kształcenie ustawiczne może przybierać różne formy, mieć różnorodny przebieg i czas trwania – wszystko to w zależności od potrzeb i możliwości zainteresowanego33. Obejmuje ono szereg możliwości, jak: odczyty, filmy,
wystawy i publikacje, seminaria, sympozja i konferencje szkoleniowe, na-uczanie na odległość, korespondencyjne, za pomocą takich mediów, jak radio, telewizja, komputer, czy Internet, nauczania otwarte, wszechnice akademickie, kursy i szkolenia: specjalistyczne, kwalifikacyjne i przygoto-wawcze, szkoły dla pracujących, studia podyplomowe, studia doktoranckie. Wachlarz możliwości jest szeroki, przez co daje możliwość dotarcia do bar-dzo dużego, a jednocześnie zróżnicowanego grona odbiorców.
Kształcenie ustawiczne stanowi kompleks procesów, zarówno formal-nych jak i nieformalformal-nych, obejmujących wszystkie etapy i szczeble szkolnic-twa, jak również działania podejmowane poza systemem szkolnym, które mają charakter niezorganizowany, niesystematyczny i mogą odbywać się w każdym miejscu (ryc. 3). Kształcenie ustawiczne przebiega w różnych śro-dowiskach, z wykorzystaniem różnych narzędzi, równolegle względem zamierzonych działań edukacyjnych wynikających ze struktury systemu oświaty. Nieocenioną zaletą edukacji całożyciowej jest jej zróżnicowanie pod
________________
31 E. Solarczyk-Ambrozik, Kształcenie ustawiczne warunkiem adaptacji do zmian na rynku pra-cy, Poznań 2004, s. 9.
32 Tamże, s. 19.
względem form, przebiegu, jak i czasu trwania, a wszystko to uzależnione jest od możliwości i chęci ucznia34.
Ryc. 3. Edukacja permanentna z uwzględnieniem głównych nurtów działań edukacyjnych
(źródło: Z. Wiatrowski, Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz 2000, s. 331)
Podsumowując rozważania dotyczące edukacji, należy podkreślić, że ak-tywność wolontariacka wpisuje się w pełni w ideę kształcenia ustawicznego oraz budowania społeczeństwa obywatelskiego opartego na wiedzy, w związ-ku z nieograniczonym obszarem działań i zróżnicowaniem form.
Wolontariat pracowniczy jako forma Lifelong Learning
Edukacja permanentna jest odpowiedzią na postęp techniczny i techno-logiczny. Współczesny dynamiczny rynek ulega nieustannym zmianom.________________ 34 Tamże.
Edukacja poprawia sytuację jednostek na rynku pracy, ponieważ zmniejsza ryzyko jej utraty, powoduje wzrost dochodów, co przekłada się na widoczne zyski przedsiębiorstw35. Kształcenie, według słownika pedagogicznego,
wiąże się z aktywnym udziałem jednostek w życiu społecznym, rozwojem zainteresowań i rozbudzania potrzeby ustawicznego samokształcenia jako warunku niezbędnego dla efektywnej i świadomej egzystencji w świetle permanentnych zmian. Edukacja całożyciowa jest podstawą funkcjonowania jednostki we współczesnym świecie, a tym szczególniej na rynku pracy. Jak podkreślają Cz. Kupisiewicz i M. Kupisiewcz, jest to ciągłe aktualizowanie i wzbogacanie posiadanej wiedzy, umiejętności ogólnych, ale także zawo-dowych36.
Kształcenie dorosłych ma cel produkcyjny, jednak człowiek powinien kształcić się dla okresu produkcji, jak i nieprodukcji. Według E. Gelpi, koń-cowym efektem kształcenia powinien być człowiek wrażliwy artystycznie i estetycznie – obywatel, który jest zdolny do życia wśród innych i potrafi komunikować się z nimi w efektywny sposób. Rozwój osobisty powinien iść w parze z zawodowym37. Koresponduje to z głównym zadaniem edukacji
ustawicznej, które zakłada wychowanie nowego typu człowieka, charakte-ryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury, który potrafi doskonalić sam siebie, zmieniać warunki życia i ulepszać je dla dobra społeczeństwa38.
Program Lifelong Learning oparty na sferze edukacji i doskonalenia za-wodowego został opracowany na lata 2007-2013, a jego celem jest rozwój różnych form uczenia się przez całe życie, poprzez wspieranie współpracy pomiędzy instytucjami zajmującymi się szeroko rozumianą edukacją39.
Pro-gram odnosi się do wykorzystania wszystkich proPro-gramów edukacyjnych oferowanych przez różnorodne instytucje i organizacje, włączając w to edu-kację sponsorowaną przez firmy, kościoły, partie, związki zawodowe oraz instytucje edukacji dalszej40. Przykładem dobrych praktyk promujących
właśnie wolontariat jako formę edukacji i zdobywania doświadczenia jest wolontariat biznesu, który stanowi pierwszy tego rodzaju program społecz-nej odpowiedzialności biznesu w Polsce. Propaguje wolontariat
pracowni-________________
35 K. Atamańczuk, Kariery zawodowe w prognozach na XXI wiek, Edukacja i Dialog, 2000, 3,
s. 24.
36 Cz. Kupisiewicz, M. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, s. 90. 37 E. Gelpi, Przyszłość pracy, s. 26.
38 L. Krawczyk, Kształcenie ustawiczne, s. 14. 39 www.llp.org.pl [dostęp: 5.11.2012].
40 P.J. Sutton, Lifelong and Continuing Education, [in:] International Encyclopedia of Adult Edu-cation and Training, ed. A. Tuijnmam, London-New York-Tokyo 1996, s. 18.
czy (corporate volunteering), polegający na angażowaniu pracowników firm w działalność wolontarystyczną na rzecz organizacji społecznych. Poprzez zachęcenie pracowników do pracy w charakterze wolontariusza lub stwo-rzenie mu odpowiednich warunków, pracodawca realizuje idee kształcenia ustawicznego. Świadczenie usług wolontarystycznych przyczynia się do zwiększania stopnia profesjonalizacji pracowników i zadań przez nich wy-konywanych.
Na podstawie literatury można określić szeroki i niezwykle bogaty wa-chlarz kompetencji, które są zdobywane lub doskonalone w trakcie wyko-nywania świadczeń wolontarystycznych. Należą do nich przede wszystkim: umiejętność efektywnego komunikowania się, umiejętność pracy w zespole, umiejętność rozwiązywania konfliktów, samodzielność w podejmowaniu decyzji, dobra organizacja pracy własnej i zarządzania zespołem, umiejęt-ność zagospodarowania czasu, myślenie perspektywistyczne, obsługa róż-nego rodzaju urządzeń biurowych i specjalistycznych programów kompute-rowych, asertywność, umiejętność negocjacji, dokładność, sumienność, umiejętność planowania i strategicznego myślenia. Wymienione umiejętno-ści są tożsame z oczekiwaniami pracodawców wobec pracowników. Zatem można stwierdzić, że wolontariat pracowniczy pozwala zwiększać wartość kapitału ludzkiego41.
Należy podkreślić, że pracodawcy często wspierają szpitale, szkoły, do-my opieki, dodo-my starców i bezdomnych. Zakres czynności jest niezwykle szeroki – od remontów, ozdabiania sal, zabaw z dziećmi, organizowania konkursów, poprzez wyjścia i wyjazdy z podopiecznymi, do prowadzenia warsztatów, szkoleń, korepetycji i konsultacji oraz kwestowania42.
Podejmu-jąc rozważania dotyczące zakresu czynności, nie można pominąć obszaru aktywności wolontariackiej, a jest ona niezwykle zróżnicowana i odnosi się do: problemów wsi, budownictwa i architektury, oświaty, edukacji i wy-chowania, nauki i techniki, sportu i turystyki, rozwoju regionalnego, ale również współpracy międzynarodowej i integracji europejskiej, ekologii i ochrony środowiska, pomocy społecznej, kultury i sztuki, religii i wyzna-nia, praw człowieka.
Tak wielopłaszczyznowy obszar aktywności wolontariackiej przekłada się na wymierne korzyści zarówno dla pracownika, pracodawcy, jak i spo-łeczności lokalnej.
________________
41 A. Ciesiołkiewicz, Wolontariat szansą dla młodzieży, Problemy
Opiekuńczo-Wycho-wawcze, 2005, 5, s. 10.
Tabela 2 Korzyści wynikające z wolontariatu pracowniczego
KORZYŚCI DLA PRACOWNIKA KORZYŚCI DLA PRACODAWCY
– możliwość samorealizacji
– satysfakcja z prowadzonych działań – rozwój zainteresowań i pasji – sprawdzenie swoich sił – otrzymanie wdzięczności – poczucie bycia potrzebnym
– szansa lepszego poznania siebie i kole-gów w sytuacjach innych niż zawodowe
– poprawa wizerunku własnego przed-siębiorstwa wśród pracowników
– wzmocnienie motywacji pracowników do dalszej pracy
– podnoszenie morale zespołu
– lepsze postrzeganie firmy na zewnątrz – zwiększenie liczby klientów,
interesan-tów i partnerów
– wzrost produkcji towarów
Źródło: opracowanie własne na podstawie: H. Zakrzewska-Krzyś, Wolontariat pracowniczy, www.twoj biznes.infor.pl 2009
Oprócz wyżej wymienionych profitów, wolontariat pracowniczy przy-czynia się także do budowania dobrych relacji w zespole pracowniczym, kształtowania kreatywności pracowników, pozwala zdobywać umiejętności interpersonalne i zdolności organizacyjne, co w dużym stopniu przekłada się na efektywność pracy43. Społeczeństwo również odczuwa korzyści, do
których niewątpliwie należą: nagłośnienie i rozwiązywanie problemów spo-łecznych, aktywizacja społeczności lokalnej, stymulacja rozwoju gospo-darczego regionu przez ożywienie kulturalne, podniesienie poziomu edukacji i życia lokalnej społeczności przy jednoczesnym wzroście zainteresowania na produkty lokalnej firmy, edukacja w zakresie wspólnego podejmowania de-cyzji i współodpowiedzialności44. Wiele firm z całego świata realizuje w ten
sposób idee edukacji permanentnej. Coraz częściej zdobywanie i rozwijanie kompetencji odbywa się bowiem poza miejscem pracy czy formalnym na-uczaniem w szkołach. Według J. Jakubowskiego, pomaganie innym ma bar-dzo dobry wpływ na pracowników. Firma i pracownicy wychodzą bowiem na zewnętrz, przełamują pewne schematy, co pozwala im także na zweryfi-kowanie dotychczasowego sposobu postrzegania świata45.
Badania prowadzone w obszarze wolontariatu pracowniczego wskazują na intensyfikację działań przedsiębiorstw w zakresie tworzenia pracowni-czych programów wolontariackich, a także szerokie spektrum korzyści. Pierwsze Ogólnopolskie Badania Wolontariatu Pracowniczego, przeprowa-dzone na przełomie października i listopada 2008 roku, pozwalają dokonać
________________
43 P. Kamosa, D. Dorska, Wybrane aspekty prawne wolontariatu pracowniczego, Warszawa
2008, s. 10.
44 www.wolontariatpracowniczy.pl [dostęp: 5.11.2012]. 45 H. Zakrzewska-Krzyś, Wolontariat pracowniczy.
pewnych uogólnień i podsumowań46. Można stwierdzić, że wolontariat
pra-cowniczy wprowadzany jest do przedsiębiorstw z dwóch powodów: po pierwsze – jako element strategii firmy, po drugie – stanowi czynnik moty-wujący dla pracowników. Pomoc kierowana jest głównie do placówek edu-kacyjnych oraz dotyczy otaczania opieką dzieci. Ponad połowa osób zaanga-żowanych w wolontariat pracowniczy ma doświadczenie wolontarystyczne zdobyte poza pracą. Przede wszystkim, wolontariusze to osoby będące w przedziale wiekowym pomiędzy 30-40 lat, będące w związku, ale bez-dzietne. Ponadto, wyniki badań ukazują, iż najczęściej są to pracownicy średniego i niższego szczebla, co odzwierciedla naturalną strukturę organi-zacyjną firmy, jak również, że wolontariat jest domeną kobiet47. Badania
przeprowadzone w roku 2011 potwierdzają wyniki z roku 2008 odnośnie korzyści. Respondenci wskazują na poczucie dumy w związku z wykony-waną aktywnością wolontariacką, gdyż mają możliwość rozbicia codziennej rutyny. Wolontariat pracowniczy pozwala na rozwój pracowników w ob-szarze umiejętności miękkich – głównie kompetencji interpersonalnych (empatii, wrażliwości, asertywności, perswazji), umiejętności organizacyj-nych (głównie logistyczno-koordynacyjorganizacyj-nych dotyczących podejmowaorganizacyj-nych inicjatyw), umiejętności dydaktycznych (przekazywania wiedzy, prowadze-nia zajęć lub szkoleń) oraz umiejętności twardych (wykonywaprowadze-nia kosztory-sów, projektów, wystawiania i rozliczania faktur). Ponadto, pracownicy nabywają wiedzę na temat problemów społecznych i zyskują dystans do codzienności, poprawia się komunikacja w firmie, co ułatwia pracę. Praco-dawca buduje z kolei kapitał społeczny firmy, ponieważ wolontariat pra-cowniczy jest kuźnią liderów i narzędziem employer brandingu48. Poprzez
świadczenie usług wolontarystycznych można ukierunkować własny roz-wój zawodowy, odkryć sroz-wój potencjał i ocenić własne kwalifikacje. Jak pod-kreśla D. Stanffer, praca wolontariacka daje szereg niematerialnych korzyści, jak np.: satysfakcja, świadomość dokonania czegoś ważnego, wzmocnienie poczucia własnej wartości, a także poczucie zrobienia czegoś dla swojej spo-łeczności49. Zdaniem wolontariuszy-pracowników, kluczową korzyścią, jaką
daje im wolontariat, jest, oprócz wspomnianej satysfakcji, możliwość samo-realizacji, rozwijanie nowych umiejętności i kompetencji, możliwość pozna-nia siebie i swoich kolegów z pracy w innych sytuacjach. Badapozna-nia pokazują, że wolontariat jest nie tylko jednym ze sposobów radzenia sobie ze stresem
________________
46 I. Dyakowska, I ogólnopolskie badania. 47 Tamże, s. 8-11.
48 Raport 2011, s. 16-24.
lub wypaleniem zawodowym, ale też przemyślaną decyzją50. Analizując
kwestie dotyczące wolontariatu pracowniczego, nie można pominąć aspektu związanego z determinantami wpływającymi na podjęcie tak charaktery-stycznej aktywności.
Tabela 3 przedstawia badania firmy LBG51 z 2004 roku dotyczące
głów-nych czynników motywujących pracowników do uczestnictwa w progra-mach wolontariackich sponsorowanych przez firmę.
Tabela 3 Czynniki motywujące do podjęcia aktywności wolontariackiej
Główne motywatory do podjęcia wolontariatu (średnia ocena 1-5) Pracownicy
Ta sprawa ma dla mnie znaczenie osobiste 4.35
Organizacjom społecznym brakuje środków 3.61
Za sprawą mojego wolontariatu organizacja otrzymuje
darowiznę od mojej firmy 3.53
Ta sprawa jest ważna dla mojej firmy 3.35
Przedstawiciele organizacji dobroczynnej przyszli do mojej firmy
porozmawiać o tym, co robić na rzecz lokalnej społeczności 3.08
Źródło: Motywowanie do wolontariatu w trudnych czasach: www.wolontariatpracowniczy.pl, 2011
Zaangażowanie w świadczenie usług wolontariackich wynika głównie z przekonania o istotności sprawy. Takie aspekty, jak pochwała czy uznanie ze strony pracodawcy nie znalazły się wśród pięciu najważniejszych czyn-ników motywujących.
Polskie firmy coraz częściej zaczynają angażować się w tego rodzaju programy i doceniać ich pozytywny wpływ na wizerunek, a w konsekwencji na pozycję na rynku. Jednakże, Wolontariat Pracowniczy jest we wczesnej fazie rozwoju. W Polsce tego typu aktywność stanowi domenę elitarnych dużych firm, często z kapitałem zagranicznym oraz ich inną kulturą organi-zacyjną. Zgodnie z piramidą potrzeb Maslowa, najpierw należy zaspokoić potrzeby niższego rzędu, natomiast chęć pomagania umiejscowiona jest
________________
50 I. Dyakowska, I ogólnopolskie badania, s. 10.
51 Stowarzyszenie, którego misją jest pomoc firmom we wprowadzaniu strategii i
progra-mów dotyczących społecznego zaangażowania, generujących jednocześnie dla społeczności pozytywne i wymierne korzyści http://www.lbg-associates.com [dostęp: 5.11.2012].
pośrodku piramidy52. W związku z powyższym, można zakładać, że w
wo-lontariat pracowniczy będą angażować się firmy, które osiągnęły już jakąś (niekoniecznie bardzo stabilną) pozycję na rynku. Pozostałych przyczyn takiej sytuacji należy dopatrywać się w tym, że polski wolny rynek jest mło-dy i ciągle rozwija się, a wiedza na temat tej formy pomocy wśród osób nie-zaangażowanych w wolontariat jest znikoma.
Wolontariat pracowniczy może przybierać różnorakie formy, dostoso-wane do możliwości pracowników, czyli – są to ogólnopolskie akcje charyta-tywne, autorskie programy społeczne przedsiębiorców, autorskie lokalne projekty pracownicze, zbiórki darów i składki potrącane z wynagrodzeń – wszystko to jest organizowane zarówno na arenie krajowej, jak i międzynaro-dowej. Pracownicy mają szansę sprawdzić się w nowych warunkach, zdobyć cenne doświadczenie, a przede wszystkim czuć satysfakcję z wykonywanej pracy. Osoby zajmujące stanowiska kierownicze i pracujące jako wolonta-riusze zyskują nowy wymiar doświadczeń w zakresie zarządzania. Ponadto, natura pracy w wolontariacie sprzyja zespołowemu podejmowaniu decyzji, sprawia, że człowiek angażuje się w nią całym sercem i umysłem. Zaczyna dążyć do tego, by razem z innymi móc pracować nad wspólnym celem53.
W projektach pracowniczych biorą udział wszyscy zainteresowani – od me-nadżerów do pracowników szeregowych. Jak podkreśla S. How, praca wo-lontariusza gromadzi razem ludzi, którzy w innych warunkach mogliby się nie spotkać. Obcowanie z osobami o innym pochodzeniu, wykształceniu i doświadczeniu pomaga uświadomić sobie, że jest wiele rzeczy, które nas łączą, a nie dzielą. Wolontariat daję szansę przebywania w bardziej różno-rodnym środowisku ludzkim, poszerza perspektywy oraz stwarza okazje do rozwiązywania nowo zaistniałych problemów54, a ponadto sprzyja integracji
pracowników i ogólnej wymianie doświadczeń.
W świetle przedstawionych argumentów wyraźnie widać słuszność tezy postawionej w tytule, a dotyczącej wolontariatu pracowniczego jako formy kształcenia ustawicznego. Spełnia kryteria związane z kształceniem usta-wicznym odnoszące się do odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych, jak i zawodowych jednostki. Może wynikać z działań podjętych indywidualnie lub projektowanych i organizowanych przez pracodawcę, a także może odbywać się poza instytucją edukacyjną. Ponadto, promuje i stwarza warunki do nieustannego rozwoju, dlatego wolontariat jako forma zdobywania wiedzy i umiejętności poza placówkami do tego przeznaczo-nymi ma coraz więcej zwolenników.
________________
52 K. Kossek, Anioły, które dają i biorą – o motywach bycia wolontariuszem, [w:] Wolontariat jako działanie prospołeczne, s. 142.
53 D. Stauffer, Praca w wolontariacie, s. 87-89. 54 Tamże, s. 93.
BIBLIOGRAFIA Aduszkiewicz A. (red.), Słownik filozofii, Warszawa 2009.
Atamańczuk K., Kariery zawodowe w prognozach na XXI wiek, Edukacja i Dialog, 2000, 3. Braun K., Pomaganie nakręca mnie. Informator dla wolontariuszy, Warszawa 2005.
Broniecka P., Prawne aspekty działalności wolontariackiej [w:] Wolontariat jako działanie
pro-społeczne w obszarze pomocy pro-społecznej i pracy socjalnej, red. B. Matyjas, Kielce 2009.
Chmielewski M. (red.), Leksykon duchowości katolickiej, Lublin-Kraków 2002.
Ciesiołkiewicz A., Wolontariat szansą dla młodzieży, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2005, 5.
Czechowska-Bieluga M., Kanios A., Szymańska E., Profil kompetencji społecznych osób
pra-cujących i bezrobotnych, Lublin 2009.
Delors J., Edukacja – jest w niej ukryty skarb, Warszawa 1998. Drucker P.F., Społeczeństwo pokapitalistyczne, Warszawa 1999.
Dyakowska I., I ogólnopolskie badania wolontariatu pracowniczego. Raport Centrum Wolon-tariatu, Warszawa 2008.
Dyakowska I., Wolontariat pracowniczy bez obaw, Biuletyn Euro Info, 2009, 2.
Gawroński S., Ochotnicy miłości bliźniego. Przewodnik po wolontariacie, Warszawa 1999. Gelpi E., Przyszłość pracy, Warszawa 2006.
Grabowski J., Kariera – tworzenie planów życiowych, [w:] Doradztwo karier – praca zbiorowa, Warszawa 2005.
Henzler P., Wolontariat zamiast praktyki, 2004, www.pracuj.pl [dostęp: 17.11.2009].
Kamosa P., Dorska D., Wybrane aspekty prawne wolontariatu pracowniczego, Warszawa 2008. Kanios A., Społeczne kompetencje studentów do pracy w wolontariacie, Lublin 2010.
Kossek K., Anioły, które dają i biorą – o motywach bycia wolontariuszem, [w:] Wolontariat jako
działanie prospołeczne w obszarze pomocy społecznej i pracy socjalnej, red. B. Matyjas,
Kielce 2009.
Krawczyk L., Kształcenie ustawiczne – wybór czy konieczność, OHP, Wałbrzych-Olsztyn 2005.
Kupisiewicz Cz., Kupisiewicz M., Słownik pedagogiczny, Warszawa 2009. Moroń D., Wolontariat w trzecim sektorze. Prawo i praktyka, Wrocław 2009.
Portfolio – indeks umiejętności wolontariackich, Centrum Wolontariatu, Warszawa 2007.
Raport 2011 – Wolontariat pracowniczy w polskich firmach. Analiza zjawiska, sposoby
angażo-wania pracowników, bariery, korzyści.
Solak A., Praca jako obszar kształtowania postaw obywatelskich, [w:] Edukacja i praca. Konteksty
– wyzwania – zagrożenia, red. R. Gerlach, Bydgoszcz 2008.
Solarczyk-Ambrozik E., Kształcenie ustawiczne warunkiem adaptacji do zmian na rynku pracy. Materiały z konferencji naukowej, Poznań 2004.
Solarczyk-Ambrozik E., Kształcenie ustawiczne w perspektywie globalnej i lokalnej. Między
wymogami rynku pracy a indywidualnymi strategiami edukacyjnymi, Poznań 2009.
Stauffer D., Praca w wolontariacie może być korzystna dla kariery, [w:] Zarządzanie karierą, red. K. Borowiecka-Strug, Warszawa 2006.
Sutton P.J., Lifelong and Continuing Education, [in:] International Encyclopedia of Adult
Educa-tion and Training, ed. A. Tuijnmam, London-New York-Tokyo 1996.
Szpringer M., Florczyk M., Mikołajczak J., Organizacja wolontariatu we Włoszech, [w:]
Wo-lontariat jako działanie prospołeczne w obszarze pomocy społecznej i pracy socjalnej, red.
Taylor J., Hardy D., Jak efektywnie poszukiwać pracy. Wykorzystanie metody firmy Monster, Kraków 2004.
Tokarski Z., Wolontariat w Polsce. Raport z badań w latach 2000-2003, Łódź 2008.
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku (DzU z 2003, nr 96, poz. 873 z późn. zm.).
Wiatrowski Z., Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz 2000.
Wolontariat pracowniczy – nowoczesny sposób na integrację pracowników, www.kariera.pl
2008.
Zakrzewska-Krzyś H., Wolontariat pracowniczy, www.twojbiznes.infor.pl 2009.
Zamościanka E., Wolontariat pracowniczy w Polsce. Praktyki i trendy, [w:] Wolontariat
pra-cowniczy w Polsce. Przewodnik dla biznesu, Warszawa 2011.
http://www.pozytek.gov.pl/Spoleczna,odpowiedzialnosc,biznesu,464.html http://www.wolontariatpracowniczy.pl/?a=dict/index dostęp 10.04.2010 www.lbg-associates.com
