Mieczysław Sobczyk
Dynamika i struktura zatrudnienia w
Lublinie w latach 1965-1975
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 13-14, 183-197
A Ń Ń A L E Ś
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A
L U B L I N — P O L O N I A
VOL. X III/X IV , 13 S E C T IO H 1979/1980
In stytu t E konom ii P olitycznej W ydziału E konom icznego UMCS
M i e c z y s ł a w S O B C Z Y K
D ynam ika i struktura zatrudnienia w L ublinie w latach 1965— 1975
Д и н а м и к а с т р у к т у р ы за н я т о с т и в Л ю б л и н е в 1965— 1975 гг.
T h e D y n a m ic s a n d S tr u c tu r e of E m p lo y m e n t in th e C ity of L u b lin in th e Y e a rs 1965— 1975
U W A G I W S T Ę P N E
P roblem atyka zatrudnienia jest w naszym społeczeństwie przedm io tem ogólnego zainteresowania, które wynika zarówno z faktu powszech ności zatrudnienia, troski o przyszłe miejsca pracy, jak również ze zna czenia czynnika ludzkiego w procesie rozwoju społeczno-gospodarczego. Jak wiadomo, podstawowym założeniem polityki ekonomicznej w socja lizmie jest dążenie do zapewnienia pełnego zatrudnienia, a tym samym powszechnego włączenia do pracy produkcyjno-usługowej caiej ludności w wieku produkcyjnym .
W ustroju socjalistycznym człowiek jest bowiem nie tylko najw ażniej szym czynnikiem procesu produkcji, ale również jest on wyłącznym ce lem gospodarowania. Człowiek, uczestnicząc w w ytw arzaniu dochodu na rodowego, tworzy w arunki własnego dobrobytu materialnego oraz całe go społeczeństwa. Praca ludzka odgrywa więc ważną rolę w procesie pro dukcji. Stanowi ona czynnik twórczy, który organizuje proces produkcji, tw orzy nowe narzędzia pracy, stosuje określone metody w ytw arzania. Stąd też polityka pełnego i racjonalnego zatrudnienia jest jednym z na czelnych zadań państw a socjalistycznego.
Na podaż i popyt siły roboczej, a także na zatrudnienie m ają wpływ różnorodne czynniki. Podaż pracy przede wszystkim jest funkcją przeo brażeń demograficznych. Z kolei ekonomiczne i społeczne konsekwencje
184 M ie c z y sła w S o b czy k
wzrostu gospodarki socjalistycznej znajdują pełne odbicie w charakterze i kierunkach popytu na siłę roboczą. Dynamika i stru k tu ra zatrudnienia podlegają również ciągłym zmianom pod wpływem różnorodnych czynni ków. Obok zmian o charakterze przejściowym, powstających w skutek wa hań sezonowych, w ystępują zmiany bardziej trw ałe, o wyraźnie zaryso w ujących się tendencjach, w ynikających z kierunków rozwoju sił wy twórczych, sytuacji demograficznej i u stroju społeczno-politycznego.
Celem niniejszego arty k u łu jest zobrazowanie przem ian zachodzących na lubelskim rynku pracy na tle czynników,, które rzu tu ją na kształtow a nie się podaży i popytu na siłę roboczą. W opracowaniu zwrócono szcze gólną uwagę na dynam ikę i zmiany stru k tu ry zatrudnienia w mieście Lub linie w latach 1965— 1975. Wymagało to możliwie najszerszego wykorzys tania m ateriałów statystycznych w celu zanalizowania zjawisk ilościo wych, związanych z całokształtem zagadnień dotyczących rynku pracy. Podstawowe źródło m ateriałów statystycznych stanow iły dane Wojewódz kiego Urzędu Statystycznego w Lublinie. Obok tego korzystano z ogólnie dostępnych roczników statystycznych.
D Y N A M IK A Z A T R U D N IE N IA W L A T A C H 1965— 1975
Okres 1965— 1975 jest jednym z etapów przekształceń stru k tu ry go spodarczej i oblicza Lublina. Głównym kierunkiem gospodarczego rozwo ju m iasta w wymienionym wyżej okresie była rekonstrukcja i m oderni zacja przem ysłu maszynowego, m ateriałów budowlanych i rolno-spożyw czego. Rozwój gospodarczy Lublina postępował równolegle z wszechstron nym zapewnieniem popraw y w arunków życia ^ludności. Do najw ażniej szych inwestycji oddanych do użytku na terenie m iasta Lublina w okresie 1965— 1975 należy zaliczyć 1:
a) uruchomienie nowej centrali telefonicznej;
b) przekazanie do eksploatacji największego w województwie lubel skim zakładu produkcji budowlanych elementów żelbetowych o rocznej zdolności 41,5 tys. m 3; w 1973 roku w w yniku uspraw nień organizacyj nych w yprodukowano tu 51,1 tys. m 3 wyrobów;
c) uruchom ienie zmodernizowanego wydziału drobiarskiego oraz nowo wybudowanego wydziału m asy jajowej (łączne nakłady inwestycyjne 26 m in zł); zdolność przerobu drobiu wynosi 7 tys. ton rocznie, a pro dukcji masy jajowej 1800 ton z 42 m in sztuk jaj; zakłady jajczarsko-dro- biarskie w Lublinie są największe w województwie, zatrudniają ponad 550 osób;
D y n a m ik a i s t r u k t u r a z a tru d n ie n ia ... 185
d) przekazanie do użytku ośrodka turystyki motorowej, wyposażone go w stację obsługi samochodów na 15 stanowisk; kubatura ogólna obiek tów ośrodka wynosi 27,6 tys. m 3, nakłady inwestycyjne 37,2 min zł, w 1973 r. w ośrodku zatrudnionych było 270 pracowników;
e) budowa stacji rozrządowej na Tatarach — jednej z największych inwestycji kolejowych w Polsce, której koszt określony jest na 1,5 mld zł;
f) uruchomienie produkcji w nowym zakładzie — Spółdzielni Pracy „Perm edia”, w dzielnicy Majdan Tatarski; spółdzielnia ta jest jedynym w Polsce producentem barwników i pigmentów nieorganicznych oraz noś ników do chromatografii gazowej;
g) przekazanie do eksploatacji w dzielnicy Bursaki zakładu m leczar skiego, wybudowanego kosztem 110 min zł, o dobowej zdolności prze robowej 160 tys. litrów mleka; zakład ten może dostarczać na zaopatrze nie Lublina w ciągu doby 118 tys. litrów mleka spożywczego, 560 kg śmietany, 400 kg twarogu, 1600 kg masła, 3—4 ton serków homogenizo wanych;
h) rozpoczęcie budowy Lubelskiego Zagłębia Węglowego, jednego z najbogatszych w Europie, o zasobach 40 mld ton; w oparciu o te złoża powstaje w okolicach Lublina nowy okręg przemysłowy o znaczeniu k ra jowym;
i) przekazanie do eksploatacji w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie kołowni o rocznej zdolności produkcyjnej 600 tys. sztuk kół na zaopatrzenie krajowego przem ysłu motoryzacyjnego oraz na eksport;
j) rozpoczęcie produkcji mrożonek w nowo wybudowanej Chłodni Składowej w Lublinie; zakład ten wyposażony został w urządzenia i m a szyny importowane z USA, wielkość docelowej produkcji wynosi 5 tys. ton różnego rodzaju mrożonek, głównie owocowo-warzywnych.
W latach 1965— 1975 gospodarkę miasta Lublina charakteryzow ał więc dynamiczny rozwój stw arzający duże zapotrzebowanie na siłę roboczą. Równocześnie obserwuje się znaczny wzrost liczby ludności zamieszka łej w Lublinie. Tabela 1 przedstawia ludność m. Lublina z podziałem na wiek i płeć w latach 1965— 1975.
Średnioroczne tempo wzrostu liczby ludności m. Lublina w latach 1965— 1975 wynosiło 2,74%, przy czym tempo wzrostu liczby mężczyzn było niższe niż kobiet (wskaźniki wynoszą odpowiednio: 2,69% i 2,79%). Należy zwrócić uwagę na fakt, że średnioroczne tempo wzrostu ogółu ludności w Polsce zarówno mężczyzn, jak i kobiet — w badanym okre sie było znacznie niższe niż w Lublinie. Wskaźniki średniorocznego tem pa wzrostu liczby ludności w całym kraju były bowiem równe: 0,53% (ludność ogółem), 0,50% (mężczyźni) i 0,55% (kobiety).
186 M ieczysław Sobczyk 0 w> 4>
B
! •241
. s co s N CO u o o l > O o co o H XJ o >> ci . co <v N c/l i* o Dh £ o w ft W X ! o >> G co T3 OJ pf co -ł-> w TJ o a CU c <u fi ąjs :§
■ 1" * r-H .a j «3 !> CO > O ° O Ufl O m 5 C n N a O°ł
O >> z | o u P ‘N ’Z N N EJ m § I “9 1 S o £ 5 S 5 c £ u bO M co ■a t j £ C •M «u s
■s w o< - >* 2 -0 I 0) & 3 3 N «H O* fi N £ s 2 ■ § 5 ^ * 8 ' w a *8 S C '-3 73 CO J §■ "-1 CU X ! CO H 1 9 7 5 M O H O H O l i n i O Nw t - c o H n t o r t t - f f l © ■ ^ c - c o c - o s o s ^ c o m f f l O O t O ^ ^ l ń r f N h N r t N rH r—i K o b ie ty 1 9 7 0 12 5 2 2 2 24 1 3 9 15 6 9 7 15 6 6 0 26 6 0 0 20 2 9 4 5 3 2 5 5 6 2 9 1 1 87 8 1 9 6 0 O O Ó T f01(0(5^(001100505 CJC^COTf^OCOOCS m i r j c o o o e s ^ n 1« '® 05 CS CS >-i 1 9 7 5 W O i n ^ f i n t - p M i r j(d w o w o i oS m io CO<OtO(Ot'H(Ot'!fl es es w* « es •** f 1 9 7 0 in O l T f O ^ O l O l i n i n h h iAq w a t t D f -C-fl^H0>©<D03C~© o m i o N i n e o c o M t oH N H r t ^ r t s 1 9 6 0 O N H Q A(OVffilA • ♦ ^ i n c O r t S ^ N M W IO (O CO (O NN «NM oo cs es —i 1 9 7 5 27 1 9 2 8 54 0 9 7 21 4 7 6 38 4 3 4 69 4 3 6 48 1 3 6 8 5 9 5 9 2 0 7 22 5 4 7 O g ó łe m 1 9 7 0 co in in c o o o c o o o iift c&csęoirtcoe&coeooi 10 0 5 © « ’-lOOffiOlt-MtCM N W M rH es 1 9 6 0 O C S M lO W lO ^ lliA p o o i - t i o o o e s o o e s ^ ■h N t- W •'Ji t- t-(O _ oo io •—i •—i ■>f N ~ 3 ■ s •r* >> C/3 CO rH w O g ó łe m P o n iż e j 1 5 15 — 1 9 2 0 — 24 25— 39 40— 5 4 5 5 — 5 9 6 0 — 6 4 65 i w ię c e jD y n a m ik a i s t r u k tu r a z a tr u d n ie n ia ... 187
Na rynku pracy istotna jest jednak nie liczba ludności ogółem, ale liczba ludności w wieku produkcyjnym .2 Dynamika wzrostu męskiej siły roboczej w wieku produkcyjnym w m. Lublinie była wyższa niż ko biecej. Średnioroczne tempa wzrostu wynoszą bowiem odpowiednio: 3,6% oraz 3,52%, przy czym analogiczne wskaźniki dla kraju są równe: 1,17% (dla mężczyzn) i 0,97% (dla kobiet).3
Dynamiczny rozwój gospodarczy oraz ludnościowy m. Lublina, jaki dokonywał się w omawianym okresie, prowadził do ilościowych i jakoś ciowych przeobrażeń w zatrudnieniu. Zatrudnienie w gospodarce uspo łecznionej m. Lublina w końcu 1975 r. wynosiło 141 tys. osób i było o oko ło 50 tys. osób wyższe aniżeli w 1965 r. Dynamikę zatrudnienia w m. Lublinie w latach 1965— 1975 obrazuje tabela 2.
T ab . 2. Z a tru d n ie n ie w g o sp o d a rc e u sp o łe c z n io n e j m ia s ta L u b lin a w la ta c h 1965— 1975 (s ta n n a d z ie ń 31 g ru d n ia )
E m p lo y m e n t in so cialized econom y in L u b lin in 1965—1975 (s ta te on D e c e m b e r 31)
L a ta Z a tr u d n ie n ie w ty s ią c a c h (Indeksy je d n o p o d s ta w o w e 1(1965=100) ra z e m m ężczyźni k o b ie ty ra z e m m ężczyźni k o b ie ty 1965 91,4 56,9 34,5 100,0 100,0 100,0 1966 98,5 60,6 37,9 107,8 106,5 109,9 1967 104,2 63,4 40,8 114,0 111,4 118,3 1968 106,5 63,8 42,7 116,5 112,1 123,8 1969 109,6 65,0 44,6 119,9 114,2 129,3 1970 112,4 66,2 46,2- 123,0 116,3 133,9 1971 118,4 69,1 49,3 129,5 121,4 142,9 1972 124,5 72,3 52,2 136,2 127,1 151,3 1973 131,2 75,1 56,1 143,5 132,0 162,6 1974 136,9 77,4 59,5 149,8 136,0 172,5 1975 141,0 79,2 61,8 154,3 139,2 179,1 Ź r ó d ł o : D a n e W o je w ó d z k ie g o U rz ę d u S ta ty s ty c z n e g o w L u b lin ie ; o b lic z e n ia w ła sn e .
Jak w ynika z tabeli 2 zatrudnienie ogółem w gospodarce uspołecznio nej m. Lublina w latach 1965—1975 wzrosło o 54,3%. Tak wysoki wzrost zatrudnienia w m. Lublinie był spowodowany znacznym wzrostem aktyw ności zawodowej kobiet. Średnioroczne tempo zatrudnienia kobiet w m. Lublinie w latach 1965— 1975 wynosiło 5,99%, podczas gdy mężczyzn tylko 3,35%. Analogiczne wskaźniki dla kraju — w badanym okresie — w y nosiły: 3,14% (dla kobiet), a dla mężczyzn — 1,28%. Systematyczny wzrost zatrudnienia w m. Lublinie był skutkiem przem ian społeczno-gospodar czych. W okresie tym powstały nowe zakłady przemysłowe, niektóre 1 J a k o g ra n ic ę w ie k u p ro d u k c y jn e g o p rz y ję to : d la m ężc zy zn 18— 64 la ta , d la k o b ie t 18— 59 la t.
188 M ie c z y sła w S o b czy k
obiekty poważnie rozbudowano. Wszystko to stworzyło zapotrzebowanie ńa siłę roboczą.
Analizując rozwój zatrudnienia w Lublinie w latach 1965— 1975 stwierdzić należy, że tendencja rozwojowa tego zjawiska w yraża się za pomocą funkcji liniowej:
Yt = a + bt + et (1)
gdzie: Yt — zatrudnienie w okresie t,
t — zmienna czasowa,
a, b — p aram etry strukturalne,
et — odchylenia wartości Yt od wartości wynikających z osza cowanej funkcji trendu Yt’ = a + b t.
Tendencję rozwojową zatrudnienia ogółem oraz w podziale na płeć w mieście Lublinie w latach 1965— 1975 przedstaw iają ryciny: 1, 2, 3.
Na uwagę zasługuje fakt, że zarówno param etry strukturalne, jak i pa ram etry stru k tu ry stochastycznej funkcji liniowej o postaci (1) zostały wyznaczone za pomocą przekształconych wzorów, a mianowicie 4:
R y e. 1. T e n d e n c ja ro z w o jo w a z a tr u d n ie n ia o g ó łem w m . L u b lin ie w la ta c h 1965— 1975 (źró d ło : ta b e l a 2) D e v e lo p m e n ta l te n d e n c y o f o v e ra ll e m p lo y m e n t in L u b lin in th e y e a rs 1965— 1975 (see: T a b . 2) 4 W z o ry te z o s ta ły w y p ro w a d z o n e p rz e z T a d e u s z a G ra b iń s k ie g o i S. W y d y - m u s a z A k a d e m ii E k o n o m ic z n e j w K ra k o w ie . P o r.: S z a c o w a n ie lin io w y c h fu n k c j i tr e n d u m e to d ą n a jm n ie j s z y c h k w a d r a tó w p r z y p o m o c y w z o r ó w u p r o s z c z o n y c h , „ W ia d o m o śc i S ta ty s ty c z n e ”, 1975, n r 4, s. 20— 21. _
Dynamika i struktura zatrudnienia.., 189
(2)
oraz
(3)
Błędy ocen param etrów a i b zostały natom iast wyznaczone następu jąco:
W ystępującą we wzorach (4) i (5) wartość średniego błędu szacunku Se obliczono z relacji:
W ykorzystane tu taj wzory do szacowanie liniowych funkcji trendu są pod względem rachunkowym mniej uciążliwe aniżeli techniki tra d y cyjne. Jest to o tyle istotne, że w praktyce nie zawsze istnieją możliwości wykorzystania elektronicznej techniki obliczeniowej do estym acji ten dencji rozwojowej. W przypadku gdy analizy prowadzone są w niewiel kim zakresie, wykorzystywanie do obliczeń maszyn cyfrowych jest na wet niecelowe.
W ykorzystując przedstawioną wyżej technikę szacowania liniowych funkcji trendu wyznaczono — w oparciu o dane z tabeli 2 — następu jące modele lin io w e5:
dla zatrudnienia ogółem:
5 W n a w ia s a c h p o d a n e są śre d n ie b łę d y s z a c u n k u o d p o w ie d n ic h p a r a m e tr ó w
m in u s , s z a c u ją c te sa m e p a r a m e tr y ro z p a try w a n e g o m o d e lu n a p o d s ta w ie ró ż n y c h
z b io ró w o b s e rw a c ji s ta ty s ty c z n y c h , a le s k ła d a ją c y c h się zaw sze z te j sa m e j liczb y o b s e rw a c ji. P o r. A. Z e l i a ś : E k o n o m e tr y c z n e m e to d y b u d o w y p ro g n o z, K ra k ó w 1970, s. 125. (4) (5) (6) (7)
dla zatrudnienia mężczyzn:
(8)
190 M ie c z y sła w S o b czy k dla zatrudnienia kobiet:
Y’= 3 2 ,2 + 2 ,6 t + ex.
(0,38) (0,06) (0,58) (9)
Dokładność opisu kształtow ania się poziomu zatrudnienia w Lublinie w latach 1965— 1975 przez model liniowy jest wysoka, o czym świadczą bardzo małe średnie błędy szacunku poszczególnych param etrów równań (7), (8), (9), przyjm ujące we wszystkich przypadkach wartości znacznie niż sze od poziomu ocen szacowanych param etrów . Również wartości śred nich błędów oszacowań (S e) są minimalne. Dla określenia dokładności opisu tendencji rozwojowej za pomocą modelu liniowego obliczono rów nież: a) współczynniki zbieżności: S tY i- Y ł’)2 ^ 2==1r ..._ — (10) S ( Y i - Y ) * i=l
b) współczynniki determ inacji:
R2= 1 — cp2 (11)
oraz
c) współczynniki zmienności losowej:
V = y — - 1 0 0 (12)
Otrzymano następujące rezultaty:
— dla zatrudnienia ogółem: \\)2= 0,032, R2= 0,977, V=2,25%,
— dla zatrudnienia kobiet: \p2=0,004, R2 = 0,996, V — 1,2%,
— dla zatrudnienia mężczyzn: ty2= 0,006, R2= 0,994, V=0,9%. Małe wartości współczynników zbieżności i zmienności losowej oraz wysokie współczynniki determ inacji wskazują, że liniowe modele ten dencji rozwojowych są właściwe dla opisu zatrudnienia w Lublinie.
Zatrudnienie ogółem w gospodarce uspołecznionej m iasta Lublina w latach 1965—1975 w zrastało zatem średnio o 4,8 tys. osób, w tym męż czyzn o 2,14 tys., kobiet o 2,6 tys. osób. Przyrosty te są statystycznie istotne co sprawdzono testem t-S tudenta. Sformułowano mianowicie hipo tezę H 0, że param etry pi są równe zeru wobec hipotezy alternatyw nej Hi : ft^O. Jako spraw dzian hipotezy zerowej H 0 przyjęto zmienną losową:
b i - f t
przy czym poszczególne symbole m ają następujące znaczenie:
bi — ocena p aram etru otrzym ana za pomocą wzoru (12),
D(bO — średni błąd szacunku param etru
Dynamika i struktura zatrudnienia... 191 R yc. 2. T e n d e n c ja ro z w o jo w a z a tr u d n ie n ia k o b ie t w m . L u b lin ie w la ta c h 1965— 1975 D e v e lo p m e n ta l te n d e n c y of w o m e n e m p lo y m e n t in L u b lin in th e y e a rs 1965— 1975 R yc. 3. T e n d e n c ja ro z w o jo w a z a tr u d n ie n ia m ężc zy zn w m . L u b lin ie w la ta c h 1965— 1975 (źró d ło : ta b e la 2) D e v e lo p m e n ta l te n d e n c y o f m e n e m p lo y m e n t in L u b lin in th e y e a rs 1965— 1973 (see: T a b . 2)
192. M ie c z y sła w S o b czy k
Zakładając, że hipoteza H 0 jest prawdziwa, obliczamy wartość sta tystyki:
t — (14)
D ( b i)
i porów nujem y z wartością krytyczną ta, odczytaną z tablic rozkładu t-S tudenta przy przyjętym z góry poziomie istotności i dla n-k stopni swobody, aby zachodziło P { |t |^ t a } = a .
Stosując relację (14) do rów nań (7), (8) i (9), otrzym ujem y odpowied nio: 19,2, 35,7 oraz 43,3. Wartość krytyczna, odczytana z tablicy roz kładu t-S tudenta dla poziomu istotności a = 0,05 z n -k = 9 stopniami swo body, wynosi t a = 2,262. Współczynniki przyrostu zatrudnienia w bada nym okresie są więc statystycznie istotne.
Z M IA N Y W S T R U K T U R Z E Z A T R U D N IE N IA
W w yniku osiągnięcia stosunkowo wysokiej dynam iki wzrostu za trudnienia w gospodarce uspołecznionej m iasta Lublina w latach 1965— 1975, oprócz zwiększenia ogólnej liczby pracowników, uległy również zmianom wskaźniki i proporcje charakteryzujące stru kturę zatrudnienia. Wielkość i stru k tu rę zatrudnienia według działów gospodarki narodowej ilustruje tabela 3.
Jak wynika z tabeli 3 najwyższe tempo wzrostu zatrudnienia w ba danym okresie występowało w takich działach gospodarki narodowej, jak: rolnictwo (227,5%), gospodarka kom unalna i mieszkaniowa (118,2%). oświata, nauka i k u ltu ra (98,8%).6 Znaczny wzrost zatrudnienia istniał także w grupie pracowników następujących działów: ochrona zdrowia, opieka społeczna i k u ltu ra fizyczna (60,7%), budownictwo (49%), tran s port i łączność (46,4%), obrót tow arow y (47,3%), przem ysł (37,3%). W jed nym tylko dziale — adm inistracji publicznej i instytucjach w ym iaru spra wiedliwości — nastąpił spadek liczby zatrudnionych. Zatrudnienie w tym dziale w Lublinie w 1975 r. stanowiło 53,7% zatrudnienia z 1965 r. S y tu acja taka została spowodowana, jak się wydaje, przejściem zatrudnionych do innych działów gospodarki narodowej (a zwłaszcza przem ysłu, budow nictwa i rolnictwa). Tendencję tę należy uznać za prawidłową.
Obok zmian w stru k tu rze zatrudnienia w poszczególnych działach go spodarki narodowej w ystąpiły również znaczne zmiany zatrudnienia w e dług płci pracowników. Zatrudnienie kobiet w gospodarce uspołecznio nej Lublina wynosiło w 1965 roku 34,6 tys., tj. 37,9% ogółu zatrudnio-6 P o d o b n e p rz e k s z ta łc e n ia s t r u k t u r y z a tr u d n ie n ia w g o s p o d a rc e u s p o łe c z n io n e j w y s tę p u ją w c a ły m k r a j u . P o r. A . R a j k i e w i c z : P o s tę p te c h n ic z n y a z a t r u d
T a b . 3. Z a tr u d n ie n ie w g o sp o d a rc e u s p o łe c z n io n e j L u b li n a w e d łu g d zi ał ó w gos pó d a rk i n a ro d o w e j w la ta c h 196 5— 1 9 7 5 E m p lo y m e n t in so c ia li z e d e c o n o m y in Lu blin by se c to rs of n a ti o n a l ec o n o m y in 1 9 6 5 — 1 9 75 D y n a m ik a i s t r u k tu r a z a tru d n ie n ia ...
a{Bisozod: wco t^CS CO CO 00 CO^ Csf Tf cs"
1 0 0 ,0 218,2 168 ,2 3SA -o iu a z o a id z a ą n i aMos.ueuTj aęonłiC^stiii W Tł^ rH »“H rH CS ©^ ©^ 1 0 0 ,0 1 09 ,1 127 ,3 p§0AUIP3TMB-IĆls 'UlitM •łĄ su i I Buzoi[qnd BCOBJlSTUIUipY *~l o^cs r f of co CO Tf CO CS H © ^ ^ ©" lO co" © CD irt BUZO^ZTJ B in ^ n ^ I •{ods B^aido ‘b im - o jp z B uo aąo o es oo
CO |>^ of lO ^co" co co" ©^© t>o" O00 © tH cp
Bjnnn>i I
B^nBu ‘B;Biyń.§o CO l> w oo" 1-H CO CO CO © 1-H£- © 10 0 ,0 141 ,0 1 9 8 ,8 BM0TUB3{zsaiui i BUi^BUnUIOłf B ^JB podsoo Xavojbmo; i 9 j q o 9§0UZDfej I ^ jo d su B Jj, O M p iu ę a i w ty s ią c a c h W CS c* co in [> co^ cs^ ł-T »-T co^ h CO CO" CO © o" ©~ w o d se tk a c h * lO^CD i-H CO 10" 10^10^ i-T © r-T H H H o^oo co w ^(N ©" ©" ©" rH II ID to 03 a> 1 ts t3 a § t3 w ■ a T3 10 0 ,0 10 0, 0 10 0, 0 100,0 13 3. 3 11 3, 4 10 7, 3 15 7,6 13 3. 3 14 6, 4 14 7, 3 218,2
oa\p t u io h co^cs^c^ © co co" OT©© cf ł-H ©^o^rn © t> co rH cl co
OMlDTOiWOpna ^ ic" CO co"t^łH
H H CO co ^ co
© IS ©^ ©" t> ctT
©©t h
jSiCoiazaj co t> co^© LO r-T N co^to csf »-H cf co co ca c d« » « ©" o" t>" H H H b^b i 19 6 5 19 7 0 1 9 7 5 1 9 6 5 19 7 0 19 75 19 65 19 70 19 75 XI o ćd TJ N cd M 0 S? co 1 C/J to (O O l *-l O <a tu •w ”5 X5 jg <3 +J N 73 K3 s CU ■r-~i o 3 0 01 CU e N CJ -w «0 e eo CJ ‘r* s N O « « fl 2 2 * * 3 X! rt I-I t/i > & ’O o 2 O •rH Q t tif l « _ <u ■o S a3 C N a <o ►.
S §1
_ cd £ % « O ^ o1.2 w o g ^ ■ O n « / _ V N « 1 »3 o w • • 6t o o 4) * ~ !3 . ’O N £ 'O 5,
<5 £ * -N ^194 M ie c z y sła w S o b czy k
nych, a w 1975 roku wzrosło do 61,8 tys. osób, stanowiąc 43,8% ogółu zatrudnionych. S tru k tu rę zatrudnienia w badanym okresie według płci ilustruje tabela 4.
Z tabeli 4 wynika, że Lublin ma znaczny odsetek kobiet w ogólnej liczbie zatrudnionych. Średni wskaźnik w Polsce w 1974 r . 7 wynosił 42,1%, podczas gdy w Lublinie 43,4%. Analogiczny wskaźnik dla innych miast wynosił: Warszawa — 48,3%, Kraków — 43,3%, Łódź — 49,9%, Poznań — 44,3%, Wrocław — 47,0%.
W strukturze zatrudnienia kobiet w edług działów gospodarki naro dowej obserw ujem y w Lublinie w yraźną koncentrację zatrudnienia w przemyśle. W 1965 r. kobiety w 27,2% pracow ały w przemyśle, nato miast w 1975 r. wskaźnik ten uległ nieznacznemu obniżeniu do 26,7%. T ab . 4. S tr u k t u r a z a tr u d n ie n ia w e d łu g p łc i w g o sp o d a rc e u sp o łe c z n io n e j m ia s ta L u b
lin a (s ta n n a d z ie ń 31 g ru d n ia )
E m p lo y m e n t s t r u c tu r e in so c ia liz e d e co n o m y in L u b lin b y sex (s ta te on D ecem b er, 1975) L a ta . _ • O gółem M ężczyźni K o b ie ty w o d s e tk a c h 1965 100,0 62.1 37,9 1966 100,0 61.5 38.5 1967 100,0 60,9 39,1 1968 100,0 59.9 40.1 1969 100,0 59.3 40.7 1970 100,0 58,9 41.1 1971 100.0 58.4 41.6 1972 100.0 57.8 42.2 1973 100.0 57,2 42,8 1974 100.0 56.6 43.4 1975 100,0 56.2 43.8 Ź r ó d ł o : O b lic z e n ia w ła s n e n a p o d s ta w ie d a n y c h W o je w ó d z k ie g o U rz ę d u S t a ty s ty c z n e g o w L u b lin ie .
Znaczny odsetek ogółu pracujących kobiet zatrudnionych jest w ta kich działach gospodarki narodowej, jak: obrót towarowy, oświata, nauka i k ultura, ochrona zdrowia, opieka społeczna i ku ltu ra fizyczna oraz transport i łączność. Odsetek ogółu zatrudnionych kobiet w tych dzia łach w 1975 r. w ahał się od 7% (transport i łączność) do 18,1% (obrót to warowy).
Niewielki udział kobiet wśród zatrudnionych obserw ujem y natomiast w budownictwie, rolnictwie i leśnictwie oraz w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej. Na uwagę zasługuje jednak fakt systematycznie postę pującej feminizacji praw ie we wszystkich działach gospodarki narodo wej.
T a b . 5. S tr u k tu ra z a tr u d n ie n ia k o b ie t w g o sp o d a rc e u s p o łe c z n io n e j w L u b li n ie w e d łu g d zi ał ó w g o s p o d a rk i n a ro d o w e j (s ta n na d zi eń 31 g ru d n ia ) Women e m p lo y m e n t s tr u c tu re in so c ia li z e d ec o no m y in Lub li n by se c to rs of n a ti o n a l e c o n o m y (s ta te on D e c e m b e r 31 , 1 9 7 5 ) D y n a m ik a i s t r u k t u r a z a tr u d n ie n ia ... 195 u i s j ę S o n i u a i u p n i ^ B z m }a iq o : > { { B i z p n
co Ci" I>" © " lO co" ctT
r f CO »-H C“<] CM CO 37 ,5 6 2 ,4 7 7 ,6 5 0 ,0 7 1 ,4 4 8 ,6 1 9 7 5 } U 0 D O J d CD t > i O W O f tH c T CO co" rH o " c* co" O CM rH rH co" rH CO cm" rH CO rH co" •SiC ł m ; a i q o 5 i t p i C u o i u - p t u i B Z B q z » i i O O ^IO O ^H h « w H h ^ H CO 1 -ł łH c ^ w CM o " 7,6 rH 05^ u i a ^ ę S o n i u a i u p n a ^ B Z m i a x q o 3 i { B t z p n H CO CO T f o W O ) rH lO IO CO lO CM co r f CO rH co CM CM co 36 ,5 6 3 ,2 7 7 ,8 4 8 ,1 7 5 ,0 4 1 ,7 1 9 7 0 ^ u a o o j d O k IO COR C ^ N« H oV « h o © ł: O CM rH »—H H O ^ co rH rH cm" 00 cm" 1,9 4,7 • s X ; m . } a x q o 3 ( i p £ u o i u - p n j ^ B z B q z o x ^ <N CO^ <» CD 05^ co' cm" cm" cT o" cm" £>" T f 0 5 ^ rH C— 5,6 1,3 C5 r“t o "C M u i a j o S o m u a i u p n j ^ B z m ; a i q o ^ j B T z p n O J O O O O C O C ; I> h h o " O*1 CO CM co w h irt 1 0 h co TH co CO CO L O 77 ,0 3 9 ,0 co co" io" co ^ lO <D <3i ł-H j u a o o j d ' CM^ 05 c ^ 00 H 05^ o " [>*~ r f ' 1- T o " co c f O CM h «O 05 co co" 1 3 ,6 4 ,6 0 ^ 0 0 cm" cm" • s Ą m. l ia T q o j { ip jC tiO T U - p n a ; B z B q z D n c o ^ f ^ H H a T ję o T rH o " o cm" c o CM °0 H t}T 4,7 CO rH o " C ^ ® *-* W y sz c z e g ó L n ie n ie O g ó łe m P rz e m y s ł B u d o w n ic tw o R o ln ic tw o L e ś n ic tw o T ra n ls ip o rt i łą c z n o ś ć O b ró t to w a ro w y G o si p o d a rk a k o m u n a ln a i m ie s z k a n io w a O ś w ia ta , n a u k a i k u lt u ra O c h ro n a z d ro w ia , o p ie k a s p o łe c z n a i k u lt u ra fi z y c z n a A d m u o is it ra c ja p u b li c z n a i w y m ia r s p ra w ie d li w o ś c i In s ty tu c je fi n a n s o w e i u b e z p ie c z e n io w e P o z o s ta łe N o? X! CC £ X cjS >~3 O ■O 'O t-l ‘N
^gg M ieczysław Sobczyk R y c . 4. U d z ia ł k o b ie t w z a tr u d n ie n iu og ół em w p o sz c z e g ó ln y c h d z ia ła c h g o s p o d a rk i n a ro d o w e j (ź ró d ło : ta b e la 5 ) W om en p a rt ic ip a ti o n in to ta l e m p lo y m e n t in in d iv id u a l se c to rs of n a ti o n a l e c o n o m y (s e e : T a b . 5 )
b y n a m i k a i s t r u k tu r a z a tru d n ie n ia ...
U W A G I K O Ń C O W E
Podsumowując dotychczasowe rozważania należy stwierdzić, że z za w artej w artykule próby analizy m ateriału statystycznego dotyczącego dynamiki i stru k tu ry zatrudnienia w Lublinie w latach 1965— 1975 wy snuć można następujące wnioski:
1. W omawianym okresie osiągnięto w Lublinie stosunkowo wysoką dynam ikę wzrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej. Średnio roczne tempo jego wzrostu ogółem wynosiło 4,41%, przy czym zaobser wowano większą dynamikę wzrostu zatrudnienia kobiet niż mężczyzn (średnioroczne tempo wzrostu zatrudnienia kobiet wynosiło praw ie 6%, natom iast mężczyzn tylko 3,35%). Systematyczny wzrost zatrudnienia w Lublinie był skutkiem przemian społeczno-gospodarczych. W okresie tym powstały nowe zakłady przemysłowe, niektóre zakłady poważnie roz budowano. Wszystko to stworzyło zapotrzebowanie na siłę roboczą.
2. W latach 1965— 1975 obserwuje się w Lublinie również istotne zmiany w strukturze zatrudnienia. Zwrócić przy tym należy uwagę na rosnący udział kobiet niemal we wszystkich działach gospodarki naro dowej. Szczególnie szybki wzrost następował w oświacie, nauce i k u ltu rze oraz ochronie zdrowia, opiece społecznej i kulturze fizycznej. We wszystkich działach gospodarki narodowej — oprócz adm inistracji pub licznej i instytucji w ym iaru sprawiedliwości — zanotowano znaczny przy rost zatrudnienia, wynoszący od 27,3% w instytucjach finansowych i ubez pieczeniowych do 227,5% w rolnictwie. Р Е З Ю М Е И зм е н е н и я , п р о и с х о д я щ и е на р ы н к е т р у д а Л ю б л и н а, а н а л и з и р у ю т с я н а ф о н е ф а к т о р о в , в л и я ю щ и х на ф о р м и р о в а н и е сп роса и п р е д л о ж е н и я н а р аб о ч у ю си лу. О сн о во й д л я т е о р е т и ч е с к и х р а с с у ж д е н и й с л у ж и л б о гаты й с т а т и с ти ч е с к и й м а т е р и а л , с о б р ан н ы й в С т а ти сти ч еск о м у п р а в л е н и и в Л ю блин е. О собое в н и м а н и е в с т а т ь е у д е л я е т с я д и н а м и к е и с т р у к т у р е з а н я т о с т и ж е н щ и н и м у ж ч и н в Л ю б л и н е в 1965— 1975 гг. S U M M A R Y T h e a r tic le p re s e n ts a n a n a ly s is of c h a n g e s ta k in g p la c e in th e L u b lin la b o u r m a r k e t a g a in s t th e b a c k g ro u n d of th o s e fa c to rs w h ic h d e te r m in e th e s h a p e of th e s u p p ly a n d d e m a n d fo r m a n p o w e r. T h e o re tic a l c o n s id e ra tio n s a r e b a s e d on a b u n d a n t s ta tis tic a l m a te r ia ls c o lle c te d fro m th e V o iv o d esh ip S ta tis tic s B u re a u in L u b lin . T h e p a p e r p a y s sp e c ia l a tt e n ti o n to th e d y n a m ic s a n d s t r u c tu r e o f th e e m p lo y m e n t of m e n a n d w o m e n in th e to w n of L u b lin in th e y e a rs 1965— 1975.
