• Nie Znaleziono Wyników

Obrót wartościami dewizowymi a dyspozycja mieniem za granicą - jako przestępstwa dewizowe

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Obrót wartościami dewizowymi a dyspozycja mieniem za granicą - jako przestępstwa dewizowe"

Copied!
13
0
0

Pełen tekst

(1)

Bronisław Koch

Obrót wartościami dewizowymi a

dyspozycja mieniem za granicą - jako

przestępstwa dewizowe

Palestra 11/4(112), 85-96

(2)

BRONISŁAW KOCH

Obrót wartościami dewizowymi a dyspozycja mieniem

za granicq — jako przestępstwa dewizowe

I. W prow adzenie rozbudow anego k ata lo g u p rzepisów k arnodew izow ych do u s ta ­ w y k a rn e j sk a rb o w ej z 13 k w ie tn ia 1960 r. (Dz. U. N r 21, poz. 123; zm.: Dz. U . z 1963 r. N r 28, poz. 167), zw anej d alej w sk ró cie „u.k.s.”, było p o d y k to w a n e m iędzy innym i dążnością do usunięcia w ątp liw o ści k w a lifik a c y jn y c h p rzez w y sp e ­ cy fik o w an ie czynów , k tó re należy zaliczyć do przestępczego o b ro tu d ew iz o w eg o .1 W ielość sta n ó w fa k ty c zn y c h sta ła się je d n a k z kolei źró d łem now ych tru d n o śc i k w a lifik a c y jn y c h w ra m a c h po jęcia obrtotu dew izow ego.

Z tre śc i naczelnego p rze p isu a rt. 1 u sta w y dew izow ej z 23 m a rc a 1952 r. (Dz. U. N r 21, poz. 133), zw anej d alej w sk ró cie „u.d.”, m ogłoby w ynikać, że p rz e d ­ m io tem za in te re so w an ia p rzep isó w reg la m e n ta c y jn y c h dew izow ych je s t ty lk o o b ró t w a rto śc ia m i dew izow ym i. W rzeczyw istości je d n a k re g la m e n ta c ja dew izow a w dalszych p rzep isach o b e jm u je swfoim zasięgiem cały m a ją te k k rajo w c ó w d e w i­ zow ych za g ra n ic ą ii cudzoziem ców dew izow ych w k r a ju 2.

Z ad a n iem niniejszego a rty k u łu je s t rozw ażenie k ry te rió w ro zg ran ic za jąc y ch p o d ­ staw o w e d la k o n s tru k c ji przepisów dew izow ych po jęcie o b ro tu w arto śc ia m i d e ­ w izow ym i od d y sponow ania m ieniem . Z estaw ien ie i ro zg ran ic ze n ie ty c h pojęć po ­ w in n o się przyczynić do w y ja ś n ie n ia n ie k tó ry ch w ątp liw o ści k w alifik a c y jn y c h w dziedzinie przestępczości dew izow ej, zw iązanych z ty m podziałem .

N a w stę p ie trz e b a przypom nieć, że przep isy k a rn e dew izow e m a ją zaw sze m niej lu b w ięc ej c h a ra k te r b la n k ieto w y . M im o ’p o sia d an ia n a w e t częściow o w łasn ej dyspozycji m a te ria ln e j, .odsyłają zaw sze bezpośrednio lu b p o średnio do całości p rzepisów ad m in istra c y jn y c h dew izow ych. S tą d też przep isy k a r n e dew izow e obo­ w ią z u ją n ie ja k o w ra m a c h zak reślo n y ch p rzez p rze p isy dew izow e, poza k tó re w żadnym raz ie nie m ogą w yjść.

T ak ie sam e ra m y sp o ty k a m y ta k ż e p rzy w e w n ę trz n y m p odziale n a przepisy n o rm u ją c e obrót w arto śc ia m i dew izow ym i i d ysponow anie m ieniem . S ą one z ko lei znow u pom ocne p rzy ro zg ran ic za n iu k o re lu ją c y c h z n im i p rzepisów k a r ­ nych dew izow ych, o d ręb n y ch dla p rze stę p stw o b ro tu i p rz e stę p stw d y sp o n o w a­ n ia m ieniem .

Sptośród trze ch p u n k tó w d efin icji o b ro tu w arto śc ia m i dew izow ym i, za w a rte j w a rt. 4 u.d., dw a pie rw sz e m ożna sprow adzić do w sp ó ln e j p rze słan k i. T reścią

1 U zasadnienie p ro je k tu u.k .s. z 1960 r. m ów iło ,,o znacznym zróżnicow aniu stan ó w fa k ty c z n y c h ” ze w zględu n a n ieje d n o lity sto p ień ich szkodliw ości i zam ierzone „ u su n ię ­ cie dotychczasow ych w ątpliw ości w orzecznictw ie sądow ym w kw estii, czy określone tr a n ­ sak cje stanow ią p rzestę p stw o dew izow e.”

2 A utorzy op raco w ań dew izow ych w sk azu ją zfo d n ie, że re g la m e n tac ja dew izow a, za­ c how ując sw oją p ierw o tn ą nazw ę, sta ła się tak że re g la m e n tac ją k a p itało w ą. T ak w łaśnie u jm u ją tę rzecz: O. V e i t : G ru n d riss d e r W ährungspolitik, F r a n k fu rt nad M. 1961, Str. 149 1 n a s t.; R. L a C l a v i è r e : Le co n trô le des changes en F ra n c e , P a ry ż 1960, zeszyt 61. O bow iązująca obecnie w N R F u staw a re g la m e n tu ją c a tra n s a k c je dew izow e: Aussenw irt- schaftsgesetz z 28.IV .1961 r. (now elizow ana k ilk a k ro tn ie ) zaw iera — w zorem p o p rzed n ich u sta w — rozdział zaty tu ło w an y w y raźn ie: Kapitalverkehr.

(3)

B r o n i s ł a w K o c h N r 4 (112) ich są czynności p raw n e, w w y n ik u k tó ry c h n a s tę p u je lu b m a n a s tą p ić p rz e n ie ­ sie n ie p o sia d a n ia lu b w łasn o ści w arto śc i dew izow ych, z tą je d n a k różnicą, że w pierw szy m w y p a d k u '(art. 4 ust. 1 u.d.) chodzi o um o w n e, a w d ru g im (art. 4 u st. 2 u.d.) o inne, n ieum ow ne czynności. T rzeci zaś człon o b e jm u je tra n s fe r w a rto ś c i dew izow ych, a zatem fizyczne ich przem ieszczenie p rze z g ran ic ę. O brót w a rto ś c ia m i dew izow ym i je st w tym sw o isty m dla .praw a dew izow ego, n ajsze rszy m znaczeniu p rze d m io te m re g la m e n ta c ji w a rt. 19 u.d.

W dalszym ciągu naszych ro zw ażań przed m io tem z a in te re so w an ia będzie tylk o o b r ó t w z n a c z e n i u c y w i l n o p r a w n y m , a nie w sensie fizycznego t r a n s ­ f e r u , spośród zaś dw óch pie rw sz y ch członów u staw o w ej d efin icji z a rt. 4 u.d. — p rz e d e w szy stk im o b ró t w arto śc ia m i dew izow ym i o p a r t y n a u m o w a c h .

O g ran iczen ia i obow iązki dotyczące m ie n ia k rajo w c ó w dew izow ych za g ran ic ą <art. 22—24 u.d.), stan o w iąc o d ręb n y — w sto su n k u do zasadniczej re g la m e n ­ ta c ji o b ro tu — człon p rzepisów ad m in istra c y jn y c h dew izow ych, m a ją w p rz e w a ­ ż a ją c e j m ierze c h a ra k te r r e g la m e n ta c ji p ara d ew izo w e j.

W dalszym to k u naszych ro zw ażań p rzed m io tem z a in te re so w an ia będzie tylko s a m z a k a z d y sp o n o w an ia m ieniem p o sia d an y m za g ran ic ą (art. 22 u.d.). P ojęcie d y sp o n o w a n ia je s t bow iem cy w iln o p raw n y m odpow iednikiem po jęcia o b ro tu i w ty m z a k resie m ożna w ła ś n ie loba te po jęcia zestaw ić.

II. P o ró w n u ją c o k reśle n ia o b ro tu w arto śc ia m i dew izow ym i i d y sponow ania m ie­ n ie m , trz e b a ko lejn o i rów nolegle om ówić p o d staw o w e p rz e sła n k i tych zakazów dew izow ych, m ianow icie ad re sató w obu zakazów dew izow ych a zarazem s p ra w ­ ców m ożliw ych ich p rzekroczeń, tre ść sam y ch czynności p o d leg ający ch re g la m e n ­ ta c ji, w re szc ie ic h p rzedm iotow e zakresy.

Z tre śc i po jęcia o b ro tu w sensie czynności cy w iln o p raw n y ch w y n ik a, że u czest­ n ik a m i, po d m io tam i tego obrfotu m uszą być co n a jm n ie j dw ie osoby. Inaczej n ie m ożna by m ów ić o um ow ach b ąd ź in n y c h czynnościach p raw n y ch , w w y n i­ k u k tó ry c h n astęp o w a ło b y p rze n iesien ie w łasności lu b p o sia d an ia w arto śc i d e ­ w izow ych. P rz ep is a rt. 19 u.d., re g la m e n tu ją c y o b ró t dewiziowy, je s t zakazem dew izow ym o b ejm u ją cy m w szy stk ich k o n tra h e n tó w , u czestników tego obrotu. D o­ p ie ro p rze p isy w ykonaw cze oraz k o n se k w e n tn ie p rze p isy k a rn e o g ra n ic z a ją w n ie k tó ry c h w y p ad k a ch k o n k retn y , szczegółow y zak az do jednego ty lk o k o n tr a ­ h e n ta : k ra jo w c a d ew iz o w eg o .3

N ato m ia st a d re sa te m zakazu d y sp o n o w an ia m ieniem za g ran ic ą je s t ty lk o k r a ­ jo w ie c dew izow y, b ędący p o te n cja ln y m d y sp o n en tem tego m ienia.

C zynności obriotu w a rto śc ia m i dew izow ym i w sensie cyw iln o p raw n y m , ro z u ­ m ia n e b ard z o szeroko, o b e jm u ją w szy stk ie czynności ta k pod ty tu łe m o dpłatnym , ja k i pod ty tu łe m darm ym , l^tóre p ro w a d z ą albo m ogą pro w ad zić do p rze n iesien ia w łasniości lu b p o sia d a n ia w a rto śc i dew izow ych. Z p rze p isu a rt. 4 u.d. w y n ik a p rz y tym , że sam a czynność z a w ie ra n ia um ow y (a nie ty lk o jej zaw arcie) lub je j w y k o n y w a n ia je st ju ż obrotem . B ędzie nim zatem sam o złożenie o ferty jako w iążącego ośw iadczenia w o li4; nie będzie je d n a k ta k ą czynnością o b ro tu u d zie­ le n ie k rajo w c o w i dew izow em u p ełn o m o cn ictw a do za w arcia u m o w y .5

3 Na p rzy k ład p rzep is § 37 rozp. Min. F in. z 15.IV.1952 r. (Dz. U. N r 21, poz. 137; z m ian y : Dz. U. z 1956 r. N r 50, poz. 223 i Dz. U. z 1963 r. N r 26, poz. 155; jes t to tzw . rozp. dew . ogólne) i jego odpow iednik a r t. 50 u.k.s. d otyczą ty lk o k rajo w có w dew izow ych.

4 Z. B i d z i ń s k i i K. S o s n o w s k i ; U staw odaw stw o dew izow e, W arszaw a 1962, s tr. 53; J. B a f i a : i in n i (praca zbiór.): K o m entarz do u.k.s., W arszaw a 1965, s tr. 112, uw . 3 do a r t. 63.

5 Z p u n k tu w idzenia k a rn o p ra w n e g o udzielenie p ełnom ocnictw a może stanow ić — za­ leżnie od okoliczności — podżeganie, pom oc lu b u siłow anie d o k o n an ia p rzestęp stw a d e­ wizowego.

(4)

N r 4 (112) O brót w a rto ścia m i d e w iz o w y m i a d ysp o zy cja m ie n ie m za granicą 87 Z e sta w ia ją c z kolei porów naw czo czynności d y sp o n o w an ia m ieniem , trz e b a stw ierd zić, że są one u ję te rów n ież b ard z o szeroko. B ędzie n im i k aż d a fo rm a a lie n a c ji m ie n ia zarów no w z a k resie p ra w rzeczow yćh lu b o b ligacyjnych d o ty ­ czących danego m ienia, ja k i n a w e t sam o p rze n iesien ie p o sia d a n ia b ez zm iany p r a w rzeczow ych. O fe rta, ja k o sk u teczn e p ra w n ie zobow iązanie, je s t rów n ież d y s­ pozycją m ieniem . W prze ciw ie ń stw ie p rzy tym do tre ś c i p o ję cia obrotu, dyspono­ w an ie m je s t ta k ż e sarnio udzielenie p ełn o m o cn ictw a do a lie n a c ji lub w in d y k ac ji m ie n ia posiadanego za g ra n ic ą (art. 22 u st. 2 u.d. i a r t. 60 § 2 u .k .s.)6.

O k re śle n ie „obrót w a rto śc ia m i dew izow ym i” je s t n ie ro z d zie ln e w sw ej treści. Je g o in te g ra ln ą częścią je st zd e fin io w an e w a r t. 2 i w a r t. 3 u.d. (pojęcie w arto śc i dew izow ych. O obrocie w sensie d ew iz o w o -p raw n y m m ó w im y ty lk o w ów czas, gdy m a on za p rze d m io t w arto śc i dew izow e.

P rz ed m io tem zaś zakazu d y sp o n o w an ia m ie n ie m za g ra n ic ą je s t całe m ien ie i w szy stk ie jego sk ła d n ik i m a jątk o w e , do k tó ry c h oczyw iście zalicza się ta k że w arto śc i dew izow e. P rz e d m io t tego z a k az u dew izow ego je s t w ięc znacznie szerszy od z a k re su po jęcia w a rto śc i dew izow ych.

W rez u ltac ie , z zesta w ien ia pow yższych zasadniczych p rz e sła n e k obu p o ró w ­ n y w an y c h czynności w y n ik a ich d aleko id ą ca zbieżność tre śc io w a z p u n k tu w id z e ­ n ia pojęć cy w iln o p raw n y ch . Z a k a z dyspo n o w an ia m ien iem za g ra n ic ą dotyczy w p ra w d zie ty lk o d y sp o n e n ta m ieniem , a' nie jego k o n tra h e n ta , je d n a k ż e w sw ej tre ś c i o b ejm u je o n całość czynności obrotu, b ę d ą c od n ic h p rzed m io to w o szerszy. N iem niej je d n a k w u ję ciu p raw n o -d e w izo w y m o h ró t w a rto śc ia m i dewizlowymi i dysponow anie m ieniem za g ra n ic ą są pojęciam i ró żn y m i i d la u chw ycenia isto ­ ty te j ró żn ic y trz e b a sięg n ąć jeszcze do dalszych p rze słan e k .

P rz ep is a rt. 1 u.d. w y ra ż a zasadę, że u sta w a ta n o rm u je obrót w arto śc iam i dew izow ym i w k r a j u i z z a g r a n i c ą . D efin ic ja o b ro tu w a rto śc iam i dew izo­ w ym i z a w a rta w a rt. 4 u.d. w y m ag a zatem u zu p e łn ie n ia o g raniczeniem te ry to ria l­ nym z a rt. 1 tejże u staw y . Z trze ch m ożliw ych w a ria n tó w o b ro tu dew izow ego: w k r a ju , z zag ran ic ą i za g ra n ic ą — u sta w a o b jęła za k az am i dew izow ym i tylk o dw ie pie rw sz e e w e n tu a ln o ś c i.7

W prze ciw ie ń stw ie zaś do teglo zakaz dyspo n o w an ia m ien iem z a w a rty w a rt. 22 u.d. dotyczy w ła śn ie m ie n ia zn a jd u ją ce g o się z a g r a n i c ą , tzn. poza polskim obszarem dew izow ym .

Z estaw ie n ie zakresów te ry to ria ln e g o zasięgu obu p o ró w n y w a n y ch zakazów dew izow ych d aje dopiero zasadnicze k ry te riu m o d ró żn ia jąc e dewiziowe pojęcia o b ro tu i dysponow ania. C zynności cy w iln o p ra w n e o k reślo n e w a rt. 4 ust. 1 i 2 u.d. będ ą obrotem w arto śc ia m i dewizlowymi, jeżeli b ę d ą m ieć m ie jsc e w k ra ju lub m iędzy k ra je m a zagranicą. T e sam e czynności c y w iln o p ra w n e dotyczące w arto śc i dew izow ych po zo stający ch w dyspozycji k ra jo w c a dew izow ego za g ran ic ą s ta ­ now ią d yspbnow anie m ieniem w ro zu m ien iu a rt. 22 u.d.

R óżnica n o m e n k la tu ry i .penalnego p o tra k to w a n ia je s t w ty m zestaw ien iu z u ­ p ełn ie zrozum iała.

6 Co do p ełn o m o cn ictw a w in d y k a cy jn eg o p o r. J . K a r a s i e w i c z : A k tu aln e zagad­ n ienia dew izow e, N P 5/1964, tsr. 252.

i T ak w łaśnie In s tru k c ja M in. F in. dla w ydziałów fin an so w y ch w . sp ra w ie stosow ania u staw y k a rn e j sk arb o w ej, W arszaw a 1961 (§ 9); L. H o c h b e r g: P rz e stęp stw a dew izow e w now ej ustaw ie k a rn e j sk arb o w e j, P iP n r 8—9/1960, s tr. 304—305; J . B a f i a i in n i: K o m en tarz do u.k.s. (pr. zbiór.), W arszaw a 1965, s tr. 24, u w . 4 d o a r t. 4.

(5)

B r o n i s ł a w K o c h N r 4 (112)

P o d sta w ą re g la m e n ta c ji i g o sp o d a rk i dew izow ej je s t m onopol dew izow y p a ń ­ stw a. Z n a tu ry rzeczy m oże o n o bejm ow ać ty lk o te re n dan eg o p a ń s tw a 8, na k tó ry m o b o w iązu je z a ró w n o k rajo w c ó w , ja k i cudzoziem ców dew izow ych.

N ieco inny c h a r a k te r m a re g la m e n ta c ja d o tycząca m ie n ia k rajo w c ó w dew izo­ w y ch się g ająca poza g ran ic e. M ienie to sta n o w i p o te n c ja ln e źródło w arto śc i d e ­ w izow ych (ew e n tu a ln ie w dro d ze sp ieniężenia) i d latego k o n tro la dyspo n o w an ia nim m ieści się w ra m a c h szeroko pojętego in te re su dew izow ego p ań stw a . K o n ­ t r o l a ta w fo rm ie za k azu dew izow ego m oże je d n a k obow iązyw ać ty lk o osobiście

k ra jo w c a dew izow ego, a n ie jego k o n tra h e n ta za g ran ic ą. S tą d też u sta w a n ie u ży w a w tym w y p a d k u o k re śle n ia obrót, lecz dysponow anie, p o d k re śla ją c przez to objęcie r e g la m e n ta c ją ty lk o je d n o stro n n ie k ra jo w c a dew izow ego i jego czynntości.

P o d sta w ą d alszy ch .rozw ażań je s t zatem stw ie rd z en ie, że o b ró t w a rto śc ia m i d e ­ w izow ym i i dyspo n o w an ie p rz e z k rajo w c ó w dew izow ych m ie n ie m za g ra n ic ą są z p u n k tu w id ze n ia n o m e n k la tu ry u sta w o w e j dw om a odręb n y m i ro d z a ja m i czyn­ ności. Z ag a d n ien ie zaś k ry te riu m różn icu jąceg o oba te po jęcia sp ro w ad za się do o k re śle n ia o b ro tu z z a g r a n i c ą (o brotu zagranicznego) oraz ta k ic h sam ych czynności doko n an y ch z a g r a n i c ą , n ie b ęd ący ch o brotem w ro zu m ien iu u s ta ­ w y dew izow ej.

III. P ra w o dewizlowe o p e ru je sp ecyficznym i dla tego działu p ra w a pojęciam i „ k ra jo w c a ” i „cudzoziem ca dew izow ego” oraz „ k r a ju ” i „zag ran icy ”.

O k re śle n ie cudzoziem ca i k ra jo w c a dew izow ego zo stało ogólnie zdefin io w an e w a rt. 6 i 7 u.d., a szczegółow o sp recy zo w an e w (odniesieniu do osób fizycznych w za rząd z en iu M in istra F in a n só w z 31 m a ja 1960 r . 9

P o jęcie „ k r a ju ” i „z ag ran icy ” n ie zostało w żad n y m p rze p isie sprecyzow ane. B yło to ch y b a zbędne, aczkolw iek o k reśle n ie „ k r a j” n ie je s t zbieżne z pojęciem „ p a ń stw a ” w znaczeniu p o lity c z n y m .10 N iew ą tp liw ie je d n a k po jęcia „ k r a ju ” i „za­ g ran ic y ” m a ją c h a r a k te r w y łąc zn ie te ry to ria ln y , b ez k o re la c ji z o k reśle n ia m i k ra jo w c a i cudzoziem ca dew izow ego. W lite ra tu r z e p rze d m io tu spoty k ało się pró b y ro zszerzen ia p o ję c ia k r a j w k ie ru n k u p erso n a ln y m przez u zn a n ie , że k ra jo ­ w iec dew izow y p rz e b y w a ją c y za g ran ic ą je s t ja k b y cząstką k r a ju i czynności p rze z nieg o p rz e d się b ra n e są w ro zu m ien iu p raw n o -d e w izo w y m zaw sze o brotem z z a g r a n ic ą .11 P oza jed n o zn aczn ą, w y d a je się, tre śc ią użytej p rzez u sta w ę n o m e n ­ k la tu ry , k o n ce p cji te j p rze czą p rze p isy , k tó re tr a k t u j ą — o d w ra ca jąc sy tu a c ję — o b roty dew izow e d o k o n an e w P o lsce p rze z cudzoziem ca dew izow ego ja k o obroty k rajo w e .

fl N a zag ad n ien ie to, zw łaszcza m iędzy p ań stw a m i so cjalistycznym i, zw raca szczególną uw agę H . S p i l i e r : V a lutam onopol u n d In te rn a tio n a le Fftianzbeziehungen, B erlin 1963, str. 73—77..

9 D otyczy ono stosow ania p rzepisów u sta w y dew izow ej do osób czasowo p rz e b y w a ją ­ cych za g ra n ic ą lu b w k r a ju (M.P. N r 51, poz. 244). Szczegółow e om ów ienie zagadnień zw iązanych z o k reślen iam i k ra jo w c a i cudzoziem ca dew izow ego — p o r.: P . H e i n z e l - m a n : O chrona in te re s ó w g o sp o d a rk i dew izow ej, PU G n r 9/1960, str. 298 o raz t e g o ż a u to ra : Jeszcze o w y n a g ro d ze n iu n a le żn y m od cudzioziem ców dew izow ych, „ P a le s tra ” n r 11/1961, str. 35 i n ast. P o r. też. J . K a r a s i e w i c z : A k tu a ln e zagadnienia dew izow e, N p n r 3/1964, s tr. 245 i n a st.; E. W i e r z b o w s k i : Z z ag ad n ień o b ro tu p raw n eg o z zag ran icą, „ P a ­ le s tra ” n r 1/1965.

10 P rz e p isy dew izow e o b e jm u ją o k re ślen iem „ k r a j” obszar w e w n ą trz g ra n ic celnych. T ere n y w olnocłow e, s ta tk i w odne i p o w ietrzn e, po p rz ejśc iu o d praw y celn ej, nie są Już k ra je m w ro zu m ien iu p rzep isó w dew izow ych (art. 5 u st. 2 u.d.).

11 T ak i pogląd re p re z e n tu ją Z. B i d z i ń s k i i K. S o s n o w s k i : op. cit., str. 28 1 str. 80. K o m en ta rz d o u .k .s. (J. B a f i a i in n i) w w y d a n iu z r. 1961 w uw . 4 do a r t. 0 (str. 17) cy to w ał te n pogląd, ale w w y d a n iu z r . 1965 p o m ija Już jego przytoczenie.

(6)

K r 4 (112) O brót w a rto ścia m i d e w iz o w y m i a d y sp o zy cja m ie n ie m za granicą 8 9

S tąd też przy ró żn ico w an iu czynności doko n an y ch z z a g ra n ic ą i za g ra n ic ą d e ­ cydow ać będ ą k ry te ria te ry to ria ln e , a nie p e rso n a ln e. Mogą one m ieć je d n a k d w o ja k i c h a ra k te r. Z a k ry te riu m o b ro tu z zag ran icą m ożna z je d n e j stro n y u znać sam o zaw arcie um ow y p rze z granicę, p rze słan ie ośw iadczenia w oli k o n tra h e n to w i p rz e b y w a ją c e m u za g ran ic ą. Z d ru g iej stro n y k ry te riu m ty m m oże być treść czynności, w m y śl k tó re j oba lu b choćby je d n o ze św ia d cz eń u sta lo n y c h w um o­ w ie m a być w y k o n an e p rzez g ranicę.

W lite ra tu rz e p rze d m io tu sp o ty k a się oba poglądy. O d p ow iednikiem pierw szego z n ic h je s t za p atry w an ie, że tra n s a k c ja zostaje z a w a rta w obrocie z zagranicą, j e ­ żeli w czasie je j za w ieran ia je d en z k o n tra h e n tó w p rz e b y w a w k ra ju , a d ru g i za g ran ic ą, i to bez „w zględu n a to, kiedy, gdzie i w ja k i sposób n a s tę p u je w y k o n an ie p rzez stro n y ich obow iązków ” . 12 S tanow isko to je s t słuszne w s to ­ su n k u do najczęstszych w y padków , k iedy p rze z sam o zaw arcie um ow y z k o n tr a ­ h e n te m p rze b y w a jąc y m za g ra n ic ą p o w sta je zobow iązanie, k tó re z ra c ji te ry to ­

rialn eg o ro zdzielenia K ontrahentów m oże rodzić konieczność rea liza cji przez

granicę. T ru d n o je d n a k zgodzić się, żeby sam f a k t p rz e sła n ia ośw iadczenia w oli 'p rz e z g ra n ic ę stan o w ił zn am ię o b ro tu z zagranicą.

■ R eglam entacja dew izow a dotyczy o b ro tu w sensie rea ln y m , gospodarczym . D la in te resó w dew izow ych d ec y d u ją ce znaczenie m a ją s k u tk i ośw iadczenia w oli, k tó re łno g ą n astąp ić z n a ru sz e n ie m przepisów dew izow ych. Z a tym poglądem p rz e ­ m aw ia te ż tre ść n ie k tó ry c h przepisów , a zw łaszcza zestaw ien ie a rt. 46 u.k.s. z a rt. 49 § 2 u.k.s., z k tó ry c h w y n ik a, że nie m iejsce p o b y tu cudzoziem ca d e ­ w izow ego d ecy d u je o zn a m ie n iu o b ro tu z zag ran ic ą (w obu w y p a d k a c h chodzi 0 k u p n o -sp rz e d a ż i o cudzoziem ca dew izow ego baw iącego w k ra ju ), lecz te r y ­ to ria ln y za k res czynności.

Z d ru g iej stro n y ta k ż e zakaz dyspo n o w an ia m ien iem za g ran ic ą (art. 22 u.d. 1 a r t. 60 u.k.s.) o b ow iązuje k ra jo w c a dew izow ego bez w zg lęd u n a m iejsce jego p o b y tu w k r a ju czy też za gran icą.

W y d a je się zatem , że d la istn ie n ia p rze słan e k o b ro tu z zag ran icą (obrotu z a g ra ­ nicznego) d ec y d u ją ca je s t tre ść z a w a rte j tra n sa k c ji, w m yśl k tó re j je d n o ze św iadczeń m a być w yk o n an e, p rze słan e przez gran icę, i to bez w zględu n a to, czy ta k a w łaśn ie re a liz a c ja św iadczenia rzeczyw iście n a s tą p i .!3

N ajb a rd zie j ty p o w e d la istn ie n ia p rz e sła n k i o b ro tu z zag ran ic ą je st u sy tu o w a ­ n ie w zajem n y ch św iadczeń k o n tra h e n tó w po dw óch stro n a c h granicy, w różnych k r a ja c h i w za jem n e zaciągnięcie zobow iązania św iadczenia p rzez g ran icę (np. w y sy łk a to w a ru i p rze słan ie ceny k u p n a, udzielenie pożyczki d jej sp ła ta ) lu b ta k a w łaśn ie fak ty c z n a re a liz a c ja św iadczeń. W ystarczy z re sztą do istn ie n ia p rz e sła n k i o b ro tu zagranicznego zaciągnięcie zobow iązania lu b fak ty c z n e d o k o n a­ nie św iadczenia p rzez g ran icę ty lk o p rzez je d n ą stro n ę. P rz y k ła d e m tego je st tra n s a k c ja pom iędzy zn a jd u ją c y m i się w tym sam ym k r a ju k o n tra h e n ta m i, z k tó ­ ry c h je d en doko n u je św iad czen ia n a ty c h m ia st (np. p ła c i cenę kupna), a d ru g i m a w y k o n ać swioje św iadczenie ju ż po przek ro czen iu g ran ic y lu b w drodze dyspozy­ cji u d zielonej z a g ra n ic ą (np. w y sy łk a to w a ru z za g ran ic y , polecenie do b a n k u za g ra n ic ą p rz e sła n ia należn o ści do innego k raju ).

12 J. B a f i a i in n i: K o m e n ta rz do u.k.s., W arszaw a 1965, s tr. 79, uw . 6 do a rt. 49 u.k.s. (część o pracow ana p rzez K. Sosnow skiego).

13 R ealizacja św iadczenia będzie m ieć często postać od ręb n eg o p rzestęp stw a: p rz em y tu dew izow ego lu b celnego. P o r. w y ro k w składzie 7 sędziów SN z 7.II.1965 r. VK 573/62 (OSNKW n r 11/1963, poz. 199); podobnie: u chw ała sk ład u 7 sędziów SN z 26.IV.1966 r. VI K Z P 58/65 (OSNKW n r 7/1966, poz. 70).

14 T ak w łaśnie d e fin iu ją tra n s a k c ję w obrocie z zag ran icą In s tru k c ja Min. F in. (p atrz p rzy p . 7) w § 81 do a rt. 49 u.k.s. (str. 56).

(7)

so B r o n i s ł a w K o c h N r 4 (112)

N ależy p rzy ty m z nacisk iem podkreślić, że d a n a czynność o b ję ta zakazem d ew i­ zow ym ty lk o w ted y za w ie ra cechy lobrotu z zag ran icą, gdy te n o sta tn i m a m iejsce w um ow nych i czasow ych ram a ch , sam ej tra n sa k c ji. S p rz ed a ż cudzoziem cow i rzeczy w czasie jego (pobytu W k ra ju , o trzym anie od ra z u ca łe j ceny k u p n a i w y d an ie p rze d m io tu sprzedaży nie z a w iera w sobie cech o brotu z zag ran icą, m im o że z góry w iadom o, iż cudzoziem iec, w y jeż d ża ją c nied łu g o z k ra ju , zab ierze n a b y tą rzecz ze sobą.15

W yw iezienie n a b y te j p rze z cudzoziem ca dew izow ego rzeczy będzie ju ż czynnością leżącą poza ra m a m i tr a n s a k c ji objętej zakazem dew izow ym . S tan o w ić o n a będzie je d n o stro n n ą czynność byłego k o n tra h e n ta d o konanej już tra n sa k c ji, n a ru sz a ją c ą e w e n tu a ln ie p rze p isy dew izow e lub celne d o tyczące tra n s fe ru . P odobnie ku p n o przez k ra jo w c a dew izow ego przeb y w ająceg o za g ran ic ą ja k ic h ś rzeczy, o d eb ran ie ich n a m ie jsc u i za p ła ce n ie ta m ceny k u p n a, a n a s tę p n ie .przyw iezienie ty c h rzeczy do k r a ju (ew e n tu a ln ie w a lu ty , je śli k rajo w ie c za g ran ic ą aoś sp rzedał) leży ju ż poza ra m a m i d w u stro n n e j, u m ow nej tr a n s a k c j i 16. Cechy um o w n eg o o b ro tu z z a g ra ­ n ic ą istn iały b y , gdyby sp rze d ają cy rzecz m ia ł ją w m y śl um ow y sa m ‘p rzysłać n ab y w c y przez g ra n ic ę lu b gdyby w ta k i sposób m ia ła n a s tą p ić z a p ła ta ceny k u p n a.

IV. O m ów ione p ro b lem y zasięgu te ry to ria ln e g o re g la m e n ta c ji dew izow ej w y m a­ g a ją z e sta w ien ia z p rze p isam i u.k.s. o jej te ry to ria ln y m z a k resie obow iązyw ania, a zw łaszcza z a r t. 4 u.k.s., k tó ry w p ro w a d za rozszerzoną, obostrzoną zasadę pieczy przed m io to w ej, re a ln e j. P rz ep is te n głoszący, że n o rm y u.k.s. sto su je się rów nież do osób, k tó re p o p ełn iły w y stę p ek sk a rb o w y za gran icą, i to niezależnie iod o b y ­ w a te lstw a sp raw cy oraz przepisów o b ow iązujących w m iejscu p o p ełn ien ia czynu, je s t zrozum iały w sto su n k u do tra d y c y jn y c h p rz e stę p stw sk arb o w y ch , k tó ry ch p rze d m io te m są p rzychody S k a rb u P ań stw a .

N asu w a się je d n a k p y ta n ie, ja k dalece tra n s a k c je dew izow e d o kbnane za gran icą, zw łaszcza przez cudzoziem ców dew izow ych, m ogą być w y stę p k iem sk arb o w y m śc i­ ganym p rz e z p ra w o i w ład ze polskie.17 O dpow iedź n a to d a je w ła ś n ie om ów iony ju ż a rt. 1 u.d. o te ry to ria ln y m zasięgu za in te re so w ań o brotem dewiziowym. Z am iesz­ czone w u.k.s. p rzepisy, k tó re zak azu ją o b ro tu w a rto śc iam i dew izow ym i, m ogą w ięc obow iązyw ać ty lk o w o d n ie sie n iu do obrotu, k tó r y m a m iejsce w k r a ju lu b m iędzy k ra je m a za g ran icą. N ato m iast k rajo w ie c dew izow y — z mocy a rt. 22 u.d. i a rt. 60 § 1 u.k.s. — je s t obow iązany stosow ać się do p rzepisów polskiego p ra w a d e w i­ zow ego ta k ż e w sto su n k u do m ie n ia p osiadanego za g ran ic ą bez w zg lę d u n a to, gdzie d o k o n u je on czynności alien acy jn y ch .

T ery to rialn eg o zasięgu przepisów dew izow ych z p u n k tu w id zen ia zakazu o brotu dew izow ego nie n ależy je d n a k id en ty fik o w ać z ja k im ś o g raniczeniem m iejscow ym m ożliw ości p o p ełn ien ia p rze stęp stw a. S »oro ja k o k ry te riu m o h ro tu dew izow ego w k r a ju b ąd ź m iędzy k ra je m a za g ra n ic ą p rzy jm u je m y zam ierzone lu b rzeczy­ w iste m iejsce d o k o n an ia sam ego obrotu, to p rz y istn ie n iu tej p rz e sła n k i odpow ie­ dzialność k a r n a zachodzi bez w zględu n a to, czy sp raw ca złożył sw oje ośw iadczenie w o li lu b d okonał sw ojej czynności o b ro tu w k r a ju , czy też za g ran ic ą. P od tym

15 Pogląd od m ien n y , u p a tru ją c y cechy o b ro tu z zag ran icą w w y p ad k u , gdy zam iarem jed n eg o z k o n tra h e n tó w tra n s a k c ji jest n astęp n ie w yw iezienie n ab y teg o p rzed m io tu za g ran icę — w K o m en tarzu do u.k.s. (patrz przyp. 1 2).

16 P ogląd odm ienny, że k u p n o przez k ra jo w ca dew izow ego za g ra n ic ą rzeczy za śro d k i w yw iezione z k r a ju i n a stęp n ie przyw iezienie ty c h rzeczy do k r a ju jes t ju ż o b ro tem z zag ran icą — w w y ro k u SN z 19.11.1966 r. I KR 213/65 (OSNKW n r 5—6/1966, poz. 66).

17 P rzep isy an alogiczne do a r t. 4 u.k .s. zn ajd o w ały się rów nież w p o p rzed n ich polsk ich u staw o d aw stw a ch k a rn y c h skarbow ych. Do p rzestęp stw dew izow ych b ęd ący ch do ro k u 1960 p rzestęp stw am i p ra w a k arn eg o pow szechnego m iały je d n a k zastosow anie a rt. 5 i 6 k.k.

(8)

iN r 4 (112) O brót w a rtościam i d e w iz o w ym i a d ysp o zycja m ie n ie m za granicą 91

w zg lęd em obow iązuje zasad a obostrzonej pieczy .realnej z a rt. 4 u.k.s. bez o g ra n i­ czeń, ch y b a że u sta w a sta n o w i inaczej (np. w a rt. 49 § 2 u.k.s.).

U w zględniając w szy stk ie om ów ione p rz e sła n k i ogólne, m ożna ła tw ie j rozw ażać p ro b le m a ty k ę przepisów szczególnych z p u n k tu w id zen ia oceny, czy w poszczegól­ n y ch czynach m ieszczą się p rz e sła n k i o b ro tu z zagranicą, czy też czynności są d o k o n a n e za granicą.

V. O ch ro n a k a r n a zakazu o b ro tu w arto śc iam i dew izow ym i ja k o czynności cy ­ w iln o p ra w n e j z a w a rta je s t w a rt. od 45 do 50 u.k.s. oraz w a rt. 56 u.k.s. P rzep isy a r t . 51—55 u.k.s., ja k o ch ro n ią ce zakazy tra n s fe ru , nie w chodzą w zak res ro zw a­ ż a ń nin iejszeg o te m atu .

P rz ep is art. 45 u.k.s., za k a z u ją c y k u p n a i s p rz e d a ż y 18 zag ran iczn y ch środków p ła tn ic zy c h , złota i p la ty n y , je st n a jb a rd z ie j typow ą ochroną m onopolu w alu to w o - dew izow ego p ań stw a . M im o sp otykanego sporadycznie odm iennego stan o w isk a są d ó w niższych in s t a n c ji19, tr u d n o p rzy ją ć, żeby w y stę p k u te g o m ożna b y ło d o k o ­ n a ć za gran icą. N ie m ożna przecież ograniczyć k ra jo w c a dew izow ego p rz e b y w a ją ­ cego za g ra n ic ą do k o rz y sta n ia ty lk o z je d n ej w a lu ty obcej. S tosow nie do potrzeb m u si on ją w ym ieniać n a in n ą w a lu tę zagraniczną. M ożna sobie oczyw iście w y o ­ b ra z ić tra n s a k c ję k u p n a -sp rz e d a ż y zagran iczn y ch środków płatniczych, złota lub

p la ty n y w obrocie z zag ran ic ą w p o staci zaw arcia odpow iedniej um ow y przez g r a ­ n icę, co stan o w iło b y w y stę p ek z a rt. 45 u.k.s. W ykonanie ta k ie j tra n s a k c ji byłoby ju ż z n a tu ry rzeczy p rze m y tem dew izow ym i p rze stęp stw em odręb n y m od sam ego za w a rc ia um ow y. N ato m iast w sto su n k u do m ie n ia posiadanego za g ran ic ą pew ne tr a n s a k c je (kupno lub sp rz e d a ż złota bądź p laty n y , tra n s a k c je lokacyjne, a r b itra ­ żowe) m ogą p rzy b rać postać ty lk o niedopuszczalnej dyspozycji tym m ieniem . U w agi pow yższe nie dotyczą p o sia d an e j ew e n tu a ln ie za g ran icą w a lu ty p olskiej, co do k tó re j o bow iązują odręb n e p rze p isy .20

K o lejn y przep is a rt. 46 u.k.s. dotyczy ty lk o tra n s a k c ji k ra jo w y c h i je s t dla o m a ­ w ian e g o te m a tu bezprzedm iotow y.

U dzielenie pożyczki pien iężn ej sta n o w i w y stęp ek dew izow y z a r t. 47 u.k.s. ty lk o w ów czas, gdy je d en z k o n tra h e n tó w je s t krajo w cem , a d ru g i cudzoziem cem d ew i­ zow ym 21. W ystępek te n w te j k o n zig u ra cji p e rso n a ln ej będzie m ieć z reg u ły cechy k a ra ln e g o o b ro tu dew izow ego, n a w e t gdy pożyczka została u dzielona za gran icą. T rz eb a bow iem z góry p rzy ją ć, że zw rot pożyczki będzie e w e n tu a ln ie m u siał n a s ­ tą p ić przez g ran ic ę (choćby w fo rm ie zastępczej, n p . k o m p en saty ). S tąd te ż k r a jo ­

13 K upno-sprzedaż jest o k reślen iem cy w ilnopraw nym , nie m ożna je d n a k do określeń z a w a rty ch w przepisach dew izow ych stosow ać ściśle przepisów każdorazow o obow iązują­ c eg o p ra w a cyw ilnego, a ty lk o zasady in s ty tu c jo n aln e, s tą d też m im o treś ci a rt. 358 § 1 k.c. <w zw iązku z a rt. 535 § 1 k.c.), że cenę k u p n a w Polsce m ożna ok reślić ty lk o w pieniądzu p o lskim , w rozu m ien iu przepisów dew izow ych ku p n em -sp rzed ażą będzie tak że tra n s a k c ja a rb itra ż o w a , zam iana jed n e j w a lu ty obcej na inną, a także nab y cie złota czy p laty n y za w a lu tę obcą. T ak w łaśn ie stan o w i uch w ała SN z 26.IX.1963 t. ViI KO 21/63 (OSNKW n r 1/1964, poz. 9). P o r. tak ż e B. K o c h : Glosa do uch w ały sk ła d u 7 sędziów SN z 21.1.1966 r. V I K Z P 50/65 (OSPiKA zesz. 10/1966, str. 458 i nast.). O dm iennie A. O h a n o w i c z : Glosa II, O SPiK A zesz. 1/1967, s tr. 20—31.

19 w p ra k ty c e sądów p ow iatow ych m ożna było sporadycznie spotkać się z w y ro k am i k w a lifik u ją c y m i p rzem y t za g ra n ic ę w arto ści dew izow ych i n ab y cie ta m za nie innych w arto ści dew izow ych — jak o p rzestę p stw o z a rt. 45 § 1 u.k.s.

20 W aluta polska z n ajd u je się pod bezw zględną o ch ro n ą dew izow ą. Je j wyw óz je s t za­ b ro n io n y . Z ezw olenia dew izow e ogólne pozw alają n a lim ito w an y kw otow o w yw óz w alu ty p o lsk iej do k ra jó w b loku socjalistycznego i w y m ian ę jej do tego lim itu bądź też ogólnie n a w yw óz z obow iązkiem przyw ozu pow rotnego. Wywóz w a lu ty polskiej bez zezw olenia lu b n iesto so w a n ie się do obow iązku przyw ozu po w ro tn eg o stanow i w y stęp ek z a rt. 51 u.k.s.

21 O b ojętne je s t p rzy ty m , czy przed m io te m pożyczki są p ieniądze polskie, czy w alu ty

(9)

B r o n i s l a w K o c h N r 4 (112)

w iec dew izow y, k tó ry zaciąga w czasie p o b y tu za g ra n ic ą pożyczkę, p o p ełn ia w y s­ tę p e k dew izow y z a rt. 47 u.k.s. N ato m iast udzielen ie pożyczki p rz e z k ra jo w c a d e ­ w izow ego z m ie n ia posiadanego za g ran ic ą będzie ju ż ty lk o d ysponow aniem tym m ieniem .

W y stęp ek z a rt. 48 u.k.s. p olega n a zbyciu albo n a b y c iu d o k u m en tó w p o dróży lu b przew o zu n a tra s y zagraniczne. D o k u m en ty te n ie są sam e w sobie w arto śc ia m i dew izow ym i, r e p re z e n tu ją je je d n a k pośred n io . P o w y k o rz y sta n iu bow iem ta k ie g o d o k u m e n tu w ystaw io n eg o przez polsk ie b iu ro podróży, polskiego p rzew oźnika, n a s tę p u je dew izow e rozliczenie z przew o źn ik iem zagranicznym . Z b y w ają c zaś ta k i d o k u m e n t, sp ra w c a tego czynu p o w o d u je w przyszłości konieczność u reg u lo w a n ia należn o ści w rozliczeniach m ięd zy n aro d o w y ch za w y k o rz y sta n ie p rz e ja z d u lu b p rzew o zu p rze z osobę n ie o b ję tą zezw oleniem d ew iz o w y m .22 Czynność o b ro tu o b ję ta om aw ianym zakazem dew izow ym b ęd z ie w y stę p k iem dew izow ym , n a w e t jeśli k ra jo w ie c dew izow y dokona zbycia w czasie sw ego p o b y tu za g ran ic ą. J e j n e ­ g aty w n y in te re s dew izow y sp ro w ad za się bow iem n ie do czynności zbycia d o k u ­ m entów , lecz do późniejszych sk u tk ó w rozliczeniow ych.

N a jb a rd z ie j ty pow ym obrotem z z a g ran ic ą je s t sta n fak ty c zn y p rze w id zia n y w a r t. 49 u.k.s., p o le g ają cy n a d o k o n an iu (zaw arciu) tra n s a k c ji k u p n a -sp rz e d a ż y w obrocie z zagranicą. P rz ep is te n b u d zi w ątp liw o ści in te rp re ta c y jn e w p ra k ty c e , i to d w ojakiego ro d zaju . Po pie rw sz e n a s u w a się k w estia, co należy uw ażać za um ow ę k u p n a -sp rz e d a ż y w o d różnieniu od in n y c h um ów , a zw łaszcza od urnowy zam iany. (N iew ątpliw ie dstotą je j je st istn ie n ie o k re ślo n e j p ien iężn ie ceny k u p n a , k tó r a n a d a je tr a n s a k c ji c h a ra k te r o brotu w arto śc ia m i d ew iz o w y m i.23 D rugim z kolei, isto tn ie jszy m d la o m aw ianego te m a tu zagadnieniem je st k w estia, co n a ­ leży ro zu m ieć przez o b ró t z zag ran ic ą (o brót zagraniczny). Z a ją ł się tą k w estią S ąd N ajw yższy w w y ro k u z 19 lu teg o 1966 r . 24 u zn ając, że k ra jo w ie c dew izow y w yw ożący z k r a ju w a rto śc i dew izow e, a ta k ż e rzeczy, za k tó re w drodze sp rzed aży za g ra n ic ą u zy sk u je śro d k i p ła tn ic ze i ta m za nie k u p u je to w a ry przyw ożone n a ­ s tę p n ie do k r a ju , p o p ełn ia w y stę p e k z a rt. 49 § 1 u.k.s. S ąd N ajw yższy p rz y ją ł p rzy ty m p o p ełn ien ie tego w y stę p k u n iezależnie od p rz e m y tu w a lu t za g ran icę (art. 52 § 1 u.k.s.) oraz od w y stę p k u celnego (art. 64 § 2 u.k.s.) p rzy przyw ozie to ­ w aró w do k r a ju . S tanow isko to b u d zi je d n a k zastrzeżenia. S koro bow iem k r a jo ­ w iec dew izow y k u p ił za g ran ic ą to w ary , k tó re ta m od ra z u otrzy m ał i za k tó re za g ra n ic ą zap łacił cenę k u p n a, to cała tra n s a k c ja k u p n a ja k o ta k a została doko­ n a n a za g ran ic ą, a n ie w obrocie z zag ran icą. W p raw d zie oskarżony przyw iózł k u p io n e to w a ry do k ra ju , je d n a k ż e czynność ta le ż a ła poza ra m a m i tr a n s a k c ji k u p n a -sp rz e d a ż y . Z chw ilą w y d a n ia to w a ru n abyw cy i za p ła ty ceny k u p n a sp rz e ­ daży tra n s a k c ja została zakończona i d alsze czynności m a ją ju ż c h a ra k te r je d n o ­ stro n n y , pozaum ow ny. D la k w a lifik a c ji z a rt. 49 u.k.s. o b o jętn a je s t oczyw iście k onfiguracja, k o n tra h e n tó w tra n s a k c ji, k to je st k u p u ją c y m , a k to sp rze d a ją c y m : k ra jo w ie c czy cudzoziem iec dew izow y. O b ojętne je s t ta k ż e d la b y tu te g o p rze­ stę p stw a , czy to w a r pochodzi z k ra ju , a cen a k u p n a p ła tn a je st z zagranicy,.

22 A u te n ty c zn a w y k ła d n ia tego zag ad n ie n ia w try b ie a r t. 9 u.d. w o k ó ln ik u Min. Fin. z 9.1.1958 r. w sp ra w ie w y k ła d n i przepisów dew izow ych, d otyczących usług przew ozu na tra s a c h zag ran iczn y ch (M.P. N r 9, poz. 57). W yrok SN z 17.1.1961 r. IK 811/60 (OSN n r 1/1962, poz. U), z a jm u ją c się pozostaw ieniem u przew oźnika zagranicznego zleceń w ym iennych! (voucher), k w a lifik u je je d n a k te n czyn z a rt. 56 § 1 u.k.s., a n ie z a r t. 48 u.k.s.

23 K w estię, jak ie tra n s a k c je n ależy uznać za tra n s a k c je k u p n a-sp rzed aży w ro zu m ien iu a r t. 49 § 1 u.k .s„ om aw ia uch w ała sk ła d u 7 sędziów SN z 21.1.1966 r. VI K Z P 50/65 o raz B. K o c h : Glosa do tejże u ch w ały (OSPiKA zesz. 10/1966, str. 457 i nast.). O dm ien n ie A . O h a n o w i c z : Glosa II, OSPiKA zesz. 1/1967, s tr. 30—31.

(10)

N r 4 (112) O brót w a rto ścia m i d e w iz o w ym i a d ysp o zycja m ie n ie m za granicą ^3

czy te ż o dw rotnie. Is to ta tego w y stę p k u polega n a zam ierzonym (um ów ionym ) b ąd ź d o konanym p rzy sła n iu to w a ru lu b ceny k u p n a albo w reszcie obu św iadczeń w za jem n y ch p rzez g ran icę w r a m a c h s a m e j u m o w n e j t r a n s a k c j i k u p n a -sp rz e d a ż y .

W y stęp k u z a r t. 50 u.k.s., polegającego n a w ypłacie, p rze lew ie lu b p rzek azie n a zlecenie cudzioziem ca dew izow ego, m oże się dopuścić ty lk o k rajo w ie c dew izo­ w y, i to ty lk o przez czynność dok o n an ą w k r a ju (aczkolw iek sam o zlecenie może pochodzić z zagranicy).

W reszcie o sta tn im p rze p isem k a rn y m dotyczącym cy w iln o p raw n y ch czynności o b ro tu w a rto śc ia m i dew izow ym i je s t a rt. 56 u .k .s .25. Ja k o czysto blan k ieto w y , o b e jm u je on w szystkie m ożliw e w y p a d k i o b rotu dew izow ego nie przew id zian e w p rze p isac h w y o d rę b n ia jąc y ch k o n k re tn e form y tego obro tu . T eoretycznie zatem te n w ła ś n ie przepis m a c h a ra k te r p odstaw ow y ze w zględu n a n ie o g ra n icz o n ą ilość m ożliw y ch w a ria n tó w obrotu. P om yślany on był je d n a k raczej ja k o przep is u z u p e ł­ n ia ją c y i p raw d o p o d o b n ie dlatego p rz e w id u je stosunkow o n isk ą sa n k cję k a rn ą .

N ie m ożna też oprzeć się w rażen iu , że w ła śn ie ta sa n k c ja je s t często w procesach p rzy czy n ą su g ero w an ia tej k w a lifik a c ji p ra w n e j przez obronę, a z dru g iej s tro ­ ny — u n ik a n ia je j w orzecznictw ie. Do p rze stę p stw dew izow ych k w alifik u jąc y ch się z tego p rze p isu należ ą m. i. um ow a zam iany, je śli je d n y m ze św iadczeń są w arto śc i dew izow e (tzw. ku p n o za d e w iz y )26, d aro w iz n a w a rto śc i dew izow ych p rzez k ra jo w c a d ew iz o w eg o 21 (przyjęcie daro w izn y od cudzoziem ca dew izow ego je s t zaw sze dopuszczalne), zastaw n a w arto śc iac h d ew iz o w y c h 28, pożyczka w a r ­ tości dew izow ych m iędzy k ra jo w c a m i d e w iz o w y m i29, um ow y m a jątk o w e , um ow y o św iadczenie usług, a zw łaszcza um ow y k red y to w e m iędzy k ra jo w c a m i a cudzo­ ziem cam i dew izow ym i nie o b ję te zezw oleniam i d ew iz o w y m i.30

W szelkie czynności, k tó re p ro w a d zą albo m ogą pro w ad zić do p rze n iesien ia w ła s ­ ności lub p o sia d an ia w arto śc i dew izow ych, a nie są o b ję te p rze p isam i a rt. 45—50 u.k.s., b ęd ą n ależeć do zbiorczego p rze p isu art. 56 u .k .s .31 T rz eb a je d n a k p am iętać o zasadniczym k ry te riu m k w a lifik acy jn y m . W spom niane fo rm y o b ro tu będzie m ożna objąć k w a lifik a c ją z a r t. 56 u.k.s. ty lk o w ów czas, gdy b ęd ą one dotyczyć o b ro tu w arto śc iam i dew izow ym i w k r a ju lub m iędzy k ra je m a zag ran icą. T e sam e tra n s a k c je dok o n an e w całości za g ran icą nie b ęd ą obrotem - dew izow ym w ro z u ­ m ie n iu om ów ionych przepisów .

V I. O dpow iednikam i k a rn o p ra w n y m i p rzepisów o re g la m e n ta c ji m ien ia k r a jo w ­ ców dew izow ych za g ra n ic ą są p rzepisy a rt. 58—60 u.k.s. D ysponow anie m ieniem p o sia d an y m za g ran icą lu b należn y m od zagranicy je st zagrożone sa n k cją k a rn ą p rze w id zia n ą w a rt. 60 § 1 u.k.s.

S zeroko u ję te p ojęcie d y sponow ania m ieniem za g ran ic ą doznaje je d n a k pew nych ogran iczeń w p rze p isac h w ykonaw czych (dysponow anie dochodam i osiągniętym i za

25 A rt. 56 u.k.s. spełnia ta k ą sam ą ro lę u z u p ełn iają c ą w sto su n k u do p rzestęp stw o b ro tu dew izow ego jak o tra n s fe ru , nie w y m ienionych w przep isach a r t. 51—55 u,k.s.

26 w y ro k SN z 23.XI.1962 r. IV K 139/61 (nie publ.).

27 W yrok SN z 20.IV.1959 r. IV K 1280/58 (nie publ.; jeszcze pod rząd em u.k.d.). 28 w y ro k SN z 22.11.1961 r. III K 833/59 (OSN n r 11/1962, poz. 33).

28 W y ro k SN z 20.11.1962 r . IK 1151/60 (OSNKW n r 3/1963, j>oz. 57).

30 w y ro k SN z 24,X .1968 r. III K 324/58 (nie publ.) stw ierdził, że k u p n o przez k rajo w ca dew izow ego za k re d y t za g ra n ic ą jes t o b ro tem dew izow ym ; podobnie w y ro k SN z 16.VII. 1958 r. III K 1346/56 (n[e publ.).

31 W yrok SN z 11.IV.1962 r. III K 183/60 (nie publ.) uzn ał za o b ró t w rozu m ien iu a r t. 56 u.k.s. fa k t uzy sk an ia 160 doi. USA „w w y n ik u ja k ie jś bliżej nie u stalo n ej tra n s a k c ji, do­ k o n a n ej z nie u stalo n y m k o n tra h e n te m ” .

(11)

94 B r o n i s ł a w K o c h N r 4 (112) g ra n ic ą n a niezb ęd n e potrzeb y w ła sn e zw iązan e z po b y tem i u trz y m a n ie m z a g ran ic ą osoby u p raw n io n e j, udzielenie p ełn o m o cn ictw a polskim p rz e d sta w ic ie l­ stw om d y plom atycznym lu b k o n su la rn y m 32).

J e d n y m z w y ją tk ó w od zakazu dyspo n o w an ia m ieniem p o sia d an y m za g ra n ic ą je st zlecenie p rz y sła n ia go do k r a ju (oczywiście ta k ż e osobiste p rzyw iezienie go). Tego ro d z a ju czynność nie pro w ad zi do p rze n iesien ia w łasności lu b p o sia d an ia m ienia, nie w y łąc za te ż sp ro w ad za n y ch do k r a ju w a rto śc i spod k o n tro li p a ń s tw a i d latego czynność ta je s t w m yśl a rt. 60 § 3 u.k.s. b ez k arn a. K o n stru k c ja tego prze p isu m a p rz y ty m c h a ra k te r czynnego żalu w sto su n k u do zaw arteg o w a rt. 60 § 2 u.k.s. p rze k ro c zen ia zakazu u d ziela n ia pełnom ocnictw do o d b io ru m ie n ia za gran icą. A lie n a c ja sprow adzonego z zag ran icy m ie n ia ju ż n a te re n ie k r a ju n ie podlega żad n y m ograniczeniom . W szczególności n ie z n a jd u je tu zastosow ania p rze p is a rt. 46 u.k.s., k tó ry dotyczy sp rzed aży rzeczy przez cudzioziem ców d e w i­

zowych, a n ie przez krajo w có w . B ezkarność z a rt. 60 § 3 u.k.s. o b ejm u je je d n a k tylk o w y p ad e k sp ro w ad ze n ia do k r a ju ty c h sam ych w arto śc i m a jątk o w y c h , k tó re k rajo w ie c dew izow y p o siad ał za g ran ic ą. U p rz ed n ia a lie n a c ja ty c h w a rto śc i za g ran icą (np. zlecenie k u p n a rzeczy za g ran ic ą za p o sia d an e ta m śro d k i p ła tn ic ze ) je s t w y stę p k iem z a rt. 60 § 1 u.k.s., sp ro w ad zen ie w ięc do k r a ju uzyskanego e k w iw a le n tu (ow ych k u p io n y c h z a g ra n ic ą rzeczy) n ie d a je p o d sta w do zasto so ­ w a n ia a rt. 60 i§ 3 u.k.s.

M ienie k rajo w c ó w dew izow ych za g ran ic ą — ja k o p rze d m io t zakazu d y sp o n o w a­ nia — d o zn aje rów nież pew nego zw ężenia za k resu p rzedm iotow ego w drodze zezw oleń dew izow ych ogólnych. D otyczy to zw łaszcza zezw oleń n a d ysponow anie zag ran iczn y m i śro d k am i p ieniężnym i u zy sk an y m i za p ra c ę w obrocie z zag ran ic ą lu b z a g r a n ic ą 33. P rz ep isy u ży w a ją oczyw iście k o n se k w e n tn ie w sto su n k u d o te j dziedziny re g la m e n ta c ji o k reśle n ia „d y sp o n o w an ie”, a n ie „ o b ró t”.

M im o b r a k u w yraźnego p rze p isu w y d a je się je d n a k , że p rze d m io t czynności w ykonaw czej z a rt. 60 § 1 u.k.s. pow inien ulec jeszcze dalszem u ograniczeniu. W m yśl a rt. 24 u.d. k rajo w c y dew izow i m a ją obow iązek zgłoszenia i o fiaro w an ia do sk u p u (inkasa) m ie n ia i n ależności za gran icą. B lan k ie to w ą tre ść p rz e p isu u sta w y w y p ełn iło rozporządzenie M in istra F in an só w z .15 k w ie tn ia 1952 r . 34, k tó re w yelim in o w ało z obow iązku zgłoszenia rzeczy użytkow e, ja k rów n ież m ie ­ nie n ie p rz e k ra c z a ją c e o kreślonych m in im aln y ch w arto śc i (zagraniczne p ie n iąd z e w arto śc i do 100 zł, złoto i p la ty n ę w ag i do 50 g, p rzed m io ty służące do w y k o n y ­ w a n ia zaw odu, to w a ry , zbiory biblioteczne itp . w arto śc i do 10 000 zł). W y d a je się w zw iązk u z ty m , iż słuszny je st p ogląd w y p o w ied z ian y p rzez J. K a rasiew ic za 3\ że skoro p ew n e w a rto śc i m a ją tk o w e n ie p o d le g ają zgłoszeniu, to k o n se k w e n tn ie n ie s ą chyba o b jęte zakazem dysponow ania. P a ń stw o o k az u je p ew nego ro d z a ju b ra k za in te re so w an ia ty m i m in im aln y m i w arto ściam i.

P o w sta je je d n a k jeszcze d ru g i problem , pozo stający w ścisłym zw iązku z p rz e d ­ m iotow ym za k rese m zakazu d ysponow ania m ieniem za gran icą. R o zp atrzm y n a ­ stę p u ją cy w yp ad ek .

K ra jo w ie c dew izow y w y jeż d ża ją cy za g ran ic ę u zy sk u je zezw olenie dew izow e n a 32 P a ra g ra f 16 i § 17 u st. 1 rozp. Min. F in. z 15.IV .1952 r. (Dz. U . N r 21, poz. 137; zm ian y : Dz. U. z 1956 r. N r 50, poz. 223 i Dz. U. z 1963 r. N r 26, poz. 155) — tzw . ogólnego rozp. w y k .

33 z a rz . Min. F in . z 14.VIII.1958 r. (M.P. N r 60, poz. 402), zarz. Min. Fin. z 24.VI.1959 r. (M.P. N r 69, poz. 295), § 5 zarz. Min. F in. z 31.V.1960 r. (M.P. N r 51, poz. 244) i in n e.

34 w sp raw ie zgłaszania m ienia posiadanego za g ran icą oraz należności od zag ran icy (Dz. U. N r 21, poz. 138).

35 j . K a r a s i e w i c z : P raw n o -d ew izo w a ocena czynności p ra w n ej w obrocie z za­ g ran icą, N P n r 5/1965, s tr. 500.

(12)

N r 4 (112} O brót w a rto ścia m i d e w iz o w y m i a d y sp o zycja m ie n ie m za granicą •95

w yw óz p ew n e j ilości w a rto śc i dew izow ych, k tó re za b ie ra z sobą. P o n ad to za b ie ra on rzeczy przeznaczone do osobistego u ży tk u i p ew n e przedm ioty, k tó re w m yśl przepisów celnych m ożna za b rać b ez oclenia (pew ne ilości żyw ności, p ap iero só w , alkoholu) b ą d ź te ż pod w a ru n k ie m ich pow rotnego przyw ozu {rad io ap arat, a p a ra t fotograficzny, b iż u te rię osobistą). Z ag a d n ien ie spro w ad za się w ów czas do p y ta n ia, ja k dalece p rze d m io ty te i w a rto śc i z chw ilą ich w y w iezienia za g ran icę p o d le ­ g a ją re stry k c jo m p rze w id zia n y m w a rt. 22 u.d. i a rt. 60 § 1 u.k.s.?

W y d aje się, że tru d n o m ów ić o obow iązku ich zgłoszenia w czasie trw a ją c e j podróży, bo przecież .władze ce ln e w iedzą, co podróżny, w y p e łn ia ją c y d e k la ra c ję celną, za b ie ra z sobą. O bow iązek zgłoszenia p o w sta je dopiero z chw ilą, kiedy k rajo w ie c dew izow y w ra c a do k ra ju , po zo staw iając za g ra n ic ą m ienie p o d leg ające zgłoszeniu.

N iezależnie je d n a k od 'obow iązku zgłoszenia, w arto śc i dew izow e dopuszczone- do w yw ozu są przecież przezn aczo n e do u ży tk u za g ra n ic ą przez podróżnego. W p ew n y ch ty lk o w y p ad k a ch zakres k o rz y sta n ia z nich je s t lim ito w an y 36, a p rz e ­ kro czen ie tego zakazu stan o w i w y stę p ek dew izow y z a rt. 55 u.k.s.

M usi się w ięc n a su n ą ć p y ta n ie : skoro podróżny m oże zużyć oddane do jego d y s­ pozycji w arto śc i dew izow e n a koszty pobytu, to czy nie m oże n im i za dyspono­ w ać sw obodnie (jeśli koszty p o b y tu nie są lim itow ane), a w ięc np. czy za oszczę­ dzone d ie ty n ie m oże czegoś kupić, kom uś pożyczyć ty c h pieniędzy, p o d aro w ać czy w ym ienić n a in n ą w a lu tę ? O czyw iście n ie w olno m u sp rzed aw ać rzeczy dozw o­ lonych do w yw ozu pod w a ru n k ie m pow rotnego ic h przyw ozu (przekroczenie zakazu będzie z reg u ły w y stę p k iem z a rt. 70 lu b a rt. 71 u.k.s.), je d n a k ż e czy sprzedaż ich, a w każdym ra z ie sp rzed aż rzeczy przeznaczonych do sw obodnego zużycia za g ra n ic ą będzie w y stę p k iem dew izow ym , i to z a rt. 60 § 1 u.k.s.?

W ydaje się, że odpow iedź p ow inna być przecząca 37. Po to ud ziela się zezw olenia dew izow ego (nie u w arunkow anego) n a w yw óz w arto śc i dew izow ych i zezw olenia celnego n a w yw óz rzeczy, żeby podróżny m ógł z nich dow olnie korzy stać. S ta ­ n o w isk o odm ienne paczyłoby sens udzielonych zezwoleń.

W ywóz w arto śc i dew izow ych m oże je d n a k p rzy b rać .postać p rz e m y tu dew izow e­ go, a w yw óz rzeczy — p rze m y tu celnego (art. 52 u.k.s., a rt. 64 i n ast. u.k.s.). O ile zezw olenie dew izow e bąd ź przepis p ra w a celnego zezw ala n a w yw óz po to, aby w yjeżdżającym dać p ew n e śro d k i m a te ria ln e do dyspozycji za gran icą, o ty le

36 Zarz. Min. Fin. z 7.II.1956 r. w spraw ie rozliczania się z zaliczek w zagranicznych śro d k ach p łatn iczy ch n a podróże z agraniczne (M.P. N r 22, poz. 231), k tó re m a zastosowanie-ta k do osób delegow anych służbow o, ja k i w y jeżd żający ch p ry w a tn ie , lecz k o rzy szastosowanie-tający ch z przydzielonych im na w yjazd lim ito w an y ch środków p łatniczych.

37 U chw ała SN z 25.IV.1963 r. VI KO 9/63 (OSNKW n r 11/1963, poz. 203) uznała za p rzestępstw o z a r t. 56 u.k.s. w spólne k u p n o przez krajo w có w dew izow ych p rz eb y w a jąc y ch za g ran icą, dokonane w te n sposób, że jed e n z k o n trah e n tó w po pow rocie do k r a ju m iał spłacić udział d ru g iem u w w alu cie k ra jo w ej. Sąd N ajw yższy p rz y jm u jąc , że w p raw d zie k rajo w cy dew izow i za g ran icą m ogą dysponow ać oszczędnościam i n a dietach , u sta lił jed n a k , iż nie dotyczy to d okonyw ania obrotów dew izow ych. S tanow isko to budzi m. i. n a stę p u jąc e z astrz e­ żenia. P a ra g ra f 5 ust. 1 p k t 3 zarz. M. F. z 31.V.1960 r. (M.P. N r 51, poz. 244) zezw ala na dysponow anie p o siadanym i za g ra n ic ą oszczędnościam i n a d ietach , p rzy czym przepis ten w p ew nych w y p a d k ach pozw ala n a dysponow anie „na dow olne cele” , a w in n y ch na cele określone, zw iązane z w y d a tk am i pob y tu . Sąd N ajw yższy nie rozw ażał te g o problem u, chociaż je s t rzeczą w ątp liw ą, czy oszczędności n a d ietach są zaro b k am i w rozum ieftiu § 5 ust. 2 cyt. zarządzenia. P o n ad to b yłaby to raczej dyspozycja m ieniem za g ran icą, a nie ob ró t w arto ściam i dew izow ym i. W reszcie k rajo w iec dew izow y, k tó ry zobow iązuje się zapłacić d ru g iem u k rajow cow i należność w k ra ju , w polskiej w alucie nie do k o n u je żadnego, o b ro tu dewizowego.

(13)

96 W i e s i a to D a s z h i e t o i c z N r 4 (112) ta k ż e sp ra w c a p rz e m y tu dopuszcza się p rze stęp stw a po to, ab y znaleźć się n ie le ­ g aln ie w an alogicznej sy tu a cji.

P rz e stę p stw a p rze m y tu za g ran icę są n ie w ą tp liw ie d la gospodarki dew izow ej i d la o b ro tu tow aro w eg o z zag ran icą szczególnie groźne i dlatego u sta w a p rz e w i­ d u je za n ie odpow iednio su ro w e k a ry . T ru d n o je d n a k oczekiw ać od spraw cy, aby przem ycone, a zatem p o sia d a n e za g ran ic ą m ie n ie zgłaszał i p ro sił o zezw olenie n a jego dyspozycję (chyba w fo rm ie czynnego żalu — a r t. 24 u.k.s.). Nie w y d a je się d lateg o słu szn e stan o w isk o S ąd u N ajw yższego z a ję te w cytow anym ju ż w y ­ ro k u z d n ia 19 lutego 1966 r . 33, k tó ry tr a k t u je tra n s a k c je w a rto śc ia m i p rz e ­ m yconym i za g ra n ic ą (niezależnie od sam ego p rz e stę p stw a p rzem y tu ) ja k o o b ró t d o k o n an y za granicę, rozw aż ają c jed y n ie w p e w n y c h w y p a d k a c h a lte rn a ty w ę p rzy ję cia k w a lifik a c ji z a rt. 60 § 1 u.k.s. W y d aje się raczej, że sa n k c ja k a r n a za p rze m y t za g ran ic ę je s t w łaśn ie k a rą za s tr a tę p rzez gosp o d ark ę k ra jo w ą danych w arto śc i oraz za s tra tę m ożności ich k o n tro li. Z tego p u n k tu w id ze n ia dyspozycja w arto śc ia m i p rzem yconym i za g ra n ic ą je st ty lk o b ez k arn y m czynem n astęp n y m . D opiero w ra z ie u sta n ia k ara ln o ści sam ego w y stę p k u p rz e m y tu (dalsze p o siad an ie za g ra n ic ą m ien ia po sk a za n iu za p rze m y t, am n estia, p rze d aw n ien ie ścigania), u ch y b ien ie obow iązkow i zgłoszenia m ie n ia i p o d d an ia się zakazow i jego d y spono­ w a n ia stało b y się czynem p o d le g ają cy m k arze.

V II. O m ów iona p ro b le m a ty k a w sk az u je n a istn iejące w p ra k ty c e tru d n o śc i w ro zró żn ia n iu n ie k tó ry c h w ypad k ó w o b ro tu w a rto śc iam i dew izow ym i w k r a ju i z zag ran icą od d ysponow ania p rzez k rajo w c ó w dew izow ych m ieniem p o sia d a ­ nym za g ran ic ą. T rz eb a pam iętać, że m im o p o d k reślo n e j cyw ilistycznej zbieżności ty c h o k reśle ń r e p re z e n tu ją one — z p u n k tu w id zen ia dew izow ego — dw a o d rę b ­ ne ro d za je czynności i d latego dysponow anie m ieniem za g ran ic ą n ie je st ja k im ś szczególnym w y p ad k ie m o brotu w a rto śc iam i dew izow ym i (art. 4 u.d.), a przepis art. 60 u.k.s. nie sta n o w i le x specialis w sto su n k u d o przepisów o p rz e stę p s tw a c h ob ro tu w arto śc ia m i dew izow ym i. W łaściw e ro zró żn ien ie i zastosow anie tych pojęć m a isto tn e znaczenie dla p raw id ło w e j k w a lifik a c ji p rze stę p stw dew izow ych.

33 P a trz w yżej przyp. 16.

WIESŁAW DASZKIEWICZ

Nawiqzka w postępowaniu karnym

i karno-administracyjnym

i

N aw iązka, m im o sw ojego skom plikow anego c h a ra k te ru , n ie doczekała się u nas w sze ch stro n n e j analizy. F ra g m e n ta ry c z n e zw łaszcza są te w ypow iedzi, k tó re p o r u ­ sz ają zag ad n ien ia procesow e zw iązane z tym śro d k iem zadośćuczynienia za szkodę m a ją tk o w ą , a n iek ied y ta k ż e za w y rząd zo n ą k rzy w d ę m o raln ą. T ym czasem nie ty lk o n iełatw o je s t o k reślić isto tę n aw ią zk i i je j m iejsce w sy stem ie p raw a, ale n ie m niej tru d n o pow iedzieć coś o sam ym p o stęp o w an iu dotyczącym tego środka.

Cytaty

Powiązane dokumenty

y modułu detekcji BST, gdzie detektorem jest liniowy spektrometr ruchliwości jonów;.. y modułu detekcji wytypowanych toksycznych substan- cji przemysłowych, gdzie detektorem jest

17 Zgodnie z Zarządzeniem Ministra Finansów z dnia 23 VIII 1974, M.P.. cego, że podatek od nabycia praw majątkowych zapłacono lub że podatek nie należy się. Na wniosek

W świetle ewolucji znaczeniowej słów mądrość i mędrzec jasne się staje zastosowanie obelżywego term in u mędrek. W części III Dziadów jest to synonim

Под воздействием этой версии находилась Марина Цветаева, в Слове о Баль­ монте (1935) отметившая исключительное значение „литовских

W ujęciu au to ra, w wierze zostaje zaślepione jej fundam entalne zorientow anie na praw dę, a otw iera się przed nią możliwość karm ienia się św

Skoro bowiem istotą podżegania do przestępstwa jest wytwarzanie w psychice osoby, mającej być sprawcą tego przestępstwa, odpowied­ niego nastroju usposabiającego do popełnienia

Rozpoczęto je od rozpoznania stopnia zbuforowania podstawowych wariantów gleb siedlisk borowych, lasowych i olsowych zakładając, że odporność gleby na zmianę jej

Wreszcie Minister Finansów ma zapew­ nić środki finansowe niezbędne do prze­ robu gruzu na elem enty budowlane i za­ kup potrzebnej ilości cem entu jako spoi­