Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
COASE I KOSZTY TRANSAKCYJNE Ronald H. Coase, Natura firmy, [w:]
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Pytania Coase’a:
1) dlaczego jedne nakłady są dokonywane wewnątrz firm, a inne przez transakcje rynkowe?
2) dlaczego w ogóle istnieją firmy?
3) dlaczego gospodarka rynkowa nie składa się z ogromnej sieci rynkowych
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Koszt wykorzystania mechanizmu rynkowego: - koszt dowiadywania się, jakie są właściwe ceny,
- koszt negocjacji,
- koszt zawierania umowy itp.
Koszt ten leży u podstaw dobrowolnych
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Pojęcie kosztów wykorzystania
mechanizmu rynkowego zostało później przez Coase’a i innych autorów
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Zmienna określana jako KOSZTY TRANSAKCYJNE stała się jednym z głównych pojęciowych narzędzi
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
R. Cooter i T. Ulen wyróżniają trzy rodzaje kosztów transakcyjnych:
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
R.H. Coase, w artykule The Federal Communications Commisions, („The Journal of Law and Economics” 1959, vol. 2) odwołał się do przykładu cukiernika, którego maszyny, hałasując i wibrując, przeszkadzają lekarzowi w prowadzeniu gabinetu w sąsiedztwie.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
COASE I WZAJEMNOŚĆ
(dwustronność)
Fabryka emituje dymy, które szkodliwieoddziałują na użytkowników sąsiednich posiadłości.
Pytanie:
Co dzieje się w takiej sytuacji? Odpowiedź:
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Efekty zewnętrzne to działania, które pozytywnie bądź negatywnie wpływają na otoczenie, bez rekompensaty lub wynagrodzenia. Efekty zewnętrzne pojawiają się, gdy koszty lub zyski jednostki nie są równe kosztom lub zyskom społecznym.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Efekty zewnętrzne niekorzystne: sytuacje, w których produkcja lub konsumpcja powoduje niepożądane koszty otoczenia.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Efekty zewnętrzne korzystne: sytuacje, w których produkcja lub konsumpcja wywierają pozytywny wpływ na otoczenie inaczej niż przez bezpośrednie płatności.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Typowe odpowiedzi ekonomistów lub prawników na powstanie efektów zewnętrznych:
- pociągnąć do odpowiedzialności właściciela
fabryki za wyrządzoną szkodę;
- obciążyć go podatkiem w wysokości zależnej od wysokości szkody;
- usunąć fabrykę z terenów, na których emisja
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Inaczej R. Coase:
„Powszechnie sądzi się, że jest to kwestia sytuacji,
a której A wyrządził szkodę B, i trzeba tylko zdecydować, jak powinniśmy powstrzymać A. To jednak jest błędne. Mamy do czynienia z problemem
dwustronnym. Uniknięcie szkody dla B oznaczałoby
wyrządzenie szkody A. Rzeczywistym problemem, jaki trzeba rozstrzygnąć, jest to, czy powinno się pozwolić A, żeby szkodził B, lub czy powinno się pozwolić B, żeby szkodził A. Problemem jest uniknięcie poważniejszej szkody.”
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Innym przykładem jest przypadek
zabłąkanego bydła, które niszczy uprawy na polu farmera. Bez ogrodzenia miedzy polami zwiększenie liczebności stada powoduje
wzrost strat w plonach.
Zdaniem Coase’a problem polega na tym, że wzrost podaży mięsa można osiągnąć tylko kosztem zmniejszenia dostaw zboża.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Rozpatrzmy dwie sytuacje prawne. Pierwsza:
Co się stanie w przypadku:
- kiedy hodowca ma obowiązek prawny
zapłacić za całą wyrządzona szkodę, przy czym
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
W obu przypadkach alokacja zasobów była taka sama.
Czy hodowca odpowiada za szkody
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Ponieważ Lekarz przypisuje uprawnieniu wyższą wartość niż Karol, będzie gotów je odkupić na rok za kwotę nie wyższą niż 13000 zł (oczywiście, Karol nie sprzeda tego uprawnienia na rok za cenę niższą niż 6500 zł).
Taka transakcja będzie korzystna także dla Karola, gdyż jej wynikiem będzie w najgorszym razie, tj. wtedy, gdy wspomniana kwota wyniesie 6500 zł, wyrównanie strat, jakie poniesie, znosząc przez rok popołudniowych pacjentów Lekarza.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Samo określenie „twierdzenie Coase’a” i jego ścisłe sformułowanie zaproponował w 1966 George Stigler (The Theory o Price, 1966).
George Stigler wyraził twierdzenie Coase’a następująco:
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (1) CALABRESI:
jeżeli ktoś zakłada racjonalność, brak kosztów transakcyjnych i brak prawnych przeszkód do negocjacji, to wszystkim błędnym ocenom
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (2) REGAN:
w świecie doskonałej konkurencji, kompletnej informacji i zerowych kosztów transakcyjnych alokacja zasobów w gospodarce będzie efektywna i nie będą na nią miały wpływu reguły prawne w związku z początkowym wpływem kosztów wynikającym z efektów zewnętrznych [externalities].
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (3) POLINSKY:
Jeżeli koszty transakcyjne są zerowe struktura prawa nie ma znaczenia, ponieważ efektywność wyniknie w każdym przypadku
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (4) STELMACH:
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
WNIOSKI COASE’A DLA PRAWA (1):
„Trzeba […] wiedzieć, czy wyrządzający szkody odpowiada, czy nie odpowiada za […] straty, ponieważ bez tego wyjściowego określenia
uprawnień nie mogłoby być żadnych transakcji rynkowych do przenoszenia i zmiany kombinacji. Ostateczny rezultat jednak (który maksymalizuje wartość produkcji) jest niezależny od sytuacji
prawnej, jeżeli się założy, że system ustalania cen działa bez kosztów.”
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
WNIOSKI COASE’A DLA PRAWA (2):
„gdyby transakcje rynkowe nie wiązały się z
kosztami, ważne (poza kwestiami wartości) byłoby tylko to, żeby uprawnienia różnych stron były
jasno określone, a rezultaty postępowań
prawnych łatwe do przewidzenia. Jednak […] sytuacja jest CAŁKIEM INNA, kiedy transakcje
rynkowe są tak kosztowne, że trudno jest zmienić układ uprawnień ustanowiony przez prawo. W
takich przypadkach sądy wpływają bezpośrednio na działalność gospodarczą.”
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Z twierdzenia Coase’a da się wyprowadzić dwa twierdzenia istotne dla polityki prawa: Ponieważ z reguły mamy do czynienia z kosztami transakcyjnymi, prawo powinno być tak kształtowane, żeby:
• zmniejszać koszty prywatnych transakcji, • minimalizować koszty społeczne, które
mogą się pojawić w przypadku
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (1): (za J. Stelmachem)
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (2): 2. Prawo jest / powinno być efektywne w
sensie ekonomicznym. Twierdzenie to może występować:
a. w wersji mocniejszej, że jedynym celem prawa jest / powinna być efektywność
ekonomiczna, lub
b. w wersji słabszej, że jednym z celów podstawowych prawa (obok np.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (3):
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (4):
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (5):
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (6):
6a. analiza ekonomiczna jest typem uprzywilejowanym metody prawniczej lub
6b. analiza ekonomiczna jest uprawnionym typem metody prawniczej.
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Sześć „kamieni milowych” EAP:
• Coase i koszty transakcyjne
• Coase i wzajemność (dwustronność) • Holmes i efektywne zerwanie kontraktu • Posner i efektywność common law
• Becker i ekonomia przestępstwa • Stigler i ekonomia legislacji
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Prawo powinno być efektywne w sensie ekonomicznym. Twierdzenie to może
występować:
- w wersji mocniejszej, że jedynym celem
prawa winna być efektywność ekonomiczna, lub
- w wersji słabszej, że jednym z podstawowych celów prawa (obok np. sprawiedliwości)
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Efektywność (skuteczność) prawa jest również jednym z istotnych pojęć
prawoznawstwa (teorii prawa). Norma (instytucja) prawna jest efektywna
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Skuteczność prawa jako kwalifikowany rodzaj działania prawa jest skutecznością faktyczną, którą należy odróżnić od skuteczności
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Dwa podstawowe rodzaje skuteczności faktycznej norm prawnych:
- skuteczność behawioralna (formalna),
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Z realizacją różnorodnych celów przez prawo wiąże się POLITYKA PRAWA. Jako rodzaj
działalności polityka prawa oznacza używanie prawa do osiągania zamierzonych celów. W tym ujęciu chodzi nie tylko o generalne i
abstrakcyjne normy prawne, ale również i o decyzje, które przecież — jak pisze J.
Wróblewski — funkcjonują jako „prawo” dla określonych sytuacji faktycznych wobec
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Polityka prawa rozpada się na trzy działy:
1) polityka tworzenia prawa: tworzenie takich norm prawnych, które mają służyć do realizacji założonych celów;
2) polityka stosowania prawa, czyli wydawanie np. wyroków, by realizowały one założone cele (ma znaczenie w sytuacjach, gdy normy prawne nie wyznaczają jedynej zgodnej z nimi decyzji, lecz zostawiają organowi luz decyzyjny);
3) polityka korzystania z przyznanych uprawnień i kompetencji (np. polityka wykonywania
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
Dwa warianty polityki prawa:
- ujęcie technicystyczne (instrumentalne,
minimalistyczne),
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii
EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA
PRAWNICZA A EKONOMICZNA EFEKTYWNOŚĆ PRAWA
Prawnicze rozumienie efektywności prawa nie przesądza, jaki konkretny cel powinna realizować norma (instytucja) prawna.
Rozumienie ekonomiczne efektywności prawa ma charakter materialny, gdyż