• Nie Znaleziono Wyników

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii"

Copied!
50
0
0

Pełen tekst

(1)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

COASE I KOSZTY TRANSAKCYJNE Ronald H. Coase, Natura firmy, [w:]

(2)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Pytania Coase’a:

1) dlaczego jedne nakłady są dokonywane wewnątrz firm, a inne przez transakcje rynkowe?

2) dlaczego w ogóle istnieją firmy?

3) dlaczego gospodarka rynkowa nie składa się z ogromnej sieci rynkowych

(3)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Koszt wykorzystania mechanizmu rynkowego: - koszt dowiadywania się, jakie są właściwe ceny,

- koszt negocjacji,

- koszt zawierania umowy itp.

Koszt ten leży u podstaw dobrowolnych

(4)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Pojęcie kosztów wykorzystania

mechanizmu rynkowego zostało później przez Coase’a i innych autorów

(5)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Zmienna określana jako KOSZTY TRANSAKCYJNE stała się jednym z głównych pojęciowych narzędzi

(6)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

R. Cooter i T. Ulen wyróżniają trzy rodzaje kosztów transakcyjnych:

(7)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

R.H. Coase, w artykule The Federal Communications Commisions, („The Journal of Law and Economics” 1959, vol. 2) odwołał się do przykładu cukiernika, którego maszyny, hałasując i wibrując, przeszkadzają lekarzowi w prowadzeniu gabinetu w sąsiedztwie.

(8)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(9)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

COASE I WZAJEMNOŚĆ

(dwustronność)

Fabryka emituje dymy, które szkodliwie

oddziałują na użytkowników sąsiednich posiadłości.

Pytanie:

Co dzieje się w takiej sytuacji? Odpowiedź:

(10)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Efekty zewnętrzne to działania, które pozytywnie bądź negatywnie wpływają na otoczenie, bez rekompensaty lub wynagrodzenia. Efekty zewnętrzne pojawiają się, gdy koszty lub zyski jednostki nie są równe kosztom lub zyskom społecznym.

(11)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Efekty zewnętrzne niekorzystne: sytuacje, w których produkcja lub konsumpcja powoduje niepożądane koszty otoczenia.

(12)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Efekty zewnętrzne korzystne: sytuacje, w których produkcja lub konsumpcja wywierają pozytywny wpływ na otoczenie inaczej niż przez bezpośrednie płatności.

(13)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Typowe odpowiedzi ekonomistów lub prawników na powstanie efektów zewnętrznych:

- pociągnąć do odpowiedzialności właściciela

fabryki za wyrządzoną szkodę;

- obciążyć go podatkiem w wysokości zależnej od wysokości szkody;

- usunąć fabrykę z terenów, na których emisja

(14)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Inaczej R. Coase:

„Powszechnie sądzi się, że jest to kwestia sytuacji,

a której A wyrządził szkodę B, i trzeba tylko zdecydować, jak powinniśmy powstrzymać A. To jednak jest błędne. Mamy do czynienia z problemem

dwustronnym. Uniknięcie szkody dla B oznaczałoby

wyrządzenie szkody A. Rzeczywistym problemem, jaki trzeba rozstrzygnąć, jest to, czy powinno się pozwolić A, żeby szkodził B, lub czy powinno się pozwolić B, żeby szkodził A. Problemem jest uniknięcie poważniejszej szkody.”

(15)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Innym przykładem jest przypadek

zabłąkanego bydła, które niszczy uprawy na polu farmera. Bez ogrodzenia miedzy polami zwiększenie liczebności stada powoduje

wzrost strat w plonach.

Zdaniem Coase’a problem polega na tym, że wzrost podaży mięsa można osiągnąć tylko kosztem zmniejszenia dostaw zboża.

(16)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(17)
(18)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Rozpatrzmy dwie sytuacje prawne. Pierwsza:

Co się stanie w przypadku:

- kiedy hodowca ma obowiązek prawny

zapłacić za całą wyrządzona szkodę, przy czym

(19)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(20)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(21)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(22)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(23)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

W obu przypadkach alokacja zasobów była taka sama.

Czy hodowca odpowiada za szkody

(24)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(25)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(26)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Ponieważ Lekarz przypisuje uprawnieniu wyższą wartość niż Karol, będzie gotów je odkupić na rok za kwotę nie wyższą niż 13000 zł (oczywiście, Karol nie sprzeda tego uprawnienia na rok za cenę niższą niż 6500 zł).

Taka transakcja będzie korzystna także dla Karola, gdyż jej wynikiem będzie w najgorszym razie, tj. wtedy, gdy wspomniana kwota wyniesie 6500 zł, wyrównanie strat, jakie poniesie, znosząc przez rok popołudniowych pacjentów Lekarza.

(27)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Samo określenie „twierdzenie Coase’a” i jego ścisłe sformułowanie zaproponował w 1966 George Stigler (The Theory o Price, 1966).

George Stigler wyraził twierdzenie Coase’a następująco:

(28)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (1) CALABRESI:

jeżeli ktoś zakłada racjonalność, brak kosztów transakcyjnych i brak prawnych przeszkód do negocjacji, to wszystkim błędnym ocenom

(29)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (2) REGAN:

w świecie doskonałej konkurencji, kompletnej informacji i zerowych kosztów transakcyjnych alokacja zasobów w gospodarce będzie efektywna i nie będą na nią miały wpływu reguły prawne w związku z początkowym wpływem kosztów wynikającym z efektów zewnętrznych [externalities].

(30)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (3) POLINSKY:

Jeżeli koszty transakcyjne są zerowe struktura prawa nie ma znaczenia, ponieważ efektywność wyniknie w każdym przypadku

(31)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

INNE UJĘCIA TWIERDZENIA COASE’A (4) STELMACH:

(32)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

(33)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

WNIOSKI COASE’A DLA PRAWA (1):

„Trzeba […] wiedzieć, czy wyrządzający szkody odpowiada, czy nie odpowiada za […] straty, ponieważ bez tego wyjściowego określenia

uprawnień nie mogłoby być żadnych transakcji rynkowych do przenoszenia i zmiany kombinacji. Ostateczny rezultat jednak (który maksymalizuje wartość produkcji) jest niezależny od sytuacji

prawnej, jeżeli się założy, że system ustalania cen działa bez kosztów.”

(34)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

WNIOSKI COASE’A DLA PRAWA (2):

„gdyby transakcje rynkowe nie wiązały się z

kosztami, ważne (poza kwestiami wartości) byłoby tylko to, żeby uprawnienia różnych stron były

jasno określone, a rezultaty postępowań

prawnych łatwe do przewidzenia. Jednak […] sytuacja jest CAŁKIEM INNA, kiedy transakcje

rynkowe są tak kosztowne, że trudno jest zmienić układ uprawnień ustanowiony przez prawo. W

takich przypadkach sądy wpływają bezpośrednio na działalność gospodarczą.”

(35)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Z twierdzenia Coase’a da się wyprowadzić dwa twierdzenia istotne dla polityki prawa: Ponieważ z reguły mamy do czynienia z kosztami transakcyjnymi, prawo powinno być tak kształtowane, żeby:

• zmniejszać koszty prywatnych transakcji, • minimalizować koszty społeczne, które

mogą się pojawić w przypadku

(36)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (1): (za J. Stelmachem)

(37)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (2): 2. Prawo jest / powinno być efektywne w

sensie ekonomicznym. Twierdzenie to może występować:

a. w wersji mocniejszej, że jedynym celem prawa jest / powinna być efektywność

ekonomiczna, lub

b. w wersji słabszej, że jednym z celów podstawowych prawa (obok np.

(38)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (3):

(39)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (4):

(40)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (5):

(41)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

SZEŚĆ PODSTAWOWYCH TEZ EAP (6):

6a. analiza ekonomiczna jest typem uprzywilejowanym metody prawniczej lub

6b. analiza ekonomiczna jest uprawnionym typem metody prawniczej.

(42)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Sześć „kamieni milowych” EAP:

• Coase i koszty transakcyjne

• Coase i wzajemność (dwustronność) • Holmes i efektywne zerwanie kontraktu • Posner i efektywność common law

• Becker i ekonomia przestępstwa • Stigler i ekonomia legislacji

(43)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Prawo powinno być efektywne w sensie ekonomicznym. Twierdzenie to może

występować:

- w wersji mocniejszej, że jedynym celem

prawa winna być efektywność ekonomiczna, lub

- w wersji słabszej, że jednym z podstawowych celów prawa (obok np. sprawiedliwości)

(44)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Efektywność (skuteczność) prawa jest również jednym z istotnych pojęć

prawoznawstwa (teorii prawa). Norma (instytucja) prawna jest efektywna

(45)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Skuteczność prawa jako kwalifikowany rodzaj działania prawa jest skutecznością faktyczną, którą należy odróżnić od skuteczności

(46)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Dwa podstawowe rodzaje skuteczności faktycznej norm prawnych:

- skuteczność behawioralna (formalna),

(47)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Z realizacją różnorodnych celów przez prawo wiąże się POLITYKA PRAWA. Jako rodzaj

działalności polityka prawa oznacza używanie prawa do osiągania zamierzonych celów. W tym ujęciu chodzi nie tylko o generalne i

abstrakcyjne normy prawne, ale również i o decyzje, które przecież — jak pisze J.

Wróblewski — funkcjonują jako „prawo” dla określonych sytuacji faktycznych wobec

(48)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Polityka prawa rozpada się na trzy działy:

1) polityka tworzenia prawa: tworzenie takich norm prawnych, które mają służyć do realizacji założonych celów;

2) polityka stosowania prawa, czyli wydawanie np. wyroków, by realizowały one założone cele (ma znaczenie w sytuacjach, gdy normy prawne nie wyznaczają jedynej zgodnej z nimi decyzji, lecz zostawiają organowi luz decyzyjny);

3) polityka korzystania z przyznanych uprawnień i kompetencji (np. polityka wykonywania

(49)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

Dwa warianty polityki prawa:

- ujęcie technicystyczne (instrumentalne,

minimalistyczne),

(50)

Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii

EKONOMICZNA ANALIZA PRAWA

PRAWNICZA A EKONOMICZNA EFEKTYWNOŚĆ PRAWA

Prawnicze rozumienie efektywności prawa nie przesądza, jaki konkretny cel powinna realizować norma (instytucja) prawna.

Rozumienie ekonomiczne efektywności prawa ma charakter materialny, gdyż

Cytaty

Powiązane dokumenty

§  1.  Powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć bądź przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego, bądź przed sąd, w którego obszarze właściwości praca

małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia, a także dziecko,

Składka naliczana jest od podstawy nieprzekraczającej w roku kalendarzowym trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia. W momencie, gdy podstawa wymiaru składki osoby

4 nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli rozwiązanie takiej umowy przypada po upływie

W postępowaniu dotyczącym stosowania przez pracodawcę mobbingu oraz przyznania świadczeń z tego tytułu nie jest wystarczające stwierdzenie bezprawności działań podjętych

• podmiot prowadzący spór zbiorowy w interesie pracowników może, nie korzystając z prawa do akcji strajkowej, podjąć próbę rozwiązania sporu przez poddanie go

Tylko te organizacje mogą zgłaszać swoich przedstawicieli do Komisji Trójstronnej oraz innych ciał (np. Rada Ochrony Pracy).. Wydział Prawa, Administracji i

Powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest,