Pedagogika i jej oblicza

(1)

(2)

Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej

w Bielsku-Białej

KSIĘGA JUBILEUSZOWA

DEDYKOWANA PROFESOR IRENIE ADAMEK

Pedagogika

i jej oblicza

(3)

(4)

w Bielsku-Białej

KSIĘGA JUBILEUSZOWA

DEDYKOWANA PROFESOR IRENIE ADAMEK

Pedagogika i jej oblicza

redakcja

Joanna Skibska i Justyna Wojciechowska

KSIĘGA JUBILEUSZOWA

DEDYKOWANA PROFESOR IRENIE ADAMEK

Pedagogika i jej oblicza

Bielsko-Biała 2018

(5)

W Y P OW I ED Z I A N E S ŁOWO P O ZO S TA J E Lew Tołstoj

Profesor Irenie Adamek

z okazji Jubileuszu 50-lecia

pracy naukowej i dydaktycznej

(6)

(7)

Aby życie było mądre, najważniejsza jest dobrze pojęta troska, po części o naszą teraźniejszość, po części o naszą przyszłość, tak aby jedno nie było przeszkodą dla drugiego.

Artur Schopenhauer

Możliwość łączenia pasji z wykonywaniem pracy zawodowej jest dla czło- wieka wielkim szczęściem. Radość, która temu towarzyszy, pozwala na kategoryzowanie pracy nie tylko jako działań wynikających z obowiązku, ale również czynności, która daje spełnienie. Czas Jubileuszu to moment refleksji nie tylko dla samej Jubilatki, ale także Osób, z którymi współpra- cowała oraz spotkała się na życiowych ścieżkach. Jubileusz 50-lecia pracy zawodowej jest okazją do prezentacji wkładu pracy Pani Profesor w rozwój polskiej nauki i uznania jej naukowych dokonań, tym bardziej że Profesor Irena Adamek z zamiłowaniem poszukiwała i nadal poszukuje badawczych koncepcji funkcjonowania ucznia i nauczyciela w przestrzeni edukacyjnej przedszkola i szkoły, oraz ocen i ewaluacji programów wychowania przedszkolnego i kształcenia zintegrowanego.

Na uwagę zasługuje także troska o teraźniejszość i przyszłość wielu pokoleń studentów, których Pani Profesor z życzliwością uczyła, jak być mądrymi, kreatywnymi i odpowiedzialnymi nauczycielami.

Jako redaktorki dziękujemy Autorom, którzy zechcieli przyjąć zaproszenie do tworzenia wspólnej publikacji. Bardzo dziękujemy także

(8)

Paniom Recenzentkom prof. dr hab. Hannie Krauze-Sikorskiej oraz dr hab. Urszuli Szuś cik, których wnikliwość i sugestie pozwoliły nadać publikacji ostateczny kształt.

Pani Profesor! Niech ta publikacja będzie wyrazem wdzięczności i uznania dla Pani pracy i efektów prowadzonych badań, które wpisały się w naukowe osiągnięcia polskiej pedagogiki wczesnoszkolnej. W imieniu Autorów i Recenzentów życzymy Pani wszystkiego, co najlepsze. Plurimos annos, plurimos!

Joanna Skibska i Justyna Wojciechowska

(9)

Profesor Irena Adamek – praca naukowa

i dydaktyczna

(10)

(11)

Monografie autorskie

Przewodnik do metodyki nauczania początkowego i pracy wychowawczej, Wyd. Nauko- we Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1988, 90 s.

Umiejętności dydaktyczne nauczycieli klas I–III szkoły podstawowej. Stan oraz próby ich kształtowania, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1989, 249 s.

Rozwiązywanie problemów przez dzieci, wyd. 1, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Peda- gogicznej, Kraków 1995, 87 s.; wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1997, 103 s.; wyd. 3, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1998, 103 s.

Praktyka rozwojowa w wychowaniu małego dziecka, wyd. 1, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1996, 145 s.; wyd. 2, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1998, 145 s.

Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, wyd. 1, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 1997, 192 s.; wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2000, 192 s.

Przygotowanie dzieci do szkoły w warunkach rozwijającego się wychowania przed- szkolnego na ziemiach polskich (druga połowa XIX wieku − 1918 rok), Wyd. Nauk.

Akademii Pedagogicznej, Kraków 1999, 381 s.

Teoria i praktyka przygotowania dzieci do szkoły w warunkach rozwoju polskiego przed- szkola (druga połowa XIX wieku − 1918 rok), wyd. 2 zmienione, Wyd. Nauk.

Programy kształcenia zintegrowanego a standardy ich konstruowania, Wyd. Nauk.

Metody i formy wspierania uczniów w uczeniu się, Wyd. Szadek, Kraków 2007, 68 s.

Teoretyczne i praktyczne podstawy konstruowania programów szkolnych, Wyd. Nauk.

Pedagogika wczesnoszkolna. Kluczowe problemy, Wyd. Libron, Kraków 2016, 224 s.

(12)

Monografie pod redakcją

Przewodnik metodyczny dla studentów trzyletnich magisterskich studiów zaocznych kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna, red. I. Adamek. Wyd. Nauk.

Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1996, 74 s.

Idee i strategie edukacji nauczycieli klas I–III i przedszkoli, red. I. Adamek. Wyd. Nauk.

Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1998, 370 s.

Nauczyciel i uczeń w edukacji zintegrowanej w klasach I–III, red. I. Adamek. Wyd.

Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001, 202 s.

Projektowanie i modelowanie edukacji zintegrowanej, red. I. Adamek. Wyd. Nauk.

Kształcenie zintegrowane. Projektowanie działań edukacyjnych, red. I. Adamek. Wyd.

Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003, 146 s.

Nauczyciel w systemie edukacyjnym. Teraźniejszość i przyszłość, red. I. Adamek, E. Żmi- jewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2009, 208 s.

Dziecko-uczeń w systemie edukacyjnym. Teraźniejszość i przyszłość, red. I. Ada- mek, B. Muchacka, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2010, 196 s.

Relacje i konteksty (w) edukacji elementarnej, red. I. Adamek, M. Grochowalska, E. Żmijewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2010, 381 s.

Dziecko-uczeń a wczesna edukacja, red. I. Adamek, Z. Zbróg, Wyd. Libron, Kraków 2011, 285 s.

Wczesna edukacja dziecka wobec wyzwań współczesności, red. I. Adamek, Z. Zbróg, Wyd. Libron, Kraków 2011, 292 s.

Doświadczanie poznawania świata przez dzieci w młodszym wieku szkolnym, red.

I. Adamek, B. Pawlak, Wyd. Libron, Kraków 2012, 288 s.

Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji dziecka, red. I. Adamek, J. Bała- chowicz, wyd. 1, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013, 292 s.; wyd. 2, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2014, 292 s.; wyd. 3, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2017, 292 s.

Wartości w teorii i praktyce edukacyjnej, red. I. Adamek, Z. Szarota, E. Żmijewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013, 376 s.

Pomiędzy dwiema edukacjami, t. 1: Nauczyciel wczesnej edukacji wobec czasu zmiany, red. I. Adamek, B. Olszewska, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Łódź 2014, 386 s.

Kreatywność w edukacji szkolnej, red. I. Adamek, U. Szuścik, Wyd. Libron, Kraków 2015, 196 s.

(13)

Pomiędzy dwiema edukacjami, t. 2: Dziecko/uczeń wobec czasu zmiany, red. I. Adamek, J. Bałachowicz, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Łódź 2016, 298 s.

Kreatywność jako wymiar profesjonalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji, red.

J. Bałachowicz, I. Adamek, Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017, 262 s.

Wykaz artykułów w czasopismach

Ćwiczenia w rachunku pamięciowym w nauczaniu początkowym, „Życie Szkoły” 1971, nr 1, s. 46–47.

Dom rodzinny jako jeden z czynników determinujących pracę szkolną uczniów, „Klasy Łączone” 1972, nr 4, s. 250–252.

Różne formy ćwiczeń stosowanych na lekcjach matematyki w klasach I–IV, „Życie Szkoły” 1972, nr 6, s. 20–22.

[Współaut.:] I. Pierwoch, Mikołaj Kopernik w Krakowie, „Życie Szkoły” 1972, nr 4, s. 17–24.

[Współaut.:] J. Wójtowicz, Wpływ studiów pedagogicznych na pracę zawodową nauczycieli-wychowawców, „Ruch Pedagogiczny” 1973, nr 1, s. 86–89.

Wychowawcze cele i środki ich realizacji, „Życie Szkoły” 1973, s. 33−39

Uwagi metodyczne do opracowania tematu „oś liczbowa”, „Życie Szkoły” 1973 nr 6, s. 24–28.

Troska o powodzenie wszystkich uczniów, „Życie Szkoły” 1973, nr 11, s. 10–12.

[Współaut.:] J. Wójtowicz, Ćwiczenia przygotowawcze do wprowadzenia niedzie- siątkowych układów liczenia w kl. III, „Życie Szkoły” 1974, nr 1, s. 56–57.

Jego pasja życiowa, „Oświata i Wychowanie” 1975 nr 7, s. 32.

Kiedy i jak zaczynać naukę czytania, „Rodzina i Szkoła” 1975, nr 7/8, s. 211.

S. Słyszowa, Poznawanie dzieci wstępujących do szkoły i kierowanie ich rozwojem, Warszawa 1974. Rec. „Przegląd Oświatowo-Wychowawczy” 1975, nr 2, s. 72–73.

Psychologia uczenia się w nauczaniu początkowym, red. J. Lompscher, Warszawa 1976.

Rec. „Zbiorcza Szkoła Gminna” 1977 nr 3, s. 159–160.

Niektóre sposoby intensyfikowania pracy dydaktycznej w klasie I, „Rocznik Naukowo- Dydaktyczny” 1978, nr 63, s. 75–82.

Promowanie uczniów z oceną niedostateczną na szczeblu propedeutycznym, „Oświata i Wychowanie” 1979, nr 3, seria C, s. 23–28; seria D, s. 31–36.

Gdy Jaś idzie do szkoły…, „Oświata i Wychowanie” 1980, nr 2, seria D, s. 31–32;

seria C, s. 23–24.

(14)

[Współaut.:] I. Budzińska, Funkcje klasopracowni w procesie dydaktyczno-wychowaw- czym na szczeblu propedeutycznym, „Oświata i Wychowanie” 1980, nr 10, s. 26–30.

Próby optymalizacji procesu nauczania–uczenia się w klasach młodszych, „Przegląd Oświatowo-Wychowawczy” 1982, nr 1/2, s. 34–44.

[Współaut.:] Z. Nowak, Niektóre aspekty problemu kształtowania pojęć historycznych u uczniów klas początkowych (w świetle przeprowadzonych badań), „Przegląd Oświatowo-Wychowawczy” 1982, nr 3/4, s. 13–26.

Rozwijanie zainteresowań i zamiłowań czytelniczych u uczniów klas młodszych w szkole podstawowej, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych”. Ossolineum 1984, t. 32, s. 87–99.

Umiejętności dydaktyczne nauczyciela klas I–III szkoły podstawowej w realizacji zadań zawodowych, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny” 1986, nr 105, s. 19–32.

Mafia szkolna, „Polityka” 1988, nr 21, s. 3.

Reforma szkolna w Austrii, „Chowanna” 1988, nr 4, s. 485–497.

[Współaut.:] J. Kulczycki, Kształcenie umiejętności kształtnego pisania w klasach I–III,

„Życie Szkoły” 1988, nr 1, s. 23–38.

Współudział rodziców w pracy dydaktyczno-wychowawczej w austriackiej szkole, „Pro- blemy Oświaty na Wsi” 1989, nr 1, s. 59–62.

Kształcenie umiejętności dydaktycznych studentów kierunku „Nauczanie początkowe”,

„Przegląd Oświatowo-Wychowawczy” 1990, nr 1, s. 35–41.

Teoretyczne podstawy czynnościowej analizy działalności dydaktycznej nauczyciela,

„Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych” 1990, t. 44, s. 77–87.

Umiejętności przygotowania ucznia klas I–III do samodzielnego zdobywania wiedzy i sprawności, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny” 1991, z. 138, s. 37–49.

[Współaut.:] J. Sarmacka, B. Hołda, D. Wegner, Propozycje wykorzystania ilustracji z podręcznika Język polski – ćwiczenia dla klasy I – drugie półrocze, „Nauczanie Początkowe” 1991/1992, nr 3/4, s. 52–58, nr 5, s. 37–44.

Znaczenie problemu w rozwijaniu aktywności dziecka w wieku przedszkolnym i wczesno- szkolnym, „Kwartalnik Edukacyjny” 1994, nr 3/4, s. 39–50.

„Sprawozdanie z Międzynarodowej Konferencji „Terapeutyczna i stymulująca funkcja zabawy”, Kraków, 23–26 października 1996 r., „Rocznik Pedagogiczny”, 1996, t. 19, s. 97–98.

Terapeutyczna i stymulująca funkcja zabawy”, Kraków, 23–26 października 1996 r.,

„Kwartalnik Edukacyjny” 1996, nr 3/4, s. 94–96.

Sprawozdanie z konferencji nt. „Unowocześnienie procesu kształcenia i nauczycieli nauczania początkowego i wychowania przedszkolnego”, „Życie Szkoły” 1997, nr 7, s. 445–446.

(15)

Innowacyjność i otwartość w edukacji nauczycielskiej, „Pedagogika Szkoły Wyższej”

1998, nr 11/12 s. 177–182.

Konferencja: Unowocześnienie kształcenia nauczycieli nauczania początkowego i wycho- wania przedszkolnego, „Kwartalnik Edukacyjny” 1998, nr 2, s. 75–76.

O unowocześnienie edukacji nauczycieli klas I–III szkoły podstawowej, „Kwartalnik Edukacyjny” 1998, nr 1, s. 43–49.

O unowocześnienie edukacji nauczycieli klas I–III szkoły podstawowej, „Pedagogika Szkoły Wyższej” 1998, nr 11/12, s. 127–134.

Wartość środowiska rodzinnego w przygotowaniu dziecka do szkoły w literaturze pedago- gicznej na przełomie XIX i XX w., „Kwartalnik Edukacyjny” 1999, nr 1/2, s. 9–16.

Problem przygotowania dzieci do szkoły w świetle prowadzonych badań psychologicz- nych na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych” 2000, nr 53, s. 67–98.

Aktualne problemy edukacji wczesnoszkolnej, „Życie Szkoły” 2003, nr 9, s. 515–518.

Edukacyjne drogi i bezdroża, „Konspekt” 2003, nr 16/17, s. 158–159.

Jubileusz profesora Mirosława J. Szymańskiego, „Konspekt” 2003, nr 16/17, s. 44.

Projektowanie i planowanie pracy edukacyjnej, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicz- nych” 2004, nr 57, s. 83–98.

Wkład teoretyków i praktyków obcych i polskich w rozwój badań psychologicznych nad dzieckiem. Na przełomie XIX i XX wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Institutionem et Educationem Pertinentia” 2005, nr 1, s. 13–21.

[Współaut.:] B. Muchacka, W Houston, „Życie Szkoły” 2006, nr 10 s. 48–53.

Wspieranie rozwoju dziecka. Implikacje teorii Wygotskiego w praktyce, „Życie Szkoły”

2007, nr 2, s. 5–10.

Wspieranie ucznia w procesie uczenia się, „Nauczanie Początkowe” 2007/2008, nr 3, s. 42–50.

Twórcze rozwiązywanie problemów, „Życie Szkoły” 2008, nr 3, s. 19–24.

Uczelnia z tradycją, rozm. przepr. E. Marek, „Życie Szkoły” 2008, nr 6, s. 59–61.

Czytanie i pisanie w edukacji elementarnej. Kontekst rozwojowy, „Studia Pedagogiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego” 2009, nr 18, s 109–118.

Od nauczania do uczenia się. Wspieranie rozwoju dziecka, „Nowa Szkoła” 2009 nr 4, s. 4–7.

Okazaniê poddêržki učêieniku v procêssê obučêniâ, Naukovij „Časopis NPU imeni M. P. Dragomanova. Seriâ No 5, Pedagogični nauki” 2009, Vip. 16, s. 3–10.

Edukacja w kontekście zmian, „Wczesna edukacja dziecka. Skoré vzdelávanie diet̕a”

2012, nr 1, s. 19–25.

(16)

Wykaz rozdziałów w monografiach zbiorowych

[Współaut.:] J. Pawlik, Metodyka nauczania początkowego, [w:] Metodyka nauczania i wychowania w klasach niższych. Instrukcje przedmiotowe. Kierunek: nauczanie początkowe, oprac. I. Adamek, M. Chymuk, J. Pawlik, J. Wójtowicz, Wyd. Nauk.

Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1975, s. 5–12.

[Współaut.:] T. Budzińska, Optymalizacja procesu nauczania-uczenia się w klasach młod- szych na przykładzie pracy z lekturą, [w:] Próby intensyfikacji pracy dydaktyczno- -wychowawczej w szkołach-laboratoriach WSP w Krakowie (1979–1980), red. E. Szew- czyk, L. Wrona, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1984, s. 14–30.

Hospitacja lekcji jako forma ćwiczeń z przedmiotu „Metodyka nauczania i wychowania w klasach niższych”, [w:] Problemy metodyczne kształcenia nauczycieli na kierunkach nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne, red. H. Kosętka, A. Zawistow- ska, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1985, s. 111–120.

Różnice w realizacji wybranych zagadnień z metodyki nauczania i wychowania w kla- sach młodszych na studiach zaocznych i stacjonarnych kierunku: nauczanie począt- kowe, [w:] Problemy metodyczne kształcenia nauczycieli na kierunkach naucza- nie początkowe i wychowanie przedszkolne, red. H. Kosętka, A. Zawistowska, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1985, s. 67–75.

Umiejętności dydaktyczne nauczyciela klas początkowych szkoły podstawowej w reali- zacji zadań zawodowych, [w:] R. Polny i in., Kształcenie nauczycieli klas I–III ze szczególnym uwzględnieniem problemu umiejętności planowania pracy dydaktycznej, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1988, s. 33–46.

Kształcenie umiejętności dydaktycznych u studentów kierunku nauczania początkowego, [w:] Współczesne tendencje w edukacji wczesnoszkolnej, red. M. Grochociński, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1989, s. 133–141.

Umiejętności dydaktyczne nauczycieli klas I–III szkoły podstawowej w aspekcie zada- niowym, [w:] Proces dydaktyczno-wychowawczy w uczelniach pedagogicznych w teorii i praktyce, red. J. Kuźma, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1990, s. 193–208.

Kształtowanie umiejętności dydaktycznych u studentów kierunku „Nauczanie począt- kowe”, [w:] Mokytojų rengimo ir tobulinimosi problemos, Lietuvos mokytojų kvalifikacijos institutas, Lenkijos Respublikos Krokuvos edukacinės komisijos aukštoji pedagoginė mokykla, Vilnius 1991, s. 31–33, 101.

Organizacja czynności nauczycielskich w klasach I–III, [w:] Osobowość nauczyciela a swoistość pracy w klasach początkowych, red. M. Andruszko, R. Więckowski, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1991, s. 173–183.

(17)

[Współaut.:] J. Kulczycki, Umiejętności kaligraficzne uczniów klas młodszych szkoły podstawowej, [w:] Próby doskonalenia pracy dydaktyczno-wychowawczej szko- ły podstawowej. Prace badawcze w szkołach-laboratoriach WSP w Krakowie latach 1984–1987, red. H. Barycz, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1991, s. 39–51.

[Współaut.:] Z. Nowak, Obciążenie pracą domową uczniów klas III szkoły pod- stawowej, [w:] Próby doskonalenia pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły podstawowej. Prace badawcze w szkołach-laboratoriach WSP w Krakowie latach 1984–1987, red. H. Barycz, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kra- ków 1991, s. 27–37.

Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Instrukcje programowo-metodyczne, red.

M. Kawka, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1993, s. 75–80.

Kształcenie nauczycieli (w zakresie pedagogiki przedszkolnej) w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej, [w:] Demokracja a wychowanie. Materiały przedzjazdowe, red. J. Górniewicz, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Toruń 1995, s. 19.

Wolność i przymus w edukacji antyuprzedzeniowej, [w:] Pomiędzy wolnością a przymu- sem. W poszukiwaniu złotego środka edukacji, t. 1, red. J. Grochulska, M. Kawka, W. Went, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny, Kraków 1995, s. 100–104.

Wychowanie dziecka w tolerancji wobec drugiego człowieka, [w:] Współczesne przemia- ny edukacji wczesnoszkolnej, red. M. Jakowicka, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Zielona Góra 1995, s. 73–78.

Program przedmiotu Podstawy edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Przewodnik metodyczny dla studentów trzyletnich magisterskich studiów zaocznych kierunku pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1996, s. 17–19.

[Współaut.:] M. Guśpiel, Edukacja nauczycielska w szkołach wyższych w roku aka- demickim 1994/1995. Nauczanie początkowe, [w:] J. Jarowiecki i in., Edukacja nauczycielska w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych w roku akade- mickim 1994/1995, Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauczycielskich, Kraków 1996, s. 40.

[Współaut.:] B. Muchacka, Katedra Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej, [w:] Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w latach 1982–1996, red. Z. Ruta, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1996, s.143–155.

Podmiotowe traktowanie ucznia w procesie rozwiązywania problemów, [w:] Doświad- czanie podmiotowości ucznia w edukacji wczesnoszkolnej, red. W. Puślecki, Wyd.

Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1997, s. 91–98.

(18)

[Współaut.:] Z. Baran, Relátia diet’a – umenie a riešenie problémow, [w:] Projek- tovanie obsahu výtvarnej výchovy a práca s umeleckym dielom v školách, múzeách a galériách, Múzeum moderného umenia Andy Warhola, Medzilaborce 1997, s. 32–34.

Funkcje praktykowania w szkole w celu zdobycia umiejętności dydaktycznych, [w:] Idee i strategie kształcenia nauczycieli klas I–III i przedszkoli, red. I. Adamek, Wyd.

Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1998, s. 149–157.

Pitannja pìdgotovki dìtej do školi v svìtlì teorìï psìchologìï, ščo rozvivalasja na pol’s’kich zemljach na zlamì XIX i XX stolit’, [w:] Nauka ì sučasnìstì, Universitet im. M.P. Dragomanova, Kiïv 1998, s. 101–117.

Rozvitok pol’s’koï teorìï doškil’nogo vichovannja (na zlamì XIX i XX stolìt’), [w:]

Naukovì zapiski, Vip. 4, Nacionalny Unìversitet im. M.P. Dragomanova, Kìïv 1998, s. 12–22.

Wstęp, [w:] Idee i strategie edukacji nauczyciel klas I–III i przedszkoli, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1998 s. 5–7.

[Współaut.:] M. Guśpiel, Edukacja nauczycielska w wyższych szkołach pedagogicznych i uniwersytetach w Polsce w zakresie nauczania początkowego, [w:] Idee i strategie edukacji nauczyciel klas I–III i przedszkoli, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Kraków 1998, s. 28–33.

Čiinnlst’ simejnogo seredovišča v procesì pìdgotovki ditini do školi, [w:] Nauka i i sučas- nìst’, Vip. 2, Čast 1, Unìversitet im. M.P. Dragomanova, Kìïv 1999, s. 10–20.

Rola zadań problemowych w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, [w:] Socìalizacija osobistostì, Vip. 1, red. A.J. Kaps’ka, Unìversitet im. M.P. Dragomanova, Kìïv 1999, s. 194−199.

Rozwiązywanie problemów w zabawie – kreatywną praktyką rozwoju osobowości dziecka, [w:] Stymulująca i terapeutyczna i funkcja zabawy, red. M. Kielar-Tur- ska, B. Muchacka, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Agat”, Kraków 1999, s. 179–187.

W poszukiwaniu celów kształcenia holistycznego dziecka, [w:] Cele kształcenia w edukacji szkolnej, red. W. Puślecki, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1999, s. 185–191.

Wolność i przymus w edukacji antyuprzedzeniowej, [w:] Perspektivy edukacie žiakov z vychovne menej podnetného prostredia, zostavil L. Horňak, Prešovská univerzita, Prešov 1999, s. 114–120.

Kompetencje kluczowe nauczyciela w edukacji zintegrowanej w klasach I–III (projekt kształcenia na studiach podyplomowych), [w:] Príprava učitel’ov – elementaristov na prahu nového tisícročia, ed. M. Portik, Pedagogická Fakulta Prešovskiej Uni- verzity v Prešove, Preśov 2000, s. 377–383.

(19)

Kompetencje kluczowe nauczyciela w edukacji zintegrowanej w klasach I-III. Pro- jekt kształcenia na studiach podyplomowych, [w:] Teoretyczne i praktyczne aspekty kształcenia zintegrowanego, red. H. Kosętka, J. Kuźma, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000, s. 470–478.

Problem solving at play-creative practice of child’s personality development, [w:] Socia- liniai-edukaciniai pokyčiai ikimokykliniarne ugdyme, Klaipedas Universitetas, Klaipeda 2000, s. 139–142.

Tieoretičnì osnovi praktiki rozvitku i vichowannja ditini, [w:] Ukraïns’ke doškìllja.

Naukovi zapiski Umans’kogo deržavnogo pedagogičnogo unìversitetu, red. V.G. Kuz’, Uman’ 2000, s. 22–26.

Ewaluacja i ocenianie, [w:] Nauczyciel i uczeń w edukacji zintegrowanej w klasach I–III, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001, s. 76–90.

Ewaluacja i ocenianie, [w:] System akredytacji, jako instrument wspierania jakości kształcenia w zakładach kształcenia nauczycieli, Zarząd Województwa Śląskiego, Katowice 2001, s. 28–32.

Kompetencje nauczyciela do edukacji zintegrowanej, [w:] Nauczyciel i uczeń w edukacji zintegrowanej w klasach I–III, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Akademii Pedago- gicznej, Kraków 2001, s. 14–23.

Teleologiczne uwarunkowania edukacji zintegrowanej, [w:] Nauczyciel i uczeń w edu- kacji zintegrowanej w klasach I–III, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001, s. 8–13.

Teorija i praktika pidgotovki ditiej do školi v umovach rozvitku pol’s’kogo doškillija (druga polovina XIX viku – 1918 r.). Avtoreferat distertacii na zdobuttja naukovogo stupenja, Unìversitet im. M.P. Dragomanova, Kìïv 2001, 52 s.

Teorija i praktika pidgotovki ditej do školi v umovach rozvitku pol’s’kogo doškillja (druga polovina XIX – počatok XX stolittja), [w:] Socializacija osobistosti, t. 13, red. A.J. Kaps’ka, Unìversitet im. M.P. Dragomanova, Kìïv 2001, s. 237–245.

Kilka uwag o metodach i technikach nauczania, [w:] Projektowanie i modelowanie edukacji zintegrowanej, red. I. Adamek. Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2002, s. 8–36.

Wstęp, [w:] Projektowanie i modelowanie edukacji zintegrowanej, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2002, s. 5.

Kształcenie nauczycieli edukacji zintegrowanej, [w:] Renesans (?) nauczania całościowego.

Współczesna dydaktyka wobec nauczania zintegrowanego, blokowego i przedmio- towego, red. D. Klus-Stańska, M.J. Szymański, M.S. Szymański, Wyd. Żak, Warszawa 2003, s. 160–171.

(20)

Podstawy wiedzy o planowaniu pracy edukacyjnej, [w:] Kształcenie zintegrowane.

Projektowanie działań edukacyjnych, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003, s. 6–29.

Projekty materiałów do oceny i samooceny zajęć szkolnych, [w:] Kształcenie zintegrowane.

Projektowanie działań edukacyjnych, red. I. Adamek, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003, s. 121–132.

Wstęp, [w:] Kształcenie zintegrowane. Projektowanie działań edukacyjnych, red. I. Ada- mek, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2003, s. 5.

Cele w programach kształcenia zintegrowanego, [w:] Edukacja poprogresywistyczna, red.

E. Smak, S. Włoch, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2004, s. 107–119.

Children’s play. Theory and practice of the European pedagogy on the turn of 20 century, [w:] Play and Education. Spiel und Pädagogik, ed. B. Muchacka, K. Kraszewski, R. van der Kooij, Wyd. Nauk. Akademii Pedagogicznej, Kraków 2004, s. 25–26.

Programy kształcenia zintegrowanego w świetle założeń teoretyczno-metodologicz- nych, [w:] Transformacja w polskiej edukacji wczesnoszkolnej, red. T. Lewowicki, W. Puślecki, S. Włoch, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2004, s. 47–57.

Program nauczania w świetle założeń teoretyczno-metodologicznych, [w:] Historyczne i współczesne konteksty kształcenia nauczycieli wczesnej edukacji, red. W. Leżańska, Wyższa Szkoła Informatyki, Łódź 2004, s. 73–99.

Children’s play – Theory and practice of the European pedagogyn on the turn of 20 century, [w:] Play and Education. 23rd World Play Conference, ed. B. Muchacka, K. Kra- szewski, Drukarnia Cyfrowa Dimikor, Cracow 2005.

Praktyka edukacyjna w kontekście psychologiczno-pedagogicznym, [w:] Edukacja przed- szkolna w teorii i praktyce, red. S. Włoch, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2006, s. 61–66.

Zmiany jakościowe w szkole a przygotowanie nauczycieli do ich realizacji, [w:] Szkoła w nauce i praktyce edukacyjnej, t. 1, red. B. Muchacka, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006, s. 213–222.

Programy szkolne – ich jakość w świetle standardów konstruowania, [w:] Efektywność kształcenia zintegrowanego. Implikacje dla teorii i praktyki, red. H. Siwek. Wyd.

Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Katowice 2007, s. 92–96.

Supporting the child’s development from the point of view of teacher’s questions, [w:]

Kompetencije i kompetentnost učitelja, red. N. Babić, Sveučilište Josipa Jurja Strosmmayera–Kherson State university, Osijek–Kherson 2007, s. 511–517.

Okazaniê poddêržki učêieniku v procêssê obučêniâ, [w:] Naukovo-metodične zabezpečen- nâ pozaškol’noï osvíti. Teoríâ í praktika, red. V.P. Andruŝenko i in., Unìversitet im. M.P. Dragomanova, Kìïv 2008, s. 7–14.

(21)

Poszukiwanie „dobrego nauczyciela”. Kilka odniesień do pracy nauczycieli i szkoły, [w:]

Nauczyciel w świecie współczesnym, red. B. Muchacka, M. Szymański, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008, s. 113–117.

Rola pytań we wspomaganiu rozwoju dziecka, [w:] Wspieranie rozwoju dzieci w procesie wczesnej edukacji, red. W. Puślecki, Wyd. Nauk. Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2008, s. 193–198.

Wspieranie rozwoju dziecka – implikacje teorii L.S. Wygotskiego w praktyce, [w:] Roz- wijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy, red. E. Filipiak, Wyd.

Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2008, s. 82–90.

Kl ̕účové kompetencie učitel ̕a ako podmienka kvalitného vzdelávaia, [w:] Príprava učitel̕ov v procese školských reforiem, Prešovská univerzita, Prešov 2009, s. 24–25, s. 776–782.

Kreatywność i twórczość potrzebą i wartością współczesnego nauczyciela, [w:] Nauczyciel w systemie edukacyjnym. Teraźniejszość i przyszłość, red. I. Adamek, E. Żmijewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2009, s. 32–57.

Diagnoza przygotowania dziecka do szkoły w ujęciu historycznym, [w:] Diagnoza i tera- pia psychopedagogiczna w edukacji dziecka, red. E. Marek, J. Łuczak, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2010, s. 15–26.

Edukacja dziecka. Ograniczenia i możliwości. Perspektywy, [w:] O pomyślny start szkolny dziecka, red. S. Guz, I. Zwierzchowska, Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa 2010, s. 87–95.

Kluczowe kompetencje nauczyciela warunkiem jakości edukacji, [w:] Profesjonalne funk- cjonowanie nauczyciela, red. J. Szempruch, M. Błachnik-Gęsiarz. Wyd. Wyższej Szkoły Lingwistycznej, Częstochowa 2010, s. 85–93.

Nauczyciel i uczeń twórcą planów edukacyjnych, [w:] Relacje i konteksty (w) edukacji elementarnej, red. I. Adamek, M. Grochowalska, E. Żmijewska, Wyd. Nauk.

Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2010, s. 325–329.

Rozwijanie myślenia pytajnego u dzieci, [w:] Edukacje małego dziecka, t. 1: Teoretyczne odniesienia, problemy i tendencje, red. E. Ogrodzka-Mazur, U. Szuścik, A. Gaj- dzica, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Ślaskiego–Oficyna Wydawnicza Impuls, Cieszyn–Kraków 2010, s. 258–269.

Učitel’ a žiak ako tvorcovia edukačných plánov, [w:] Fórum o premenách univerzitného vzdelávania, red. A. Wiegerová, Univerzita Komenského. Pedagogická fakulta, Bratislava 2010, s. 21–25.

Zmiana paradygmatu edukacji dziecka. Od nauczania do uczenia się. Wymagania stawia- ne współczesnej edukacji, [w:] Edukacja dziecka. Mity i fakty, red. E. Jaszczyszyn, J. Szada-Borzyszkowska, Wyd. Trans Humana, Białystok 2010, s. 19–29.

(22)

Nauczyciel wczesnej edukacji w kontekście zniewolenia i samostanowienia, [w:] Wymiary społecznego uczestnictwa w życiu. Między dzieciństwem a dorosłością, red. H. Krau- ze-Sikorska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2011, s. 219–229.

Uczenie uczenia się. Wspieranie edukacyjne ucznia, [w:] Wczesna edukacja dziecka wobec wyzwań współczesności, red. I. Adamek, Z. Zbróg, Wyd. Libron, Kraków 2011, s. 11–30.

Wstęp, [w:] Wczesna edukacja dziecka wobec wyzwań współczesności, red. I. Adamek, Z. Zbróg, Wyd. Libron, Kraków 2011, s. 7–8.

Kompetencje kluczowe a swoistość kompetencji kreatywnych nauczyciela, [w:] Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji, red. I. Adamek, J. Bałachowicz, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013, s. 15–48.

Metodologia badań własnych, [w:] Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edu- kacji, red. I. Adamek, J. Bałachowicz, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013, s. 49–56.

Paradygmatyczne u(ś)ciski w edukacji elementarnej, [w:] Świat małego dziecka, t. 1, red.

H. Krauze-Sikorska, M. Klichowski, K. Kuszak, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2013, s. 31–43.

Wkład teoretyków i praktyków XIX–XX wiek w rozwój edukacji wczesnoszkolnej, [w:]

Nauczyciel kreator rzeczywistości edukacyjnej. Kształcenie – teoria – praktyka nauczycielska, red. U. Szuścik, Wyd. Naukowe Akademii Techniczno-Huma- nistycznej, Bielsko-Biała 2013, s. 29–39.

Wychowanie w wartościach i do wartości, [w:] Wartości w teorii i praktyce pedagogicznej, red. I. Adamek, Z. Szarota, E. Żmijewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedago- gicznego, Kraków 2013, s. 187–196.

[Współaut.:] J. Bałachowicz, Wstęp, [w:] Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji, red. I. Adamek, J. Bałachowicz, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013, s. 9–14.

[Współaut.:] J. Bałachowicz, Zakończenie, [w:] Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji, red. I. Adamek, J. Bałachowicz, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013, s. 9–14, 247–252.

[Współaut.:] Z. Szarota, E. Żmijewska, Wstęp, [w:] Wartości w teorii i praktyce edu- kacyjnej, red. I. Adamek, Z. Szarota, E. Żmijewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013, s. 5–8.

[Współaut.:] Z. Szarota, E. Żmijewska, W zakończeniu redaktorskich słów kilka, [w:]

Wartości w teorii i praktyce edukacyjnej, red. I. Adamek, Z. Szarota, E. Żmijewska, Wyd. Nauk. Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013, s. 370–371.

(23)

Jakość edukacji dziecka/ucznia – nauczyciele jako „przewodnicy w uczeniu się”, [w:]

Pomiędzy dwiema edukacjami, t. 1: Nauczyciel wczesnej edukacji wobec czasu zmia- ny, red. I Adamek, B. Olszewska, Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Łódź 2014, s. 15–25.

Nauczyciel wobec dynamiki zmieniającego się świata, [w:] Ku dobrej szkole skoncen- trowanej na uczniach, t. 1, red. J. Kuźma, J. Pułka, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2014, s. 179– 194.

Poszukiwanie metod oceny przygotowania dziecka do szkoły na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Nauczyciel i jego rola w sytuacji zmian społecznych i edukacyjnych, red.

U. Szuścik, E. Kochanowska, R. Majzner, Wyd. Libron, Kraków 2014, s. 231–242.

Uczenie uczenia się – nabywanie umiejętności – uwarunkowania, [w:] Poznać – zro- zumieć – doświadczyć. Nowatorski program praktyk dla studentów pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej w aspekcie naukowym i organizacyjnym, red.

J. Bonar, A. Buła, D. Radzikowska, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2014, s. 15–32.

Edukacja przy współtworzeniu osobowości dziecka/ucznia na miarę jego zdolności, [w:]

Kreatywność w edukacji szkolnej, red. I. Adamek, U. Szuścik, Wyd. Libron, Kra- ków 2015, s. 41–58.

Nauczyciel w sytuacji zmian zachodzących w edukacji, [w:] Edukacja małego dziecka.

t. 8: Przedszkole – przemiany instytucji i jej funkcji, red. E. Ogrodzka-Mazur, U. Szuścik, A. Minczanowska, Oficyna Wydawnicza Impuls, Cieszyn–Kraków 2015, s. 27–42.

Wychowanie do życia wartościowego, [w:] Dziecko, rodzina, wychowanie. Wybrane konteksty, red. J. Karbowniczek, A. Błasiak, E. Dybowska Akademia Ignatia- num–WAM, Kraków 2015, s. 185–199.

Dziecko/uczeń i nauczyciel w kontekście zmian edukacyjnych. Otwieranie umysłu na nowy sposób myślenia/uczenia się, [w:] Niektóre problemy wczesnej edukacji, red. K. Żegnałek, Pracownia Wydawnicza Wydziału Humanistycznego, Siedlce 2016, s. 15–43.

Elementarna edukacja w kontekście zmieniającej się rzeczywistości, [w:] Rodzina – Szko- ła – środowisko społeczne. Obszary kształtowania kreatywności i twórczości dziecka (ucznia), red. G. Cęcelek, M. Potoczna, M. Przybysz-Zaremba. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Skierniewice 2016, s. 15–25.

Twórczość – rzeczywistość edukacyjna – możliwości i potrzeby, [w:] Transgresje w eduka- cji, t. 2: Twórcza edukacja i edukacja do twórczości, red. M. Kołodziejski, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Wydział Pedagogiczny, Pułtusk 2016, s. 15–28.

(24)

Wstęp, [w:] Pomiędzy dwiema edukacjami, t. 2: Dziecko/uczeń wobec czasu zmiany, red. I. Adamek, J. Bałachowicz. Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Łódź 2016, s. 9–13.

Edukacja elementarna wiel/błądzeniem w teorii i praktyce. Chaos zmian, [w:] Edu- kacja dziecka. Różnorodność perspektyw i działań, red. E. Rostońska, B. Marzec, K. Wójcik. Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Biznesu, Dąbrowa Górnicza 2017, s. 37–49.

Kreatywność w programach kształcenia studentów, [w:] Kreatywność jako wymiar profesjonalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji, red. J. Bałachowicz, I. Adamek, Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017, s. 189–208.

Metodologia badań, [w:] Kreatywność jako wymiar profesjonalizacji przyszłych nauczy- cieli wczesnej edukacji, red. J. Bałachowicz, I. Adamek, Wyd. Akademii Peda- gogiki Specjalnej, Warszawa 2017, s. 41–48.

Sześciolatek w (p)rogach szkoły. Między młotem a kowadłem – sześciolatek w szkole, czy przedszkolu?, [w:] Edukacja sześciolatka, red. A. Weiner, A. Kooper, Innovatio Press Wyd. Nauk. Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji, Lublin 2017, s. 27–45.

[Współaut.:] J. Bałachowicz, Wstęp, [w:] Kreatywność jako wymiar profesjonalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji, red. J. Bałachowicz, I. Adamek, Wyd.

Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017, s. 9–17.

[Współaut.:] J. Bałachowicz, Zakończenie, [w:] Kreatywność jako wymiar profesjo- nalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji, red. J. Bałachowicz, I. Adamek, Wyd. Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2017, s. 209–221.

(25)

1962–1970 nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej w szkole podstawowej 1970–1972 doradca metodyczny w Okręgowym Ośrodku Metodycznym 1972–2012 nauczyciel akademicki w Uniwersytecie Pedagogicznym w Kra-

kowie

1976 obrona pracy doktorskiej pt. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym uczniów klasy I szkoły wiejskiej, pod kierunkiem prof.

dr. hab. Jana Kulpy

1982 Złota Odznaka za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa 1982 Złoty Krzyż Zasługi

1984 Medal Komisji Edukacji Narodowej

1989 prowadzenie badań w zakresie pedeutologii nt. Umiejętności dydaktyczne nauczyciela klas I-III szkoły podstawowej (stan oraz próby ich kształtowania)

1990–nadal recenzent MEN ds. podręczników, programów i innowacji 1995 prowadzenie badań w zakresie dydaktyki oraz edukacji zinte-

growanej

1999–2002 realizacja dwóch grantów nt. Kształcenie zintegrowane w klasach I–III, przygotowujących nauczycieli do reformy

1996–1998 staż naukowy w Uniwersytecie Pedagogicznym im. M.P. Dra- gomanowa w Kijowie

1996–nadal członek Zespołu Edukacji Elementarnej przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN w Warszawie

1997 prowadzenie badań w zakresie edukacji zintegrowanej nt. Pod- stawy edukacji wczesnoszkolnej

1997 Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

(26)

1998 prowadzenie badań w zakresie edukacji zintegrowanej nt. Prak- tyka rozwojowa w wychowaniu małego dziecka

1999 – 2000 prowadzenie badań dotyczących źródeł przemian edukacji na przełomie XIX i XX wieku – Przygotowanie dzieci do szkoły w warunkach rozwijającego się wychowania przedszkolnego na ziemiach polskich (druga połowa XIX wieku – 1918 r.)

2000–2004 realizacja programu autorskiego Edukacja zintegrowana (w ramach reformy), w szkołach województwa krakowskiego 2003–nadal nauczyciel akademicki w Akademii Techniczno-Humanistycz-

nej w Bielsku-Białej

2006 udział w Zjeździe Nauczycieli Polonijnych i Komitetów Rodzi- cielskich w Teksasie

2007 prowadzenie badań w zakresie dydaktyki ogólnej oraz edukacji zintegrowanej nt. Metody i formy wspierania uczniów w uczeniu się 2008–2012 współpraca z Centralą Polskich Szkół Dokształcających w USA,

prowadzenie zajęć praktycznych i wykładów dla nauczycieli szkół polonijnych pracujących w przedszkolach i klasach I–III, m.in. w Nowym Jorku, New Jersey i Chicago

2012–2014 nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Łodzi

2008 udział w Zjeździe Nauczycieli Polonijnych i Komitetów Rodzi- cielskich w Bostonie

2013 udział w Zjeździe Nauczycieli Polonijnych i Komitetów Rodzi- cielskich w Nowym Jorku

2016 prowadzenie badań w zakresie edukacji zintegrowanej nt. Peda- gogika wczesnoszkolna. Kluczowe problemy

2002–2017 redakcja i współautorstwo kilkunastu monografii zbiorowych 2005 prowadzenie badań w zakresie oceny i ewaluacji programów

wychowania przedszkolnego i kształcenia zintegrowanego nt. Programy kształcenia zintegrowanego a standardy ich kon- struowania

2007 prowadzenie badań w zakresie oceny i ewaluacji programów wychowania przedszkolnego i kształcenia zintegrowanego nt. Teo- retyczne i praktyczne podstawy konstruowania programów szkolnych

(27)

2001 uzyskanie stopnia doktora habilitowanego

2001–nadal promotor trzech oraz recenzent pięciu prac doktorskich, a także uczestnik w 5 przewodach habilitacyjnych i recenzent wydaw- nictw naukowych

2006–2012 członek National Association for the Education of Young Children, Washington DC

2006–2014 przewodnicząca Komisji Nauk Pedagogicznych przy Oddziale PAN w Krakowie, obecnie członek

2007–2012 członek i egzaminator Komisji Doktorskiej Uniwersytetu Peda- gogicznego w Krakowie

2011 Złoty Medal za Długoletnią Służbę

2011 tytuł profesora w Uniwersytecie Preszowskim w Preszowie

(28)

(29)

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

Irena Adamek – jubileuszowy akrostych

I

stotą naszej wieloletniej znajomości są zmiany, które opisują jej charakter i towarzyszącą jej ciągłość. Zaczynałyśmy od relacji nauczyciel–uczeń.

Później – co dla mnie wiązało się z ogromnymi emocjami – stałyśmy się współpracowniczkami, przez wiele lat zajmującymi przestrzeń biurko w biurko. Nie, nie mamy za sobą kariery urzędniczej – były to biurka, przy których dyskutowano pomysły kolejnych artykułów i książek, omawiano dydaktyczne nowinki i pomysły, rozważano zawiłości organizacji studiowa- nia i pracy w katedrze, instytucie, na wydziale i uczelni. Znaczącym etapem naszej znajomości były lata, które opisuje relacja przełożony–podwładny.

Wiele lat dyrektorowania Instytutem Pedagogiki Przedszkolnej i Szkol- nej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie to w wykonaniu Jubilatki (i w naszych kontaktach) okres spod znaku silnej ręki i wielkiego serca. Udało nam się w tym czasie zorganizować i przeprowadzić wiele przedsięwzięć, przy których coraz częściej stawałyśmy ramię w ramię. Było to możliwe dzięki postępującej zmianie naszych relacji, które coraz bardziej zmierzały w stronę przyjaźni. Czerpałam i czerpię nadal garściami z naszej wspólnej historii, która zatacza koło, dziś bowiem – i zawsze – będzie ją opisywała zależność mistrz–uczeń.

R

adość to emocja, którą najczęściej wyzwalały i wyzwalają we mnie nasze spotkania. Jest to także znak rozpoznawczy naszej Jubilatki.

Nikt tak jak Ona nie potrafi z radością czerpać z życia garściami. Nieważne,

(30)

czy znajduje się w auli wykładowej, sali konferencyjnej, czy z uśmiechem wędruje Murem Chińskim lub przelatuje nad oceanem, podążając na spo- tkanie ze swoimi ukochanymi córką i wnukami.

E

mocje – poza radością – to ciąg epitetów i zdarzeń, jakie znaczą naszą wspólną drogę. Ciekawość – co powie, jak zareaguje? Obawa – czy zaakceptuje? Satysfakcja – zaakceptowała, zauważyła, pochwaliła. Niekiedy smutek – nie, to nie to; nie tak miało być. Bezpieczeństwo – jesteś ze mną, mogę na Ciebie liczyć. Wdzięczność – za to wszystko, co powyżej.

N

ieoczywistość to cecha ze wszech miar pożądana u naukowca, nauczyciela, człowieka. Nieoczywistość wyrażająca się w wyważonych opi- niach, refleksyjnym stosunku do ludzi i zdarzeń. Nieoczywistość niemająca nic wspólnego z nieokreślonością, albowiem Jubilatka wyraźnie i dobitnie określiła – i określa się – po stronie szacunku dla każdego człowieka, dążenia do prawdy (choćby była niewygodna bądź niepopularna) oraz uczciwości w podejmowanych działaniach.

A

sertywność – wydaje się stać w opozycji do cech przywołanych powyżej.

Nic bardziej mylnego, Jubilatka osiągnęła w asertywności mistrzo- stwo, dając przykład, jak bronić własnego zdania, nie naruszając godności interlokutora.

A

mbicja – cechująca poczynania Pani Profesor – przebija się na pierwszy plan powyższego zdjęcia. Wszystko, czego się podjęła i podejmuje, musi być dopracowane w najdrobniejszych szczegółach. Teksty wycho- dzące spod Jej ręki, słowa głoszone z katedry lub wypowiadane w luźnej rozmowie, wydarzenia przez Nią organizowane zawsze stanowią przykład realizacji ambitnej maksymy „albo wszystko, albo nic”. Poza tym – kadr ten ma dla mnie znaczenie do pewnego stopnia symboliczne i stanowi egzemplifikację stwierdzenia „teraz twoja kolej”. Każdego dnia mam nadzieję, że to mi się udaje.

D

okonaniami Szanownej Jubilatki można zapełnić niejedną księgę. Pro- fesor zwyczajny, dyrektor instytutu, autorka kilkuset tekstów naukowych, organizatorka niezliczonych konferencji, warsztatów, seminariów, promotorka i recenzentka doktoratów, magisteriów i licencjatów. Nic to naprzeciw jednego – Dobry Człowiek.

(31)

A

utentyczność – następny rys charakteru wybijający się ponad inne. Nie ma i nie było nigdy żadnego udawania – w zachowaniu, w ocenach formułowanych pod adresem innych. Przede wszystkim zaś w relacjach pomiędzy słowami i czynami – autentycznej wierności głoszonym ideałom.

M

istrzostwo zawodowe Jubilatki dla wielu stanowi wzór i drogowskaz we własnej wędrówce po meandrach nauczycielskiej profesji. Od nauczyciela w wiejskiej szkole (o czym nigdy nie zapomina i zawsze chęt- nie opowiada) po Belweder i profesurę – któż nie chciałby podążyć takim szlakiem? Jubilatka chętnie pomoże, wskaże możliwości i ograniczenia, potowarzyszy we wspólnej drodze.

E

mpatia bowiem stanowi Jej kolejną niezbywalną cechę. I chociaż cza- sami stara się ją ukryć pod ironicznym uśmiechem, lekko złośliwą uwagą czy niecierpliwym gestem, to wiedz, że gdy nadejdzie godzina próby, stanie przy tobie murem.

K

olejne cechy, epitety mnożą się i wylewają na klawiaturę. Niestety, Kochana Irenko, sama jesteś sobie winna, że nie przeczytasz dalszego ciągu. Nie nazywasz się bowiem Konstantynopolitańczykowianeczka ani Grzegorz Brzęczyszczykiewicz. Jesteś Adamek, Irena Adamek, przed którą chylę czoła z wdzięcznością za wszystko, co dzięki Tobie stało się moim udziałem! Nie znajduję wystarczających słów, w które mogłabym ubrać wszystkie swoje myśli i uczucia. Poprzestanę więc na prostym i najszczer- szym dziękuję! Ad multos annos, Pani Profesor! Ad multos annos, Irenko!

(32)

(33)

Uniwersytet Opolski

Wielce Szanowna Jubilatka prof. dr hab. Irena Adamek

Każdy Jubileusz to czas refleksji nad tym, czego dokonaliśmy, jaki pozosta- wiliśmy po sobie ślad. Pani Profesor posiada imponujący dorobek naukowy i naukowo-dydaktyczny, który znalazł uznanie w wielu publikacjach naukowych, naukowo-metodycznych, redakcji prac zbiorowych. Twórczość naukowa ma szczególną wartość, gdyż charakteryzuje się integracją nauki z doświadczeniami praktycznymi.

Pani Profesor jest uznanym autorem innowacyjnych koncepcji teoretyczno-dydaktycznych. W podejmowanych działaniach urzeczywistnia Jubilatka idee rozwijania badań edukacyjnych na rzecz postępu i nowator- stwa pedagogicznego. Szczególnie ważne są Twoje osiągnięcia w zakresie twórczego spojrzenia na dobro dziecka w kształceniu i wychowaniu.

Działalność naukowa i organizatorska ma kluczowe znaczenie dla rozwoju i integracji środowisk naukowych zajmujących się aspektami badań nad uczniem i nauczycielem pedagogiki wczesnoszkolnej.

Twoja bogata biografia naukowa, dydaktyczna i organizacyjna dowodzi, że można sprostać wyzwaniom współczesnej pedagogii wczesnoszkolnej oraz zachodzącym zmianom społecznym, politycznym i kulturowym.

Jubilatka jest istotną postacią w polskiej pedagogice wczesnoszkolnej.

Charakteryzuje Ją zdolność do wnikliwych badań, solidnie uzasadnionych analiz i interpretacji zjawisk zachodzących w kształceniu i wychowaniu. Na

(34)

działalność Jubilatki składają się znaczące badania empiryczne, oryginalne rozprawy teoretyczne i metodyczne, liczne artykuły, pozycje zwarte pod redakcją oraz organizowane konferencje międzynarodowe i ogólnokrajowe.

Pani Profesor budzi niekwestionowane wysokie uznanie dla twórczych osiągnięć w pedagogice. Prowadzone przez Szanowną Jubilatkę prace naukowo-badawcze ukierunkowane są na poszukiwania idące w kierunku budowania teoretycznych i praktycznych podstaw pedagogiki wczesnoszkolnej.

Bogata twórczość Pani Profesor stanowi zjawisko osobliwe, cechuje się bowiem oryginalnością i autentycznością. Wnosi do edukacji elementarnej nowe wartości, pomysły, jest również siłą inspirującą studentów i pracowni- ków do podejmowania badań i poszukiwań twórczych rozwiązań praktycznych w edukacji wczesnoszkolnej. Głębokie zakorzenienie w humanistyce, wartościach, w dziecku, cieszenie się ze spraw drobnych i ciepło oraz radość i uśmiech to kolejne cechy Twojej osobowości.

Szanowna Jubilatko, najserdeczniej z głębi serca życzę Ci długich lat w zdrowiu, satysfakcji z podejmowanych zadań i problemów naukowych.

Niech Twoja mądrość, imponująca aktywność, bogate doświadczenie życio- we nadal owocują wartościami i twórczymi działaniami.

Składam podziękowania za możliwość uczestniczenia w wielu spotka- niach naukowych i prywatnych, na których zawsze spotykałam życzliwość w pokonywaniu trudności naukowych.

Droga Irenko, życzę Ci długich lat aktywności naukowej i zawodowej, sił twórczych z realizacji nowych projektów, optymizmu, radości i zdrowia na każdy dzień.

(35)

Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej

Pani Profesor dr hab. Irena Adamek

Rozpoczynając w październiku 2004 r. kadencję dziekana Wydziału Huma- nistyczno-Społecznego Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku- -Białej, zetknąłem się z różnymi problemami organizacyjno-naukowymi,

które od samego początku zaczęły mnie przygniatać swoją wagą i rozmia- rami. Wydział, powstały osiem lat wcześniej, należało doprowadzić do sensownego rozwoju i zrównoważyć z pozostałymi jednostkami uczelni, posiadającymi utrwaloną pozycję w miejscowym środowisku akademickim.

Ówczesny rektor prof. dr hab. Marek Trombski, mając określoną ambitną wizję nowoczesnej szkoły wyższej, liczył na realne wsparcie doświadczo- nych profesorów, którzy by zainicjowali i zbudowali od podstaw aktywne środowisko naukowe oparte na młodych pracownikach związanych z zie- mią beskidzką. Do nich należała bez wątpienia pani prof. Irena Adamek, która z wielkim zaangażowaniem przyjęła propozycję profesjonalnego przeorganizowania istniejącej od kilku lat tutejszej Katedry Pedagogiki.

Jako doświadczony dydaktyk, mając ośmioletnią praktykę pedagogicz- ną w charakterze nauczyciela szkoły podstawowej, dwuletnie doradztwo metodyczne w kuratorium i ponad trzydziestoletnią praktykę nauczyciela akademickiego w Wyższej Szkole Pedagogicznej, a potem w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, mimo swoich zobowiązań badawczych i kie- rowniczych w organizacji nauki macierzystej uczelni, postanowiła pomóc nowo tworzącemu się bielskiemu pedagogicznemu środowisku akademic- kiemu, nie szczędząc sił ani swojego cennego czasu. Jej takt i pracowitość relatywnie w krótkim czasie przyniosły wymierne osiągnięcia.

(36)

Jubileusz Pani Profesor jest okazją, by z perspektywy spojrzeć na Jej dokonania w różnych dziedzinach: w nauce, dydaktyce, reformach systemu edukacji, organizowaniu życia uniwersyteckiego oraz popularyzowaniu kreatywnej osobowości współczesnego nauczyciela.

Wśród polskich pedagogów jest Pani znaną i cenioną specjalistką z zakresu teleologii pedagogicznej, pedeutologii, wiedzy o dziecku, wiedzy o środkach, formach i metodach kształcenia, a także o projektowaniu, planowaniu i ewaluacji edukacji, zaangażowaną w przemiany polskiego systemu zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej, zarówno w postaci badań naukowych, jak i ich wdrażania w różnych formach we współczesnej rze- czywistości edukacyjnej.

Jej droga w karierze akademickiej nie była ani prosta, ani łatwa. Ukoń- czywszy studia pedagogiczne w Krakowie, najpierw zaczęła od kilkuletniej praktyki w szkolnictwie podstawowym, następnie swoje doświadcze- nia edukacyjne postanowiła skonfrontować w krakowskim środowisku akademickim, gdzie uzyskała stopień doktora nauk pedagogicznych na podstawie rozprawy pt. Zapobieganie niepowodzeniom w nauce uczniów klasy I szkoły wiejskiej, napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Jana Kulpy (rec.: prof. dr hab. Tadeusz Wróbel i doc. dr hab. Jan Dyner). Wzboga- cając i rozszerzając swoje zainteresowania o zagraniczne doświadczenia, stopień naukowy doktora habilitowanego uzyskała na podstawie zna- czącego dorobku badawczego oraz monografii pt. Przygotowanie dzieci do szkoły w warunkach rozwijającego się wychowania przedszkolnego na ziemiach polskich (druga połowa XIX wieku do 1918 roku) (rec.: prof. dr hab.

Stanisław Palka, prof. dr hab. Ryszard Więckowski i prof. dr hab. Czesław Majorek), a tytuł profesora nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej umocnił Jej pozycję w międzynarodowym środowisku naukowym. W latach 1996–1998 w Uniwersytecie Pedago- gicznym im. M.P. Dragomanowa w Kijowie prowadziła wykłady dla nauczycieli z zakresu swojej specjalizacji i metodologii badań, podobnie w uniwersytetach słowackich. W 2008 r. podjęła współpracę z Centralą Polskich Szkół Dokształcających (USA), w ramach której prowadzi regu- larne zajęcia praktyczne oraz warsztaty dla nauczycieli szkół polonijnych pracujących w przedszkolu i klasach I–III (głównie w obszarze Nowy

(37)

Jork, New Jersey i Chicago), bierze czynny udział w Zjazdach Nauczycieli Polonijnych i Komitetów Rodzicielskich (Teksas, Boston i Nowy Jork), a pani prezes CPSD Dorota Andraka napisała i obroniła doktorat pod Jej kierunkiem w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Świadczy to o Jej otwartości i kreatywności.

Z opinią Pani Profesor liczą się wszystkie środowiska edukacyjne. Od ponad 20 lat jest recenzentem Ministerstwa Edukacji Narodowej podręcz- ników, programów i środków dydaktycznych (wykonała recenzje kilkudzie- sięciu podręczników oraz kilkunastu programów i środków dydaktycznych).

Jej wkład w rozwój kształcenia dzieci i nauczycieli wiązał się także z refor- mami sytemu oświaty w Polsce: w 1961 r. (ośmioletnia szkoła podstawowa), w 1999 r. (sześcioletnia szkoła podstawowa ) i w 2017 r. (powrót do ośmio- letniej szkoły podstawowej), wszystkie tego typu inicjatywy przez Nią były monitorowane, badane, oceniane oraz wdrażane do praktyki.

Dorobek naukowy prof. dr hab. Ireny Adamek obejmuje ponad 170 publikacji, w tym dziewięć monografii autorskich, trzy skrypty dla studen- tów oraz artykuły i rozprawy opublikowane w wydawnictwach naukowych i metodycznych w kraju i zagranicą. Jej badania dotyczą zagadnień z zakresu:

1. dydaktyki ogólnej, edukacji zintegrowanej – odniesienia do kształcenia dzieci i nauczycieli (zob. np.: Metody i formy wspierania uczniów w ucze- niu się – 2007; Pedagogika wczesnoszkolna. Kluczowe problemy – 2016;

Podstawy edukacji wczesnoszkolnej – 1997, 2000; Praktyka rozwojowa w wychowaniu małego dziecka – 1996, 1998; Rozwiązywanie problemów przez dzieci – 1995, 1998);

2. pedeutologii – kształcenie nauczycieli szczebla propedeutycznego w zakresie kompetencji niezbędnych do realizacji założeń reformy (zob.

np.: Umiejętności dydaktyczne nauczyciela klas I–III szkoły podstawowej (stan oraz próby ich kształtowania) – 1989);

3. badań źródłowych dotyczących przemian edukacji na przełomie XIX i XX w. (zob. np.: Przygotowanie dzieci do szkoły w warunkach rozwija- jącego się wychowania przedszkolnego na ziemiach polskich (druga połowa XIX wieku do 1918 rok) – 1999, 2000);

4. ocen i ewaluacji programów wychowania przedszkolnego i kształce- nia zintegrowanego (zob. np.: Programy kształcenia zintegrowanego

(38)

a standardy ich konstruowania – 2005; Teoretyczne i praktyczne podstawy konstruowania programów szkolnych – 2007).

Pod Jej redakcją oraz we współautorstwie ukazało się ponadto kilkana- ście monografii naukowych w kraju i zagranicą. Zdecydowana większość publikacji dotyczy problematyki pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej, ostatnie zaś tego typu prace dotyczą kompetencji kreatywnie czyn- nych nauczycieli (zob. wydane wspólnie z prof. J. Bałahowicz: Kompetencje kreatywne nauczyciela wczesnej edukacji – 2013; a także z J. Bałachowicz, M. Krasuską-Betiuk i A. Olechowską: Kreatywność jako wymiar profesjo- nalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji – 2017).

Dokładne omówienie Jej osiągnięć naukowych pozostawię kolegom pedagogom, którzy z właściwą sobie dokładnością i precyzyjnością je przedstawią oraz przeanalizują. Niemniej jednak przegląd całego dorobku naukowego Jubilatki nie pozostawia żadnych wątpliwości co do tego, e jest to dorobek poważny, dojrzały, nowatorski, świadczący zarówno o Jej wnik- liwości badawczej, jak i o ambitnym podejmowaniu problemów trudnych.

Jej twórczość naukowa charakteryzuje się erudycją, gruntowną znajomością tła kulturowego i rzeczywistości opisywanych zjawisk.

Udziałem Pani Profesor było także aktywne uczestnictwo w 145 krajo- wych i zagranicznych konferencjach, sympozjach i warsztatach naukowych.

Ponadto w latach 1999–2002 kierowała dwoma grantami finansowanymi przez MEN na realizację dwusemestralnego autorskiego programu Kształ- cenie zintegrowane w klasach I–III, dającego profesjonalne kwalifikacje, które uzyskało 250 czynnych nauczycieli. Poza tym przez kilka lat w szkołach województwa krakowskiego realizowano program autorski Edukacja zin- tegrowana, który stanowił element przeprowadzanej reformy oświatowej w Polsce. W swojej długoletniej pracy zawodowej Pani Profesor była współ- twórcą wielu programów kształcenia nauczycieli ze specjalizacją pedagogika wczesnoszkolna, a także programów i sylabusów przedmiotowych.

Pani Profesor pracowała w krakowskim oddziale Komisji Nauk Peda- gogicznych PAN, której przewodniczyła w latach 2006–2014, w latach 2006–2012 była członkiem National Association for the Education of Young Children z siedzibą w Waszyngtonie, aktualnie jest członkiem w Zespole Edukacji Elementarnej przy PAN w Warszawie.