• Nie Znaleziono Wyników

Wkład Jego Eminencji Księdza kardynała Józefa Glempa do nauki prawa rzymskiego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Wkład Jego Eminencji Księdza kardynała Józefa Glempa do nauki prawa rzymskiego"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

Antoni Dębiński

Wkład Jego Eminencji Księdza

kardynała Józefa Glempa do nauki

prawa rzymskiego

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 47/3-4, 203-208

(2)

P ra w o K a n o n ic z n e 47 (2 0 0 4 ) n r 3-4

KS. A N T O N I D Ę B IŃ S K I K a to lic k i U n iw e rs y te t L u b elsk i

WKŁAD JEGO EMINENCJI KSIĘDZA KARDYNAŁA JÓZEFA

GLEMPA DO NAUKI PRAWA RZYMSKIEGO1

D o r o b e k p isa rs k i ks. P ry m a sa J ó z e fa G le m p a o b e jm u je p ra c e n a u k o w e d o ty ­ czące ró ż n y ch a s p e k tó w p o r z ą d k u ju ry d y c z n eg o w K o ście le , w y p o w ied zi d o ty czące p ro b le m ó w życia sp o łe c z n e g o i te o lo g ii o ra z liczn e w y s tą p ie n ia n a k o n fe re n c ja c h , sy m p o z ja ch n au k o w y ch , te k s ty w y k ła d ó w i w y g łoszonych od czy tó w . N ie m o ż n a ta k ż e p o m in ą ć p u b lik o w an y c h p rz e z ró ż n e c za so p ism a w y pow iedzi, k tó r e z a w ie ra ­ ją m yśli g łę b o k ie i w ażk ie . J e d n a k z ra cji n a p o w ie rz o n e m i z a d a n ie , w sw oim w y­ s tą p ie n iu c h ciałb y m sk o n c e n tro w a ć się je d y n ie n a z a g a d n ie n iu w k ła d u J e g o E m i­ n e n cji k a rd y n a ła J ó z e fa G le m p a d o n a u k i i n a u c z a n ia p ra w a rzy m sk ieg o . Tak o k re ś la ją c cel w y s tą p ien ia ch ciałb y m sk u p ić się n a d b a d a n ia m i o d n o ś n ie d o fikcji p ra w n e j (I), k tó r e , w tra k c ie stu d ió w w W ieczn y m M ieście p o d ją ł ks. J ó z e f G le m p a n a s tę p n ie p rz e d s ta w ić Je g o w k ła d d o n a u c z a n ia p ra w a rzy m sk ieg o , g łów nie p o ­ p rz e z c h ara k te ry s ty k ę o p u b lik o w a n e g o p rz e z n ieg o „L e x ic u lu m p ra w a rzy m sk ie - g o ” (H ).

I. P ra w o rzy m sk ie, je d n o z n ajw ażn iejsz y ch o sią g n ię ć s ta ro ży tn o śc i, z ajm u je szczeg ó ln e m ie jsc e w d z ie jac h cyw ilizacji e u ro p e js k ie j. Trzy d zied zin y k u ltu ry a n ­ ty czn ej - p isa ł H e n ry k K u p isze w sk i (1927-1994), p r o f e s o r U n iw e rs y te tu W arsz aw ­ sk ieg o i A k a d e m ii T eologii K a to lic k ie j, p ierw szy a m b a s a d o r I I I R P p rz y S tolicy A p o s to lsk ie j - w yw arły szc zeg ó ln y w pływ n a fo rm o w a n ie się d u c h o w eg o i k u ltu r a l­ n e g o o b licza E u ro p y . Są n im i filo z o fia g re c k a n a js ze rze j u jm o w a n a , c h rz e śc ija ń ­ stw o i p ra w o rzy m sk ie 2. Is to tn ie , p ra w o rzym skie je s t je d n y m ze s k ła d n ik ó w k u ltu ­ ry an ty czn ej, k tó r e n a trw a łe w eszło do o g ó ln o lu d z k ie g o d z ie d zic tw a k u ltu ra ln e g o .

1 K om u n ik at wygłoszony n a ko n fe ren cji naukow ej zorganizow anej z okazji 25-tej rocznicy sakry biskupiej ks. k ard y n ała Jó zefa G lm pa, Prym asa Polski ’’B iskup jak o p a ­ sterz p o śró d swego ludu. W ątki zaangażow ania pasterskiego księdza Prym asa Józefa G le m p a ” w U niw ersytecie K ardynała S tefan W yszyńskiego 19 kw ietnia 2004 r.

(3)

W ie le lu d ó w sta ro ży tn y ch w n io sło w k ła d w rozw ój k u ltu ro w y lu d zk o ści, ż a d e n z n ic h je d n a k n ie przy czy n ił się do ro z w o ju p ra w a w ta k im s to p n iu ja k R z y m ia n ie ; byli o n i z n a k o m ity m i p ra w n ik a m i. „P ra w n icy rzym scy byli a rty s ta m i w tw o rz e n iu p ra w a ” - tra fn ie k o n s ta to w a ł n ie m ie c k i ro m a n is ta L e o p o ld W e n g e r (1 874-1953)3.

R o zw ó j p ra w a rzy m sk ieg o , co sta n o w i fe n o m e n w h is to rii k u ltu ry , zjaw isk o w y­ ją tk o w e , n ie zak o ń c zy ł się z chw ilą, k ied y p a ń stw o i fo rm a c ja s p o łe c z n o -e k o n o ­ m ic z n a, k tó r e w ytw orzyły to p ra w o , leg ły w g ru z a c h . R zy m sk ie in sty tu cje i n o rm y p ra w n e p rz e ję te z o sta ły p rz e z in n e system y p ra w n e . P o u p a d k u Im p e r iu m R o m a ­ n u m p ra w o rzym skie tw ó rc z o w pły w ało ta k n a tw o rz e n ie p ra w a w p a ń s tw a c h E u ­ ro p y ś re d n io w iec zn e j, ja k i n a sy stem y p ra w n e św ia ta w s p ó łc z esn e g o . O d b y w ało się to p rz e z re c e p c ję w ścisłym te g o sło w a z n a c z e n iu , to je s t p rz e z u z n aw a n ie w n ie k tó ry c h p a ń s tw a c h m o cy o b o w ią zu jąc e j p ra w a rz y m sk ieg o - z z a s a d y ja k o n o rm y p o siłk o w e j - lu b p rz e z ta k z w an ą re c e p c ję d o k try n a ln ą , d o k o n y w a n ą p rz e z w y k ształco n y ch n a p ra w ie rzy m sk im p ra w n ik ó w .

O ż y w o tn o ści tra d y c ji ro m an isty c z n e j w h isto ry czn y m ro z w o ju p ra w a o d ś r e ­ d n io w iec za p o czasy w sp ó łc z e sn e św iadczyć m o ż e o b e c n o ś ć z ac z e rp n ię ty c h z p r a ­ w a rz y m sk ieg o z a s a d i re g u ł w p ra k ty c e p ra w n icz e j. P rz e d e w szystkim p e łn iły o n e fu n k c ję p o d s ta w ak sjo lo g iczn y ch , n a k tó ry c h w in n o być o p a r te p ra w o d aw stw o . N aw iązy w an o d o n ic h p rz y o p ra co w y w an iu p o sz c ze g ó ln y c h ro z w ią z a ń p ra w n y ch i insty tu cji, tr a k tu ją c je w tym z a k re s ie ja k o g o to w e in s tru m e n ta riu m te c h n ic z n e , z k tó re g o k o rz y sta ć m o ż n a p rz y tw o rz e n iu p ra w a . J e d n o c z e ś n ie stan o w iły o n e i n a d a l sta n o w ią stały i isto tn y e le m e n t re to ry k i p ra w n icz ej. Ju ry s p ru d e n c ja rzy m ­ ska, sz czeg ó ln ie ta o k r e s u k lasy czn eg o , o d z n a c z a ją c a się w ysokim p o z io m e m n a ­ u k ow ym i b o g a ty m p iśm ie n n ic tw e m w y k szta łc iła m e to d ę p ra w n ic z e g o m y ślen ia, a rg u m e n ta c ji, p re cy z y jn ą i j a s n ą te rm in o lo g ię o ra z sfo rm u ło w a ła w iele z a s a d i p o ­ działów , k tó r e są w y k o rzystyw ane do dziś p rz e z n a u k ę p ra w a.

P ra w o rzy m sk ie o d d z ia ły w ało n a ro zw ó j p ra w a , k tó ry m p o słu g iw a ł się K o śció ł. Z o s ta ł o n z a ło ż o n y i w p ierw szy c h s tu le c ia c h ro z w ija ł się w ra m a c h p a ń s tw a rz y m sk ie g o . K o ś c ió ł b u d o w a ł sw ój p o r z ą d e k ju ry d y czn y się g a ją c do p ra w a rz y m ­ sk ie g o , p r z e d e w szy stk im w z a k re s ie te rm in o lo g ii, z a s a d p ra w n y c h i te c h n ik le g i­ slacyjnych. N a js z e rs z e o d d z ia ły w a n ie p ra w a rz y m sk ie g o n a p ra w o k o ś c ie ln e n a ­ s tą p iło w ś re d n io w ie c z u , co w r e z u lta c ie d o p ro w a d z iło d o te g o , że K o ś ció ł p rz y ją ł p ra w o rzy m sk ie ja k o ź ró d ło p o m o c n ic z e i u z u p e łn ia ją c e 4. S tą d te ż w w ie k a c h

3 Por. L. W enger L., D ie Q u ellen röm ischen R echts, W iedeń 1953, s. 7; S. R iccobo- no„ L a g iurisprudenza classica com e fa tto re di evoluzione nel d iritto ro m an o , w: Scrit- ti in o n o re di C. F errini, s. 25. Szerzej n a tem a t znaczenia i w artości praw a rzymskiego p. W. Litewski, Podstaw ow e w artości praw a rzym skiego, K raków 2001.

4 A. Van H ove, P ro leg o m en a ad codicem iuris canonici, wyd. II, M echliniae-R om ae 1945, s. 461-466.

(4)

ś re d n ic h p o w s ta io n a w e t a d a g iu m : E cc le sia vivit lege R o m a n a - „ K o śc ió i żyje p r a ­ w e m rz y m s k im ” 5.

J e d n ą z in sty tu c ji sto so w an y ch w p ra w ie cyw ilnym i k a n o n ic z n y m , k tó re j k o r z e ­ n ie się g ają p ra w a rz y m sk ieg o je s t fikcja p ra w n a . Z g o d n ie z p o d rę cz n ik o w y m u ję ­ c iem p o le g a o n a n a p rz y ję c iu p rz e z p ra w o d aw cę , d la słu szn ej racji, f a k tu n ie is tn ie ­ ją c eg o , z a istn ie jąc y i zw iąz a n ie z tym o k re ślo n y c h sk u tk ó w p ra w n y ch w o d n ie s ie ­ n iu ty lk o d o fak tó w , k tó r e są m o żliw e do z a is tn ie n ia 6. Z a g a d n ie n ie m o d g ry w a ją ­ cych d u ż ą ro lę w p ra w ie rzy m sk im fikcji p ra w n y ch , a bliżej p ro b le m e m ich e w o lu ­ cji, z a ją ł się ks. J ó z e f G le m p , k ied y w W ieczn y m M ieśc ie n a T ybrem ro z p o c z ą ł s tu ­ d ia k a n o n is ty c z n e i ro m a n is ty c z n e 7.

J a k ie p o d sta w o w e p rz e s ła n k i i cele p rzy św ieca ły p o sz u k iw a n io m ro m an isty c z- nym ks. J ó z e fa G le m p a ? W s p o s ó b n a jb a rd z ie j la p id a rn y o d p o w ia d a n a to p y tan ie p la n o p u b lik o w a n e j w R z y m ie p ra c y n t. ew o lu cji k o n c e p c ji fikcji p ra w n e j8. I ta k A u to r z g o d n ie z n a jle p szy m i p ra w id ła m i m e to d o lo g ic z n y m i n a jp ie rw p rz e d s ta w ił m e to d ę sto so w a n ia fikcji w p ra w ie rzy m sk im a n a s tę p n ie p o ję c ie łac iń sk ieg o t e r ­ m in u fingere (p rzy jm o w ać) w e d łu g ź ró d e ł lite ra c k ic h , g łó w n ie te k s tó w r e to ró w i g ra m a ty k ó w rzy m sk ich . O d te r m in u fin g ere b o w iem p o c h o d z i łac iń sk i w y ra z fic tio D a le j, o m ó w ił z n a c z e n ie i z a s to s o w a n ie te g o w y ra z u w te k s ta c h p ra w n y ch , p rz e d e w szystkim w w y p o w ie d zia ch p ra w n ik ó w o k r e s u k lasy czn eg o .

P ra w o rz y m s k ie p o d le g a ło p r z e o b r a ż e n io m n a p r z e s tr z e n i k ilk u stu le c i, p r z e ­ c h o d z ą c ró ż n e fazy ro z w o ju - o d o k r e s u a rc h a ic z n e g o p o p r z e z k lasy cz n y aż do sc h y łk o w e g o . J e d n a k n a w e t w p o s z c z e g ó ln y c h e ta p a c h ro z w o jo w y ch n ie było p ra w e m „ je d n y m ” , sta n o w ią c y m je d n o lity i u p o rz ą d k o w a n y sy ste m . J u ry s p ru - d e n c ja rz y m s k a, p ró c z w ie lu in n y c h p o d z ia łó w ro z ró ż n ia ła ta k ż e ró ż n e h is to ry c z ­ n e w a rstw y o b o w ią z u ją c e g o p ra w a : itis civile - iu s g e n tiu m - iu s h o n o r a r iu m , k t ó ­ re p o w s ta w a ły i ro z w ija ły się w s k u te k p r z e m ia n s p o łe c z n o -u s tro jo w y c h w s t a r o ­ ży tn y m R z y m ie .

5 L ite ratu rę n a tem a t związków pom iędzy p raw em kanonicznym i p raw em rzymskim zestaw ia. A. D ębiński, Z astosow anie praw a rzym skiego w edług d e k retalu Intellexim us pap ieża Lucjusza III, w: E cclesia e t status. S tudia in h o n o re m prof. Jo sep h i Krukow ski, L ublin 2004, s. 325 nn.

6 A. B erger, E ncyclopedic D ictionary o f R o m an Law , P h ilad elp h ia 1953, s. v. fictio, s. 470; W. Litewski, Słownik encyklopedyczny praw a rzymskiego, K raków 1998, s. v. fic­ tio, s. 97.

7 Ks. J. G lem p odbywał studia n a W ydziale „praw o b o jg a” w Papieskim U niw ersyte­ cie L ateran eń sk im w latach 1958-1964. W czasie pobytu w Rzym ie odbył także studia ro taln e zakończone uzyskaniem w 1964 r. dyplom u „adw okata R oty R zym skiej”.

8 J. G lem p, D e evolutione conceptus fictionis iuris - a legislationibus Orientis A n tiq u i usque a d saeculum X V III), mps, R o m ae 1964; p raca ta zo stała o b ro n io n a z w ynikiem „m agna cum lau d e ” . W nieco skróconej w ersji p raca zo stała w ydrukow ana w języku ła ­ cińskim pt. D e conceptu fictionis iuris apud R om anos, R o m ae 1974.

(5)

S to so w n ie do te g o p o d z ia iu w k o le jn y c h p a ra g ra fa c h sw ojej ro z p ra w y ks. G le m p , w o p a rc iu o m a te ria ! źró d ło w y p rz e d sta w i! k o n s tru k c je ró ż n y ch fikcji z a ­ w a rty ch w p o szc ze g ó ln y c h u sta w a c h tw o rz ąc y ch w a rstw ę z w an ą ius civile, (fictiones in iure Q u iritiu m , p o stlim in iu m , fic tio legis C om elaie, fic tio n ib u s in legibus,, d a tis ”, lex rogata,, de im perio V espasiani", q u a e d a m fic tio n is in sen a tu sc o n su ltis) a n a s tę p ­ n ie w p ra w ie p re to rs k im (ius h o n o ra riu m ), sk u p ia ją c sw oją u w ag ę n a s k a rg ac h z e le m e n te m fikcji (actiones fic tic ia e ). D a le j zo stały p rz e d s ta w io n e z as to s o w an ie fikcji w ju ry s p ru d e n c ji rzy m sk iej, w u sta w o d a w stw ie J u s ty n ia n a i in n y ch cesarzy rzy m sk ich . R o z w a ż a n ia z am y k a o m ó w ie n ie w sp ó łc z esn y c h dyskusji o fikcji w p r a ­ w ie rzy m sk im . A le ta k o p isa n y p ro b le m b ad aw c zy cel b a d a n c h a ra k te ry z u je go w y­ so ce asp ek ty w n ie. P o d d a ją c ró ż n e te k s ty ź ró d ło w e a n alizo m sem an ty czn y m i p raw n y m A u to r n ie tra c ił w o c z u k w estii b a rd z ie j o g ó ln y ch , zam y k ający ch się w p y ta n iu o fu n k c je i z n a c z e n ie sto so w an y c h w p ra w ie fikcji p raw n ej.

W p ra w ie rzy m sk im zaw sze był o b e c n y p o s tu la t z g o d n o śc i p ra w a z z a s a d a m i słu szn o ści (aequitas) i d o b ra (b o n u m ), co n a jb a rd z ie j d o b itn ie o d d a je z n a n a i o ry ­ g in a ln a w y p o w ied ź w y b itn e g o ju ry sty z o k re s u k lasy czn eg o D o m ic ju sz a U lp ia n a , k tó ry stw ierd ził, że „ p ra w o je s t sz tu k ą sto so w a n ia te g o , co d o b re i s łu s z n e ” - ius est ars b o n i et a eq u i (U lp ia n , D . 1,1,1 pr. ). T en p o s tu la t słu szn o ść, sp raw ied liw o ści, d o b ra w p ra w ie był ta k ż e re aliz o w a n y - co w y k azu je w sw ojej p ra c y ks. J ó z e f G le m p - z a p o m o c ą fikcji p ra w n y ch . Ic h z a s to s o w a n ie m ia ło n a c e lu w yw o łan ie sk u tk ó w p ra w n y ch , k tó r e b ez n ic h n ie m o g ły b y m ie ć m ie jsc a. Z a ich p o m o c ą , k ie ­ dy b r a k było ja k ic h k o lw ie k p o d s ta w w p ra w ie cyw ilnym , p r e to r u d z ie la ł o c h ro n y p ro c eso w ej tym ro sz c z e n io m , k tó r e w e d łu g je g o o c e n y n a ta k ą o c h ro n ę z as łu g iw a ­ ły. P o p rz e z tw ó rc ze k re o w a n ie ty ch fikcji p r e to r n ie ty lk o ła g o d z ił d a w n e, su ro w e p ra w o cyw ilne ale n o w a to rs k o p rzy czy n iał się do ro z w o ju w arstw y p ra w a o k re ś la ­ n e g o ja k o p ra w o słu sz n e - ius a e q u u m .

II. K s. J ó z e f G le m p n ie ty lk o p ro w a d z ił b a d a n ia n a u k o w e zw ień c zo n e ty tu łe m d o k to ra o b o jg a p ra w a (d o k to r in utro q u e iuris)9. P o o d b y c ie stu d ió w i p o w ro c ie do k ra ju , w łączył się w p ro c e s n a u c z a n ia te g o p r z e d m io tu p o d e jm u ją c z a ję c ia n a W y­ dziale P ra w a K a n o n ic z n e g o A k a d e m ii T eologii K a to lic k ie j10.

9 Szerzej n a tem a t zw iązku pom iędzy studiam i w zakresie praw a rzymskiego i k a n o ­ nicznego w średniow ieczu zob. H . K urtscheid, D e utrisu sq u e iuris studio saec. X III, w: A cta congressus in te rn atio n ale iuridici, t. II, R o m ae 1935, s. 311 п.; P. L eg en d re, Le dro it rom ain, m odele et langage. D e la signification de l’U tru m q u e lus, w: E tu d es d ’h i­ stoire du d ro it canonique déd iées à G. Le Bras, t. II, Paris 1965, s. 914 пп.; G. E rm ini, lu s com m une e u tru m q u e ius, w: A cta congressus in te rn atio n ale iuridici, t. II, R om ae 1935, s. 503 nn.

10 Ks. Jó z e f G lem p prow adzi! ćwiczenia z praw a rzymskiego w K ated rze Praw a R zym skiego W ydziału P raw a K anonicznego w latach 1968-1978; J. Z abłocki, Praw o rzymskie n a W ydziale Praw a K anonicznego A k ad em ii Teologii K atolickiej w W arsza­

(6)

G o d z i się p rz y p o m n ie ć w ty m m iejscu , że ja k o d yscyplina n a u k o w a p ra w o rzy m sk ie było je d n y m z p o d sta w o w y c h p rz e d m io tó w u p ra w ia n y c h o d p o c z ą tk u is t­ n ie n ia u n iw e rs y te tu ja k o in sty tu c ji n a u k o w ej. P ierw szy b o w iem u n iw e rs y te t z a ło ­ żo n y p o d k o n ie c X I w. w B o lo n ii, g d zie w y k ła d a ł I rn e riu s (ok. 1070-1130), w ybitny u c zo n y , tw ó rc a szkoły g lo sa to ró w , w isto cie był sz k o łą p ra w a , w k tó re j n a u c z a n o p ra w a rz y m sk ieg o o ra z p ra w a k a n o n ic z n e g o , p o d ó w c z a s d w ó ch p o w sze ch n y c h i d o m in u ją cy c h sy stem ó w p ra w n y c h w e u ro p e js k ie j n a u c e p ra w a . S tu d ia o b u tych dyscyplin, p ra w a rz y m sk ieg o i p ra w a k a n o n ic z n e g o , odb y w ały się w ty ch sam y ch o śro d k a c h u n iw e rsy tec k ic h ; p rz e d m io ty te b a rd z o c z ę sto były w y k ła d a n e p rz e z ty ch sam y ch p ro fe s o ró w d la ty c h sa m y ch s tu d e n tó w . N a d to m e to d y u p ra w ia n ia ty ch n a u k były p o d o b n e . G lo sa ja k o m e to d a n a u c z a n ia i in te r p r e ta c ji te k s tu , o d p o ł. X I I w. z o s ta ła z a s to s o w a n a w k a n o n is ty c e . S k o rzy stali z n iej d e k rety śc i ( a u to ­ rzy p r a c d o ty czący ch D ekretu G ra cja n a ) i d e k re ta liś c i (a u to rz y p r a c d otyczących D ekret a lów Grzegorza I X ) . A b s o lw en c i stu d ió w p ra w n icz y ch o p u sz c za li u n iw e rsy ­ t e t z ty tu łe m d o k to r a in utro q u e iure. W k o n se k w e n c ji k a ż d y k a n o n is ta sta w a ł się le g istą - z n aw c ą p ra w a rzy m sk ie g o , p o d o b n ie ja k k ażd y le g is ta był z n aw c ą p ra w a k a n o n ic z n e g o . O sy m b io zie p ra w a k a n o n ic z n e g o i rz y m sk ie g o św iadczyła p o w ta ­ rz a n a w ś re d n io w ie c z u m ak sy m a: S in e ca n o n ib u s le g ista e p a ru m valent, ca n o n ista e sine lege n ih il - „L eg iści b ez [zn ajo m o ści] k a n o n ó w z n a c z ą n iew ie le, k a n o n iś c i (bez [zn ajo m o ści] u s ta w (tj. p ra w a rzy m sk ie g o ) n ie z n a c z ą n ic ”.

P o z n a n ie p ra w a rzy m sk ieg o , ta k ż e w s p ó łc z e śn ie o d g ry w a w a ż n ą ro lę w p r o c e ­ sie k s z ta łc e n ia h u m a n isty c z n e g o , sz czeg ó ln ie z aś d la p o d e jm u ją c y c h s tu d ia p ra w ­ n icze i k a n o n is ty c z n e . N ie m o ż n a n ie z g o d zić się z o p in ią fra n c u sk ie g o h isto ry k a p ra w a J e a n a G a u d e m e ta (1908-2001), k tó ry p isa ł, „że jeśli h is to ria je s t p ra w d z i­ w ym la b o ra to riu m n a u k h u m an isty c zn y c h , to h is to ria R z y m u je s t szc zeg ó ln ą (u p rzy w ile jo w an ą ) d o m e n ą p ra w n ik ó w ”11 Is to tn ie , d z ie je p ra w a rzy m sk ieg o , d z ię ­ k i sto su n k o w o o b s z e rn e m u i d o b rz e u d o k u m e n to w a n e m u m a te ria ło w i ź ró d ło w e ­ m u , sta n o w ią fascy n u jący te r e n o b se rw a cji z ło ż o n e g o p r o c e s u z m ia n sy ste m u p ra w n e g o , jak im p o d le g a ł o n w s k u te k p rz e o b r a ż e ń g o sp o d a rcz y c h , sp o łe cz n y c h o ra z k u ltu ra ln y c h n a p rz e s trz e n i p rz e sz ło je d n e g o ty siąc le c ia h is to rii R z y m u .

P o d e jm u ją c z a ję c ie w A k a d e m ii T eologii K a to lic k ie j, ks. J. G le m p p rz y g o to w a ł L e x ic u lu m p ra w a rz y m sk ie g o 12. J e s t to , ja k czy tam y w p o d ty tu le p racy , w y b ó r „ te k ­ stó w łaciń sk ich z tłu m a c z e n ie m p o lsk im i o b ja ś n ie n ie m ” . Z g o d n ie z in fo rm a c ją

wie, w: Sem el D eo dedicatum . Księga pam iątkow a dedykow ana ks. prof. J. K atow skie­ m u, W arszawa 2004, s. 676.

11 [...] si l ’histoire est le véritable laboratoire des sciences hum aines, celle de R o m e est le dom aine privilégié du juriste", L ab eo 1-2, 1955-1956, s. 72.

12 J. G lem p, L exiculum praw a rzymskiego. W ybór tekstów łacińskich tłum aczeniem polskim i objaśnieniam i. W arszaw a 1974.

(7)

z a w a rtą w e w s tę p ie z b ió r te k s tó w p ra w a rz y m sk ieg o „ m a siużyć p r z e d e w szystkim do ćw iczeń n a W y d ziale P ra w a K a n o n ic z n e g o w A k a d e m ii T eologii K ato lic k ie j w W arsz a w ie ”13. T en s to su n k o w o o b sz e rn y z b ió r s k ła d a się z d w ó ch części. P ie rw ­ sza (s. 9-53) o b e jm u je te k s ty ź ró d ło w e p rz e d s ta w ia ją c e h isto ry cz n y rozw ój p ra w a rzy m sk ieg o . A u to r z am ie śc ił te k s ty p rz e d s ta w ia ją c e ró ż n e fo rm y u sta w o d a w stw a rzy m sk ieg o (m . in. leges, p leb isc ita , sena tu co n su lta , e d ic tu m p e r p e tu u m c o n stitu tio ­ n es im era to ru m ). N a s tę p n ie o m ó w ił w a żn ie jsze u rz ę d y (m a g istra tu ry ) rzym skie o k re s u re p u b lik a ń s k ie g o o ra z sylw etki n ajw ażn ie jszy ch ju ry stó w . D ru g a część L e - x ic u lu m (s. 55-213) z a w ie ra te k s ty ź ró d ło w e p rz e d s ta w ia ją c e w a żn ie jsze in sty tu cje rzy m sk ieg o p ra w a p ry w a tn e g o : o so b o w eg o , ro d z in n e g o i m a łż e ń sk ie g o , rz e c z o w e ­ go, z o b o w iąz ań , sp a d k o w e g o o ra z p ro c e so w e g o . A u to r p rz e tłu m a c z y ł fra g m e n ty te k s tó w ź ró d ło w y ch , u s ta w (lex d e im perio Vespasiani, lex m u n ic ip ii Salpensani, SC de m e n se A u g u s to ), e d y k tu p re to rs k ie g o , U stwy X I I tablic, R egule Ulpiani, P auli Sentantiae, In sty tu c ji G ains, In sty tu c ji lu styn a iń sk ich , D gestów , K o d e ksu Justyn ia n a o ra z K o d e ksu Teodozjańskiego p rz e d sta w ia ją c y c h p o d sta w o w e in sty tu c je i z asad y p ra w a rzy m sk ieg o . Z b ió r te k s tó w z o s ta ł u ło żo n y , co s ta n o w iło p o d ó w c za s p e w n e n o v u m , w e d łu g h a se ł, a n ie d z ia łó w p ra w a . Z e s ta w io n e te k s ty zo sta ły o p a trz o n e n a języ k p o lsk i i o b ja ś n ie n ia m i. Tak p rz y g o to w a n y z b ió r służył w ie lu p o k o le n io m n ie ty lk o s tu d e n tó w p ra w a k a n o n ic z n e g o w W arszaw ie, ale ta k ż e in n y ch w y d ziałó w p ra w n y ch w Polsce.

K o ń c z ą c ch ciałb y m p rz y w o łać słow a c y to w an e g o ju ż w cześn iej H e n ry k a K u p i- szew skiego, k tó ry w je d n y m ze sw oich a rty k u łó w p ra w o rzy m sk ie n a zw a ł „ ź ró d łe m in sp irac ji w ieczn ie żyw ej”14. J a k o isto tn y e le m e n t n a sz ej cyw ilizacji łaciń sk iej je s t o n o ta k ż e d la w sp ó łc z e sn y c h in sp iru ją c y m p rz e d m io te m re fle k sji. P o p rz e z sw oje p u b lik a c je , w ich n u rt, w p isa ł się ta k ż e Je g o E m in e n c ja K a rd y n a ł J ó z e f G le m p .

13 Tamże, s. 5.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Warto w tym miejscu dodać, że mimo pomocy materialnej i organizacyjnej udzielanej przez podmioty federacji (np. rząd Moskwy, organizacje nacjonali- styczne) czy też werbalnego

Do czynników, które zadecydowały w dużej mierze o wzroście aktywów w fundu­ szach inwestycyjnych w 2006 roku zaliczyć można: niezwykle korzystną ko­ niunkturę na

Inne dekrety zawarte w omawianej części zbioru synodalne- go erygują sanktuarium (nr 8) i muzeum (nr 10) oraz centrum edukacyjne (nr 14) i radio archidiecezjalne (nr

tu rą pom ocniczą. W idać tutaj w yraźną tendencję do doko­ nan ia syntezy wszystkich pozytyw nych osiągnięć m etody katechetycznej poprzednich okresów. Dlatego

Naśla­ dując Piaseckiego, przejmował i wady jego, jak: chwytanie się za głowę; naśladując Komorowskiego, stawał ukośnie do publicz­ ności, ale poznała się na

Słusznie twierdzą, że to na dworach pierwszych książąt normańskich był nim skald północny, a za jego wzorem później pieśniarz ruski; imię jed­ nego

chicznego między widzem a dramatem oraz między czytelnikiem a powieścią. Zdaniem jego, czytelnik powieści wyczuwa nieustannie dystans psychiczny między sobą a

those associated with H and D are eliminated via the mappings provided by the constitutive relations (see also [22]), possibly supplemented by relations following from