Remigiusz Sobański
Wspomnienie o prof. P. A. d’Avack
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 26/3-4, 213-216
K O M U N I K A T Y
P r a w o K a n o n ic z n e 26 (1983) n r 3—4 K S. R E M IG IU S Z S O B A Ń S K I W S P O M N IE N IE O P R O F . P. A. D ’A V A C K 1 D o szła do n a s w ia d o m o ś ć o ś m ie rc i p ro f. P . A. d ’A v a c k a . J a k o j e d n a z c e n tr a ln y c h p o s ta c i w sp ó łc z e s n e j k a n o n is ty k i p o z o s ta je w ż y w e j p a m ię c i u c z o n y c h p o ls k ic h , z k tó r y m i u tr z y m y w a ł b o g a te i p r z y ja c ie l s k ie k o n ta k ty .W r. 1956 p ro f. d ’A v a c k p rz e n ió s ł się z F lo r e n c ji do R zy m u . K ro k t e n o z n a c z a ł coś w ię c e j n iż ty lk o z m ia n ę u n iw e r s y te tu . S ta l się w t e d y je d y n y m ty t u l a r n y m p ro f e s o re m p r a w a k a n o n ic z n e g o n a w y d z ia ła c h p r a w a w ło s k ic h u n iw e r s y te tó w p a ń s tw o w y c h . P rz e d p rz e jś c ie m d o R z y m u w y k ła d a ł p ra w o k o ś c ie ln e — p o d o b n ie ja k in n i k a n o n iś c i n a u n iw e r s y te ta c h p a ń s tw o w y c h — łą c z n ie z p r a w e m w y z n a n io w y m . J u ż ja k o p ro f e s o r w e F lo r e n c ji d ’A v a c k u c z e s tn ic z y ł w d y s k u s ji n a t e m a t z a g a d n ie ń m e to d o lo g ic z n y c h k a n o n is ty k i, ja k a ro z w in ę ła się w I t a l i i po w p r o w a d z e n iu w r. 1936 p r a w a k a n o n ic z n e g o ja k o p rz e d m io tu f a k u lta ty w n e g o n a w y d z ia ły p ra w a . J a k w ia d o m o , z a ry s o w a ły się w ó w czas d w a s ta n o w is k a . W ed le je d n e g o — m a ją c e g o sw ego p o r t e - p a r o l e w A. C. J e m o lo 2 — w y k ła d p r a w a w y z n a n io w e g o (d iritto e c c le sia s tic o ) w in ie n o b e jm o w a ć z a ró w n o p ra w o w y z n a n io w e (p a ń s tw o w e ) ja k i p r a w o k o ś c ie ln e . D a łb y o n p o d s ta w o w ą z n a jo m o ś ć p r a w a k o śc ie ln e g o , k t ó r ą s tu d e n c i m o g lib y p o g łę b ić w r a m a c h s p e c ja liz a c ji p rz y k a te d r z e p r a w a k a n o n ic z n e g o z a jm u ją c e j się p rz e d e w s z y s tk im e g z eg ezą te k s tó w . O d m ie n n y p o g lą d r e p r e z e n to w a n y g łó w n ie p rz e z V. D el G iu d ic e 3 — s trz e g ł a u to n o m ii o b y d w u n a u k , re z e r w u ją c k a te d r o m p r a w a w y z n a n io w eg o p ra w o w y z n a n io w e i p r z y z n a ją c c a ło ść w y k ła d u p r a w a k o ś c ie l n e g o k a te d r o m p r a w a k o śc ie ln e g o . O b e jm u ją c k a te d r ę p r a w a k a n o n ic z n e g o s t a n ą ł w ię c d ’A v a c k w o b e c p ro b le m u , czy m a to b y ć k a te d r a s p e c ja lis ty c z n a , k tó r e j w y k ła d y z a k ła d a ją ju ż f u n d a m e n ta ln e w p r o w a d z e n ie w p r o b le m a ty k ę p r a w n ą K o śc io ła , czy te ż m a o b ją ć c a ło ś ć k s z ta łc e n ia k a n o n is ty c z n e g o re a liz o w a n e g o n a w y d z ia ła c h p ra w a . 1 P ie t r o A g o stin o d ’A v a c k , u r . 1905 w R z y m ie , d r p ra w a , d r p r a w a k a n o n ic z n e g o , p ro f e s o r k o le jn o n a u n iw e r s y te ta c h w F e r r a r z e , F lo r e n c ji i R z y m ie , p re z e s C o n so c ia tio I n t e r n a t io n a li s S tu d io I u r is C a n o n ic i p ro m o v e n d o w la t a c h 1973— 1980, p re z e s h o n o ro w y o d 1980, z m a r ł w R z y m ie 6. 6. 1982.
2 I n s e g n a m e n to d e l „ d ir itto e c c le sia s tic o ” e d e l „ d ir itto c a n o n ic o ”, II D ir. eccl. 48 (1973) 177— 180.
3 P e r lo s tu d io d e l d ir itto c a n o n ic o n e lle u n iv e r s itä ita lia n e , w : S tu - d i in o n e re d i F. S c a d u to , F ir e n z e 1936, I, 227—238.
214 Komunikaty [2] K o n c e p c ja A. C. J e m o 1 o b y ła d la d ’A v a c k a n ie do p rz y ję c ia , n ie s z a n o w a ła b o w ie m a u to n o m ii n a u k i w ła ś c iw e j im m e to d o lo g ii. Ł ą c z e n ie w y k ła d u p r a w a w y z n a n io w e g o i k o śc ie ln e g o w je d n e j oso b ie p o w o d u je — z d a n ie m d ’A v a c k a — z a p o z n a n ie o ry g in a ln e g o i sp e c y fic z n eg o c h a r a k t e r u p r a w a k o śc ie ln e g o .
B liższe b y ło p ro f. d ’A v a c k s ta n o w is k o V. D e l G i u d i c e, n ie m n ie j je d n a k n a s u w a ło on o s z e re g w ą tp liw o ś c i n a t u r y p r a k ty c z n e j. R a m y c z a so w e n ie p o z w a la ją b o w ie m d a ć s tu d e n to m p r a w a , p o z b a w io n y m p rz y g o to w a n ia teo lo g ic z n e g o , k o m p le tn e j, p a n o ra m ic z n e j w iz ji p r a w a k o śc ie ln e g o , o d k r y w a ją c e j jeg o d u c h a i sp e c y fik ę . Z a m ia s t p o g łę b io n e j p e n e tr a c ji s t r u k t u r p r a w n y c h K o śc io ła , ic h m e c h a n iz m ó w i te le o lo g ii, o b d a r z y łb y ic h t a k i w y k ła d s e r ią m n e m o te c h n ic z n y c h w ia d o m o ś c i, s k a z a n y c h n a z a p o m n ie n ie i n ie z d o ln y c h k s z ta łto w a ć f o r m a c ję p ra w n ic z ą . G o d z i się p o d k re ś lić , że n a u c z a n ie p r a w a k a n o n ic z n e g o n a w y d z ia ła c h p r a w a m ia ło n ie ty le słu ż y ć c e lo m p r a k ty c z n y m (ja k to z d a n ie m d ’A v a c k a — m a m ie js c e n a w y d z ia ła c h p r a w a k a n o n ic z n e g o u n iw e r s y te t ó w k o śc ie ln y c h ), lecz s ta n o w ić is to tn y e le m e n t f o r m a c ji p r a w n e j, n ie o d z o w n y w k r a j u o k u lt u r z e i t r a d y c ji k a to lic k ie j. N ie a k c e p tu ją c ż a d n e j z p ro p o n o w a n y c h o p c ji d ’A v a c k o p ra c o w a ł w ła s n y p r o g r a m s tu d iu m p r a w a k o śc ie ln e g o n a w y d z ia ła c h p r a w a . P o k ilk u w s tę p n y c h p r a c a c h 4 p rz e d ło ż y ł sw o je p ro p o z y c je w w y d a n y m w r . 1956 C orso d i D ir itto C a n o n ico , p o d w u d z ie s tu c z te re c h la t a c h w y d a n y m w n o w y m o p ra c o w a n iu ja k o T r a tta to d i D iritto C a n o n ic o s. P o s tu lu je w n im p o d z ie lić w y k ła d p r a w a k o śc ie ln e g o n a d w ie części, o g ó ln ą i szczeg ó ło w ą. P ie r w s z a to m n ie j lu b b a r d z ie j s y n te ty c z n y , a le zaw sz e k o m p le tn y i o r g a n ic z n y t r a k t a t o p o d s ta w a c h i f u n d a m e n t a l n y c h c e c h a c h c h a r a k te r y s ty c z n y c h s y s te m u p ra w n e g o K o śc io ła , u ja w n ia ją c y rd z e ń i c z y n n ik i k s z ta łt u ją c e fe n o m e n p r a w a k o śc ie ln e g o w e w s z y s tk ic h jego ro z g a łę z ie n ia c h i in s ty tu c ja c h . C h o d z i n ie o n a g r o m a d z e n ie w ia d o m o ś c i, lecz o w p ro w a d z e n ie w k li m a t p r a w a , o o r i e n ta c ję w jeg o z a ło ż e n ia c h d e o n to lo g ic z n y c h , o w g lą d w m e c h a n iz m y r z ą d z ą c e ty m p r a w e m i o ż y w ia ją c e je. T ę część o g ó ln ą d z ie li a u to r — ta k ż e w w y d a n y m w r. 1980 T r a tta to — n a d z ia ł p o św ię c o n y s p o jr z e n iu n a w e w n ę tr z n ą p ro b le m a ty k ę p r a w n ą K o śc io ła (ius p u b lic u m ec -
c le s ia s tic u m in te r n u m ) o ra z n a d z ia ł n a ś w ie tla ją c y fe n o m e n p r a w n y
K o śc io ła z p u n k tu w id z e n ia jeg o r e la c ji do in n y c h sp o łe c z n o śc i (iu s
p u b lic u m e c c le s ia s tic u m e x te r n u m ) .
4 C o n s id e r a zio n i s u a lc u n e p e c u lia r itä d e ll’o r d in a m e n to g iu rid ico ,
A rc h . D ir. Eccl. 5 (1943) 123— 142; 305— 350; C o n sid e r a zio n i su lla ą u e s tio -
n e m e to d o lo g ic a n e llo s tu d io d e l d ir itto ca n o n ico , II D ir. eccl. 54 (1943)
157— 173; 229— 236; L ’in s e g n a m e n to d e l d ir itto c a n o n ico n e lla U n iv e r -
s itä d i Ś ta to , R iv is ta ita l. p e r le sc ie n z e g iu r. 8 (1955— 1956) 57—87.
5 M ila n o 1980 D zieło to re c e n z u ję w P ra w o k a n . 24 (1981) n r 3— 4, 291— 295. P o r. ta k ż e R. S o b a ń s k i , K a n o n is tik a ls th e o lo g is c h e W is s e n s c h a ft. E in ig e B e m e r k u n g e n z u „ T r a tta to d i D iritto C a n o n ic o ” v o n P. A . d ’A v a c k , A rc h iv f. k a h . K ir c h e n r e c h t 148 (1979) 447— 457.
[3] Komunikaty 215
W d ru g ie j części w y k ła d u A u to r p ro p o n u je m o n o g ra fic z n e z a ję c ie się w y b r a n y m i in s ty tu c ja m i p r a w a k o śc ie ln e g o , ta k im i, k tó r e w y d a ją się b a r d z ie j in te r e s u ją c e lu b c h a r a k te r y s ty c z n e . N ie n a le ż y p rz y ty m o g r a n ic z a ć się do ic h a s p e k tó w h is to ry c z n y c h i n o rm a ty w n y c h , lecz u j a w n ić w e w n ę tr z n ą is to tę o ra z ra tio in s titu tio n is . Z a szczeg ó ln ie w a ż n e u w a ż a d ’A v a c k w y k a z a n ie , ja k w e r y f i k u ją się w p o sz c z e g ó ln y c h in s ty tu c ja c h p o d s ta w o w e z a ło ż e n ia i c e c h y c h a r a k te r y s ty c z n e p r a w a k o ście ln e g o , n a ś w ie tlo n e w p ie r w s z e j części w y k ła d u .
P ro p o z y c je p ro g r a m o w e p ro f. d ’A v a c k p r z e d s ta w ia m tu sz e rz e j n iż b y teg o w y m a g a ły r a m y n e k ro lo g u . A le w ła ś n ie o n e d o w o d zą o g ro m n e j a te n c ji A u to r a w o b e c p r a w a k o śc ie ln e g o . B y ł n im z a fa s c y n o w a n y i — ja k s a m w y z n a ł — u p r a w ia ł k a n o n is ty k ę z in te lle tto d ’a m o r e 6. C h c ia ł fe n o m e n e m p r a w n y m K o śc io ła p rz y k u ć u w a g ę ś w ia ta p ra w n ic z e g o , u w a ża ją c , że w n ik n ię c ie w e ń p o g łę b ia f o r m a c ję in te le k t u a ln ą i k u l t u r a l n ą p ra w n ik ó w , z a ró w n o w ie rz ą c y c h , ja k i n ie w ie rz ą c y c h . T e n , b a rd z o o so b isty , s to s u n e k do p r a w a k o śc ie ln e g o , o b ja w ił się w p rz e m ó w ie n ia c h P ro f e s o ra , sz c zeg ó ln ie z aś z a z n a c z a się w J e g o p o d rę c z n ik a c h , p i s a n y c h w sp o só b n ie z w y k le k la r o w n y i p o c h ła n ia ją c y u w a g ę c z y te ln ik a . D z ie ła i d z ia ła ln o ś ć p ro f. d ’A v a c k d a ją n a m p r z y k ła d z a a n g a ż o w a n ia u czo n eg o w p o z y c ję i ro z w ó j k u lty w o w a n e j d y s c y p lin y n a u k o w e j.. J a k ż e b y ł d a le k i od ty p u p ra c o w n ik ó w n a u k i u p a tr u ją c y c h s w o ją m i sję w p r a c y p r o w a d z o n e j w p r z y g o to w a n y c h im , g o to w y c h r a m a c h , w ś ró d k tó r y c h w y k o n u ją z le c o n e im o b o w ią z k i d y d a k ty c z n e i w z b o g a c a ją n a u k ę sw o im i p rz y c z y n k a m i! R e p re z e n to w a ł p o k o le n ie p ro f e s o ró w — z w y c z a jn y c h ! — p o c z u w a ją c y c h się do o d p o w ie d z ia ln o śc i z a s y tu a c ję u p r a w ia n e j p rz e z s ie b ie n a u k i — s tą d w ła ś n ie jego p ra c e p r o g ra m o w e i o r g a n iz a c y jn e , s tą d te ż jeg o s k u p ie n ie się n a p ro b le m a ty c e f u n d a m e n ta ln e j, o g ro m n ie w a ż n e j d la o sa d z e n ia n a u k i w k o n te k ś c ie sp o łe c z n y m i a k a d e m ic k im . P ro f. d ’A v a c k p is a ł sw o je p r a c e w ję z y k u w ło s k im i w y r a s t a j ą o n e z w ło s k ie j s y tu a c ji k u ltu r o w e j i u n iw e r s y te c k ie j. N ie u m n ie js z a ją c ich z n a c z e n ia u n iw e rs a ln e g o d la k a n o n is ty k i, tr z e b a je d n a k p o w ied zie ć, że n a u c e ś w ia to w e j p rz y s łu ż y ł się p rz e d e w s z y s tk im in ic ja ty w ą p o w o ła n ia m ię d z y n a ro d o w e g o s to w a r z y s z e n ia d la ro z w o ju n a u k i p r a w a ' k a n o n iczn e g o . M y śl z a ło ż e n ia s to w a r z y s z e n ia z ro d z iła się o c zy w iście w w a r u n k a c h w ło s k ic h i to ty c h , ja k ie is tn ie ją n a w y d z ia ła c h p ra w a . S to w a rz y s z e n ie p r z y b r a ło je d n a k c h a r a k t e r m ię d z y n a ro d o w y n ie ty lk o z n a z w y . J e g o z n a c z e n ie p o le g a g łó w n ie c h y b a n a ty m , że s ta ło się a r e n ą w y m ia n y p o g lą d ó w i tw ó rc z e j k o n f r o n ta c j i ró ż n y c h k ie r u n k ó w k a n o n is ty c z n y c h . D u ż a w ty m z a s łu g a jeg o in i c ja t o r a i p re z e s a p rz e z p ie rw s z e sześć la t, k tó r y c h o c ia ż k o n s e k w e n tn ie i r e p r e z e n ta t y w n i e tk w ił w szk o le w ło s k ie j, to je d n a k w y ró ż n ia ł się o tw a r to ś c ią n a in n e k ie r u n k i i p o d e jm o w a ł z n im i d y s k u s ję . Ż y w o in te r e s o w a ł się r ó w n ie ż
216 Komunikaty ,[4] p r a c a m i p o ls k ic h k o le g ó w , p r z y z n a ją c im p o c z e sn e m ie js c e w p a n o r a m ie w s p ó łc z e s n e j k a n o n is ty k i. N in ie jsz e w s p o m n ie n ie p o ś m ie r tn e z a m k n ie m y p rz y to c z e n ie m w n io sk ó w k o ń c o w y c h , u c h w a lo n y c h z in ic ja ty w y p ro f. d ’A v a c k p rz e z u c z e s t n ik ó w I I I M ię d z y n a ro d o w e g o K o n g re s u P r a w a K a n o n ic z n e g o w P a m - p lo n ie d n ia 15. 10. 1976. K o n g re s z w ra c a w n ic h u w a g ę n a z n a c z e n ie n a u k i p r a w a k a n o n ic z n e g o , szczeg ó ln ie w c z a sa c h o b e c n y c h , k ie d y K o śc ió ł z o s ta je k o n f r o n to w a n y z g łę b o k im i p rz e m ia n a m i d z isie jsz e g o ś w ia t a — z n a c z e n ie n ie ty lk o d la ż y c ia K o śc io ła , lecz ró w n ie ż d la p o s tę p u n a u k i w s p ó łc z e s n e j k u l t u r y p r a w n e j. P o d k r e ś la d a le j z n a c z e n ie n a u k i p r a w a k a n o n ic z n e g o — z a ró w n o w a sp e k c ie h is to ry c z n y m ja k i p r a w a a k tu a ln e g o — d la f o r m a c ji p r a w n ik ó w św ie c k ic h . W n io s k i t e u z a s a d n ia j ą m a n d a t p r z e k a z a n y p rz e z K o n g re s p rz e w o d n ic z ą c e m u s to w a r z y sz e n ia , b y z a b ie g a ł u k o m p e te n tn y c h c z y n n ik ó w p a ń s tw o w y c h i m ię d z y n a ro d o w y c h , k o ś c ie ln y c h i ś w ie c k ic h , o u m o ż liw ie n ie i p o p ie r a n ie n a u k o w e g o o ra z d y d a k ty c z n e g o ro z w o ju s tu d ió w k a n o n is ty c z n y c h . T e m u ro z w o jo w i p ro f. P . A. d ’A v a c k b y ł o d d a n y w sp o só b z a s łu g u ją c y n a w d z ię c z n o ść w s z y s tk ic h , k tó r y m K o śc ió ł i jeg o p ra w o le ż y n a se rc u .
