Deklinacja I, II, III. Przymiotniki I, II, III deklinacji. Ćwiczenia. Deklinacja I, II, III. Przymiotniki I, II, III deklinacji. Ćwiczenia.

(1)

Deklinacja I, II, III. Przymiotniki I, II, III deklinacji. Ćwiczenia.

(2)

Ważne daty

116‑27 p.n.e. – lata życia Marka Terencjusza Warrona, uczonego rzymskiego, autora dzieła gramatycznego i etymologicznego p.t. De lingua Latina

1428‑1498 – okres życia Pomponiusza Letusa, włoskiego humanisty, założyciela Accademii Romana

Scenariusz dla nauczyciela

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

a) formy ﬂeksyjne rzeczowników regularnych deklinacji I - III;

c) formy ﬂeksyjne przymiotników deklinacji I – III,

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

a) odmienia rzeczowniki regularne deklinacji I - III;

c) odmienia przymiotniki deklinacji I–III,

q) potraﬁ korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;

s)dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

14. potraﬁ rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:

a) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym.

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:

5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

budować formy gramatyczne rzeczowników;

rozpoznawać i tłumaczyć w tekście łacińskim rzeczowniki wszystkich deklinacji;

wskazywać co najmniej trzy łacińskie słowa, pochodzące z języka greckiego;

deﬁniować pojęcia: P,AsAs.

Dē linguā La nā

Mozaika z domu fauna w Pompejach, przed 79 r. n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0

Mozaika przedstawiająca tygrysa, IV w. n.e., Villa Romana del Tellaro, Sycylia, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0

Fresk z motywami roślinnymi, przed 79 r. n.e., ogród w domu Menandra W Pompejach, wikimedia.org, domena publiczna

„Ser i szparagi”, fresk z Villa Adrianna w Stabiae, przed 79 r. n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0

As z wizerunkiem Nerona, 66 r. n.e., mennica w Lugdunum, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

Deklinacja I, II, III. Przymiotniki I, II, III deklinacji. Ćwiczenia.

(3)

Źródło Ćwiczenie 1 Ćwiczenie 2

Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu.

Quae animālia amphibia NON sunt?

animālia quae in hortīs nāscuntur.

animālia in aquā, quae in terram interdum exeant.

ea quae in aquā et terrā possunt vīvere.

Notatki Pomponiusza Letusa podczas lektury „De lingua La na” Warrona, 1484 r., Biblioteka Watykanu, digi.vatlib.it, CC BY 3.0

Zestawienie końcówek deklinacji

Rodzaje f m n m f n m n f

Deklinacje I II III IV V

Temat a o spółgł.; i u e Singularis

N.

G.

D.

Acc.

Abl.

V. a ae ae am ā

a us, er, um ī

ō

(4)

um ō

e, er, um różne is

ī em e (ī)

= N. us, u ūs uī, ū um, ū ū us, ū ēs eī eī em ē ēs

Pluralis N.

G.

D.

Acc.

Abl.

V. ae arum is as is ae ī, a orum is os, a is

ī, a ēs, a (ia) um (ium) ibus es, a (ia) ibus

ēs, a (ia) ūs, ua uum

ibus ūs , ua ibus ūs, ua ēs ērum ēbus ēs ēbus ēs

(5)

Kamienna mozaika z Halikarnasu, IV w. n.e.., The Bri sh Museum, Londyn, bri shmuseum.org, CC BY 3.0

Ćwiczenie 3

Przyporządkuj łacińskie słowa do właściwej deklinacji.

polypus, -ī, manūs, manūs, spēs, speī, rāna, -ae, menta, -ae, aes, āeris, argentum, -ī, anas, anatis, cāseus, -ī, tigris, -is, faciēs, facieī, genū, genus, crocodīlus, -ī, as, assis

I

II

III

(6)

IV

V

Ćwiczenie 4

Połącz w pary rzeczowniki z odpowiadającymi im przymiotnikami.

alta, viridī, niger, iūcundā, dextrum, similēs, vīvis turris

animālibus

mentae

faciēs

hippopotame genu

pulte

(7)

Ćwiczenie 5

Wybierz właściwą formę pasującą do opisu gramatycznego:

Ablativus singularis od anas, anatis anate

anatī

Ćwiczenie 6

Nominativus pluralis od animal, animālis n.

animālēs animālia

(8)

Ćwiczenie 7

Genetivus pluralis od urbs, urbis f.

urbium urbum

Ćwiczenie 8

Ablativus pluralis od genu, genus n.

genibus genīs

(9)

Ćwiczenie 9

Accusativus singularis od faciēs, faciēī f.

faciem faciēs

Reguły deklinacyjne dla deklinacji I - V

Rodzaj nijaki liczby pojedynczej i mnogiej:

Nominativus = Accusativus = Vocativus Rodzaj męski, żeński i nijaki, liczba mnoga:

Dativus = Ablativus

Strona z najstarszego manuskryptu „De lingua La na” Warrona, ok. 1100, Florencja, Biblioteca Medicea Laurenziana, wikimedia.org, domena publiczna

(10)

Ćwiczenie 10

Dla jakiego rodzaju obowiązuje zasada deklinacyjna, według której Nominativus, Accusativus i Vocativus obu liczb są takie same?

męskiego żeńskiego nijakiego Ćwiczenie 11

Połącz w pary pojęcia z ich deﬁnicjami.

Puls, As, Dupondius, Amﬁbia ludowa potrawa

rzymska w ciągu całej starożytności.

moneta rzymska wartości dwóch asów.

pojazd, który może poruszać się zarówno po lądzie, jak i po wodzie.

jednostka monetarna rzymska, miedziana.

Słowniki

Słownik pojęć Amﬁbia

(gr.) pojazd kołowy lub gąsienicowy o wodoszczelnym kadłubie, które może poruszać się zarówno po lądzie, jak i po wodzie.

As

jednostka monetarna rzymska, miedziana. Pierwotny ciężki as wagi funta ulegał stopniowym

redukcjom, tak iż za czasów Cycerona była to jednostka drobna, używana przysłowiowo w znaczeniu

„grosik”. Za czasów republiki awers asa był ozdobiony głową Janusa, rewers - dziobem okrętu, za czasów cesarstwa na awersie umieszczano portret panującego, na rewersie przedstawienia różnorodnej treści.

Dupondius

(łac.) moneta rzymska wartości dwóch asów.

Mergus

szlachar, bielaczek lub nurogęś - ptak z rodziny kaczkowatych.

Puls

(11)

Puls

łac. zw. też puticula, papka z roztartych (nie zmielonych) ziaren orkiszu z dodatkiem wody i soli;

ludowa potrawa rzymska w ciągu całej starożytności; z różnymi dodatkami pojawiała się także na zamożniejszych stołach. Później nazywano tak również podobne potrawy z mąki pszennej, prosa itp.

Słownik łacińsko‑polski

Galeria dzieł sztuki

Mozaika z domu fauna w Pompejach, przed 79 r. n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0

Mozaika przedstawiająca tygrysa, IV w. n.e., Villa Romana del Tellaro, Sycylia, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0

 



 



(12)

Bibliograﬁa

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.

O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych, Warszawa 2012.

I. Lewandowski, J. Wikarjak, Elementa sermōnis Latīnī, Warszawa 1983.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.

Fresk z motywami roślinnymi, przed 79 r. n.e., ogród w domu Menandra W Pompejach, wikimedia.org, domena publiczna

„Ser i szparagi”, fresk z Villa Adrianna w Stabiae, przed 79 r. n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0

Kamienna mozaika z Halikarnasu, IV w. n.e.., The Bri sh Museum, Londyn, bri shmuseum.org, CC BY 3.0