Do jakich węglowodorów zaliczymy benzen? 1. Cele lekcji

(1)

Do jakich węglowodorów zaliczymy benzen?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości Uczeń zna:

• pojęcia: węglowodór aromatyczny, sekstet elektronowy, wiązanie zdelokalizowane, reakcja nitrowania, mieszanina nitrująca,

• podstawowe właściwości węglowodorów aromatycznych,

• wzór, właściwości fizyczne i zastosowanie benzenu.

b) Umiejętności Uczeń potrafi:

• omówić budowę cząsteczki benzenu,

• wyjaśnić pojęcie aromatyczności na przykładzie benzenu,

• opisać właściwości chemiczne benzenu za pomocą odpowiednich równań reakcji,

• podać warunki, w jakich benzen ulega reakcji substytucji i addycji,

• zaprojektować doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodór aromatyczny od alifatycznego.

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka, burza mózgów, ilustracyjna – pokaz filmu, praca z całym zespołem, praca w grupach, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Karty do dobieranki, magnesy, karty pracy dla uczniów, telewizor, video, film:- A. Burewicz:

Właściwości benzenu [w]: Otrzymywanie oraz właściwości pierwiastków i związków chemicznych.

Doświadczenia chemiczne. Część III, Studio Filmów Edukacyjnych NAUKA, Warszawa 1995.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Powtórzenie wiadomości o cechach charakterystycznych i budowie węglowodorów nasyconych i nienasyconych – wybranie przez uczniów pracujących w grupach zdań prawdziwych

dotyczących węglowodorów nasyconych (dwie grupy) i węglowodorów nienasyconych (dwie grupy). Zdania te zawarte są w kartach pracy dla grup (załącznik 1).

2. Umieszczenie kart ze zdaniami prawdziwymi na tablicy pod odpowiednimi nazwami:

węglowodory nasycone, węglowodory nienasycone.

3. Określenie budowy i właściwości charakterystycznych dla węglowodorów nasyconych i węglowodorów nienasyconych.

(2)

b) Faza realizacyjna

1. Podanie tematu lekcji i wzoru sumarycznego benzenu.

2. Próba odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie lekcji na podstawie poznanego wzoru benzenu.

3. Rozdanie kart pracy (załącznik 2), których wypełnienie jest zadaniem uczniów podczas projekcji filmu (film można odtworzyć dwukrotnie, tak aby uczniowie mogli dokładnie uzupełnić otrzymane karty pracy).

c) Faza podsumowująca

1. Omówienie wypełnionych kart pracy,

2. Weryfikacja hipotez postawionych przez uczniów na początku lekcji – wspólne uzupełnienie karty pracy (załącznik 3).

5. Bibliografia

3. Litwin M., Styka–Wlazło Sz, Szymońska J., Chemia organiczna. Kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005.

4. A. Burewicz: Właściwości benzenu [w]: Otrzymywanie oraz właściwości pierwiastków i związków chemicznych. Doświadczenia chemiczne. Część III, Studio Filmów Edukacyjnych NAUKA, Warszawa 1995.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia załącznik 1

KARTY PRACY DLA GRUP

KARTA PRACY DLA GRUPY 1

Wybierzcie zdania prawdziwe, opisujące WĘGLOWODORY NASYCONE

NAJPROSTSZYM PRZEDSTAWICIELEM JEST METAN O WZORZE SUMARYCZNYM CH4

PRZEDSTAWICIELEM MOŻE BYĆ ETEN ( ETYLEN) O WZORZE C2H4

I ETYN ( ACETYLEN) O WZORZE C2H2

REAKCJĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ JEST REAKCJA ADDYCJI ( PRZYŁĄCZENIA)

np. H2C=CH2 + Br2 → CH2- CH2

Br Br

(3)

REAKCJĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ JEST REAKCJA SUBSTYTUCJI zachodząca pod wpływem światła

( PODSTAWIENIA) np:

H3C-CH3 + Br2 → CH2- CH3 + HBr Br

ULEGAJĄ REAKCJI POLIMERYZACJI np:

n CH2=CH2 → [-CH2-CH2-]n

ETYLEN POLIETYLEN KARTA PRACY DLA GRUPY 2

Wybierzcie zdania prawdziwe, opisujące WĘGLOWODORY NIENASYCONE

NAJPROSTSZYM PRZEDSTAWICIELEM JEST METAN O WZORZE SUMARYCZNYM CH4

PRZEDSTAWICIELEM MOŻE BYĆ ETEN (ETYLEN) O WZORZE C2H4

I ETYN (ACETYLEN) O WZORZE C2H2

REAKCJĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ JEST REAKCJA ADDYCJI (PRZYŁĄCZENIA)

np. H2C=CH2 + Br2 → CH2- CH2

Br Br

REAKCJĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ JEST REAKCJA SUBSTYTUCJI zachodząca pod wpływem światła

( PODSTAWIENIA) np:

H3C-CH3 + Br2 → CH2- CH3 + HBr Br

ULEGAJĄ REAKCJI POLIMERYZACJI np:

n CH2=CH2 → [-CH2-CH2-]n

ETYLEN POLIETYLEN KARTA PRACY DLA GRUPY 3

Wybierzcie zdania prawdziwe, opisujące WĘGLOWODORY NASYCONE

(4)

ZAWIERAJĄ WYŁĄCZNIE WIĄZANIA POJEDYŃCZE MIĘDZY ATOMAMI WĘGLA - C – C –

ZAWIERAJĄ WIĄZANIE PODWÓJNE LUB POTRÓJNE MIĘDZY ATOMAMI WĘGLA C =C – lub –C ≡ C –

SĄ AKTYWNE CHEMICZNIE

( ODBARWIAJĄ ROZTWÓR KMnO4 i Br2( aq ) )

SĄ BIERNE CHEMICZNIE

NIE ODBARWIAJĄ ROZTWÓRU KMnO4 i Br2( aq )

TWORZĄ SZEREGI HOMOLOGICZNE O WZORACH OGÓLNYCH

CnH2n lub CnH2n-2

TWORZĄ SZEREG HOMOLOGICZNY O WZORZE OGÓLNYM

CnH2n+2

KARTA PRACY DLA GRUPY 4

Wybierzcie zdania prawdziwe, opisujące WĘGLOWODORY NIENASYCONE

ZAWIERAJĄ WYŁĄCZNIE WIĄZANIA POJEDYŃCZE MIĘDZY ATOMAMI WĘGLA - C – C –

ZAWIERAJĄ WIĄZANIE PODWÓJNE LUB POTRÓJNE MIĘDZY ATOMAMI WĘGLA C =C – lub –C ≡ C –

SĄ AKTYWNE CHEMICZNIE

(ODBARWIAJĄ ROZTWÓR KMnO4 i Br2( aq )) SĄ BIERNE CHEMICZNIE

NIE ODBARWIAJĄ ROZTWÓRU KMnO4 i Br2( aq )

TWORZĄ SZEREGI HOMOLOGICZNE O WZORACH OGÓLNYCH

CnH2n lub CnH2n-2

TWORZĄ SZEREG HOMOLOGICZNY O WZORZE OGÓLNYM

CnH2n+2

(5)

Załącznik 2

Podczas projekcji filmu uzupełnij kartę pracy:

BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI BENZENU

WZÓR

SUMARYCZNY

C

6

H

6

WZÓR STRUKTURALNY

WZÓR UPROSZCZONY

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE

WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE

Reakcje spalania

Spalanie całkowite:

Półspalanie:

Spalanie niecałkowite:

(6)

Reakcje addycji

Reakcje substytucji

Reakcje charakterystyczne

NITROWANIA:

SULFONOWANIA:

(7)

Załącznik 3

JAKI CHARAKTER CHEMICZNY MA BENZEN?

Benzenu nie możemy zaliczyć do węglowodorów nasyconych, ponieważ:

Benzenu nie możemy zaliczyć do węglowodorów nienasyconych, ponieważ:

Benzen zaliczamy do arenów (węglowodorów aromatycznych), ponieważ:

b) Zadanie domowe

Ułóż równania reakcji przedstawionych za pomocą schematu, podaj nazwy związków organicznych CaC2 → C2H2 →C6H6 → C6H5Cl

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Zamiast projekcji filmu można przeprowadzić doświadczenia, obrazujące właściwości benzenu. Jednak ze względu na toksyczne właściwości związku obejrzenie filmu wydaje się bardziej uzasadnione.