Z Z A K R E S U P R A W A ADMINISTRACYJNEGO
W/YDAWNICTWO FOD NADZOREM MINISTERSTWA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Zeszyt 8 _________ _____ _________________ Warszawa 1947 r.
POWSZECHNY O B O W IĄZEK WOJSKOWY I Z A S IŁ K I WOJSKOWA
T R E Ś Ć Z E S Z V m ( •:
\ s . y s 0* Str.
1. Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku wojskowym 1
2. Rozporządzenie Ministrów: Spraw Wojskowych, Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z dnia 7 lutego 1959 r. w sprawie wykonania ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r. o powszechnym obowiązku
w o js k o w y m ... ... 27 3. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej w pzrozumieniu z Ministrem Adm inistracji Publicznej
z dnia 21 sierpnia 1945 r. o utworzeniu nowych, o zmianach istniejących dotychczas rejonowych
komend uzupełnień i o ustaleniu ich zasięgu te ry to r ia ln e g o ... 134 4. D e b e t z dnia 18 lipca 1945 r. o pomocy i zasiłkach dla rodzin żołnierzy Wojska Polskiego oraz
dla zdemobilizowanych żołnierzy ... jgg 5. Rozpoiządzenie Ministra AJ.ni óstracji Publicznej wydane w porozumieniu z Ministrami: Obrony
Narodowej, Pracy i Opieki Społecznej oraz Skarbu z dnia 31 października 1945 r. w sprawie wyko
nania dekretu z dnia 18 lipca 1945 r. o pomocy i zasiłkach dla rodzin żołnierzy Wojska Polskiego oraz dla zdemobilizowanych ż o ł n i e r z y ...
6. Rozy ot ząo zenie M inistra Adm inistracji Publicznej wydane w porozumieniu z M inistram i: Obrony Narodowej, Pracy i Opieki Społecznej oraz Skarbu z dnia 31 października 1945 r. w sprawie norm
dziennych zasiłku dla rodzin żołnierzy oraz dla zdemobilizowanych ż o łn ie r z y ... 148 7. Rozporządzenie Ministra Adm inistracji Publicznej z dnia 3 października 1945 r. wydane w oorozu-
mieniu z Ministrem Obrony Narodowej co do załatwiania spraw wojskowych, poruczonych władzom
administracji o g ó ln e j... 14ij
8. S k o r o w id z ... 149
1.
USTAWA
z dnia 9 kwietnia 193S r.
o powszechnym obowiązku wojskowym.
(Dz. U. R. P. z dnia 13 kwietnia 1933 r. N r 25, poz. 220) v/ brzmieniu znowelizowanym dekretem z dnia 19 lu tego 1945 r, o zmianie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 r.
o powszechnym obowiązku wojskowym (Dz. U. R. P.
N r 8, poz. 37).
(W miejsce Ministra Spraw Wewnętrznych wchcdzi obecnie Minister Administracji Publicznej, a na ob
szarze Ziem Odzyskanych — Minister Ziem Odzyska
nych; w miejsce Ministra Spraw Wojskowych — M i
nister Obrony Narodowej; w miejsce M.nistra Wy
znań Religijnych i Oświecenia Publicznego — Minister Ośwaty, jeśli chodzi o sprawy oświatowe, oraz M ini
ster AcŁm'n!stracji Publicznej, a na obszarze Ziem Odzyskanych — M inister Ziem Odzyskanych, jeśli cho
dzi o sprawy wyznaniowe; w 971161506 Ministra Opieki Społecznej — M inister Zdrowia, jeśli chodzi o admi
nistrację zdrowia, oraz Min ster Pracy i Op eki Spo
łecznej, jeśli chodzi o pozostałe sprawy; w miejsce
dowódców okręgów korpusów — dowódcy okręgów wojskowych; w miejsce komend rejonu uzupełnień — rejonowe komendy uzupełnień; w m ejsce organów po_
kej; państwowej — organa M ilic ji Obywatelskiej.
Funkcje wojewódzkiej władzy administracji ogól
nej w m. st. Warszawie i m. Łodzi sprawują Prezy
denci tych miast.
, Przep sy, odrębnie traktujące b. w. m. Odańsk, stały się nieaktualne wobec całkowitego włączenia tego ob
szaru do Rzeczypospolitej.
Nazwy władz, których kompetencje przejęły inne władze, oraz przepisy nieaktualne podano drukiem rozstrzoY—-m
A rt. . ( pieczeń spolitej
P R Z E P IS Y Z Z A K R E S U P R A W A A D M IN IS T R A C Y J N E G O N r 8
dności oraz szkołą wychowania żołnierskie- t obywatelskiego.
|) Siły zbrojne po wsze czasy pozostawać
? pod szczególną opieką Narodu i Państwa.
rt. 2. (1) W skład Sił Zbrojnych wchodzi
■- iko i marynarka wojenna.
2) Wojsko składa sę z jednostek organi- ynych wojska stałego oraz z jednostek mizacyjnych obrony narodowej. Do woj- ,■ zalicza się również jednostki organizacyj-
K o r p u s u O c h r o n y P o g r a n i - i .
3) Marynarka wojenna składa się z jed- tek organizacyjnych sił morskich oraz z jed- :tek organizacyjnych flo ty lli rzecznych.
4) W razie mobilizacji i w czasie wojny zież w przypadkach, gdy tego wymaga in- es obrony Państwa stwierdzony uchwałą ly Ministrów, w skład Sil Zbrojnych mogą
„ść organizacje stosownie do przepisów /.czególnych.
miejsce Korpusu Ochrony Pogranicza wchodzą :nie Wojska Ochrony Pogranicza.
»rt. 3. (1) Kontyngent wojska i marynarki ennej określa akt ustawodawczy.
2) Do kontyngentu nie zalicza się żołnie- powołanych na ćwiczenia lub na przeszko
lę wojskowe.
A rt. 4. Mobilizację zarządza Prezydent Rze- pospolitej na wniosek Rady Ministrów edńawiony przez M i n i s t r a S p r a w o j S k o w yc h .
Art. 5. (1) Władzami wojskowymi właści- mi do spraw uzupełnień Sił Zbrojnych i ad- nistracji rezerw są komendy rejonów uzu- nień podległe d o w ó d c o m o k r ę g ó w r p us ó w (terytorialnym dowódcom rów-
■zędnym).
;2) Rozporządzenie M i n i s t r a S p r a w V oj s k o w y c h w porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W e w n ę t r z n y c h określa terytorialny podział obszaru Państwa rejony uzupełnień oraz ustala zasady współ- - ' ełania k r>rnoT1d rcionów ’'.zupełrneń z wła- . u y . sp> -> ,:h ■ w,u ■ eh z wy-
/ <■ . o> .* ojskowe- (3) M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h okr ośla sposób założenia i prowadzę*
s działa- jskowych _ Zb ,)j i i admi- .. < li m właściwy-
óa '.ułatwia
nia spraw, związanych z wykonywaniem po
wszechnego obowiązku wojskowego są:
a) w kraju — władze administracji ogólnej i organa związków samorządu terytorialnego;
b) za granicą — urzędy konsularne R. P.
(2) Zakres działania i tryb postępowania władz i organów wymienionych w ust. (1) określa rozporządzenie wykonawcze.
(3) Czynności, związane z wykonywaniem powszechnego obowiązku wojskowego, mogą być w miastach — w których czynności władz administracji ogólnej sprawują organy zwią
zków samorządu terytorialnego — przekazane władzom państwowym w drodze rozporządze
nia M i n i s t r a S p r a w W e w n ę t r z n y c h , wydanego w porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W o j s k o w y c h .
R o z d z i a ł 2.
Zakres powszechnego, obowiązku wojskowego.
A rt. 7. (1)Powszechny obowiązek wojskowy obejmuje:
a) obowiązek zgłaszania się do rejestru po
kerowych i obowiązek stawienia się do poboru;
b) obowiązek odbycia w terminie i w spo
sób prawein przepisany służby wojskowej, ij.
zasadniczej służby wojskowej, służby wojsko
wej w rezerwie, służby wojskowej w pospoli
tym ruszeniu, pomocniczej służby wojskowej oraz uzupełniającej służby wojskowej;
c j obowiązek meldunkowy.
(2) Powszechny obowiązek wojskowy nie obejmuje obowiązku wojskowego szczególnego
(obowiązek wojskowy żołnierzy służby staiej, oficerów kontraktowych, oficerów czasu woj
ny, oficerów w stopniach honorowych, żołnie
rzy pełniących służbę na podstawie dobrowol
nego zobowiązania się do służby wojskowej, żołnierzy stanu spoczynku i innych).
.&rt. 8. (1) Powszechnemu obowiązkowi w oj
sk.* emu podlega każdy obywatel polski płci męskiej.
(2) Kobiety podlegają powszechnemu obo
wiązkowi pomocniczej służby wojskowej.
(3) Osoby, które przebywają na obszarze Rzeczypospolitej, jeżeli udowodnią, że są oby
watelami państwa obcego, nie podlegają po
wszechnemu obowiązkowi wojskowemu; mogą być one przyjęte do wojska lub marynarki wo
jennej na własną prośbę na podstawie decyzji M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h , któ
ry określa również zakres ich obowiązku woj
skowego. Przez fa kt służby wojskowej osoby te nie nabywają obywatelstwa polskiego.
(4) Osoby, które przebywają na obszarze Rzeczypospolitej, jeżeli nie udowodnią, że są
Nr 8 P O W S ZE C H N Y O B O W IĄ Z E K W O JS K O W Y I Z A S IŁ K I W O JS K O W E 3
obywatelami państwa obcego, podlegają po
wszechnemu obowiązkowi wojskowemu. Przez fa k t służby wojskowej nie nabywają one oby
watelstwa polskiego; obywatelstwo polskie mo
że jednak być im nadane, chociażby nie uczy
n iły zadość warunkom, przewidzianym w art.
8 pkt. 2, 3, 4 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U.
Pt. P. N r 7, poz, 44), jeżeli odbyły zasadniczą służbę wojskową lub przeszkolenie wojskowe przez czas co najmniej 5 miesięcy.
A rt. 9. Powszechny obowiązek wojskowy mo
że być spełniony tylko osobiście.
A rt. 10. (1) Od powszechnego obowiązku wojskowego wolne są:
a) osoby, uznane za zupełnie niezdolne do służby wojskowej — od chwili uprawomocnie
nia się takiego orzeczeńia;
b) osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami o obywatelstwie polskim udowod
nią fa kt posiadania lub uzyskania obcej przy
należności państwowej — od chwili stwierdze
nia tego faktu przez powiatową władzę admi
nistracji ogólnej lub o ile chodzi o osoby za
mieszkałe stale za granicą przez urząd kon
sularny Pt. P .;
c) osoby wydalone z wojska lub z marynar
k i wojennej, albo wydalone z korpusu oficer
skiego z mocy lub w następstwie wyroku są
dowego — od chwili uprawomocnienia się wy
roku ;
d) osoby wykluczone z korpusu oficerskiego z mocy orzeczenia oficerskiego sądu honoro
wego -— od chwili uprawomocnienia się orze
czenia.
(2) Osoby zwolnione od powszechnego obo
wiązku wojskowego podlegają ponownie te
mu obowiązkowi, jeżeli ustaną okoliczności, które były powodem ich zwolnienia.
A rt. 11. (1) Od powszechnego obowiązku wojskowego mogą być zwolnione osoby, ubie
gające się o uzyskanie obcego obywatelstwa.
(2) Osoby powołane do odbycia czynnej służby wojskowej mogą być zwolnione od po
wszechnego obowiązku wojskowego z tytułu ubiegania się o obce obywatelstwo dopiero po zwolnieniu z tej służby.
(3) O zwolnieniu osób, zamieszkałych w kra
ju lub czasowo przebywających za granicą, rozstrzyga — na podstawie prośby, wniesio
nej do powiatowej władzy administracji ogól
nej, komendant rejonu uzupełnień w porozu
mieniu z powiatową władzą administracji ogól
nej. W razie niedojścia do porozumienia władz powyższych, lub w razie wniesienia odwołania przez stronę, której zwolnienia odmówiono, rozstrzyga ostatecznie o zwolnieniu d o w ó d ca o k r ę g u k o r p u s u (terytorialny do
wódca równorzędny) w porozumieniu z woje
wódzką władzą administracji ogólnej. Prośby o zwolnienie osób, zamieszkałych stale za gra
nicą, rozstrzyga urząd konsularny U. P. na podstawie prośby wniesionej do tego urzędu;
odwołanie od odmownej decyzji rozstrzyga ostatecznie M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h w porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
(4) Odwołanie od odmownej decyzji powinno być wniesione do władzy, która wydała orze
czenie w 1 instancji w terminie zawitym 14 dni cd dnia doręczenia orzeczenia.
(5) Okres czasu, na ja k i może być orze
czone zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego z tytułu ubiegania się o obce oby
watelstwo, ustali rozporządzenie wykonawcze.
(6) M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h w porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W e w n ę t r z n y c h może udzielić z urzędu zwolnienia od powszechnego obowiązku woj
skowego tym osobom lub grupom osób, które uzyskały obce obywatelstwo bez otrzymania zwolnienia w trybie przewidzianym w artykule niniejszym. Przepis tego ustępu stosuje się również do tych, którzy po nabyciu obcego obywatelstwa obywatelstwo to później utracili.
A rt. 12. (1) Obowiązek odbycia służby woj
skowej oraz obowiązek meldunkowy osób, na których ciąży powszechny obowiązek wojsko
wy, gaśnie z końcem tego roku kalendarzo
wego, w którym osoby te kończą 60 lat życia.
(2) W razie mobilizacji i w czasie wojny może M i n i s t e r S p r a w W o j s k o - w yc h powołać do odbycia czynne., służby wojskowej oficerów, na których ciążył po
wszechny obowiązek wojskowy, także po ukoń
czeniu przez nich 60 lat życia, za ich zgodą.
A rt. 13. (1) Od obowiązku odbycia służby wojskowej wolni są obywatele polscy, którzy uzyskali stopień oficerski w armiach lub ma
rynarkach państw oocych, albo też w forma
cjach polskich uznanych przez Państwo Pol
skie, jeżeli nie zostaną uznani za oficerów woj
ska polskiego lub'polskiej marynarki wojennej.
(2) Osoby te mogą być w razie wojny przy
jęte do służby wojskowej w charakterze oehot- mków-szeregowców, w każdym poszczególnym przypadku na podstawie decyzji M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h .
(3) W razie położenia przez wymienione oso
by zasług w obronie Państwa,' może M i n i - s t e r S p r a w W o j s k o w y c h przedsta
wić Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosek o nadane im stopnia oficerskiego, nie wyższego jednak od wykazanego.
A rt 14. (1) Od obowiązku odbycia służby wojskowej wykluczone są z mocy prawa oso
by, skazane sądownie na karę więzienia powy
4 P R Z E P IS Y Z Z A K R E S U P R A W A A D M IN IS T R A C Y J N E G O N r 8
żej 3 lat oraz osoby, co do których sąd zarzą
dził umieszczenie ich w zakładzie dla niepo
prawnych (wykluczenie od służby wojskowej).
(2) Wykluczenie trw a przez okres lat 10, licząc od dnia odcierpienia, przedawnienia lub darowania kary. W razie warunkowego zwol
nienia okres powyższy liczy się od dnia zwol
nienia, jeżeli nie nastąpiło jego odwołanie.
W razie umieszczenia skazanego w zakładzie dla niepoprawnych okres wykluczenia nie koń
czy się przed zwolnieniem z zakładu.
(3) W razie sądowego skazania na karę po
zbawienia wolności powyżej 3 miesięcy za prze
stępstwo, popełnione z niskich pobudek, za zbrodnię stanu, za przestępstwo przeciwko in
teresom zewnętrznym Państwa i stosunkom międzynarodowym lub za zbrodnię albo wystę
pek przeciwko bezpieczeństwu Państwa, tu
dzież w przypadkach, gdy sąd zarządz i umie
szczenie sprawcy w domu pracy przymusowej, .— władza wojskowa mole orzec wykluczenie od służby wojskowej na czas określony nie dłuższy jednak niż 10 lat, licząc od dnia wska
zanego w ust. (2). Jeżeli skazany został umie
szczony w domu pracy przymusowej, okres wykluczenia nie kończy się przed dniem zwol
nienia go z tego domu. .
(4) Po upływie okresu wykluczenia, osoby te podlegają obowiązkowi odbycia służby woj
skowej ; zostają one zależnie od wieku i po
siadanych zdolności do służby wojskowej za
liczone do rezerwy, pospolitego ruszenia lub pomocniczej służby wojskowej, albo też zwol
nione od powszechnego obowiązku wojskowego.
(5) M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h określi w drodze rozporządzenia władze w oj
skowe, właściwe do wydawania orzeczeń w myśl ust. (3), tudzież warunki odbycia przez osoby wykluczone służby wojskowej w czasie woj
ny.
(6) Przepisy artykułu niniejszego odnoszą się również do tych obywateli polskich, podle
gających powszechnemu obowiązkowi wojsko
wemu, którzy skazani zostali przez sądy za
graniczne za czyny, ulegające karze według przepisów ustawodawstwa polskiego.
C Z Ę Ś Ć II.
Rejestracja poborowych.
A rt. 15. (1) Urzędnicy stanu cywilnego i pro
wadzący metryki, a w przypadkach, gdy księgi stanu cywilnego (metrykalne) uległy zniszcze
niu lub zaginięciu, urzędy i instytucje, otrzy
mujące duplikaty tych ksiąg, są obowiązane przesyłać corocznie najpóźniej do dnia 1 lipca zarządom gmin wyciągi z m etryki urodzonych i zmarłych, odnoszące się do osób płci męskiej, które w danym roku kalendarzowym ukończy
ły, ukończą lub ukończyłyby, gdyby żyły, 17 lat życia.
(2) Urzędy i organy, wymienione w ust.
U ), obowiązane są udzielać ponadto wszelkich wyjaśnień, wyciągów i odpisów, potrzebnych przy czynnościach urzędowych, wynikających z ustawy niniejszej lub wydanych na jej pod
stawie przepisów.
(3) W razie nie wykonania obowiązków, w y
nikających z artykułu niniejszego, powiatowa władza administracji ogólnej może zarządzić wykonanie zaniedbanych czynności na koszt winnego.
A rt. 16. Osoby, podlegające powszechemu obowiązkowi wojskowemu, obowiązane są w cią
gu miesiąca września tego roku kalendarzo
wego, w którym ukończyły lub ukończą 17 lat życia, zgłosić się osobiście przed właściwą wła
dzą w dniu przez nią wyznaczonym wraz z po
siadanymi dokumentami, stwierdzającymi toż
samość osoby, celem wciągnięcia ich do reje
stru poborowych (pierwsza rejestracja pobo
rowych) .
A rt. 17. (1) Zgłoszenie do rejestru poboro
wych powinno być dokonane:
a) przez osoby, posiadające w kraju miejsce zamieszkania — w zarządzie gminy miejsca zamieszkania; zgłoszenie tych osób może na
stąpić także pisemnie w sposób, ja k i ustali roz
porządzenie wykonawcze;
b) przez osoby, nie posiadające w kraju m iej
sca zamieszkania — w zarządzie gminy wła
ściwym dla ich miejsca pobytu; w razie zmia
ny miejsca pobytu osoby te obowiązane są ponadto zgłosić się niezwłocznie w zarządzie gminy nowego miejsca pobytu lub zamieszka
nia;
c) przez osoby, które zamieszkują stale po
za granicami Państwa — we właściwym urzę
dzie konsularnym R. P.; zgłoszenie ma nastą
pić osobiście lub pisemnie w sposób, który ustali rozporządzenie wykonawcze. Osoby cza
sowo przebywające p-oza granicami Państwa w czasie, określonym w ąrt. 16 spełniają ten obowiązek pisemnie w zarządzie gminy wła
ściwym dla miejsca ich zamieszkania w kraju.
(2) N a o b s z a r z e g ó r n o ś l ą s k i e j c z ę ś c i w o j e w ó d z t w a ś l ą s k i e g o m o ż e w o j e w o d a u p o w a ż n i ć n a c z e l n i k ó w u r z ę d ó w o k r ę g o w y c h do w y k o n y w a n i a w s z e l k i c h c z y n n o ś c i , z w i ą z a n y c h z r e j e s t r a c j ą p o b o r o w y c h .
(3) Zgłaszający się do rejestru poborowych otrzymują zaświadczenie, stwierdzające dopeł
nienie obowiązku rejestracji; zaświadczenie to powinno być przedstawione przez interesowa
nego na każde żądanie władzy.
A rt. 18. (1) Na podstawie wyciągu m etry
kalnego (art. 15) oraz zgłoszeń do rejestracji
N r 8 P O W S ZE C H N Y O B O W IĄ Z E K W O JS K O W Y I Z A S IŁ K I W O JS K O W E 5
(art. 16), jako też na podstawie wszelkich innvch posiadanych przez władzę danych, za
rządy gmin (naczelnicy urzędów okręgowych) zakładają' rejestry poborowych danego rocz
nika, wciągając do nich nazwiska osób, podle
gających obowiązkowi rejestracji.
(2) Sposób prowadzenia rej estru poborowych przez zarządy gmin (naczelników urzędów okręgowych)' określają zarządzenia M i n i s t r a S p r a w W e w n ę t r z n y e h w po
rozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W o j s k o w y c h , a przez urzędy konsularne II. P.
_ zarządzenia M inistra Spraw Zagranicznych w porozumieniu z M i n i s t r a m i S p r a w W o j s k o w y c h i S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
A rt. 19. (1) Osoby, podlegające powszech
nemu obowiązkowi wojskowemu, które w cią
gu danego roku kalendarzowego ukończyły lub ukończą 20 lat życia, obowiązane są zgłosi;
się w ciągu miesiąca października i listopad?
ponownie we właściwym (art. 11) zarządzie gminy (u naczelnika urzędu okręgowego) w dniu przez ten zarząd wyznaczonym wraz z po- siadanymi dokumentami, stwierdzającymi toż
samość osoby i podać swe miejsce zamieszka nia, a w razie jego braku miejsce pobytu (po
nowna rejestracja poborowych). Osoby, mają
ce w kraju miejsce zamieszkania, mogą zgło
szenie uskutecznić pisemnie w sposób określo
ny rozporządzeniem wykonawczym.
(2) Osoby, zamieszkałe stale za granicą, worne są od obowiązku ponownej rejestracji.
Osoby, która w czasie określonym w u s t ^(1) czasowo tylko przebywają poza granicami I ań- stwa, obowiązane są zgłosić się do ponownej rejestracji w zarządzie gminy (u naczelnika urzędu okręgowego) właściwym dla miejsca ich zamieszkana w kraju. Zgłoszenie może być uskutecznione również pisemnie w sposób określony rozporządzeniem wykonawczym.
(3) Osoby, które uczyniły zadość obowiąz
kowi ponownej rejestracji, otrzymują za
świadczenia; zaświadczenie powinno być przed
stawione przez interesowanego na każde żąda
nie władzy.
A rt. 20. (1) Osoby, które z jakiegokolwiek powodu nie uczyniły zadość obowiązkowi zgło
szenia sie do rejestracji w terminie określo
nym w art. 16 lub 19, obowiązane są spełnić ten obowiązek niezwłocznie po ustaniu prze
szkody.
(2) Dla osób wymienionych w ust. (1) obo
wiązek ten trwa do końca tego roku kalenda
rzowego, w którym kończą 60 lat żjcia.
A rt. 21. (1) Rejestr poborowych, sprawdzo
ny na podstawie ponownej rejestracji poboio- wych, ma być najpóźniej z dniem 1 stycznia następnego roku kalendarzowego po ponownej
rejestracji wyłożony w zarządzie gminy (u na
czelnika urzędu okręgowego) przez przeciąg 2 tygodni do przejrzenia.
(2) O wyłożeniu rejestru poborowych do przejrzenia zawiadamia się mieszkańców gmi
ny w sposób przyjęty w danej miejscowości.
(3) Każdy obywatel ma prąwo żądania wcią
gnięcia do rejestru poborowych osoby pomi
niętej w rejestrze lub też sprostowania m yl
nego wpisu.
A rt. 22. (1) Po upływie terminu określo
nego w art. 21 ust. (1 ):
a) zarzad miejski m. st. Warszawy oraz za
rządy miast wydzielonych z powiatowych zwią
zków samorządowych sporządzają na podsta
wie rejestru poborowych listę poborowych i przesyłają ją powiatowej władzy administra
c ji ogólnej, jeżeli same nie posiadają upraw
nień powiatowej władzy administracji ogólnej, b) zarządy miast niewydzielonych ora^ za^
rządy gmin w ejskich (naczelnicy urzędów o- kręgowych) sporządzają rejestry poborowych w 2 egzemplarzach, przy czym jeden egzem
plarz rejestru poborowych pozostaje w zarzą
dzie gminy (u naczelnika urzędu okręgowego), drugi zaś egzemplarz przesyłają^ powiatowej włr.dzy administracji ogólnej, która na jego podstawie sporządza listę poborowych.
(2) Powiatowa władza administracji ogólnej może przekazać zarządom gmin (naczelnikom urzędów okręgowych) wymienionym w ust.
( i) lit. b) sporządzenie listy poborowych za
miast przesłania drugiego egzemplarza reje- tru poborowych.
(3) Sposób układania i prowadzenia listy poborowych określają zarządzenia M i n i s t r a S p r a w W e w n ę t r z n y c h w porozumie
niu z M i n i s t r e m S p r a w W o j s k o w y c h .
A rt. 23. (1) Lista poborowych powinna być zestawiona najpóźniej do końca marca.
(2) Potrzebne zmiany w liście poborowych przeprowadzają powiatowe władze administra
cji ogólnej wyjąwszy przypadki przewidziane w ustawie niniejszej.
A rt. 24. (1) Koszty związane z założeniem i prowadzeniem rejestru poborowych ponoszą gminy.
(2) Koszty sporządzenia list poborowych oraz potrzebnych do nich skorowidzów podry
wa się:
a) z budżetu gminy w tych przypadkach, gdy w myśl art. 22 ust. (1) i (2) zarząd gmi
ny powołany jest do wykonania tych czyn- ności *
b) ’ z budżetu M i n i s t e r s t w a S p r a w W e w n ę t r z n y c h , gdy czynności te wyko
nyw ają powiatowe władze adm inistracji ogo
6 P R Z F P IS Y Z Z A K R E S U P R A W A A D M IN IS T R A C Y J N E G O
nej. Z tego budżetu pokrywa się również wszel- ke niezbędne wydatki, związane z przygoto
waniem poboru (sporządzenie wykazów), a w szczególności także koszty kancelaryjne urzę
dów i organów wymienionych w art. 15, wy
nikające z wykonania żądań wystosowanych do nich na zasadzie ust. (2) tego przepisu.
(3) Koszty, związane z prowadzeniem reje
stracji za granicą, pokrywa się według zasad określonych przez Ministra Spraw Zagranicz
nych z budżetu tego ministerstwa.
L-IW ł C Z Ę Ś Ć III.
Pobór.
R o z d z i a ł 1.
Przepisy ogólne.
A rt. 25. Trezydent Rzeczypospolitej zarządza corocznie pobór w granicach ustalonego kon
tyngentu.
A rt. 26. Pobór przeprowadza M i tn i s t e r S p r a w W e w n ę t r z n y c h , — a co do osób stale zamieszkałych za granicą — M ini
ster Spraw Zagranicznych w porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
A rt. 27. (1) Pobór w kraju odbywa si_ę co
rocznie między 1 maja a 30 czerwca (pobór główny).
(2) M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h może oznaczyć również inny termin poboru głównego, a to zarówno co do ogółu poboro
wych, jak i poszczególnych ich kategoryj.
(3) O termime poboru głównego władze ad
m inistracji ogólnej zawiadamiają ludność za pomocą obwieszczeń, które należy podać do publicznej wiadomości co najmniej na 2 ty godnie przed rozpoczęciem poboru.
(4) M i n i s t e r S p r a w W e w n ę t r z n y c h może zarządzić również inny, niż okre
ślony w ust. (3) sposób wezwania do poboru ogółu poborowych lub poszczególnych ich ka
tegoryj ; może również zarządzić co do poszcze
gólnych kategoryj poborowych krótszy niż o- kreślony w ust. (3) termin wezwania do po
boru.
A rt. 28. (1) Dla osób, które z jakichkolwiek powodów nie stawiły się do poboru głównego, powiatowa władza administracji ogólnej za
rządza pobór w innym terminie (pobór do
datkowy).
(2) Do poboru dodatkowego i komisji po
borowych, urzędujących w czasie poboru do
datkowego, stosuje się przepisy o poborze głównym i komisjach poborowych urzędują
cych w czasie poboru głównego, jeżeli M i n i
N r 8
s t e r S p r a w W o j s k o w y c h w poro
zumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W e w n ę t r z n y c h i innymi interesowąnymi mi
nistrami w drodze rozporządzenia nie zarządzi inaczej.
A rt. 29. (1) O potrzebie przeprowadzenia poboru za granicą co do osób stale tam zamie
szkałych decyduje M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h , który oznacza również ter
min poboru oraz kraje, w których należy go przeprowadzić.
(2) Sposób przeprowadzania poboru za gra
nicą określa zarządzenie Ministra Spraw Za
granicznych wydane w porozumieniu z M i n i s t r a m i S p r a w W o j s k o w y c h i S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
R o z d z i a ł 2.
Komisje poborowe i rozpoznawcze.
A rt 30. Władzami właściwymi do przepro
wadzenia przeglądu poborowych i orzekania 0 ich zdolności do służby wojskowej są:
a) w kraju — jako władze I instancji ko
misje poborowe, a jako władze I I instancji komisje rozpoznawcze;
b) za granicą — w krajach, które ustali M i
n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h w poro
zumieniu z Ministrami Spraw Zagranicznych i, S p r a w W e w n ę t r z n y c h , — jako wła
dze pierwszej instancji konsularne komisje po
borowe, a jako władze drugiej instancji kon
sularne komisje rozpoznawcze.
A rt. 31. (1) W skład komisji poborowej wcho
dzą:
a) jako przewodniczący:
kierownik powiatowej władzy administracji ogólnej lub wyznaczony przez wojewódzką wła
dzę administracji ogólnej urzędnik referendar- ski administracji s p r a w w e w n ę t r z n y c h , a w miastach, w których funkcje powiatowej władzy admimstracji ogólnej sprawują prezy
denci tych miast — prezydent miasta lub jego zastępca. W miejscowościach, w których czyn
ności poborowe przekazane zostały władzom rządowym w myśl art. 6 ust. 3, przewodniczą
cym komisji poborowej jest kierownik tej wła
dzy lub jego zastępca;
b) jako członkowie:
1) komendant rejonu uzupełnień lub oficer wyznaczony przez d o w ó d c ę.o k r ę g u k o r p u s u (terytorialnego dowódcę równorzędnego);
komendant rejonu uzupełnień lub wyznaczony oficer jest w komisji przedstawicielem wojska 1 marynarki wojennej.
2) lekarz wojskowy wyznaczony przez d o- w ó d c ę o k r ę g u k o r p u s u (terytorialnego dowódcę równorzędnego).
Nr R P O W S Z E C H N Y O B O W IĄ Z E K W O JS K O W Y I Z A S IŁ K I W O JS K O W E 7
3) lekarz powiatowy; jeżeli lekarz powiatowy ri;e może wziąć udziału w komisji poborowej, po
wiatowa władza administracji ogólnej powołuje w jego miejsce lekarza samorządowego lub le
karza, pozostającego w państwowej służbie cy
wilnej w innym dziale administracji państwo
wej, a w razie ich braku lekarza cywilnego wol nopraktykującego,
4) przedstawiciel r a d y p o w i a t o w e j , a w miastach tworzących odrębne powiaty miej skie delegat r a d y m i e j s k i e j .
(2) W razie dokonywania poboru kobiet w miejsce lekarzy, wymienionych w ust. (1) lit. b) pkt. 2) i 3). wchodzą'dwie lekarki, wy
znaczone przez władze, które określi rozporzą
dzenie wykonawcze.
(4) Gminom miejskim oraz powiatowym związkom samorządowym służy w razie prze
prowadzenia na ich obszarze poboru dla gmin innego powiatowego związku samorządowego prawo żądania zwrotu spowodowanych tym wy
datków od właściwego powiatowego związku samorządowego, temu zaś prawo rozłożenia wy
datkowanej kwoty na gminy uczestniczące w po
borze.
(5) Podstawę do obliczenia kw o t_ podlegają
cych zwrotowi lub rozłożeniu, stanowi ilość osob, przedstawionych kom isji poborowej w okresie obrachunkowym.
(6) Wynikające z tytułu powyższych rozli
czeń kwestie sporne rozstrzyga ostatecznie właściwa władza nadzorcza.
(3) Przy przeglądzie poborowych z poszcze
gólnych gmin ma być obecny przełożony gmin}
lub jego zastępca, oraz sołtys z danej gromady w razie przeglądu kobiet ma być ponadto obecną przy poborze przedstawicielka organizacji ko- biecpj, wyznaczona przez powiatową władzę ad
m inistracji ogólnej.
(4) Niestawienie s;ę do komisji poborowej przedstawiciela r a d y p o w i a t o w e j lub de*
legata r a d y m i e j s k i e j nie wpływa na waż
ność czynności komisji.
W nreisce rady pow!atowe! wchodzi powiatowa rada narodowa, a w miejsce rady m ejskiej — m iej
ska rada narodowa. .
A rt. 32. (1) Przepisy co do zakresu działam?
I trybu urzędowania komisji poborowej, tudzież praw i obowiązków jej członków oraz, osób
uczestniczących w jej czynnościach, określi roz
porządzenie wykonawcze.
(2) Przegląd kobiet, stających przed komisja poborową, odbywa s:ę tylko w obecności kobiet lekarek, wchodzących w skład tej komisji, bez udziału pozostałych członków komisji.
A rt. 33. (1) Lokalu, mebli, opału i oświetle
n i , potrzebnych do urzędowania kom isji pobo
rowej, dostarcza gmina, w której odbywa się pobór. Lokal i jego umeblowanie mają odpo
wiadać wymogom, ustalonym przez powiatowe władze administracji ogólnej w porozumieniu z komendantem rejonu uzupełnień i mają byc utrzymane w porządku przez gminę.
(2) Wydatki, połączone z wykonaniem obo
wiązków określonych w ust. (1), pokiywają.
a) w gminach miejskich, wydzielonych z po
wiatowego związku samorządowego — te gmi
ny; . ,
b) w miastach niewydzielonych i w gminach w'ejskich — powiatowe związki samorządowe z prawem rozłożenia wydatkowanej kwoty na gminy uczestniczące w poborze.
(3) Gminy miejskie i wiejskie oraz powia
towe związki samorządowe pokrywają wspom- liane wydatki z ogólnych źródeł dochodowych.
A rt. 34. (1) Powiatowa władza administracji wolnej zaopatruje komisję poborową w środki sanitarne i przyrządy lekarskie, niezbędne dla przeglądu lekarskiego, oraz w przybory pisar
skie i druki, niezbędne do urzędowania. Normy zaopatrzenia w środki sanitarne i przyrządy lekarskie ustala M i n i s t e r O p i e k i S p o ł e c z n e j w porozumieniu z M i n i s t r a m i S p r a w W o j s k o w y c h i S p r a w W o- w n ę t r z n y c h .
(2) Koszty zaopatrzenia w środki sanitarne i przyrządy lekarskie pokrywa się z budżetu M i- n i s t e r s t w a O p i e k i S p o ł e c z n e j .
(3) Koszty zaopatrzenia w przybory pisarskie i w druki pokrywa się z budżetu M i n i s t e r s t w a S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
A rt 35 (1) Kosztv podróży i diety członków komisji i' osób uczestniczących w poborze po
krywa ta władza, która tych członków, bądź te osoby delegowała.
(2) Lekarz cywilny wolhopraktykujący, zastę
pujący lekarza powiatowego, ma prawo do dzien
nego ' wynagrodzenia oraz zwrotu kosztow po
dróży w wysokości, ustalonej przez M i n i s t r a O p i e k i S p o ł e c z n e j w porozumieniu z M i
n i s t r a m i S p r a w W e w n ę t r z n y ch i Skarbu. Należności te pokrywa się z budżetu M i n i s t e r s t w a O p i e k i S p o ł e c z n e j .
A rt. 36. (1) Zadaniem kom isji rozpoznawczej jest ponowne zbadanie:
a) zdolności do służby wojskowej poborowych, jeżeli przy ustalaniu tej zdolności przez komisję poborową nastąpiła różnica zdań pomiędzy człon-
b) zdolności do służby wojskowej poborowych, jeżeli zajdą okoliczności, wskazane w u s ta w ie
niniejszej, uzasadniające konieczność ponow
nego przeglądu;
c) zdolności do pracy mężczyzn członków ro
dziny ubiegających się o odroczeme terminu odbycia zasadniczej służby wojskowej w przy-
8 P R Z E P IS Y Z Z A K R E S U P R A W A A D M IN IS T R A C Y J N E G O N r 8
padku wniesienia odwołania od orzeczenia po
wiatowej władzy administracji ogólnej odma
wiającego odroczenia zasadniczej służby w oj
skowej.
(2) Orzeczenia komisji rozpoznawczej są osta
teczne.
A rt. 37. (1) W skład komisji rozpoznawczej wchodzą:
a) jako przewodniczący:
urzędnik referendarski administracji s p r a w w e w n ę t r z n y c h , wyznaczony przez wo
jewódzką władzę administracji ogólnej, b) jako członkowie:
1) oficer sztabowy, wyznaczony przez d o- w ó d c ę o k r ę g u k o r p u s u (terytorialnego dowódcę równorzędnego); oficer ten jest w ko
m isji przedstawicielem wojska i marynarki wo
jennej;
2) lekarz wojskowy wyznaczony przez d o
w ó d c ę o k r ę g u k o r p u s u (terytorialnego dowódcę równorzędnego);
3) lekarz wyznaczony przez wojewódzką wła
dzę administracji ogólnej;
4) przedstawiciel r a d y w o j e w ó d z k i e j lub s e j m i k u w o j e w ó d z k i e g o .
(2) W razie badania zdolności do służby ko
biety, w skład komisji rozpoznawczej wchodzą zamiast lekarzy, wymienionych w ust. (1) lit.b) pkt. 2) i 3), dwie lekarki wyznaczone przez władze, które określi rozporządzenie wykonaw
cze.
(3) Nastawienie się przedstawiciela r a d y w o j e w ó d z k i e j lub s e j m i k u w o j e w ó d z k i e g o na komisj i rozpoznawczej nie wpływa na ważność czynności komisji.
(4) Prawa i obowiązki przewodniczącego i członków komisji rozpoznawczej oraz miejsce i tryb urzędowania komisji rozpoznawczej określi rozporządzenie wykonawcze.
W miejsce rady wojewódzkiej lub sejmiku woje
wódzkiego wchodzi wojewódzka rada narodowa.
A rt. 38. Koszty, związane z urzędowaniem komisji rozpoznawczej, pokrywają władze we
dług trybu i na zasadach, wskazanych w art.
33 — 35 dla komisji poborowej.
A rt. 39. (1) Rozporządzeni M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h , wydane w porozu
mieniu z M i n i s t r a m i S p r a w W e - w n ę t r ż n y c h i Spraw Zagranicznych określi:
a) skład osobowy konsularnej konrsji'pobo
rowej i konsularnej komisji rozpoznawczej, b) prawa i obowiązki przewodniczącego i członków komisji,
c) miejsce i sposób urzędowania komisji.
i 2) Orzeczenia konsularnych komisyj rozpo
znawczych są ostateczne.
(3) Koszty związane z urzędowaniem konsu
larnych komisyj poborowych i konsularnych ko-
misyj rozpoznawczych pokrywa się według za
sad określonych przez M inistra Spraw Zagra
nicznych z budżetu tego ministerstwa.
R o z d z i a ł 3.
Obowiązek stawienia się do poboru.
A rt. 40. (1) Wiek poborowy rozpoczyna się z dn em 1 stycznia tego roku, w którym podle- gający powszechnemu obowiązkowi wojskowe
mu kończy 21 lat życia i trwa do końca tego roku kalendarzowego, w którym kończy on 23 lata życia.
(2) Dla osób, które uzyskały dowód ukoń
czenia szkoły (studiów) stopnia licealnego, przed osiągn ęciem wieku poborowego określonego w ust. (1) — wiek poborowy rozpoczyna się z dniem ukończenia szkoły; dla absolwentów dwuletnich liceów zawodowych, którzy przed
łożą dowód przyjęcia do 3 klasy specjalnej li
ceum zawodowego, wiek poborowy rozpoczyna s:ę z dniem ukończenia tej 3 klasy. Dla osób wymienionych w ustępie niniejszym wiek po
borowy trwa do końca tego roku kalendarzowe
go, w którym osoby te kończą 23 lata życia.
(3) Wiek poborowy w razie mobilizacji i w czasie wojny rozpoczyna się z dniem 1 stycz- ma tego roku kalendarzowego, w którym pod
legający powszechnemu obowiązkowi wojsko
wemu kończy 18 lat życia.
(4) Urodzeni w tym samym roku kalendarzo
wym stanowią jeden rocznik, oznaczony według roku ich urodzenia.
A rt. 41. (1) Każdy podtegający powszechne
mu obowązkowi wojskowemu obowiązany jest stawiać się corocznie w okresie wieku poboro
wego przed właściwą komisją poborową do cza
su wydania orzeczenia, ustalającego ostatecz
nie jego stosunek do słuiby wojskowej.
(2) Osoby, wymienione w art. 40 ust. (2) obowiązane są stawić się do poboru przed wła
ściwą kom'sją poborową w tym roku kalenda
rzowym, w którym ukończyły szkoły (studia) s-opnia licealnego. Jeżeli na komisji poborowej nie otrzymały orzeczenia ustalającego ostatecznie ich stosunek do służby wojskowej, obowiąza
ne są one stawić się do ponownego poboru w tym roku kalendarzowym, w którym kończą 21 lat życia; w tym przypadku podlegają one obo
wiązkowi stawenia się do poboru na zasadach określonych w ust. (1).
(3) W razie mobilizacji i w czasie wojny obo
wiązek stawienia się do poboru istnieje na każ
de wezwanie powiatowej władzy administracji ogólnej, chociażby w danym roku osoby obo
wiązane do stawienia się do poboru uczyniły już zadość temu obowiązkowi.
Art. 42. (1) Osoby, które z jakichkolwiek po
wodów nie stawiły się do poboru w wieku pobo
Nr 8 P O W S ZE C H N Y O B O W IĄ Z E K W O JS K O W Y I Z A S IŁ K I W O JSKO W E 9
rowym, lub też których stosunek do służby wojskowej w tym czasie nie został ostatecznie określony, obowiązane są stawić się do poboru po ustaniu przeszkody w najbliższym terminie
urzędowania komisji poborowej.
(2) Dla osób wymienionych w ust. (1) obo
wiązek stawienia s:ę do poboru trwa do końca tego roku kalendarzowego, w którym kończą GO lat życia.
(3) W tym okresie czasu osoby te będą pod
dane tylko jednorazowemu przeglądowi, po czym jeżeli przekroczyły 38 lat życia zostaną — zależnie od wieku i zdolności do służby — za
liczone do rezerwy, pospolitego ruszenia lub po
mocniczej służby wojskowej, albo też zwolnio
ne od powszechnego obowiązku wojskowego.
A rt. 43. (1) Do poboru należy stawić się oso biście, wraz z posiadanymi dokumentami stwier
dzającymi tożsamość osoby, je j wykształcenie i zawód.
(2) M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h w < porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W e w n ę t r z n y c h określi w drodze rozpo
rządzenia, które osoby i pod jakim i warunkami mogą być zwolnione od obowiązku osobistego stawienia się do poboru.
A rt. 44. (1) Obowiązek stawienia s'ę do po
boru należy spełnić przed komisją poborową właściwą dla tej gminy, w której rejestrach po
borowych wp:sany jest poborowy.
(2) Powiatowa władza administracji ogólnej może zarządz'ć na prośbę poborowego lub z urzędu stawienie się przed komisją pobo
rową właściwą dla miejsca pobytu poborowego w chwili poboru (delegowana komisja pobo
rowa) .
A rt. 45. (1) Pow:atowe władze administracji ogólnej wykonywają nadzór nad należytym i terminowym wypełnieniem przez poborowych obowiązku stawienia się do poboru.
(2) W razie uchylenia się poborowego bez usprawiedliwionych powodów od obowiązku stawienia się do poboru, powiatowa władza ad
m inistracji ogó’nej zarządza przymusowe do
prowadzenie uchylającego się do najbliższej ko
m isji poborowej przez mTegłe sobie zarządy gmin lub o r g a n a p o l i c j i p a ń s t w o w e j .
(3) W raze uzasadnionej obawy ponownego uchylenia się od poboru może być zarządzone tymczasowe przytrzymanie uchylającego się do czasu najbliższego dodatkowego poboru.
A rt. 46. (1) Koszty stawienia s:ę do poboru ponosi poborowy. W razie stwierdzonej nieza
leżności poborowy będzie przedstaw:ony do po
boru przez gminę miejsca zamieszkania na koszt te j gminy.
(2) Koszty tymczasowego przytrzymania po
borowego podejrzanego o zamiar uchylenia się
od obowiązku stawienia się do poboru, oraz wszellce koszty związane z przymusowym do
prowadzeniem poborowego ponosi poborowy.
W razie nieściągalności tych kosztów pokrywa je gmina nrejsca zamieszkania, a w razie nie
możności ustalenia miejsca zamieszkania — Skarb Państwa z budżetu M i n i s t e r s t w a S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
R o z d z i a ł 4.
Przegląd poborowych.
A rt. 47. (1) Przeglądu poborowych dokony
wa komisja poborowa na podstawie listy pobo
row ych dostarczonej komisji poborowej przez powiatową władzę administracji ogólnej.
(2) Potrzebne znrany w listach poborowych przeprowadza w okresie poboru przewodniczący komisji poborowej w porozumieniu z przedsta
wicielem wojska i marynarki wojennej wcho
dzącym w skład tej komisji.
(3) Obecni przy poborze przedstawiciel gmin i gromad są odpowiedzialni za tożsamość osób, które stawiły się do poboru.
A rt. 48. Przepisy wydane przez M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h określają:
a) warunki zdolności do służby wojskowej, b) sposób badania stanu zdrowia poborowych (przegląd) oraz tryb postępowania lekarzy ko- misyj poborowych i rozpoznawczych.
A rt. 49. (1) Po zbadaniu stanu zdrowia pobo
rowego komisja poborowa ustala stosunek po
borowego do służby wojskowej, wydając jedno z orzeczeń wymienionych w ust. (2).
(2) Orzcczeme komisji poborowej może opie
wać, że poborowy jest:
a) zdolny do zasadniczej służby wojskowej (kategoria A) lub
b) czasowo niezdolny do służby wojskowej (kategoria B) lub
c) zdolny do służby w pospolitym ruszeniu (kategoria C) lub
d) zdolny do pomocniczej służby wojskowej (kategora D) lub
e) zupełnie niezdolny do służby wojskowej (kategoria E ).
(3) Orzeczenie o czasowej niezdolności do służby wojskowej (kategoria B) może być wy
dane tylko co do poborowych, którzy w danym roku kalendarzowym kończą 21 lub 22 rok ży
cia, oraz co do poborowych wymienionych w art. 41 ust. (2) zdanie pierwsze.
(4) Od orzeczenia komisji poborowej nie ma odwołania.
A rt. 50. (1) Bez poddawania przeglądowi zo
stają zaliczeni do pomocniczej służby wojsko
wej na podstawie przedstawionych komisji po-
io P R Z E P IS Y Z Z A K R E S U P R A W A A D M IN IS T R A C Y J N E G O N r 8
borowej dokumentów, które ustali rozporządze
nie wykonawcze:
a) duchowni wyznania katolickiego, którzy otrzymali święcenie;
b) zakonnicy wyznania katolickiego, którzy złożyli śluby zakonne;
c) uczniowie seminariów katolickich i nowi
cjusze zakonów i zgromadzeń katolickich;
d) duchowni i zakonnicy innych przez Pań
stwo uznanych wyznań chrześcijańskich, którzy otrzymali wyższe święcenia lub złożyli uroczy
ste śluby zakonne; ,
e) nowicjusze klasztorów prawosławnych;
f) zatwierdzeni przez władzę państwową ra
bini i podrabini;
g) duchowni innych uznanych przez Państwo wyznań niechrześcijańskich.
(2) O zaliczeniu do pomocniczej służby woj
skowej osób wymienionych w ust. (1) orzeka przy poborze komisja poborowa, a po poborze—
powiatowa władza administracji ogólnej, lub co do osób zamieszkałych stale za granicą urząd konsularny R. P.
(3) Osoby, wymienione w ust. (1), które wy
stąpiły lub zostały wykluczone ze stanu' duchów nego, seminarium, nowicjatu, zakonu, klaszto
ru, lub zgromadzenia, podlegają obowiązkowi służby wojskowej na ogólnych zasadach.
(4) W czasie wojny nie mogą być osoby wy
mienione w ust. (1) zaliczone do pomocniczej sliżby wojskowej, jeżeli warunki uzasadniają
ce to prawo powstały po rozpoczęciu wojny.
A rt. 51. (1) Jeżeli komisja poborowa nie mo
że przy poborze zbadać stanu zdrowia poboro
wego w sposób wystarczający do wydania orze
czenia o jego zdolności do służby wojskowej, zarządza odesłanie poborowego do wojskowego zakładu leczniczego, celem zbadania jego stanu zdrowia (na ekspertyzę). Odstawienie poboro
wego do wojskowego zakładu leczniczego zarzą
dza powiatowa władza administracji ogólne (2) Poborowy po zbadaniu stanu zdrowia zo
staje ponownie przedstawiony wraz z opinią wojskowego zakładu leczniczego komisji pobo
rowej, jeżeli ta komisja jeszcze urzęduje.
W przeciwnym przypadku komendant wojsko
wego zakładu leczniczego przesyła swą opinię powiatowej władzy administracji ogólnej, a . poborowego kieruje pod adresem przez tę wła
dzę wskazanym. Powiatowa władza administra
cji ogólnej przesyła otrzymaną opinię komisji poborowej w najbliższym terminie je j urzędo
wania i zarządza przedstawienie jej poboro
wego, jeżeli obecność jego jest potrzebna do wydania orzeczenia.
(3) Na podstawie opinii wojskowego zakładu leczniczego komisja poborowa wydaje orzecze
nie, ustalające stosunek poborowego do służby wojskowej.
(4) Koszty odstawienia poborowego do woj
skowego zakładu leczniczego, koszty pobytu po*
borowego w tym zakładzie, tudzież koszty po
wrotu poborowego z zakładu wraz z ewentual
ną opieką sanitarną pokrywa się z budżetu M i- n i s t e r s t w a O p i e k i S p o ł e c z n e j .
A rt. 52. (1) W razie stwierdzenia przy pobo
rze u poborowego wady lub ułomności, czynią
cej go niezdolnym do służby wojskowej, ale da
jącej się wyleczyć najwyżej w ciągu 4 miesięcy, komisja poborowa może zarządzić odesłanie poborowego do cywilnego lub wjskowego za
kładu leczniczego celem poddania leczeniu. Od
stawienie poborowego do zakładu leczniczego zarządza powiatowa władza administracji ogól
nej.
(2) Przepisy art. 51 ust. (2), (3), (4) stosu
je się odpowiednio.
A rt. 53. (1) Jeżeli uzyskanfe przez poborowe
go pełnej zdolości do służby wojskowej (kat. A) wymaga dokonania zabiegu chirurgicznego, ko
misja poborowa może zarządzić odesłanie pobo
rowego do cywilnego lub wojskowego zakładu leczmczego celem dokonania potrzebnego zabie
gu. Odstawienie poborowego do zakładu leczni
czego zarządza powiatowa władza administracji ogólnej.
(2) W razie niewyrażenia przez poborowego (jego opiekę) zgody na dokonanie zabiegu chi
rurgicznego — przysługuje mu prawo zażąda
nia opinii komisji co do konieczności dokonania takiego zabiegu. Skład komisji, zakres działania oraz tryb postępowania w tych sprawach określi rozporządzenie wykonawcze.
(3) Koszty odstawienia poborowego do za
kładu leczniczego, koszty pobytu poborowego w tym zakładzie, tudzież koszty powrotu pobo
rowego z zakładu wraz z ewentualną opieką sa
nitarną, pokrywa się z budżetu M i n i s t e r s t w a O p i e k i S p. o ł e c z n e j.
(4) W przypadku śmierci, kalectwa lub cho
roby spowodowanych zabiegiem chirurgicznym dokonanym bez zgody poborowego (jego opie
ki) , służy poszkodowanemu i pozostałym prawo do odszkodowania w trybie i na zasadach okreś
lonych w przepisach o zaopatrzeniu inwaiidz-
kim. \
A rt. 54. Przepisów art. 52 i 53 nie stosuje się do poborowych, stających do przeglądu w ro
ku ukończenia szkoły (studiów) stopnia liceal nego (art. 41 ust. (2) zdanie pierwsze).
A rt. 55. (1) W raz;e stwierdzenia, że orze
czenie komisji poborowej zostało wydane prze:
komisję niewłaściwą lub wadliwie (z istotnyrr naruszeniem form postępowania), wojewódzka władza administracji ogólnej po uprzednim po
P O W S ZE C H N Y O B O W IĄ Z E K W O JS K O W Y I Z A S IŁ K I W O JS K O W E ______ _______ 11
rozumieniu się z d o w ó d c a o k r ę g u k o r - p u s u (terytorialnym dowódcą równorzędnym) może uchylić w drodze nadzoru to orzeczenie.
W raz:e niedojśeia do porozumienia wyżej wy
mienionych władz rozstrzyga ostatecznie M i - n i s t e r S p r a w W e w n ę t r z n y c h w porozumieniu z M i n i s t r e m S p r a w W o j s k o w y c h .
(2) W razie uchylenia orzeczenia poborowy obowiązany jest stawić s:ę na wezwanie powia
towej władzy administracji ogólnej do ponow
nego przeglądu na komisję poborową; komisja ta wyda orzeczenie ustalające stosunek poboro
wego do służby wojskowej.
(3) Koszty stawienia się poborowego do po
nownego przeglądu pokrywa gmina miejsca za
mieszkania, a w razie niemożności ustalenia miejsca zamieszkania — Skarb Państwa z bu
dżetu M i n i s t e r s t w a S p r a w W e w n ę t r z n y c h .
A rt. 56. (1) W razie stwierdzenia w drodze administracyjnej lub sądowej okoliczności wzbudzających wątpliwość co do bezstronności lub słuszności orzeczenia wydanego przez komi- się poborową, może M i n i s t e r S p r a w W e w n ę t r z n y c h w porozumieniu z M i
n i s t r e m S p r a w W o j s k o w y c h lub upoważnieni przez tych Ministrów wojewoda ( K o m i s a r z R z ą d u n a m . st. W a r s z a - w ę) w porozumieniu z d o w ó d c ą o k r ę g u k o r p u s u (terytorialnym dowódcą równo
rzędnym) unieważnić to orzeczenie.
(2) W razie unieważnienia orzeczenia, pobo
rowy obowiązany jest stawić się na wezwanie powiatowej władzy administracji ogólnej do po
nownego przeglądu przed komisją rozpoznaw
czą; komisja ta wyda orzeczenie ustalające sto
sunek poborowego do służby wojskowej.
(3) Koszty stawienia się poborowego przed komisją rozpoznawczą ponosi gmina miejsca zamieszkania, a w razie niemożności ustalenia miejsca zamieszkania — Skarb Państwa z bu
dżetu M i n i s t e r s t w a S p r a w W e w - n ę t r z y c h . Jeżeli jednak potrzeba ponowne
go przeglądu została spowodowana winą pobo
rowego, koszty stawienia się przed komisją rozpoznawczą ponosi poborowy; w przypadku nieściągalności tych kosztów ponosi je gmina miejsca zamieszkania, a w razie niemożności Ustalenia miejsca zamieszkania — Skarb Pań
stwa z budżetu M i n i s t e r s t w a S p raw W e w n ę t r z n y c h .
A rt. 57. (1) W razie stwierdzenia w drodze administracyjnej lub sądowej, iż wydane przez komisję poborową orzeczenie spowodowane zo
stało udawaniem przez poborowego choroby al
bo kalectwa, albo też w razie stwierdzenia, że orzeczenie zostało wydane wskutek umyślnego
"ywołania choroby lub uszkodzenia cielesnego,
może wojewódzka władza administracji ogólnej po uprzednim porozumieniu się z d o w ó d c ą o k r ę g u k o r p u s u (terytorialnym dowódcą równorzędnym) unieważnić to orzeczenie.
(2) W razie unieważnienia orzeczenia pobo
rowy obowiązany jest stawić się na wezwanie powiatowej władzy administracji ogólnej do po
nownego przeglądu przed komisją rozpoznaw
czą; komisja ta wyda orzeczenie ustalające sto
sunek poborowego do służby wojskowej.
(3) Koszty ekspertyzy lekarskiej lub lecze
nia tych osób ponoszą one same, a w razie nie
możności ich poniesienia stosuje się przepisy o kosztach leczenia w szpitalach powszechnych.
(4) Co do kosztów stawienia się poborowego przed komisję rozpoznawczą, należy stosować odpowiednio art. 56 ust. (3) zdanie drugie.
CZĘŚĆ IV. Służba wojskowa.
R o z d z i a ł 1.
Zasadnicza służba wojskowa.
A. Przepisy wstępne.
A rt. 58. (1) Obowiązek odbycia zasadniczej służby wojskowej ciąży na:
a) poborowych, którzy w okresie wieku po
borowego otrzymali kategorię A ;
b) osobach, które w okresie wieku poborowe
go z jakichkolwiek powodów nie stawiły się do poboru, jeżeli przy przeglądzie otrzymały ka
tegorię A i nie ukończyły jeszcze 38 lat życia;
c) osobach, które w celu uchylenia się od obo
wiązku służby wojskowej wywołały u siebie roz
myślnie chorobę lub uszkodzenie cielesne, jeżeli zostały uznane za zdolne do jakiejkolwiek służ
by wojskowej (kategoria A, C lub D) i nie ukończyły jeszcze 38 lat życia.
(2) Osoby, które zasadniczej służby wojsko
wej n:e odbyły w wieku do ukończonych lat 38, zostają — zależnie od wieku i zdolności do służ
by — zaliczone do rezerwy, pospolitego rusze
nia lub pomocniczej służby wojskowej, albo też całkowicie zwolnione od powszechnego obo
wiązku wojskowego.
A rt. 59. (1) Do odbycia zasadniczej służby wojskowej mogą być powołani również ochotni
cy na podstawie ochotniczego zgłoszenia się do służby wojskowej.
(2) Jako ochotnik może być przyjęty do woj
ska lub marynarki wojennej obywatel polski, któ ry;
a) ukończył lat 17, a nie osiągnął jeszcze wieku poborowego,
12 P R Z E P IS Y Z Z A K R E S U P R A W A A D M IN IS T R A C Y J N E G O Nr 8
b) jest zdolny do pełnienia zasadniczej służ
by wojskowej,
c) jest nienagannego prowadzenia się,
d) przedstawił pozwolenie ojca lub opiekuna na wstąpienie do wojska lub marynarki wojen
nej, jeżeli nie zachodzi przypadek upełnoletnie- nia w drodze sądowej.
A rt. 60. (1) Zgłoszenia ochotników przyjmu
ją komendy rejonów uzupełnień stosownie do pizepisów wydanych w tej mierze przez M i n l- s r a S p r a w W o j s k o w y c h . Przenisy te określają również stosunek tej służby do po
wszechnego obowiązku wojskowego z uwagi na odbyty okres siu: by ochotniczej.
(2) Do ochotników stosuje się przepisy od
noszące się do poborowych — jeżeli ustawa ni
niejsza lub przepis szczególny nie stanowi ina
czej.
A rk 61. W razie mobilizacji i w czasie wojny warunki zaciągu ochotniczego określa M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h .
B. Odroczenie zasadniczej służby wojskowej.
A rt. 62. (1) Prawo do odroczenia zasadniczej służby wojskowej służy:
a) jedynym żywicielom rodzin;
b) właścicielom odziedziczonych gospodarstw ro’nych;
c) osobom odbywającym studia oraz osobom kształcącym się zawodowo.
(2) Odroczenia udzielone z przyczyn, wymie
nionych w ust. (1), tracą moc w czasie wojny lub z chwilą ogłoszenia mobilizacji, a osoby, korzystające z tych odroazeń, podlegają wciele- n ;u do szeregów na ogólnych zasadach, jeżeli M i n i s t e r S p r a w W o j s k o w y c h n:e zarządzi inaczej.
(3) W razie mobilizacji i w czasie wojny od
rocz nia mogą być udzielane z powodów i na warunkach ustalonych przez M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h .
A rt. 63. (1) Za jedynych żywicieli rodzin uważa się:
a) syna niezdolnych do pracy rodziców, syna n c d o ln e j do pracy wdowy lub wdowca i syna niezdolnej do pracy nieślubnej m atki;
b) rodzonego lub przyrodniego brata osiero
conego i do pracy niezdolnego ślubnego lub nie
ślubnego rodzeństwa;
c) wnuka niezdolnych do pracy dziadków, albo też dziadka lub babki w lin ii prostej, je
żeli osoby te nie posiadają zdolnych do pracy dzieci.
(2) Odroczenie może być udzielone tylko w tym przypadku, jeżeli utrzymanie osób wy
mienionych w ust. (1) jest zależne wyłącznie od
pracy poborowego i jeżeli on obowiązek utrzy
mania istotnie spełnia.
A rt. 64. (1) Za właścicieli odziedziczonych go
spodarstw rolnych uważa s:ę osoby, które odzie
dziczyły w lin ii zstępnej gospodarstwa rolne, da
jące dochód nie przekraczający trzykrotnej nor
my potrzebnej na wyżywienie jednej rodziny, jeżeli gospodarstwa te prowadzone są samo
dzielne, jako jedyne źródło utrzymania.
(2) Wielkość gospodarstw lub dochód, wy
starczający na wyżywienie jednej rodziny, usta
la rozporządzenie M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h w porozumieniu z Ministra
mi S p r a w W e w n ę t r z n y c h oraz Rol
nictwa i Reform Rolnych.
A rt. 65. (1) Odroczenia terminu odbycia za
sadniczej służby wojskowej jedynym żywicie
lom rodzm oraz właścicielom odziedziczonych gospodarstw rolnych mogą być udzielane naj
później do 1 października tego roku kalendarzo
wego, w którym poborowy kończy 23 lata iycia i tylko na przeciąg 1 roku, po upływie którego poborowy, jeżeli n;e uzyska ponownego odrocze
nia, obowiązany jest odbyć zasadniczą służbę wojskową.
(2) Jeżeli korzystający z odroczenia posiada w chwili udzie’enia mu odroczenia warunki do skróconej zasadniczej służby wojskowej, należy udzielić mu odroczenia najpóźniej do 1 lipca tego roku kalendarzowego, w którym kończy 23 lata życia.
A rt. 66. Za odbywających studia i kształ
cących się zawodowo uważa się:
a) uczniów ostatniej klasy liceów ogólno
kształcących, czteroletnich gimnazjów zawodo
wych, dwuletnich l'ceów zawodowych, oraz ucz
niów ostatniej klasy innych szkół krajowych (w w. m, G d a ń s k u ) lub zagranicznych, uzna
nych przez M i n i s t r a W y z n a ń R e l i g i j n y c h i O ś w i e c e n i a P u b l i c z n e g o za równorzędne ze szkołami wyżej wy
mienionymi; uczniowie ci mogą korzystać z od
liczenia do dnra 1 lipca tego roku kalendarzo
wego, w którym kończą 22 lata życia;
b) uczniów przedostatniej i ostatniej klasy liceów pedagogicznych oraz trzyletnich liceów zawodowych; uczniowie przedostatniej klasy tych szkół mogą korzystać z odroczenia do dnia 1 października tego roku kalendarzowego, w którym kończą 22 lata życia, a uczniowie ostatniej klasy do dnia 1 lipca tego roku kalen
darzowego, w którym kończą 23 lata życia.
c) ucz-nów terminujących w rzemiośle u m aj
strów, uczniów terminujących w zakładach i przedsiębiorstwach hamdlowych lub przemy
słowych, oraz uczniów szkół zawodowych, któ
rych ukończenie uprawnia do ubiegania się o ty tu ł mistrza lub czeladnika, tudzież uczestni
ków rocznych i dłuższych kursów doszkalania
