Uczymy się grać na keyboardzie. Uczymy się grać na keyboardzie

(1)

Uczymy się grać na keyboardzie

(2)

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

W zakresie gry na instrumentach. Uczeń:

1) gra na instrumentach ze słuchu lub i przy pomocy nut (w zespole lub i solo) na jednym lub kilku instrumentach melodycznych (do wyboru np. flet podłużny, flażolet, flecik polski, pianino, keyboard, gitara, dzwonki, metalofon, ksylofon i inne) oraz perkusyjnych niemelodycznych: schematy rytmiczne, melodie, proste utwory, akompaniamenty;

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

2) rozpoznaje ze słuchu: brzmienie instrumentów muzycznych

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:

1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (pięciolinia, klucz, nuta, pauza, wartość rytmiczna, dźwięk, gama, akord, akompaniament) oraz zależności między nimi;

Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:

1) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;

2) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz;

3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:

1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je;

Nauczysz się

rozpoznawać słuchem brzmienie instrumentów elektrycznych i elektronicznych;

opisywać instrumenty i urządzenia elektryczne i elektroniczne;

grać na keyboardzie proste melodie;

dobierać i grać na keyboardzie akompaniament do melodii.

Instrumenty elektryczne i elektroniczne

Pierwsze instrumenty elektryczne były produkowane jeszcze przed drugą wojną światową, czyli w pierwszej połowie XX wieku. W drugiej połowie XX wieku, dzięki miniaturyzacji podzespołów elektronicznych, nastąpił szybki rozwój instrumentów elektronicznych. Pierwszy syntezator został zbudowany w roku 1952 w USA. Warto pamiętać, że syntezator i keyboard to dwa różne urządzenia.

Syntezator to urządzenie do wytwarzania i przekształcania dźwięków, może mieć klawiaturę lub może być oddzielnym urządzeniem zamkniętym w obudowie podobnej do pudełka. Obecne syntezatory są urządzeniami cyfrowymi, natomiast pierwsze miały formę analogową. Inne instrumenty i urządzenia, których zasada budowy i wytwarzania dźwięku oparta jest na elektryce i elektronice to m.in. organy Hammonda, pianina elektryczne, samplery, a nawet elektroniczne organy kościelne brzmiące identycznie jak piszczałkowe. Wszystkie te urządzenia mogą się komunikować między sobą oraz między innymi

Uczymy się grać na keyboardzie

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

(3)

urządzeniami za pomocą interfejsu MIDI (Musical Instrument Digital Interface).

O keyboardzie mówimy wówczas, jeśli instrument posiada klawiaturę oraz funkcję automatycznego akompaniamentu. Warto jednak pamiętać o tym, że zaawansowane keyboardy posiadają również funkcje syntezatorów, samplerów, mają wbudowane sekwencery, czyli urządzenia do zapisu melodii, rytmów, akompaniamentu i innych danych, dostęp do różnych typów pamięci itp. Klawiatura keyboardu posiada najczęściej 61 klawiszy, czyli znacznie mniej niż fortepian. Keyboard ma wbudowane głośniki, dzięki czemu podczas gry nie trzeba podłączać dodatkowego nagłośnienia.

Keyboard posiada banki brzmień naśladujących instrumenty klasyczne, inne barwy elektroniczne, różnego rodzaju efekty itp. Muzyk lewą ręką realizuje akompaniament, mając do dyspozycji różne style muzyczne. Do obsługi keyboardu służą różne przyciski, potencjometry i wyświetlacz, który może mieć funkcję dotykową.

Klikaj w instrumenty i słuchaj brzmień kultowych instrumentów elektrycznych i elektronicznych.

Organy Hammonda, muzyczny.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Dźwięk organów Hammonda, online-skills, CC BY 3.0

Fender Rhodes Suitcase 88 Mark II, reverb.com, CC BY 3.0 (ilustracja); Dźwięk syntezatora Fender Rhodes, online-skills, CC BY 3.0

Moog Minimoog Model D Analog Synthesizer, sweetwater.com, CC BY 3.0 (ilustracja), Dźwięk syntezatora Moog Minimoog mod.D, online-skills, CC BY 3.0

Zanim zaczniesz grać

Profesjonalny keyboard Yamaha Genos, klawiszowe.pl, CC BY 3.0

Klawiatura

Klawiatura keyboardu ma najczęściej 61 klawiszy, czyli pięć oktaw. Dzięki funkcji transpozycji można grać zarówno wyższe, jak i niższe dźwięki. Układ klawiszy w keyboardzie jest identyczny z klawiaturą

fortepianu, tzn. w obrębie każdej oktawy dźwięki ułożone są tak samo, różnią się jedynie wysokością. Aby było Ci łatwiej odnaleźć poszczególne dźwięki, wystarczy się nauczyć układu klawiszy w jednej oktawie, każda kolejna jest powieleniem tego wzoru. Jeżeli popatrzysz na klawiaturę, zobaczysz, że również czarne klawisze układają się w takie same grupy, mianowicie po dwa i po trzy. Zapamiętaj, że przed każdymi dwoma czarnymi klawiszami jest zawsze dźwięk „c”. Analogicznie wg tej zasady ułożenia białych klawiszy względem czarnych możesz zapamiętać położenie innych dźwięków. W każdej grupie w obrębie oktawy jest 7 białych i 5 czarnych klawiszy.

(4)

Klawiatura fortepianu z podziałem na oktawy, online-skills, CC BY 3.0

Nazwy klawiszy i położenie dźwięków na pięciolinii

Sposób gry prawą ręką nie różni się zasadniczo od gry na fortepianie. Zapoznaj się z nazwami klawiszy, które są najczęściej wykorzystywane podczas grania melodii: są to dźwięki z oktawy małej, razkreślnej i dwukreślnej.

1. Klawisz ten może mieć dwie nazwy: nuta „c” z krzyżykiem to „cis”, nuta „d” z bemolem to des.

2. Klawisz ten może mieć dwie nazwy: nuta „d” z krzyżykiem to „dis”, nuta „e” z bemolem to es.

3. Klawisz ten może mieć dwie nazwy: nuta „f” z krzyżykiem to „ﬁs”, nuta „g” z bemolem to ges.

4. Klawisz ten może mieć dwie nazwy: nuta „g” z krzyżykiem to „gis”, nuta „a” z bemolem to as.

5. Klawisz ten może mieć dwie nazwy: nuta „a” z krzyżykiem to „ais”, nuta „h” z bemolem to b.

Rozmieszczenie dźwięków na klawiaturze keyboardu, online-skills, CC BY 3.0

Gama C-dur, online-skills, CC BY 3.0

Prawa ręka i lewa ręka

Prawą ręką na keyboardzie gra się najczęściej melodię. Każdy palec ma swoje oznaczenie w postaci cyfry, ponieważ w zapisie muzycznym przy nutach stosuje się takie oznaczenia dla ułatwienia gry na

instrumencie. Natomiast lewa ręka gra inaczej niż na fortepianie, ponieważ zadaniem lewej ręki jest zagrać akompaniament, który naśladuje grę całego zespołu. Keyboardzista gra najczęściej różne akordy, a instrument generuje wybrany podkład muzyczny.

1 2 3 4 5

(5)

Dłonie, online-skills, CC BY 3.0

Pierwsze kroki

Polecenie 1

Włącz instrument. Większość instrumentów ma po włączeniu ustawioną barwę fortepianu. Jeżeli tak nie jest lub chcesz zmienić barwę na inną, odszukaj przyciski dotyczące wyboru barw (Tone) i dokonaj własnych ustawień. Usiądź przy instrumencie w takiej odległości, aby po położeniu palców na

klawiaturze łokieć był na jej wysokości. Odszukaj na środku klawiatury klawisz „c ” i połóż na nim kciuk prawej ręki. Pozostałe lekko zaokrąglone palce ustaw na kolejnych klawiszach, naturalnie utworzą łuk na klawiaturze.

Opuszki palców w naturalnym ułożeniu na klawiaturze, online-skills, CC BY 3.0

Polecenie 2

Odsłuchaj nagrania, a następnie zagraj z nut poniższe ćwiczenie. Nad nutami podpisane są palce, którymi masz grać. Podczas gry unoś lekko do góry przedramię i uderzaj z góry palcami

w odpowiednie klawisze.

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl

Dźwięk do polecenia nr 2, online-skills, CC BY 3.0

Na nagraniu 9 dźwięków zagrane na instrumencie klawiszowym. Dźwięki to to c1, d1, e1, f1, g1, f1, e1, d1, c1.

Polecenie 2, online-skills, CC BY 3.0

1

(6)

Polecenie 3

Odsłuchaj nagrania, a następnie zagraj z nut poniższe ćwiczenie. Nad nutami podpisane są palce, którymi masz grać. Podczas gry unoś lekko do góry przedramię i uderzaj z góry palcami

w odpowiednie klawisze. W tym ćwiczeniu po trzecim dźwięku podłóż kciuk pod palcem wskazującym i uderz nim w następny klawisz „f”. Z powrotem postąp odwrotnie, po zagraniu kciukiem przełóż górą palec wskazujący i uderz nim w klawisz „e”.

Na nagraniu 16 dźwięków, stanowiących gamę C-dur zagraną przez jedną oktawę do góry i na dół.

Dźwięki to to c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2, c2, h1, a1, g1, f1, e1, d1, c1.

Ręka lewa Polecenie 4

Usiądź przy instrumencie w takiej odległości, aby po położeniu palców na klawiaturze łokieć był na jej wysokości. Odszukaj na samym początku klawiatury klawisz „c” i połóż na nim piąty palec lewej ręki.

Pozostałe lekko zaokrąglone palce ustaw na kolejnych klawiszach, naturalnie utworzą łuk na klawiaturze.

Naturalne ułożenie palców lewej ręki na klawiaturze, online-skills, CC BY 3.0

Ręka lewa gra akordy, które instrument odtwarza jako akompaniament całego zespołu w wybranym przez grającego stylu. Naucz się grać kilka podstawowych akordów. Aby było Ci łatwiej, wszystkie akordy będziesz grać tymi samymi palcami w takim samym układzie, np. palec 5 - klawisz „c”, palec - 3 klawisz

„e”, kciuk - klawisz „g”. Dla ułatwienia akordy są zapisane w kluczu wiolinowym w oktawie razkreślnej, ale pierwszy akord zagrasz w rzeczywistości o dwie oktawy niżej.

(7)

Polecenie 5

Odsłuchaj nagrania, a następnie zagraj z nut poniższe ćwiczenie. Podczas gry unoś lekko do góry przedramię i uderzaj z góry trzema palcami równocześnie w odpowiednie klawisze. Następnie to samo ćwiczenie zagraj z akompaniamentem keyboardu w dowolnym stylu muzycznym w metrum 4/4.

Instrumenty różnych producentów różnią się w oznaczeniach poszczególnych funkcji. Jednak w większości przypadków sterowanie tymi funkcjami jest intuicyjne, jak w smarfonie. Na początek wybierz dowolny styl, a jeżeli uznasz, że akompaniament jest zbyt szybki, możesz zmniejszyć tempo.

Możesz też wybrać opcję rozpoczęcia gry: albo poprzez przycisk start, albo poprzez rozpoczęcie gry przez naciśniecie klawiatury instrumentu.

Dźwięk do polecenia 5, online-skills, CC BY 3.0

Na nagraniu 6 kolejnych akordów w pozycji zasadniczej. Są to C-dur, d-moll, e-moll, F-dur, G-dur, a- moll. Akordy te są zagrane na samych białych klawiszach.

Sprawdź swoją wiedzę

Ćwiczenie 1

Zaznacz instrumenty, które nie należą do grupy instrumentów elektrycznych i elektronicznych Organy Hammonda

Fender Rhodes Suitcase 88 Mark II skrzypce

perkusja Gretsch Renown Maple 24' Moog Sub Sequent syntezator analogowy Ćwiczenie 2

Dopasuj przykłady muzyczne do graﬁk z instrumentami.

Przykłady dźwiękowe do ćwiczenia, online-skills, CC BY 3.0

Przykład dźwiękowy nr 2, Przykład dźwiękowy nr 1, Przykład dźwiękowy nr 3

... ... ...

(8)

Ćwiczenie 3

Jak nazywa się instrument elektroniczny, który posiada klawiaturę oraz funkcję automatycznego akompaniamentu? Odpowiedź zapisz z małej litery.

Odpowiedź:

...

Ćwiczenie 4

Wskaż wszystkie wartości rytmiczne, które występują w zapisie nutowym utworu Trzy kurki. Następnie zagraj melodię na keyboardzie zgodnie z oznaczeniami palców. W takcie 5 i 21 klawisz „f1”

najpierw zagrasz palcem trzecim a potem czwartym.

cała nuta półnuta ćwierćnuta ósemka szesnastka

Ćwiczenie 5

Wskaż akordy C – dur, F dur oraz G – dur.

□ □ □ □ □ □

(9)

Ćwiczenie 6

Połącz w pary nazwy związane z instrumentami elektrycznymi i elektronicznymi z ich opisami.

Instrument z grupy elektrofonów, z 2 manuałami i pedałem skonstruowane w 1929 roku., Elektroniczny instrument muzyczny, umożliwiający utrwalenie dowolnego pojedynczego dźwięku w postaci

cyfrowego zapisu (sampla), a następnie posługiwanie się nim, jak każdym dźwiękiem muzycznym., interfejs do instrumentów muzycznych, pozwalający łączyć między sobą elektroniczne instrumenty muzyczne, a także inne urządzenia wyposażone w MIDI., Urządzenie elektroniczne, układ cyfrowy lub program komputerowy, zapamiętujący sekwencję dźwięków i umożliwiający jej wielokrotne

odtwarzanie w oryginalnym lub zmodyﬁkowanym kształcie., Elektroniczny instrument muzyczny lub urządzenie do wytwarzania i przekształcania dźwięków do celów muzycznych; niekiedy imituje

dźwięki instrumentów muzycznych, stosowany też do tworzenia efektów dźwiękowych., Elektroniczny klawiszowy instrument muzyczny z funkcją automatycznego akompaniamentu.

Organy Hammonda

Keyboard

MIDI

Sampler

Sekwencer Syntezator

Ćwiczenie 7

Przyporządkuj oktawy do odpowiednich sekcji klawiatury.

razkreślna, dwukreślna, wielka, kontra, trzykreślna, czterokreślna, mała

Słownik pojęć

Akompaniament

[wł. accompagnamento ‘wtór’, ‘orszak’], tło muz. towarzyszące głównej partii melodycznej, wykonywanej zazwyczaj solo (przez jednego instrumentalistę lub śpiewaka) i stanowiące jej uzupełnienie harmoniczne, także rytmiczne i kolorystyczne.

Fortepian

[wł. forte ‘mocno’, piano ‘cicho’] - instrument muzyczny z grupy chordofonów uderzanych.

Hammonda organy

... ... ... ... ... ... ...

(10)

instrument z grupy elektrofonów, z 2 manuałami i pedałem;

liczne rejestry pozwalają na znaczne zróżnicowanie barwy brzmienia; organy Hammonda, skonstruowane 1929 przez Amerykanina L. Hammonda, produkowane od 1935, są używane gł.

w muzyce rozrywkowej.

Keyboard

[ang.], elektroniczny lub elektryczny klawiszowy instrument muzyczny; ogólna nazwa elektrycznych fortepianów i różnego typu syntezatorów dźwięku, stosowanych głównie w jazzie i muzyce rockowej.

MIDI

(Musical Instrument Digital Interface) – interfejs do instrumentów muzycznych, cyfrowy 16‑kanałowy system komunikacji pozwalający łączyć między sobą elektroniczne instrumenty muzyczne, a także inne urządzenia wyposażone w MIDI i przekazywać wzajemne rozkazy i dane dotyczące wydobycia dźwięku, jego charakteru, sposobu gry itd.

Oktawa

odcinek skali dźwiękowej; kolejne oktawy: subkontra, kontra, wielka, mała, razkreślna, dwukreślna, trzykreślna, czterokreślna, itd.

Organy

największy instrument muzyczny klawiszowy, dęty.

Sampler

[ang. sample ‘próbka’, ‘wzór’], elektroniczny instrument muzyczny, umożliwiający utrwalenie

dowolnego pojedynczego dźwięku w postaci cyfrowego zapisu (sampla), a następnie posługiwanie się nim jak każdym dźwiękiem muzycznym, a więc zmianę jego głośności, wysokości, łączenie z innymi dźwiękami itp.; samplery rozpowszechniły się w latach 80. XX w.

Sekwencer

[ang.], rzadziej sekwenser lub sequencer, urządzenie elektroniczne, układ cyfrowy lub program komputerowy, zapamiętujący sekwencję dźwięków i umożliwiający jej wielokrotne odtwarzanie w oryginalnym lub zmodyﬁkowanym kształcie; dźwięki mogą być zagrane na instrumencie

muzycznym (sekwencer zapamiętuje elementy wykonawcze, takie jak moment naciśnięcia klawisza, czas jego przytrzymywania, siła nacisku itp.) lub zaprogramowane przez wykonawcę; pierwowzorem sekwenceru była pianola. Przyjmuje się, że pierwszy sekwencer został skonstruowany ok. 1965 przez Huge le Caina.

Syntezator

[gr.], syntezator dźwięku, elektroniczny instrument muzyczny (zaliczany do grupy elektrofonów) lub urządzenie do wytwarzania i przekształcania dźwięków do celów muzycznych; niekiedy imituje dźwięki instrumentów muzycznych, stosowany też do tworzenia efektów dźwiękowych;

skonstruowany w latach 60. XX w., m.in. przez R. Mooga; budowany w różnych wielkościach, zwykle z klawiaturą, często przenośny; używany jako instrument (zaliczany do grupy elektrofonów) w muzyce eksperymentalnej, także rozrywkowej, rockowej, jazzowej.

Transpozycja

[łac.], wykonanie utworu muzycznego lub jego części (albo jego zapisanie) w innej tonacji niż tonacja oryginalna; ma na celu ułatwienie wykonania, dostosowanie utworu do skali głosu śpiewaka,

uproszczenie zapisu nutowego itp.

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

(11)

encyklopedia.pwn.pl

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

Biblioteka muzyczna

Organy Hammonda, muzyczny.pl, CC BY 3.0 (ilustracja); Dźwięk organów Hammonda, online-skills, CC BY 3.0

Fender Rhodes Suitcase 88 Mark II, reverb.com, CC BY 3.0 (ilustracja); Dźwięk syntezatora Fender Rhodes, online-skills, CC BY 3.0

Moog Minimoog Model D Analog Synthesizer, sweetwater.com, CC BY 3.0 (ilustracja), Dźwięk syntezatora Moog Minimoog mod.D, online-skills, CC BY 3.0

Dźwięk do ćwiczenia 5, online-skills, CC BY 3.0

Bibliograﬁa

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995 Wojciech Wojakowski, Keyboard: nauka gry od podstaw, Arystoteles, Warszawa 2010.