T.A. Zajkowski
"Una mystica persona : die Kierche
als das Mysterium der Idnetität des
Heiligen Geistes in Christus und den
Christenb : eine Person in vielen
Personen", Heribert Mühlen,
Paderborn 1964 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 4/1, 363-364
[5] R E C E N Z J E I S P R A W O Z D A N IA 383
H erib ert M ü h l e n : U n a m y stic a person a. D ie K irch e a ls d as M y ste riu m der I d e n titä t d es H e ilig e n G e iste s in C h ristu s und d en C hristen:
E ine P erso n in v ie le n P erso n en , P ad erb orn 1964, str. X V I + 378. H erib ert M ü hlen jest p rofesorem d o g m a ty k i w P aderborn. Z n an y je s t z badań nad D u ch em Ś w ię ty m jako Osobą, w której u w y d a tn ia ją się fu n k c je zb aw czego d zieła. R ów n ież i tę k sią żk ę p o św ięca zagad n ien io m z teg o sam ego zakresu: m isteriu m K o ścio ła stara się w y ja śn ić k a teg o ria m i try n ita rn o -o so b o w y m i. P o d sta w o w ą m y ś l sta n o w i e k le z jo lo g iczn e za ło żen ie im p lik u ją ce w s z y stk ie p o szczeg ó ln e tra k ta ty o K o ściele. Z a ło żen ie to n ie jest p ro d u k tem m y ś li lu d zk iej, ale zaw arte je s t — je śli n a w e t n ie d o sło w n ie to w sza k że co do sw e j treści ·— w ob ja w ien iu . A u tor d ecy d u je się n a n a stęp u ją ce sfo rm u ło w a n ie: „ Jed n a O so b a ( j e d e n D uch) w w i e l u osobach (w C h r y s t u s i e i w nas)”.
P ra ca M iih len a sk ła d a się z trzech rozd ziałów . R ozdział p ie r w sz y n o si ch arak ter h isto ry czn y . O m aw ia n a jw a ż n ie jsz e eta p y w y tw o r z o n e j jesz
cze przed A u g u sty n em fo rm u ły „una (m y s ti c a ) p e r s o n a ” jed y n ej, jaka p oprzez w ie k i zach o w a ła się aż do e n c y k lik i 'M ystici C orporis’ ” (26). F orm u łę tę e n c y k lik a w zn aczn y sposób rozszerzyła i w y ja śn iła . T reść za w arta w tej fo rm u le głosi, że stw o rzo n y p rzez C h rystu sa K ościół o trzym ał od N iego n iestw o rzo n eg o D u ch a Ś w ię te g o , k tó ry jest „Z asadą j e d n o ś c i w i e l u c z ł o n k ó w K o ś c io ł a ” (72). To w ła śn ie p row ad zi do sfo r m u ło w a n ia ek lezjo lo g iczn eg o założenia: jed n a O soba (Duch) w w ie lu o sob ach (w C h ry stu sie i w nas).
W rozd ziale drugim autor przeprow adza b adanie te k s tó w b ib lijn y ch w p o szu k iw a n iu p o tw ierd zen ia sw eg o ek lezjo lo g iczn eg o założenia. C zyni to su m ien n ie i d o k ła d n ie uw ażając, „ a b y ż a d n e p o z a b i b li jn e p o ję c i a i w y o b r a ż e n i a nie r z u t o w a ł y na i n t e r p r e t a c j ę t e k s t ó w n a tc h n i o n y c h ” (26). Z a sta n a w ia się nad zagad n ien iem , „ c z y w P iś m ie ś w i ę t y m z n a j d u j e się ja k i e ś u n i w e r s a l n e i p o d s t a w o w e w y o b r a ż e n i e K ościo ła , k t ó r e m o g ł o b y się st a ć p r z y c z y n k i e m d o g m a t y c z n y c h p r a c o m a w i a j ą c y c h e k l e z j o l o g i czne z a ł o ż e n ie ” (134). R zeczy w isto ść K o ścio ła jest w y ra ża n a m eta fo ry cz n ie, przy czym d w ie zasad n icze m eta fo ry sta n o w ią dualizm : K o śció ł jest C iałem C h ry stu so w y m i je s t L u d em B ożym . D u alizm ten, p ozorn ie tru d n y do p ogod zen ia, da się p rzezw y cięży ć sta ro testa m en ta ln ą zasadą: „ W i e lość — J a ”. Z am iast o k reślen ia K o ścio ła w y ra żen iem n iezn a n y m w P iś m ie św ięty m : osoba k o r p o r a t y w n a , autor prop on u je o k reślen ie K ościoła w ła śn ie term in em „W ielo ść — J a ”, k tó ry w sem ick iej term in o lo g ii jest lep iej u zasad n ion y.
W trzecim rozd ziale autor ro zw ija p rop on ow an ą fo rm u łę od strön y sp ek u la ty w n o -d o g m a ty czn ej. P o ję c ie K o ścio ła jako „ t r w a j ą c e g o i n i e u s t a n n e g o w c ie l a n ia się S y n a B o ż e g o ” je s t w e d łu g autora n iejed n o zn a czne. „ K o śc ió ł nie j e s t k o n t y n u a c j ą in k a r n a c j i ja k o ta k i e j, lecz z b a w i a j ą c y m p o n a w i a n i e m się n a m a s z c z e n i a J e z u s a D u c h e m Ś w i ę t y m ” (216).
364 R E C E N Z J E I S P R A W O Z D A N IA [61
Z tego w y n ik a , że D uch Ś w ię ty jest jed n ą i tą sam ą Osobą w C h ry stu sie i w ie lu ch rześcijan ach . F orm u la zatem „ je d n a O so b a w w i e l u oso b a ch ’” rozp atryw an a od stron y tej u n ii teo lo g iczn ej p row ad zi do d alek o id ą cych w n io sk ó w : K o śció ł m im o liczn y ch rozd ziałów ch rześcija ń stw a je s t w isto cie jeden, p o n iew a ż oznacza on „ w s z y s t k i c h och rz c zo n y c h , n a w e t w i ę c e j : w s z y s t k i c h o b d a r z o n y c h ła s k ą — n a w e t ty c h , k t ó r z y n i g d y do t e j p o r y je s z c z e nie s ł y s z e l i o K o ś c ie l e J e z u s a C h r y s t u s a ” (359). O czy w iśc ie n a le ż y przyjąć różn e stop n ie p rzy n a leżn o ści do K ościoła.
K siążk a M ü h len a pod aje próbę sp o jrzen ia n a K o śció ł n ie od stron y jego stru k tu ry , sa k ra m en tó w , h isto rii czy filo lo g ii, le c z od stron y rze cz y w isto śc i nadprzyrodzonej tłu m aczącej m isteriu m jed n o ści i m iste rium zb a w ien ia lu d zk o ści p rzez niego. G odne u w a g i są ek lezjo lo g iczn e sfo rm u ło w a n ia w k ateg o ria ch p erson aln ych . D zieło to je s t p ion ierem n o w y ch teren ó w teo lo g iczn y ch , oczek u ją cy ch n a d alsze op racow an ia i badania.
K s. T. A. Z ajk ow sk i
H u go R a h n e r : S y m b o le der K irch e. D ie E k k lesio lo g ie der V äter, S alzb u rg 1964, str. 576.
To obszerne d zieło, k tórego au torem jest sła w n y patrolog z Innsbrucka, m a za zad an ie p rzed sta w ien ie e k lezjo lo g ii p a try sty czn ej od stron y sy m b o ló w sto so w a n y ch p rzez O jców dla w y ra żen ia ich w ia ry w K ościół. P od ob n ie jak C h rystu s m ó w ił do sw o ich słu ch a czy o K o ściele w zro zu m ia ły ch dla n ich p rzy p o w ieścia ch , tak O jco w ie ch ętn ie u ży w a li m o w y sym b oli ła tw o d o stęp n y ch dla sw o ich b ezp ośred n ich c z y te ln ik ó w i słu chaczy. Z w rócen ie u w a g i na term in o lo g ię p atry sty czn ą z d zied zin y e k le zjo lo g ii jest p ow ażn ym w k ła d em w zrozû m ien ie w sch o d n ich k on cep cyj K o ścio ła o d b ieg a ją cy ch od za ch o d n io -sch o la sty czn y ch u jęć i n ie k ie d y im n ie c h ę tn y c h oraz w d o k ła d n iejsze u św ia d o m ien ie isto ty K ościoła.
K siążk a R ahnera za w iera szereg jego rozpraw , któcg u k azały się" w ciągu o sta tn ich trzy d ziestu lat. A u tor przede w szy stk im o m aw ia cztery zasad n icze sy m b o le K ościoła: 1) K ościół je s t ło n e m i r o d z ic ie l k ą ż y c i a C h r y s t u s o w e g o p r z e z c h r z e s t (od cza só w O rigen esa zw raca się u w a g ę na k on ieczn ość n ieu sta n n eg o p ow tarzan ia teg o b o sk ieg o rodzenia, jak ie dok on u je się p rzez o so b isty ascety czn y w y siłe k ; od czasów G rzegorza z N y sy p o d ejm u ją ceg o m y ś l O rigen esa ·— b o sk ie r o d zicielstw o K ościoła je s t n au k ą m istyczn ą); 2) n ie u s ta n n i e u m i e r a j ą c y k s i ę ż y c d a j ą c y ż y c i e ta k j a k m a t k a i p r o m i e n i u j ą c y jest p ełn y m ta je m n ic y obrazem K ościoła jako p ra w d ziw eg o k sięży ca w sto su n k u do C hrystu sa jako p raw d ziw ego słoń ca i w jego re la c ji do daw an ej ła sk i i zm a rtw y ch w sta n ia cia ła (przed sta w ie n ie n ieu sta n n eg o u m ieran ia K o ścio ła op iera się g łó w n ie n a lu n a r- n ej te o lo g ii O rigenesa; K o śció ł d ający tak jak m atk a ży cie — je s t obra zem w z ię ty m od M etod ego p orów n u jącego K o śció ł do k sięży ca d ającego
