"Osobowość i działanie błogosławionego Jerzego Matulewicza", Maria Bogumiła Pecyna, Wrocław 1990 : [recenzja]

Andrzej Buczel

"Osobowość i działanie

błogosławionego Jerzego

Matulewicza", Maria Bogumiła

Pecyna, Wrocław 1990 : [recenzja]

Studia Theologica Varsaviensia 30/1, 225-228

O

M

Ó

W

I

E

N

I

A I

R

E

C

E

N

Z

J

E

S tu d ia T h eo l. V a rs. 30 (1992) n r 1

M aria Bogum iła P e c y n a SJC: Osobowość i działanie błogo­

sław ionego Jerzego M atułew icza, W rocław 1990, es. 216.

H is to ria lu d z k a je s t h is to rią teg o , co lu d z ie z ro b ili. Z ro z u m ie ć ją , to z ro z u m ie ć m o ty w y lu d z k ie j d z ia ła ln o ś c i: d la c z e g o ro b ili to, co ro b ili? P o z n a n ie h is to rii p o p rz e z m o ty w y i m o ty w ó w p o p rz e z h is to rię sta n o w i p rz e d m io t b a d a ń p sy c h o h is to ry c z n y c h .

N a ta k i e j b a z ie p o w s ta ła k s ią ż k a M. B. P e c y n y O so b o w o ść i d z ia ła ­ n ie b ło g o sła w io n e g o J e rz e g o M a tu łe w ic z a . P r a c a z a w ie ra 5 ro z d z ia łó w p o p rz e d z o n y c h k a le n d a r iu m ż y c ia b ło g o s ła w io n e g o i w p ro w a d z e n ie m , a u w ie ń c z o n y c h z a k o ń c z e n ie m , b io g r a fią i s tre sz c z e n ia m i.

W e w p ro w a d z e n iu A u to r k a p o d a je p rz e g lą d l i t e r a tu r y i c h a r a k t e r y ­ s ty k ę p is m s ta n o w ią c y c h p o d s ta w ę je j b a d a ń . M ów i ró w n ie ż o m e to ­ d z ie i u k ła d z ie k sią ż k i, in f o r m u ją c c z y te ln ik a , że p r a c a o b e jm u je i n ­ t e r p r e t a c ję w y ja ś n ia ją c o - p rz y c z y n o w ą ( a s p e k t p sy c h o lo g ic z n y ) o ra z w y ja ś n ia ją c o - n o r m a ty w n ą (a s p e k t e ty c z n y ) p ro c e s ó w , k tó r e zło ży ły się n a b a d a n ą osobow ość. A u to r k a s ta w ia d w a p y ta n ia : N a czy m p o le g a ł c h a r y z m a t b ło g o sło w io n e g o J e r z e g o M a tu łe w ic z a ? N a czy m p o le g a ło n o v u m jeg o d z ia ła ln o ś c i w ś w ie tle S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o IX? (s. 16).

R o z d z ia ły II, I I I i IV s ta n o w ią o d p o w ie d ź n a p y ta n ie p ie rw s z e , ro z ­ d z ia ł V je s t ro z w ią z a n ie m p ro b le m u p o sta w io n e g o w d ru g im p y ta n iu . P ie r w s z y z aś ro z d z ia ł m o ż n a u z n a ć za w s tę p n e ro z w a ż a n ie rz u c a ją c e ś w ia tło n a k o n te k s t ży cia b ło g o sław io n eg o .

W y ch o d ząc od d e fin ic ji o so b o w o ści p o d a n e j p rz e z A llp o r ta A u to r k a u k a z u je w ro z d z ia le I a rc y b is k u p a M a tu łe w ic z a n a tle jeg o e p o k i. P o ­ c z ą tk o w o o p is u je p rz e m ia n y p o lity ezn o -sip o łeczn e w P o ls c e n a p rz e ło ­ m ie X IX i X X w ie k u , u w z g lę d n ia ją c szczeg ó ln ie p sy c h o lo g ić z n o -so c jo - lo g ic z n e a s p e k ty w sp ó ln o ty p a ń s tw o w e j i n a ro d o w e j n a K re s a c h W sc h o ­ d n ic h . N a s tę p n ie re la c jo n u je k w e s tie z w ią z a n e z m ie js c e m K o ścio ła w ó w c z e sn y m ży ciu n a ro d u , z w ła sz c z a je g o w p ły w n a k s z ta łto w a n ie ś w ia to p o g lą d u m n ie js z o śc i n a ro d o w y c h i ic h p rz y w ile je w n ie p o d le g łe j P o ls c e o ra z p o w s ta n ie c h rz e ś c ija ń s k ie g o r u c h u ro b o tn ic z e g o . R o z d z ia ł I k o ń c z ą s tro n y p o św ię c o n e h is to r ii ży cia i d z ia ła ln o ś c i b ło g o sła w io n e g o . A u to r k a p r z e d s ta w ia p rz e d e w s z y s tk im te m o m e n ty je g o d z ie c iń stw a , la t sz k o ln y c h , p o b y tu w s e m in a riu m i n a s tu d ia c h w e F r y b u r g u , k tó r e

226

A N D R Z E J B U C Z E L

{2]

d e c y d o w a ły o u k s z ta łto w a n iu się oso b o w o ści. P r e z e n t u je ró w n ie ż sz e ­ r o k i w a c h la r z p o d e jm o w a n y c h p rz e z n ieg o p ra c ja k o p ro f e s o ra s e m in a ­ riu m , o d n o w ic ie la Z a k o n u M a ria n ó w , b is k u p a w ile ń s k ie g o i w iz y ta to r a a p o sto lsk ie g o .

R o z d z ia ł II z a w ie ra p sy c h o lo g ic z n ą a n a liz ę c h a ry z m a tu m iło ś c i b ło ­ g o sła w io n e g o Je rz e g o M a tu le w ic z a . P o p rz y p o m n ie n iu , że p e łn y ro z ­ w ó j o so b o w o ści lu d z k ie j p o le g a n a u rz e c z y w is tn ie n iu w ła s n e g o „ ja ” w e w sp ó ln o c ie z in n y m i lu d ź m i o ra z w e w s p ó ln o c ie z B ogiem , A u to r k a do w o d zi, iż o ry g in a ln o ś ć c h a ry z m a tu m iło ś c i u o m a w ia n e j p o s ta c i w y ­ r a ż a się w u m ie ję tn o ś c i p rz e tw o r z e n ia p rz e z n ią b o g a te g o d o ś w ia d c z e ­ n ia (w zorów ) p rz e s z ło śc i i w ła śc iw e g o w y k o rz y s ta n ia ic h do ro z w ią z a ­ n ia p ro b le m ó w w sp ó łc z e sn e g o ży cia (s. 56). S z u k a ją c z je d n e j s tro n y „ o b ra z u ” B oga w d u sz y lu d z k ie j, z d r u g ie j z aś d o s trz e g a ją c u w ik ła n ie c z ło w ie k a w ró ż n e a n ty n o m ie X X w ie k u , b is k u p M a tu le w ic z z a c z ą ł o rg a n iz o w a ć k u rs y , k tó r y c h ce le m b y ło u ś w ia d a m ia n ie p o tr z e b i m e ­ c h a n iz m ó w o b ro n n y c h c z ło w ie k a p ra c y . B ło g o sła w io n y J e r z y w n o s ił c e n n e in s p ir a c je do ta k ic h s f e r d z ia ła ln o ś c i K o ścio ła, ja k : ro z w ó j ka-- to lic k ie j n a u k i sp o łe c z n e j, p e łn ie n ie p rz e z K o śc ió ł ro li w y ch o w aw czej,, z a d a n ia la i k a tu w K o śc ie le , u d z ia ł z g ro m a d z e ń z a k o n n y c h w p r a c y s p o ­ łe c z n e j; I t a k n p . m ó w ią c o w y c h o w a w c z e j ro li K o śc io ła w s k a z y w a ł n a z n a c z e n ie d ia lo g u p o d k re ś la ją c , że siłą tw ó rc z ą d ia lo g u je s t p o tr z e b a m iło ści, b e z k tó r e j s p o tk a n ie m o że z m ie n ić się w u ta r c z k ę (s. 69). S ta ­ w ia go to w sz e re g u p re k u r s o r ó w d z is ie jsz e j p e d a g o g ik i e g z y s te n c ja ln o - - p e r s o n a lis ty c z n e j. O p o w y ż sz y m z a g a d n ie n iu t r a k t u j ą k o le jn e p a r a ­ g r a f y o m a w ia n e g o ro z d z ia łu .

R o z d z ia ł II p o św ię c o n y je s t d z ia ła ln o ś c i a p o s to ls k ie j b ło g o s ła w io n e g o b is k u p a M a tu le w ic z a . J e j p o d ło ż e m s ta ła się o so b ista a s y m ila c ja p rz e z n ie g o o k re ś le n ia k a p ła n a ja k o „ a lt e r C h r y s tu s ” (s. 83). N a d z ia ła ln o ś ć t ę s k ła d a ły się p o c z ą tk o w o : p r a c a c h a ry ta ty w n o -s p o łe c z n a i w y c h o ­ w a w c z a (zało żen ie d o m u d la 200 s ie ro t, o p ie k a n a d „D o m em P r a c y d la C h ło p ó w ” ) p ro w a d z o n a w d u c h u ży czliw o ści p o w s z e c h n e j, w y ch o w an ie- d o p e łn e j o so b o w o ści i tw o rz e n ia ró ż n y c h g r u p f o r m a ln y c h (np. „ S to ­ w a rz y s z e n ie M a r ia ń s k ie Ś w ie c k ic h K a p ła n ó w ” , „ S to w a rz y s z e n ie R o b o ta n ik ó w C h rz e ś c ija ń s k ic h ” i in n e). N a s tę p n ie b y ła to d z ia ła ln o ś ć a p o ­ s to ls k a w d ie c e z ji w ile ń s k ie j: u tw o rz e n ie z rę b ó w p o r z ą d k u a d m i n is tr a ­ c y jn e g o (k u r ii b is k u p ie j, 28 d e k a n a tó w i 353 p a r a f ii) o ra z p r a c a d u s z ­ p a s te r s k a z m ie rz a ją c a do s c a le n ia r o z m a ity c h tr a d y c ji k o śc ie ln y c h i s tw o r z e n ia w ię z i sp o łe c z n e j m ię d z y lu d ź m i p rz y b y ły m i z ró ż n y c h stro n . W k o ń c u , b is k u p s p r a w o w a ł u r z ą d w iz y ta to r a a p o sto lsk ie g o n a L itw ie , re o r g a n iz u ją c e g o po z e rw a n iu p rz e z W iln o w 1925 r o k u s to ­ s u n k ó w ze S to lic ą A p o sto lsk ą , k o ś c ie ln ą sieć a d m i n is tr a c y j n ą i o d b u ­ d o w u ją c e g o o fia rn ie ży cie r e lig ijn e w d u c h u m iło ś c i B oga i K o śc io ła o ra z b liź n ie g o i O jczyzny.

[3]

B E C E N Z J E

227

R o z d z ia ł IV z a w ie ra in f o rm a c je n a te m a t z a k o n o d a w c z e j d z ia ła ln o ­ ści b ło g o sła w io n e g o . W ś w ie tle p sy c h o lo g ii re lig ii s ta n o w i o n a c zęścio ­ w e o d z w ie rc ie d le n ie jeg o życia w e w n ę trz n e g o , w k tó r y m is to tn ą ro lę o d g ry w a ł e le m e n t tw ó rc z y . S tą d w ła ś n ie c z e rp a ł b ło g o s ła w io n y J e r z y M a tu le w ic z siły do o d n o w y Z a k o n u K się ż y M a ria n ó w , k tó re g o cel z a ­ w a r ł w c ią g łe j a k tu a liz a c ji, a k o m o d a c ji i u n iw e rs a liz m ie p r a c d u s z ­ p a s te r s k ic h w m y ś l h a s ła z g ro m a d z e n io w e g o : p r o C h ris to e t E cclesia. W ce lu o d n a le z ie n ia n o w y c h w a rto ś c i d u c h o w y c h w ży c iu z a k o n n ic p o d ją ł się p r a c n a d z a ło ż e n ie m d w ó ch z g ro m a d z e ń : S ió s tr U b o g ic h od N ie p o k a la n e g o P o c z ę c ia N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y o raz S ió s tr S łu ż e b ­ n ic J e z u s a w E u c h a ry s tii. R e fo rm o w a ł ta k ż e k o n s ty tu c je is tn ie ją c y c h ju ż z g ro m a d z e ń n p . D o lo ry s tó w czy li S y n ó w M a tk i B o sk ie j B o le sn e j, S ió s tr o d św . K a z im ie rz a itd .

W o s ta tn im , p ią ty m ro z d z ia le p r a c y d o k o n u je A u to rk a o ce n y c h a ­ r y z m a tu m iło ści i d z ia ła n ia b ło g o s ła w io n e g o Je rz e g o M a tu le w ic z a ' w d o ­ b ie p o so b o ro w e j. U w z g lę d n ia c z te ry d o k u m e n ty V a tic a n u m II:

Konsty­

tucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym

o ra z d e k r e ty

O apostolstwie świeckich, O ekumenizmie

i

O formacji kapłanów.

W ś w ie tle ty c h d o k u m e n tó w A u to r k a o c e n ia p o s tu la ty d o ty c z ą c e k s z ta łto ­ w a n ia c z ło w ie k a p r e f e r o w a n e p rz e z a rc y b is k u p a M a tu le w ic z a (np. o b o ­ w ią z e k b y c ia sobą, o b o w ią z e k p r a w d y i szczerości), d ą ż e n ie do in t e g r a ­ c ji g r u p sp o łeczn y ch , n ie ty lk o n a p o d s ta w ie tego, co lu d z i u p o d a b n ia , lecz ta k ż e teg o , co ich ró ż n i, i in n e.

W d ru g im p a r a g r a f ie ro z d z ia łu A u to rk a z w ra c a u w a g ę n a z a le c a n ą p rz e z a r c y b is k u p a p o tr z e b ę h a rm o n ijn e g o r o z w ija n ia w ro d z o n y c h d y s ­ p o z y c ji p sy c h o fiz y c z n y c h p rz e z p ra c ę , n a u k ę i m o d litw ę . S łu ż y to —■ w e d łu g słó w b ło g o s ła w io n e g o — s to p n io w e m u z d o b y w a n iu „ c o ra z d o ­ sk o n a lsz e g o z m y s łu o d p o w ie d z ia ln o śc i w n a le ż y ty m k s z ta łto w a n iu w ła ­ sn e g o ż y c ia ” (s. 167).

W o s ta tn im , tr z e c im p a r a g r a f ie , u k a z a n y je s t J e r z y M a tu le w ic z ja k o p r e k u r s o r id e i fo r m a c ji z a k o n n e j S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. S ta ł się n im n a jp i e r w p o p rz e z p io n ie rs k ie d ą ż e n ie do tzw . p rz y s to s o w a n e j o d ­ n o w y ży cia z a k o n n e g o , u b ó s tw a i p o słu s z e ń s tw a , n a s tę p n ie z aś — d z ię k i d z ia ła ln o ś c i n a p ła s z c z y ź n ie tz w . a p o s to la tu c zasó w w sp ó łc z e s n y c h . A p o s to la t te n m a n a c e lu p o z n a n ie p o s ta w y re lig ijn e j a k tu a ln ie ż y ją ­ cego c z ło w ie k a i p rz e k a z a n ie m u p r a w d w ia r y w ję z y k u z ro z u m ia ły m d la n ieg o , sto so w n ie do je g o p o z io m u in te le k tu a ln e g o , k u ltu r a ln e g o , w ra ż liw o ś c i p s y c h ic z n e j o ra z d o m in u ją c y c h p r ą d ó w id e o w y c h .

P ra c ę M. B. P e c y n y w ie ń c z y b o g a ta b ib lio g r a fia , z a w ie r a ją c a 330 p o ­ z y c ji u s z e re g o w a n y c h te m a ty c z n ie w g h a s e ł (źró d ła, o p ra c o w a n ia , li t e ­ r a t u r a p o m o cn icza) o ra z s tre s z c z e n ia w c z te re c h ję z y k a c h (lite w s k im , b ia ło ru s k im , ro s y js k im i a n g ie lsk im ).

C zło w iek k a ż d e j e p o k i p o tr z e b u je w z o rc ó w o so b o w y ch d la u k s z ta łto

228

A N D H Z E J B U C Z E L

£

4

]

w a n ia sw eg o „ ja id e a ln e g o ” . W ty m k o n te k ś c ie re c e n z o w a n a k s ią ż k a je s t c e n n ą p o z y c ją . U k a z u je b o w ie m c z ło w ie k a , k tó r e g o p e łn ia ż y c ia i d z ia ła ln o ś ć p rz y p a d a n a p ie r w s z e ć w ie rć w ie c z e o b e c n e g o s tu le c ia ( a r c y b is k u p M a tu le w ic z z m a r ł w 1927 ro k u ). P o p rz e z g łę b o k ą a n a liz ę p rz e ż y ć p sy c h ic z n y c h , r z e te ln ie p rz e d s ta w io n ą fa k to g r a f ię i d o k ła d n e o m ó w ie n ie p o g lą d ó w b ło g o s ła w io n e g o M a tu łe w ic z a , A u to r k a d o s ta rc z a c z y te ln ik o w i n ie ty lk o in f o r m a c ji o k im ś, ko g o K o śc ió ł w y n ió s ł n a o ł­ ta r z e , lecz n ie ja k o w y ty c z a k ie r u n e k p r a c y n a d ro z w o je m w ła s n e j o so ­ bo w o ści. C z ło w ie k b o w ie m je s t ty m b a r d z ie j sobą, je s t ty m b a rd z ie j d o jr z a ły , im g łę b ie j p o tr a f i p a rty c y p o w a ć w ży ciu d ru g ie g o c z ło w ie k a , zw ła sz c z a , je ś li te n d ru g i w sposób c z y te ln y u r z e c z y w is tn ił tk w ią c e w k a ż d e j is to c ie lu d z k ie j p r a g n ie n ie h a r m o n ii d u sz y i c ia ła .

W sp o só b z aś szczeg ó ln y w y p a d a p o le c ić k s ią ż k ę M . B. P e c y n y ty m w s z y s tk im , k tó r z y z a jm u ją się z a g a d n ie n ie m d o jrz a ło ś c i c h rz e ś c ija ń ­ s k ie j w ży ciu z a k o n n y m i k a p ła ń s k im , z a ró w n o od s tro n y te o r e ty c z n e j j a k te ż p ra k ty c z n e j.