Mariusz Słowik
Wpływ Eucharystii na kształtowanie
wspólnoty rodzinnej w nauczaniu
Jana Pawła II
Studia Theologica Varsaviensia 38/2, 147-173
2000
S tu d ia T h e o lo g ic a V a rsa v ie n sia U K S W
38 (2 0 0 0 ) n r 2
M A RIU SZ SŁOWIK O FM CONY
WPŁYW EU C H A R YSTII NA KSZTAŁTOW ANIE W S P Ó LN O TY RO DZINNEJ W N A U C ZA N IU JANA PAWŁA II
Treść: 1. Wstęp. 2. Eucharystia jako sakram ent Nowego Przymierza w ducho wości małżeńsko-rodzinnej. 2.1. Źródło życia duchowego rodziny. 2.2. U obecnie nie Nowego Przymierza w małżeństwie. 2.3. Odnowienie przymierza małżeńskie go. 3. Eucharystia jako sakrament rodzinnej komunii międzyosobowej. 3.1 E u charystia sakramentem łączącym „Kościół domowy” ze wspólnotą Ludu Bożego. 3.2. Duchowy pokarm miłości rodzinnej. 3.3. Ofiarniczy charakter życia rodzinne go a Eucharystia. 3.4. Eucharystia wyrazem dziękczynienia rodziny. 3.5. Euchary stia źródłem apostolatu rodzinnego. 4. Podsumowanie.
1. W STĘP
Zycie m ałżeństwa i rodziny chrześcijańskiej jest związane z sakra m entem Eucharystii. Samo zawarcie małżeństwa, zgodnie z zalece niem praw a kanonicznego, powinno m ieć miejsce podczas celebracji Mszy św. (por. kan. K PK 1065 i2). O związku m ałżeństw a z Euchary stią Jan Paweł II pisze w num erze 57 adhortacji Familiaris consortio. Tekst ten zawiera syntezę nauczania Ja n a Pawła II na tem at roli E u ch a rystii dla m ałżeństw a i rodziny. Myśli tam zaw arte Jan Paweł II rozwija w licznych przem ówieniach. N a szczególną uwagę zasługują p rzem ó wienia dla m ałżeństw ruchu Equipes N otre-D am e (23 IX 1982) oraz przem ów ienia związane z M iędzynarodowym K ongresem E uchary stycznym w Nairobii (15 i 18 V III 1985). Jan Paweł II w swoich p rze m ówieniach i pielgrzymkach podkreśla wielką rolę Eucharystii w two rzeniu wspólnoty rodzinnej. W skazuje, że Eucharystia uobecnia w m ał żeństwie Nowe Przymierze, umożliwia głębsze i ożywia przymierze m ałżeńskie oraz jest źródłem wspólnoty osób w rodzinie. Podczas piel grzymek do kościołów lokalnych rezerwował zawsze jed n ą celebrację Mszy św. dla m ałżonków i rodzin chrześcijańskich, podczas których rozważał sakram ent m ałżeństw a w świetle sakram entu Eucharystii.
1 4 8 M ARIUSZ SŁOWIK OFM CONV P ]
2. EUCHARYSTIA JAKO SAKRAMENT NOWEGO PRZYM IERZA W D UCHO W OŚCI M AŁŻEŃSKO -RODZINNEJ
2.1. Ź ró d ło życia duchow ego ro dzin y
J a n Paw eł II w swoim n au czan iu w ykazuje w ierność n au ce II S o b o ru W atykańskiego, k tó ry w skazał n a ścisły zw iązek E ucharystii i m ałżeństw a. S o b ó r W atykański II zaapelo w ał o p og łęb ien ie i p o now ne odkrycie znaczen ia E u charystii dla m ałżeństw a i rodziny. Ja n Paw eł ch ę tn ie się tego podjął. P odkreśla to w Familiaris consortio.
Sobór W atykański IIp ra g n ą ł zw rócić uwagę na szczególny zw iązek za chodzący m iędzy Eucharystią i m ałżeństw em , postanawiając, że zw y czajnie m ałżeństw o należy zawierać podcza s M szy św. (K L 78), odkry cie na now o i pogłębienie tego zw iązku jest ze wszech m iar konieczne, jeśli chce się zro zu m ieć i przeżyw ać intensywniej łaski oraz p o ją ć zad a
nia m ałżeństw a i rodziny chrześcijańskiej (F C 57).
Ja n Paw eł II p od kreśla, że E ucharystia je st sak ram en tem kom unii z B ogiem . W Niej Kościół uczestniczy w tajem nicy odkupienia. D la tego też E uch arystia je st ośrodkiem i szczytem całego życia sakram en
talnego, poprzez które każdy chrześcijanin doznaje zbawczej m ocy O d kupienia, poczynając o d misterium Chrztu świętego, w którym zostajemy zanurzeni w śmierci Chrystusa, aby stać się uczestnikam i Jego Z m a r twychwstania (R H 20). W tym sakram encie od kup ien ie C hrystusa
sięga serca każdego człow ieka. Jak o źródło i cel innych sak ram en tów, E ucharystia p o m aga zrozum ieć działanie zbawcze wszystkich sa kram entów . R ów nież ro dzina chrześcijańska, jak o żywa cząstka K o ścioła przez E ucharystię zostaje w łączana w tajem nicę zbaw ienia1.
J a n Paw eł II w skazuje, że zbaw ienie rodziny p rzeb ieg a p rzez E u charystię. N ie m o żn a oczywiście odm aw iać m ożliw ości zbaw ienia rod zin o m , k tó re nie uczestniczą w e M szy św iętej. Z w yczajna d ro g a zbaw ienia p rz eb ieg a p o p rz e z przyjm ow anie sak ram en tó w świętych,
1 Por. J a n P a w e t I I , L ’om elia durante la celebrazione dellaparola nello Stadio „ C e n te n a rio ” , M o n te v id e o , 7 V 1988; Insegnam enti d i G iovanii Pauli II, W atykan (w dalszej części a rty k u łu b ęd zie stosow any skrót: In se g n a m e n ti), X I, 2, s. 1185; A udiencja G e n e ra ln a (w dalszej części arty k u łu b ęd zie stosow any skrót: A G ), 18 IV 1984. E O se rw a to re R o m an o (w dalszej części b ęd zie stosow any skrót: O R ) 5 (1984) n r 4, s. 21; H om ilia wygłoszona p o d
czas M szy św. dla duchow ieństw a diecezjalnego i zakonnego, S an to D om ingo, 10 X 1992. O R
13(1992) n r 12, s. 10. P rzem ó w ien ie n a zak o ń czen ie K o n g resu E ucharystycznego, W arsza wa, 14 V I 1987, w: Jan Paweł II, Trzecia pielgrzym ka d o Polski, K raków 1987, s. 211-216; H o
m ilia pod cza s M szy św. inaugurującej Kongres Eucharystyczny, F o rta le za, 9 V II 1980, N a u c za nie Papieskie, P oznań (w dalszej części a rty k u łu b ęd zie stosow any skrót: N P), III, 2, s. 114.
w tym i p rzez E uch arystię. C hrystus dość w yraźnie i w ym agająco w ypow iedział się o konieczności przyjm ow ania S a k ra m e n tu C iała i Krwi: Jeżeli nie będziecie spożywali Ciała Syna Człowieczego i nie
będziecie p ili Krwi Jego, nie będziecie m ieli życia w sobie (J 6, 53).
U c z ta E u ch arystyczna je s t duchow ym p o k arm e m . P ozw ala za sp o koić duch ow e p o trze b y człow ieka. J e st to p o k a rm w życiu wiary, p o k a rm n iezbędny w d ro d z e d o nieba: K to m nie spożywa, będzie żył
na wieki (J 6, 58). J a k chleb co dzienny je s t p osiłk iem nieodzow nym
dla życia ciała, ta k E u ch a ry stia je s t k o n iecz n a d la życia duszy. N a j św iętsza E u ch a ry stia je st ź ró d łe m żyw otności duchow ej człow ieka. P om aga kroczyć ludziom d ro g ą zbaw ienia. Także ro d z in a dzięki ży ciu eu charystycznem u m oże p o d ejm o w ać tru d ro d z in n e g o życia i p o stęp o w a ć n a d ro d z e zbaw ienia. E u c h a ry stia je st źró d łe m życia du chow ego i św iętości rodzin y 2.
W E uch ary stii ro d z in a zn a jd u je źró d ło en erg ii w sp ełn ian iu sw o ich obow iązków . C hrześcijań skie życie ro dziny p rz ech o d z ąc p rzez eucharystyczne m iste riu m p rz e m ie n ia się w duchow y ku lt przy jem ny B ogu3.
J a n Paw eł II widzi E u ch ary stię ja k o sa k ra m e n t o d k u p ien ia d la rodziny. Z a d a n ie uśw ięcenia ro dziny m a swój pierw szy k o rz eń w chrzcie, a najwyższy w yraz w E ucharystii. Z a d a n ie uświęcenia ro
dziny chrześcijańskiej m a swe pierw sze źródło w chrzcie świętym, zn a j duje z a ś swój najpełniejszy wyraz w Eucharystii, z którą chrześcijań skie m ałżeństw o je st wewnętrznie zw iązane (F C 57). Intym ny zw iązek
m ałżeń stw a z E u ch a ry stią p rzejaw ia się w d ro d z e zbaw ienia, a więc w odpow iedzi n a B oże pow ołanie.
W „F am iliaris c o n s o rtio ” isto tn y m z d a n ie m n a te m a t re la cji E u c h a ry stia - m ałże ń stw o je st: E ucharystia je s t sa m ym źród łem
[3 ] WPŁYW EUCHARYSTII NA KSZTAŁTOWANIE WSPÓLNOTY RODZINNEJ 1 4 9
2 Por. J a n P a w e t I I, H om ilia podczas M szy św. Wieczerzy Pańskiej, 16 IV 1992. O R 13(1992) n r 6, s. 30; H om ilia w ygłoszona podczas Mszy św. dla w iernych diecezji C oncordia- P o rd e n o n e , 1 V 1992. O R 13(1992) n r 6, s. 11; O rę d z ie d o uczestników 42 M ięd zy n aro d o w e go K o n g resu Eucharystycznego w L o u rd es, 16-23. V I I 1981, w: Eucharystia w nauczaniu Jana
Pawła II, K raków 1987 s. 23-24; H om ilia po d cza s M szy św. w Parku Pontcanna w Cardiff, 2 V I
1982. 2, w: Jan Pawel I I w Wielkiej B iytanii i Argentynie, W arszaw a 1989, s. 172-174; Z orędzia
międzynarodow ego Kongresu Eucharystycznego w Nairobii, R zym 15 V III 1984, w: Eucharystia w nauczaniu Jan Pawła II, K raków 1987, s. 131; H om ilia podczas M szy św. dla m łodzieży, N a-
irobia, 17 V III 1985. O R 6(1985) n r nadzw . II, s. 8; H om ilia na B oże Ciało, 8 V I 1980. N P III, 1, s. 760.
■’P o r . J a n P a w e l I I , A lia plenaria del pontificio consiglio p er la Famiglia, 1 0 X 1986, I n seg n am en ti IX , 2, s. 989-990.
1 5 0 M A R IU S Z SŁO W IK O FM C ONV [ 4 ]
m ałżeństw a chrześcijańskiego (F C 57). R o d zi się p y ta n ie , w ja k im
sen sie E u c h a ry stia je s t ź ró d łe m m ałż e ń stw a ch rześcijań sk ieg o . Czy d o z a istn ie n ia i w ażn o ści m ałż e ń stw a ch rześc ijań sk ie g o k o n ie c z n a je s t E u c h a ry s tia ? M ałże ń stw o s a k ra m e n ta ln e m o że być z a w a rte b ez p rz y jęcia K o m u n ii św iętej. J a n P aw eł II w yjaśnia tę myśl w n u m e rz e 57 “ F am iliaris c o n s o rtio ” o ra z w licznych p r z e m ó w ien iach . E u c h a ry s tia ja k o s a k ra m e n t N o w eg o P rzy m ierz a o d n a w ia P rzy m ierz e C h ry stu sa z K o ścio łem w m ałże ń stw ie o ra z je s t ź ró d łe m je d n o ś c i i m iło ści rodziny . Z ycie w p rz y m ie rzu z B o giem i m ięd zy so b ą o ra z tw o rz e n ie k o m u n ii m iędzy oso bow ej są isto tn y m i p rz y m io ta m i rodzin y. E u c h a ry stia je s t ź ró d łe m św ię to ści i życia d u ch o w eg o rodzin y . Z y cie d u ch o w e ro d z in y zw iązan e z E u c h a ry s tią w iąże się z tw o rz e n ie m w sp ólno ty . J a k człow ieka n ie m o ż n a z ro z u m ie ć b ez C h ry stu sa, ta k sam o m ałże ń stw a nie z ro z u m ie się b e z E u c h a ry stii. E u c h a ry stia o k a z u je się ja k o s a k r a m e n t u św ięc en ia i k sz ta łto w a n ia w sp ó ln o ty ro dziny . Z a tak im u ję c ie m E u c h a ry stii ja k o ź ró d ła m ałż e ń stw a ch rześcijań sk ieg o o p o w ia d a ją się ró ż n i te o lo g o w ie k o m e n tu ją c y n a u c z a n ie J a n P aw ła II n a te n te m a t4.
2.2. U obecnienie Nowego Przymierza w m ałżeństwie
D zieje ludzkości, m ałżeństw i ro d z in p o siad ają sw oiste zab arw ie n ie relig ijne i m o ra ln e . J e s t to h isto ria d ialogu i k o m u n ii B oga z ludzkością. O b e jm u je o n a nie tylko narod y, ale tak że i rodziny. M ałżeństw o i ro d z in a w n a u c zan iu J a n a P aw ła II są zro zu m iałe w o d n iesien iu do P rzym ierza B og a ze swoim lud em , Jah w e z Iz ra elem i C hry stu sa z K ościo łem . Id e a P rzym ierza łączy w ew nętrzn ie m ałżeństw o i E u ch ary stię.
B óg o d p o cz ątk u istn ie n ia człow ieka n a ziem i p ra g n ie z nim przebyw ać. Z a w ie ra z nim przym ierze. P rzym ierze B oga z ludźm i było o k re śla n e p rz ez p ro ro k ó w te rm in e m b eń th 5. S am o to o k re śle nie o zn aczało u k ła d polityczny m o cn eg o p a rtn e ra ze słabym .
4 Por. W.E. M a y : The role o f the Christian family, w: Jo h n Paul II and th e family, Chicago 1983, s. 184; J. G r z e ś k o w i a k , M isterium m atżeństw a, L ublin 1993, s. 247; J.R . S z t y c h - m i 11er, Eucharystia a praw a i obow iązki m ałżonków , w: Eucharystia - m iłość i dziękczynienie, red. W. Słom ka, A .J. N ow ak, L ublin 1992, s. 163; R.M . H o g a n i J.M . L e V o i r ; Covenant
o f love, San F rancisco 1992, s. 276.
S tro n a silniejsza zobow iązyw ała się d o o b ro n y stron y słabszej, przez to okazyw ała sw oją m oc. N a to m ia st stro n a słabsza m iała szansę czuć się p a rtn e re m dow artościow anym i rów nopraw nym . B óg w ziął p o d sw oją o p iek ę n a ró d izraelski. N a ró d te n n ie był o d osobniony. Cieszył się w staw iennictw em i o p iek ą Stwórcy. P rzym ie rze n a ro d u izraelskiego z B ogiem n ie było zwykłym k o n tra k te m p o litycznym. P rzym ierze to m ów iło p rz e d e wszystkim o czułej i w ier nej m iłości, k tó rą B óg objaw iał w obec sw ojego L u d u i w k o n se kw encji m ów iło o odpow iedzi, k tó rą Izrae l m ógł i p o w in ien żywić w obec sw ego B oga. P rzym ierze było sercem ku ltu , sp o tk a n ia i d ia logu B og a z człow iekiem i człow ieka z B ogiem . B óg w zam ian za p o m o c i o p iek ę d o m ag ał się w ierno ści za w arte m u Przym ierzu. W Biblii P rzym ierze je st p od staw ą, k tó re u stan aw ia i k on figu ru je ca łe życie L udu. P rzyjęte p rzez k u lt i praw o k ształtu je k ro k za k ro kiem ca łą egzystencję. P rorocy d la u k a z a n ia teg o P rzym ierza p o słu giwali się o b ra zem m ałżeń stw a6.
P rorocy po g łęb iali tajem n icę P rzym ierza p o p rz ez opow ieść o burzliw ej histo rii w ierności B oga i niew ierności Iz ra e la p o słu g u ją c się o b ra zem m ałżeństw a, n a p rzykład O zeasz (p or. O z 2, 24). Jere m ia sz dochod zi do p u n k tu kulm inacyjnego: zap o w iad a przyj ście N ow ego P rzym ierza. P rzym ierze S ta reg o T estam en tu było d łu gim przygo tow aniem d o P rzym ierza N ow ego T estam en tu. G dy n a
deszła p ełn ia czasu, zesłał B ó g Syna swego, zrodzonego z niewiasty...
(G a 4,4). C hrystus - Syn Boży staje się jed n o c z e śn ie C złow iekiem . N a stę p u je zjed n o czen ie B óstw a z człow ieczeństw em , k tó re ju ż n i gdy n ie m o że być rozw iązane. J e s t to ju ż N ow e i W ieczne P rzym ie rze za w arte p rzez C hry stu sa z K ościołem . Jezu s to P rzym ierze p ie czętuje o d d a n ie m życia n a krzyżu7.
O b e cn ie „m iejscam i” celebracji i w ypełn ien ia P rzym ierza są sa k ra m e n ty C hrystusa i K ościoła: w nich i p o p rz e z n ie d o k o n u je się u o b ec n ie n ie k o m u n ii B oga z ludzkością. U p a m ię tn ia n ie i o d n aw ia
[5 ] WPŁYW EU CH A RY STII N A KSZTAŁTOW ANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 5 1
6 Por. J a n Pawel II, H om ilia wygłoszona po d cza s audiencji dla m ałżeństw m c h u E q u ipes Notre-D am e, 23 IX 1982, w: Gdybyś znała dar Boży, Niepokalanów 1988, s. 6; Por. także J. S z 1 a g a, Eucharystia - ofiara N ow ego Przymierza, w: Eucharystia - m iło ść i dziękczynienie,
red. W. Słomka, A.J. Nowak, Lublin 1992, s. 13-16.
7 Por. J a n Pawel II, H om ilia wygłoszona podczas audiencji dla m ałżeństw ruchu E q u ipes Notre-D am e, 23 IX 1982, w: Gdybyś znała dar Boży, dz. cyt., s. 5-7; por. także D. T e t t a rn an zi, I due saranno una ca m e sola, saggi teologici su m atrim onio efam iglia, Torino 1986, s. 311-312; J. Nagórny, Eucharystia - we wspólnocie, w: Eucharystia - m iło ść i dziękczynienie,
nie P rzym ierza C h ry stu sa z K ościołem d o k o n u je się w e w szystkich sak ra m e n ta c h , je d n a k w sp osób szczególny w sak ram en cie E u c h a rystii. E u ch a ry stia w sp o só b sa k ram en taln y u o b ec n ia je d y n ą o fiarę N ow ego P rzym ierza i zaślubiny C h ry stu sa z K ościołem . Ofiara eu
charystyczna bow iem uobecnia przym ierze m iłości Chrystusa z K o ściołem, przypieczętow ane Jego krwią na krzyżu (F C n r 57). P rze d e
wszystkim w E u ch ary stii d o sięg a p e łn i i definityw nego w yp ełnienia k o m u n ia m iłości p rzy g o to w an a m iędzy Jah w e a Iz rae le m a za k o ń czona P rzym ierzem m iędzy Jez u sem a K ościołem . M isteriu m E u charystii zo staje ro z ja śn io n e w ydarzeniem P rzym ierza. Teksty u s ta now ienia E ucharystii: „to je s t C iało M o je ” „,to je s t K rew M o ja ” (M t 26, 26-27) p rz ed staw iają Jez u sa w akcie o fiaro w an ia i czci. C hleb i w ino stają się Jez u sem ofiarow anym dla ludzi. W E u c h a ry stii Jezus o d d aje się ludziom , aktu alizu jąc p o n o w n ie to o d d a n ie z siebie d o k o n a n e o statec zn ie n a krzyżu. D a r C hry stusa ofiarow any dla ludzi m a n a celu stw o rzen ie now ego lu d u B ożego. E uch ary stia uo b ec n ia m iłość B oga, k tó rą żywił o d stw o rzen ia p o p rz ez całą h i sto rię zb aw ien ia w S tarym T estam encie o ra z ak tu a ln ą m iłość C h ry stu sa w obec K ościoła. Taki je s t sens słów z O statn iej W ieczerzy: „To je st K rew P rzy m ierza” (M t 26, 28 )s. D zięki E u chary stii c h rz e ścijanin najb ard ziej jed n o cz y się z B ogiem . J e s t to nowy sposób je d n o czen ia się człow ieka z B ogiem . C o w S tarym T estam encie było tylko zapow iedzią i cieniem , to w N ow ym T estam encie sp ełn ia się w E ucharystii: „W y n a to m ia st przystąpiliście do góry Syjon, d o m ia sta B oga żyjącego, (...) d o p o śre d n ik a N ow ego T estam en tu - J e z u sa ” (H b r 12, 22, 24). R o d zin a u czestnicząc we M szy św. odnaw ia przym ierze z B ogiem .
Cz. M u r a w s k i k o m e n tu ją c 57 n u m e r „F am iliaris co n so rtio ” p i sze, że głów na ro la E u ch ary stii dla rodziny p o leg a n a p rz em ian ie człow ieka. E u ch a ry stia w łączając m ałżonków w N ow e P rzym ierze u d o sk o n a la „now ego człow ieka” . Taki je s t ow oc p o g łęb ien ia łącz ności człow ieka z C h ry stu sem w E u ch ary stii9.
1 5 2 M A R IU S Z SŁO W IK O FM C O N V [ 6 ]
8 Por. D. Te 11 a m a n z i, L ’Eucharistica al. Centro della fam iglia cristiana, w: I due saranno una carne sola, saggi teologici su m atrim onio e fam iglia, Elle Di Ci, Torino 1986 (odtąd będzie stosowany skrót: I due...), s. 255-256 i 312; K. Roma ni uk, Sakram entologia biblijna, War szawa 1991, s. 54.
9 Por. Cz. Mur awski , Eucharystia źródłem m ałżeństwa chrześcijańskiego, w: Ewangeliza cja wspólnoty m ałżeńskiej i rodzinnej. Komisja Episkopatu Polski Duszpasterstwa Ogólnego, Katowice 1993, s. 242-243.
N ie tylko E uch arystia, ale tak że m ałżeństw o je s t przym ierzem : przym ierzem m iłości m iędzy m ężczyzną a k o b ietą, m ężem a żoną. S o b ó r W atykański II św iadom ie ok reślił m ałżeństw o te rm in e m „ fo ed u s” - p rzy m ierze (K D K 48). P ak t m ałżeński je s t ustanow iony p o p rz ez n ieo d w o łaln ą zgodę m iędzy osobam i, to je st p rzez decyzję i w ybór o b d aro w an ia i bycia obd aro w an y m naw zajem . W te n s p o sób n a stę p u je zap o czątk o w an ie intym nej w spólnoty życia m iłości10. J a n Paw eł II p o d k re śla , że m ałżeństw o i E u ch a ry stia w yrażają je d n o P rzym ierze B oga z ludźm i. S tą d też - pisze J a n P aw eł II -
głów ny p rzeka z Objawienia: B óg m iłuje sw ój lud, zostaje wypowie dziany również żyw ym i i konkretnym i słowam i, pop rzez które m ężczy zna i kobieta wyrażają swoją m iło ść m ałżeńską. W ięź ich m iłości staje się obrazem i zn a kiem Przymierza łączącego Boga z Jego ludem (F C
12). E u ch a ry stia i m ałżeństw o są „w ew nętrznie zw iązane” (F C 57) ze sobą. W hom ilii do m ałżeństw ru c h u E q u ip e s N o tre -D a m e (23 IX 1982) J a n P aw eł II po d k reślił, że w E ucharystii m ałżeń stw o wy ra ż a pełniej N ow e Przym ierze. Przyczyna, w edłu g opinii D . T etta- m anziego, zn a jd u je się w fakcie, że m ałżeństw o zo stało p o d n ie sio ne d o godn ości sa k ra m e n tu , stając się w te n sposób p a m ią tk ą i u o b ec n ie n iem m iłości C hrystusa i K o ścio ła11.
E u ch a ry stia u o b ec n ia p rzym ierze C h rystu sa z K ościołem , n a to m iast sa k ra m e n t m ałżeń stw a je s t za k o rzen io n y w tym P rzym ierzu. W tym sensie J a n P aw eł II pisze: M ałżeństw o ochrzczonych staje się
w ten sposób rzeczywistym zn a kiem N ow ego i W iecznego Przymierza, zawartego we krwi Chrystusa. D uch, którego Pan użycza, daje now e serce i uzdalnia m ężczyznę i kobietę do m iłow ania sie tak, j a k Chry stus nas um iłow ał (F C 13). D la te g o m iędzy E u ch a ry stią a m ałże ń
stw em istn ieje ścisły związek.
J. G r z e ś k o w i a k k o m e n tu ją c myśl 57 n u m e ru „F am iliaris c o n so rtio ” pisze, że E u ch a ry stia ja k o sa k ra m e n t p e rm a n e n tn e g o u o b ec n ia n ia p rzym ierza C h rystusa z K ościołem m a w ielkie zn a cze nie dla m ałżeństw a. M ałżonkow ie k arm ią c się E u ch a ry stią o d n a w iają w sobie sym bolikę tego Przym ierza. E u ch a ry stia je s t n ie u stanny m źró d łe m trw an ia m ałżeń stw a w C h ry stusie i K ościele.
[ 7 ] WPŁYW EU C H A RY STII N A K SZTAŁTOW ANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 5 3
10 Por. D. Te t tam anzi, I due..., s. 256.
11 Por. Ja n Pawel II, H om ilia wygłoszona podczas audiencji dla m ałżeństw ruchu E q u ipes N otre-D am e, 23 IX 1982, w: G dybyś znała dar Boży, dz. cyt., s. 8; Por. także D. Te 11 a - manzi, Id u e ...,s. 313.
1 5 4 M A R IU S Z SŁO W IK O FM CONV [8 ]
W te n sp osó b m ałżeń stw o staje się czytelnym zn ak iem miłości: C h rystusa i K o ścio ła12.
W sp ó łcz esn a re fle k sja teo lo g iczn a u k az u je E u ch a ry stię w k o n tekście innych sak ram en tó w : ja k o źró d ło , z k tó re g o wypływ ają i do k tó re g o d ą ż ą in n e sa k ra m e n ty 13. O d n o si się to tak że d o m a łż e ń stwa. W n a u c z a n iu J a n a P aw ła II sa k ra m e n ta ln o ść m ałżeństw a r e alizuje się w k o n te k śc ie E u ch ary stii. Z Niej i do Niej p ro w a d z i14. D . T ettam an zi, rozw ija myśl J a n a P aw ła II n a te n te m a t i m ówi o m otyw ie eg zy stencjonalny m m ałżeń stw a w k o n tek ście N ajśw ięt szego S a k ra m e n tu . E u c h a ry stia b ow iem decy du je o istn ie n iu m a ł ż eń stw a chrześcijańskieg o. D . T ettam an z i p o w o łu je się n a słow a hom ilii J a n a P aw ła II sk iero w an e d o m ałżeń stw ru c h u E q u ip es N o tre -D a m e (23 IX 1982): „rzeczyw istość chrześcijańsk ieg o m a ł żeń stw a je s t ja k b y z a m ie szk ała i p rz e m ie n io n a p rzez N ow e P rzy m ie rz e ” .
W E u ch ary stii m ałżonk ow ie są bard ziej w łączeni w w ydarzen ia zbaw cze N ow ego P rzy m ierza niż w innych sak ram en tach . D . T etta m anzi - Przew odniczący K o n feren cji E p isk o p a tu W łoch w yjaśnia to n a p o d staw ie „ z n ak u ” sa k ra m e n ta ln e g o m ałżeństw a i E u c h a ry stii. N a z n a k sa k ra m e n ta ln y m ałżeństw a sk ład a się zg od a i sam o p rzym ierze m ałżonków . J e s t w tym p o d o b ień stw o d o ofiary N o w e go i W iecznego P rzym ierza, m iłości w iernej i pełnej. C hrystus w sposób d o bro w o lny o d d a ł się K ościołow i i wciąż o d d aje się lu dziom w E ucharystii. M ałżeństw o je st rów nież w zajem nym i d o b ro w olnym o d d a n ie m się osób. O w o kształto w an ie się zgody czyni m ałżeństw o - czy te ż zg o d ę m ałżeń sk ą - b ardziej po d o b n y m niż in n e sak ram en ty do E u chary stii. P rzym ierze m ałżeńsk ie i przym ierze w E uch ary stii w yrażają i u a k tu a ln ia ją P rzym ierze C h ry stu sa i K o
12 Por. J. Gr z e ś k o wi a k , M isterium m ałżeństw a, Poznań 1993, s. 247.
13 D. T e t t a m a n z i w ten sposób to wyraża: E p o ic h e ? Eucharistia attua la m assim a pre- senza sacram entale di G esu Cristo m orto e risorto, ił legame tra i diversi sacram enti trova la sua fo n d a zio n e e la sua cordinazione proprio n ell’Eucharistia: questa e insiem e la fo n s dalla quale scaturiscono e il culm en al quale tendono. Cio vale anche del sacram ento del m atrim onio [Eu charystia najbardziej uobecnia sakramentalną obecność Jezusa Chrystusa, przeto związek między różnymi sakramentami odnajduje swoje ustanowienie i swoją koordynację w Eucha rystii. Jest to źródło, z którego wypływają i do którego dążą. Odnosi się to także do małżeń stwa], (I due..., s. 311).
“ Jan Paweł I I ujmuje tę myśl w następujący sposób: Sakram ent małżeństwa wyrasta z eucharystycznego korzenia. Wyrasta z Eucharystii i do niej prow adzi (Homilia do rodzin, 11 V I 1987, Szczecin, w: Trzecia pielgrzym ka d o Polski, Znak 1987, s. 102).
ścioła. Ta sam a k on fig u racja zgody przybliża m ałżeństw o do E u charystii bard ziej niż w p rzy p ad k u sa k ra m e n tó w 15.
K o rz en iem z k tó reg o wypływa p rzym ierze m ałżeń skie je s t sam o now e i w ieczne przym ierze o b ec n e w o fierze eucharystycznej. M a ł żeński consensus chrześcijańskiej p ary k iełkuje z E ucharystii, z „ ta k ” m iłości, k tó rą C hrystus w ypow iada m o cą D u c h a Św iętego i p rz elan ej krwi w obec K ościoła. M ałżonkow ie zn a jd u ją w Niej fu n d a m e n t ich m ałżeń skiego p a k tu i m ożliw ość stałego, w ierneg o i w zajem n ego o d d an ia. D ecyzja i w ybór m a łż e ń s k i,„consensu s p e r sonalis” w ynika z żywego źró d ła, z tej najwyższej decyzji i w yboru, k tó re doprow adziły C hrystusa do o fiaro w an ia sie sw ojem u K ościo łowi. Tak ja k z b o k u (ż eb ra ) A d a m a z o sta ła u tw o rz o n a Ew a, ta k z b o k u (ż eb ra ) C h rystusa u m iera ją ceg o n a krzyżu p ow stał cudow ny sa k ra m e n t całego K ościoła. „A lbow iem z b o k u u m ierająceg o n a krzyżu C hry stu sa zrodził się przedziw ny sa k ra m e n t całego K ościo ła ” (K L 5). „ Ż e b ro ” alb o „b o k ” C hry stusa je s t tym m iejscem z k tó reg o wypływa chrześcijański p a k t m ałże ń stw a16.
P o n iew aż przy m ierze m ałże ń sk ie m a k o rz e ń w o fierze N ow ego i W ieczneg o P rzym ierza, d la te g o je s t o n o w e w n ętrzn ie u k s z ta łto w an e p rz ez u d ział w now ym p rzy m ierzu . P rzym ierze m ałżeń sk ie, w ed łu g J a n a P aw ła II, je s t p o d o b n e w swej s tru k tu rz e i fizjonom ii d o p rz y m ie rza C h ry stu sa i K ościoła. Tak j a k Chrystus je s t św iad
k iem wiernym, je st ow ym ta k obietnicy B o żej i przez to najw yższym urzeczyw istnieniem bezw arunkow ej wierności, z ja k ą B óg m iłu je sw ój łud, ta k sa m o m a łżo n ko w ie chrześcijańscy p o w o ła n i są do rzeczywi stego uczestnictw a w nieodw ołalnej nierozerwalności, która łączy Chrystusa z K ościołem , Jego oblubienicą, um iło w a ną p rzez Niego aż do koń ca (F C 20).
2.3. O dnow ienie p rz y m ie rza m ałżeńsk ieg o
E u ch ary stia w n au czan iu J a n a P aw ła II je s t nie tylko źró d łe m i u o b ec n ie n iem N ow ego P rzym ierza C h rystusa i K ościoła w m ałże ń
[ 9 ] WPŁYW EU CH A RY STII NA KSZTAŁTOWANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 5 5
15D . T e t t a m a n z i tak pisze: Eucharistica decide dell'essere, della vita e della m issione del la coppia e della fam iglia cristiana, perche il sacram ento d el m atrim onio trova nell'Eucharistia la sua destinazione e la sua fo n d a zio n e [Eucharystia decyduje o istnieniu, życiu i misji i rodzi ny gdyż sakrament małżeństwa znajduje w Eucharystii swoje ustanowienie], (D. Te t t a - manzi, I due..., s. 311).
stwie, ale tak że odm aw ia sam o sa k ram en taln e przym ierze m ałże ń skie. M ów i o tym „Fam iliaris co n so rtio ”. O fia ra now ego i w iecznego przym ierza „n ieu sta n n ie ożywia ich przym ierze m ałżeń sk ie” (F C 57). E u ch ary stia niesie d a r now ego przykazania miłości. D a je też ciągłość trw an ia w w iecznym P rzym ierzu, w nieodw ołalnym pakcie i w ierności. O żyw ianie przym ierza m ałżeńskiego jest trzecim e le m en tem p okrew ieństw a m iędzy E ucharystią a m ałżeństw em . E le m e n t te n u p o d a b n ia sa k ra m e n t m ałżeństw a do E u ch ary stii17.
W sercach m ałżo n k ó w p rzez C hrystusa za k ła d a się przym ierze, k tó re czyni ich jed n y m „c ia łem ” . To o fiaru ją ca się m iłość Jez u sa C hry stu sa w E u ch a ry stii je s t źró d łe m , fo rm u łu jąc ą siłą i stałym p o żyw ieniem m ałżeń sk ieg o p rzy m ierza (por. F C 57). D lateg o E u c h a rystia k ształtu je m iłość m ałżeń sk ą n a w zór C h ry stu sa do teg o sto p nia, że staje się w ym ow nym zn ak iem now ego p rzy m ierza18.
J a k p rzy m ierze C hrystusow e, ta k i przym ierze m ałżeń skie w p ro w adza m ałżon ków w n ieo d w o łaln ą m iłość. M ałżeństw o ochrzczo
nych staje się w ten sposób rzeczywistym zn a kiem nowego i wiecznego Przymierza, zawartego we Krwi Chrystusa D uch, którego Pan użycza, daje now e serce i uzdalnia m ężczyznę i kobietę do m iłow ania się tak, ja k Chrystus nas u m iło w a ł (F C 13). M ałżonk ow ie uczą się m iłow ać
„aż d o k o ń c a ” p rzez w zajem ny d a r z siebie i w zajem n e p rz eb ac ze nie. P rzym ierze C hrystusow e d o p e łn ia się w życiu m ałżeńskim p rzez rozwój duchow y, p rz ez u szlach etn ian ie ich m iłości do tego sto p n ia, że m iłu ją się tak, ja k są m iłow ani p rzez C hrystusa w D u chu, któ ry je s t ustaw icznie daw any (por. G a 2, 25; E f 4, 23). D zieje się to w sp o sób analogiczny d o p rz em ien ien ia ch leb a i w ina we Mszy św. słow am i C h ry stusa i m o cą D u c h a Św iętego, któ ry d aje im je d n o „serce i now ego d u c h a ”. Z aw ie rając a „im pulsy ciała i in
1 5 6 M A R IU S Z SŁO W IK O FM CO N V [ Ю ]
17 Por. D. Te t t a ma n z i , [due..., s. 314-315.
18 Por. Ja n Pawel II, Z orędzia do M iędzynarodowego Kongresu Eucharystycznego
w Nairobii, Rzym, 15 V I I I 1984, w: E uchaiystia w nauczaniu Jana Pawła II, dz. cyt., s. 129-130;
H om ilia podczas M szy św. dla rodzin na p o lu Sim on Bolivar, Panam a (Panama), 5 I I I 1983, w:
Jan Paweł I I w Am eryce Środkowej, Warszawa 1987, s. 84; Przemówienie na zakończenie M ię dzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, Nairobia, 18 V I I I 1985, OR 6(985) nr nadzw. II, s. 9; H om ilia podczas M szy św. dla rodzin, Valparaiso (Chile), 2 I V 1987, OR 7(987) nr 4, s. 18;
H om ilia wygłoszona podczas audiencji dla m ałżeństw ruchu Equipes Notre-Dame, 2 3 I X 1982,
w: Gdybyś znała dar Boży, dz. cyt., s. 8-9; Orędzie radiowe do Krajowego Kongresu Euchary stycznego w Marija Bistrica, 8 I X 1984, w: Jan Paweł II, Podniosę kielich zbawienia, Lublin 1986, s. 225; Przem ówienie do uczestników zgrom adzenia plenarnego Papieskiej R ady do Spraw Rodziny, 29 V 1987, OR 8(1987) nr 7, s. 8.
[ 1 1 ] WPŁYW EUCHARYSTII NA KSZTAŁTOWANIE WSPÓLNOTY RODZINNEJ 1 5 7
stynktu, siłę uczuć i przyw iązania, d ąż en ie d u c h a i w oli” (F C 13), m iłość lud zka p o p rz ez d a r P a n a m oże zo stać całkow icie p rz ep ro - m ien io n a p rzez źró d ło M iłości i objaw ić praw dziw ie p ro m ien iu jące z niej now e i w ieczne p rz y m ie rze19.
E u ch ary stia odn aw iając i u o b ec n ia jąc P rzym ierze C h ry stusa z K o ścio łem w m ałżeństw ie przyczynia się do ożyw iania i p o g łę b ia n ia nieod w o łaln eg o przy m ierza m iędzy m ężczyzną a k o b ie tą z a w arteg o w sak ram en cie m ałżeń stw a20. Z . Z iółkow ski k o m en tu jąc p rzem ó w ien ia J a n a P aw ła II podczas k o n g re su eucharystycznego w N airo b ii pisze, że E u ch ary stia p iecz ętu je i u m acn ia więź m ałże ń ską21. N a to m ia st S zafrański k o m en tu jąc 57 n u m e r „F am iliaris co n so rtio ” m ów i o „d o p e łn ie n iu ” p rzy m ierza m ałżeń sk ieg o w E u c h a rystii. M ów i to w sensie m oralnym . E u ch a ry stia d aje m ałżo n k o m p o m o c w trw aniu w p rzym ierzu m iędzy so b ą i z B o giem 22.
3. EUCHARYSTIA JAKO SAKRAMENT RO DZINNEJ K OM UNII M IĘDZYOSOBOW EJ 3.1. Eucharystia sakram entem łączącym „K ościół domowy”
ze w spólnotą Ludu Bożego
W n au czan iu J a n a P aw ła II E u ch a ry stia u o b ec n ia jąc N ow e P rzy m ierze C hrystu sa z K ościołem staje się ź ró d łe m w spólnoty K
ościo-19 Por. Ja n Pawel II, H om ilia wygłoszona podczas audiencji dla m ałżeństw ruchu E q u ipes Notre-D am e, 23 I X 1982, w: G dybyś znała dar Boży, dz. cyt., s. 9; por. także A.L. S z a f rański, Eucharystia jest sam ym źródłem m ałżeństwa chrześcijańskiego, w: M ałżeństwo i ro dzina, red. A. Szaf r ański , Lublin 1985, s. 263-264; E. i M. Marczewscy, Ż y ć duchem Nazaretu, w: Drogi świętości, red. W. Słomka, Lublin 1980, s. 84.
20 Dzięki temu - pisze Jan Pawel II - że rodzina jest w Eucharystii „arką przymierza z Bo giem”, może być „arką przymierza międzyosobowego” (H om ilia wygłoszona podczas M szy św. w Szczecinie w czasie I I Narodowego Kongresu Eucharystycznego, 11 V I 1987, w: G dybyś znała dar Boży, dz. cyt., s. 38); por. także W.E. May The role o f the Christian Family, w: Pope John Paul I I a n d the fa m ily, San Francisco 1983, s. 184; J. Gr z e ś kowi a k, Eucharystia człowiek świat, Włocławek, s. 180-181; A. S kowr one k, Eucharystia sakram ent wielkanocny, w: S a kram ent wiary, t. V, Włocławek 1997, s. 187.
21 Z. Zi ół kowski , Jan P a w e łIIa kongresy eucharystyczne, Zycie i Myśl (w dalszej części artykułu będzie stosowany skrót: ZM) 35(1987) nr 5-6, s. 141.
22 W jednym z punktów artykułu A. S z a f r a ń s k i e g o .„Eucharystia znakiem i dopełnie niem przymierza małżeńskiego”, czytamy: D opełnienie przymierza w Eucharystii znajduje swe odbicie w sakram entalnym zw iązku m ałżeńskim , który urzeczywistnia również zespolenie ciele sne i ja k o taki oznacza, doskonali i utrwala zjednoczenie duchow e (Eucharystia jest sam ym źró d łem m ałżeństw a chrześcijańskiego [E C 57], w: M ałżeństw o i rodzina, dz. cyt., s. 262).
ta i rodziny. Istn ieje ścisła w ięź m iędzy K ościołem a rodziną. S am o zbaw ienie ro dziny d o k o n u je się w e w spólno cie K ościoła. W u rz e czyw istnianiu je d n o śc i rodziny i K ościo ła isto tn ą ro lę p ełn i E u c h a rystia. J a n P aw eł II u k az u je E u ch ary stię ja k o sa k ra m e n t budujący K ościół, czyli w sp ó ln o tę L u d u B ożego. E u ch ary stia je st „ e le m en te m ” łączącym „K ościół dom ow y” z całym K o ściołem P ow szech nym. J a k o sa k ra m e n t o b ecności C h rystusa tw orzy w sp ó ln o tę c a łe go K ościoła, łącznie z ro dziną.
K ościół w n au c zan iu J a n a P aw ła II realizu je swoją m isję jak o w sp ó ln o ta m iędzy lu dźm i i z B ogiem . C hrystus przyszedł n a ziem ię, by p o je d n a ć ludzkość z O jcem N iebieskim . D lateg o K ościół ja k o w sp ó ln o ta ludzi m a być złączo n a z B ogiem . M a tw orzyć w sp ó ln o tę - k o m u n ię. K ościół bo w iem o k reśla siebie sam ego ja k o tajem n icę „kom unii try n ita rn e j” (P D V 12). Istn ieje p o to, aby być zn a kiem
i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jed no ści całego rodzaju ludzkiego (K K 1). K ościół ja k o k o m u n ia m a p od w ó jn e o d
niesien ie w erty k aln e (k o m u n ia z B ogiem ) i h o ry zo n taln e (k o m u n ia z ludźm i). K o m u n ia K ościoła je s t B ożym d arem . P od staw ą i ź ró d łem k o m u n ii kościelnej je s t E ucharystia. E u ch ary stia b u d u je K o ściół ja k o w sp ó ln o tę L u d u B o ż e g o 23.
E u ch a ry stia łączy n as z B ogiem i m iędzy sobą: Chrystus Pan, p o
przez Eucharystię, sa kram ent i ofiarę, jedn o czy nas z sobą i jednoczy wzajem nie n as ludzi, więzią doskonalszą od jakiegokolw iek zjed n o czenia w p o rzą d ku natury (S 48). J. Salij pisze, że w E u charystii s ta
jem y się je d n o śc ią nie tylko w sensie m oralnym , ale w „jakim ś se n sie ontycznym ”. D zięki te m u stajem y się jed n y m ciałem 24. P apież w ielo k ro tn ie p o d k re śla , że E u ch ary stia je s t źró d łe m i c e n tru m w spólnoty. D zięki N iej K ościół m oże być k o m u n ią 25.
1 5 8 M A R IU S Z SŁO W IK O FM CO N V [ 1 2 ]
23 Por. List Jana Pawia II „Dominicae coenae” z 24 lutego 1980 o tajemnicy i kulcie Eu charystii, nr 4; por. także E. Oz or owski , Eucharystia w praktyce i nauce Kościoła K atolic kiego, Poznań 1990, s. 289-290.
24 Por. J. S al i j, Eucharystia i p o kuta, w: II Krajowy Kongres Eucharystyczny, red. S. Na pierała, Poznań 1987 s. 197.
25 Por. Ja n Pawel II, Homilia podczas Mszy św. na piazza della Vittoria, L odi (Lombardia), 20 VI 1992, OR 13(1992) nr 10, s. 12; Homilia podczas Mszy św., Reykjawik, 1 VI 1989, OR 10(1989) nr 7, s. 25; Przemówienie podczas spotkania ze światem kultury i sztuki, Warszawa, 13 VI 1987, w: Jan Pawel II, Trzecia pielgrzymka do Polski, dz. cyt., s. 199-202; Przemówienie podczas m o dlitwy A n io ł Pański, 5 V I 1983 OR 4(1983) nr 5-6, s. 20; AG, 13 VI 1979. NP II, 1, s. 718-719; List Kongregacji N auki Wiaty do Biskupów Kościoła katolickiego o niektórych aspektach Kościoła poję tego ja ko kom unia, 28 V 1992, OR 13(1992) nr 10, s. 37-40; Homilia Jana Pawła IIpodczas Mszy św. na Legnickim Polu. Legnica 2 V I 1997. Chiystus wczoraj, dziś i na wieki, Olsztyn 1997, s. 53-54.
W edług J a n a P aw ła II K ościół je s t p rz e d e w szystkim k o m u n ią m iłości. Ź ró d łe m i m ia rą m iłości je s t C hrystus: K to trwa we Mnie,
a J a w nim , ten przynosi ow oc obfity, p o n iew a ż beze M nie nic nie m o żecie uczynić (J 15,5). S tąd w ezw anie: Wytrwajcie w m iłości m ojej
(J 15,9). W spólnota zakorzeniona w m iłości Chrystusowej, to K ościół ja k o w spólnota i k o m u n ia miłości. W m odlitw ie arcykapłańskiej Chrystus odw ołuje się do swojej jed n o ści i k o m u n ii z O jcem N iebie skim i pragnie, aby Jego uczniow ie dążyli do takiej m iłości: aby wszy
scy stanow ili jedni), ja k Ty, O jcze, w e M nie, a J a w Tobie (J 17,21). T ajem nica Trójcy Świętej je s t w zo rem k o m u n ii K ościoła. Je d n o c z e śnie Trójca Św ięta je s t źró d łe m kom unii: A b y i oni stanowili vv N a s
je d n o (J 17,21). O bjaw iając k o m u n ię O jca i Syna w D u c h u Świę
tym, w prow adza w tę k o m u n ię w iernych, którzy tw orzą now ą w spólno tę: „Poniew aż je d e n je s t chleb, p rz e to my liczni tw orzym y je d n o cia ło ” (1 K o r 10, 17). P o przez k o m u n ię z T rójcą Św iętą E u charystia d o k o n u je ko m u n ii z ludźm i. P o p rzez C iało C h ry stu sa d o k o n u je się zesp o len ie (k o m u n ia) z B ogiem i ludźm i26.
K o m u n ia K ościoła je st w a ru n k iem zbaw czego p o słann ictw a i isto tą ap o sto latu . W sak ram en cie E u ch ary stii K ościół rod zi się i n ie u sta n n ie odnaw ia ja k o com m unio, k tó rą C hrystus przyniósł św iatu27. W E ucharystii nie tylko K ościół staje się k o m u n ią, ale ta k że i rod zina. M ów i o tym „F am iliaris c o n s o rtio ” : W darze euchary
stycznym m iłości rodzina chrześcijańska znajduje podstaw ę i ducha ożywiającego je j ko m u n ię i je j posłannictw o (F C 57). J a n P aw eł II
kluczow e p o jęcie „com m unio p e rs o n a ru m ” n a o k reślen ie m a łż e ń stw a i rodziny w yprow adza z E ucharystii.
Krzyż i o fiara Syna B ożego, k tó ra p rz e d łu ż a się w E ucharystii, o d sła n ia i objaw ia m iłość B oga O jca do ludzi. O jciec te n w łasnego Syna nie oszczędził, ale uczynił G o g rzech em za n as (por. 2 K o r 5,21), by nas uw olnić o d grzechów , o b d aro w ać łaską i d op row ad zić d o uczestn ictw a w życiu sam ego B oga (por. D M 7). K ażd a c e le b ra cja M szy św. je st o d n aw ia n ie m m iłości O jca, k tó ry zsyła sw ego Syna n a ziem ię, i je d n o cz eśn ie m iłości C hrystusa, k tó ry o fiarow uje d a r
[ 1 3 ] WPŁYW EU CH A RY STII NA K SZTAŁTOW ANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 5 9
26 Por. H om ilia podczas M szy św. dla rodzin, Valparaiso (Chile), 2 I V 1987, OR 8(1987) nr 4, s. 18; H om ilia pod cza s Mszy św. dla rodzin na Polu Sim o n Bolivar, Panam a (Panama), w: Jan Paweł I I w Am eryce Środkowej, dz. cyt., s. 84.
27 Por. Ja n Pawel II, AG 15 I 1992, OR 13(1992), nr 2, s. 39; Przem ówienie do R ady Episkopatów A m eryki Łacińskiej (C E L A M ), 2 V I I 1980, NP III, 2, s. 19; H om ilia we M szy św., Wyspa G uam , 2 3 I I 1981, NP IV, 1, s. 237.
sw ego C iała i Krwi. U czestnicząc w e M szy św. odnaw iam y się w m i łości: Ja k M nie u m iło w a ł Ojciec, ta k i Ja was um iłow ałem . Wytrwaj
cie w m iłości m ojej (J 15,9). O g ro m m iłości B oga do człow ieka
w E u ch ary stii p o b u d z a d o odpow iedzi m iłością. W kraczam y n a d ro g ę m iłości. M o że się o n a rozw iająć dzięki E ucharystii, k tó ra uczy i d aje m oc w m iłości bliźniego, K o m u n ia E uchary sty czna je s t znak iem zjed n o c zen ia wszystkich w iernych. Z b liża łudzi do siebie. E u ch a ry stia ja k o źró d ło jed n o ści K ościoła ow ocuje w sp ó ln o tą i b ra te rstw e m sak ram en taln y m . K o m u n ia E ucharystyczn a staje się k o m u n ią ko ścielną. S praw ow anie Mszy św. je s t celeb racją m iłości, b ra te rstw a, przyjaźni, pom o cy i służby bliźniem u. Z a Jej p o śre d n ic tw em ch rześcijanie o d n a jd u ją sw oją tożsam ość. Tożsam ość c h rz e ścijańska zaw iera w sob ie je d n o ść z B ogiem i ludźm i28.
D zięki E u ch ary stii ro d z in a chrześcijańska m oże tw orzyć w sp ó l n o tę s a k ra m e n ta ln ą z całym K ościołem . Chleb eucharystyczna czyni
z różnych człon ków w spólnoty rodzinnej, je d n o ciało, obajwienie szer szej jedn ości K ościoła i uczestnictw o w niej (F C 57). E uch arystia,
w myśl J a n a P aw ła II, okazu je się ja k o „ e le m e n t” łączący ro d zin ę z p a ra fią i całym K ościołem . M . M arczew ski zauw aża, że E u ch a ry stia sp ełn ia pow yższą ro lę w p rzypadku, gdy ro d z in a uczestniczy we M szy św. zw łaszcza w niedzielę. P ro p o n u je też nie organizow ać o d rębnych M szy d la dzieci i m łodzieży. C ały ro d z in a p o w in n a razem uczestniczyć w e M szy św iętej. Ta p ra k ty k a bard ziej uw idacznia w sp ó ln o tę rodzin y i łączności z całym K ościołem 29.
J a n P aw eł II w ielo k ro tn ie p rzy p o m in a o obow iązku u czestnictw a rodziny w e M szy św. n iedzielnej. E u ch a ry stia je s t źró d łe m łask n ad p rzy ro d zo n y ch i zaszczepia m iłość w serca ludzi. D zięki E u c h a rystii ro d z in a m o że co raz lepiej sp ełn iać sw oją ro lę w K ościele ja k o w spólnota. D on iosłym w y darzeniem w życiu rodziny je s t p rzy stą p ien ie d ziecka d o I K o m u n ii św., kiedy C hrystus zaszczepia w jeg o
1 6 0 MARIUSZ SŁOWIK OFM CONV [ 1 4 ]
28 J a n Pawei II pisze następująco: Eucharystia to sakram ent m iłości Boga do człowieka i człowieka do Boga, a równocześnie jest to sakram ent m iłości człowieka do człowieka, sakra ment, któy tworzy wspólnotę (Jan Pawet II, Przemówienie na rozpoczęcie I I Krajowego K on gresu Eucharystycznego, Warszawa 8 V I 1987, w: Jan Pawet II Trzecia..., dz. cyt., s. 31). Por. Alla comunita cattolica ispanica nella piazza „Nuestra senora de Guadalupe”, San Antonio, 13 IX 1987. Insegnamenti, X, 3, s. 488-449; L 'omelia rivolta agli ołtre 100 0 0 0 fedeli durante la celebrazione della Messa, Awersa, 13 X I 1990, Insegnamenti, XIII, 2, s. 1177; L a celebrazione della parola n e ll„ A llH a ssa n S ta d iu m ” di Tabora, 4 I X 1990, Insegnamenti, XIII, 2, s. 421.
29 Por. M. Ma r c ze ws ki , M ałżeństw o i rodzina w parafii .„Chrześcijanin w Świecie” (od tąd będzie stosowany skrót: ChS) 16(1984) t. 135, nr Î2-13, s. 66-70.
sercu sw oją m iłość p rz ez s a k ra m e n t sw ego C iała i Krwi. To religijne w ydarzen ie m a ożywić całą ro d z in ę d o w iększej p obo żn o ści e u c h a rystycznej. M a też d u że zn a czen ie w p o g łęb ian iu jed n o ści rodziny z p a ra fią i całym K o ś c io łe m 30.
3.2. Duchowy pokarm m iłości rodzinnej
Z ycie chrześcijańskie, w tym tak że rodziny, w yraża się w sp e łn ia n iu najw iększego przykazania, czyli m iłości B oga i bliźniego. Ź r ó d łem tej m iłości je s t E u ch ary stia, zw ana s a k ra m e n te m m iłości. S a k ra m e n t te n nie tylko u o b ec n ia najw iększą m iłość Jez u sa C h ry stu sa, ale tak że w prow adza przyjm ujących G o w tę n iezg łęb io n ą m i łość. E u ch a ry stia ro d zi m iłość. W n a u c zan iu J a n a Paw ła II E u c h a rystia o kazu je się ja k o źró d ło m iłości chrześcijańskiej w m ałże ń stw ie i rodzinie. „Fam iliaris c o n so rtio ” w skazuje, że E u ch ary stia staje się źró d łe m w spólnotow ego życia rodziny: ja k o uobecnienie
ofiary m iłości Chrystusa względem Kościoła, Eucharystia jest źródłem miłości. W darze eucharystycznym m iłości rodzina chrześcijańska znajduje podstaw ę i ducha ożywiającego je j ko m u n ię i jej p o sła n n ic two. Chleb eucharystyczny czyni z różnych członkó w wspólnoty ro dzinnej je d n o ciało, objawienie szerszej jed n o ści Kościoła i uczestnic two w niej (FC 57). J a n Paw eł II powyższym zd a n ie m w iąże E u c h a
rystię z życiem codziennym rodziny. R o d zin a uczestnicząc w o fie rze C hrystusa i K ościoła nie tylko od n aw ia swoje przym ierze, ale tak że u d o sk o n a la się ja k o w sp ó ln o ta31.
W spóln otow y asp e k t E uch ary stii p o d k re ś la przeżyw anie jej ja k o p osiłku i w ieczerzy. A sp ek t te n uw idacznia się w sam ym akcie u s ta n ow ien ia i p ierw otn ej p raktyce spraw ow ania E ucharystii. J a n P a w eł II w ielo k ro tn ie w ra ca do u stan o w ien ia E uch ary stii i przeżyw a n ia jej w d u ch u rodzinnym . W ieczerza P ań sk a od by ła się w w ieczer niku, czyli w d o m u rodzinnym . W ieczernik był m iejscem s p o tk a n ia i dialo g u Jez u sa z ap o sto łam i. W w ieczern ik u Jezu s w yraził p ra
[ 1 5 ] WPŁYW EU CH A RY STII NA KSZTAŁTOWANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 6 1
30 Por. J a n P a w e ł 11, A fam iglie Francesi, 26 V 1986, In seg n am en ti, IX , 1, s. 1696; L ’om elia durante la concelebrazione Eucharistica S u l Lungom ore, 19 I I I 1987, In seg n am en ti, X, 1, s. 625-626; A n io ł Pański, 13 V 1979, w: E ucharystia..., dz. cyt., s. 22; H om ilia w parafii S.
Maria Della Salute a Primavalle, 15 X I 1981, N P IV, 2, s. 283; Z o ręd zia radiow ego do u czest
ników K rajow ego K o n g resu E ucharystycznego w M arija B istrica w Jugosiaw i, Rzym, 22 V III 1984, w: E ucharystia..., dz. cyt., s. 132.
gn ien ie spożycia uczty: G orąco pragnąłem spożyć tę Paschę z wami,
za n im będę cierpiał (Ł k 22,15). D la Jez u sa i ap o sto łó w w ieczerza
p a sc h a ln a nie była zw ykłą kolacją, czy też w ieczerzą w spo m inającą religijne d ośw iad czenia Izraela. W tym d o m u zo stała zainicjow ana now a i je d y n a w ieczerza Je z u sa ukrzyżow anego, Jeg o C iała i Krwi w ydanej za zb aw ienie ludzi. Z okazji teg o sp o tk an ia ro d z in n e g o J e zus ustan ow ił sa k ra m e n t E ucharystii. R o d zin ę stanow ili Jezu s i apo stołow ie. Z teg o d o m u wyszło przykazanie d la K ościoła: czyń
cie to na m oją p a m ią tk ę (Ł k 22, 19). K ościół p o dziś dzień s ta ra się
być posłuszny te m u w ezw aniu32.
A. Z u b e rb ie r pisząc o przeżyw aniu E ucharystii w różnych o k re sach h isto rii K ościo ła p o d k re śla , że przez pierw sze tysiąclecie ch rześcijan ie bard ziej k ładli nacisk n a asp e k t posiłku i wieczerzy, n a to m ia st w śred nio w ieczu n a ob ecn o ść i ad o ra c ję 33. N a u czan ie J a n a P aw ła II bard ziej ek sp o n u je euch ary stię ja k o ucztę b ra te rsk ieg o s p o tk a n ia ch rześcijan z rzeczywiście obecnym C hrystusem w C h le b ie i Krwi.
Święty Ł ukasz w D z ie ja ch apostolskich, op ró cz w ieczernika, o p i suje jeszcze in n e m ieszk ania, k tó re były ch arakterysty czne dla pierw szych w sp ó ln o t chrześcijańskich (po r. Dz. 2, 46). W szczegól ności pierw szego d n ia ty godnia chrześcijanie sp o tk ali się w d o m ach, aby łam ać chleb p o w ysłuchaniu słów ap o sto ła (por. D z. 7- 11). O b rz ę d ła m a n ia przezw yciężał podziały w śród ludzi34.
E u ch a ry stia była przeżyw ana w w ym iarze w spólnotow ym , co w e d ług J a n a P aw ła II, d o sk o n ale uk azu je rzeczyw istość tak ich słów ja k „d o m ” ,„ ro d z in a ” i „w ieczerza” . S praw ow anie E uch ary stii o d byw ało się w a tm o sferze ro d zin n ej, n iem al dom ow ej, poniew aż ci, którzy uczestniczą w tej Tajem nicy, są „dom ow nikam i B o g a” (E f 2,19). W sp raw ow aniu E uch ary stii Jezus łączy się w ięzią sa k ra m e n ta ln ą z uczestn ik am i teg o S a k ra m e n tu , by wszyscy stanow ili w sp ól n o tę. W spólnoto w y w ym iar E uch ary stii w yraża się w sposób u przy w ilejow any w k rę g u w spó lnoty rodzinnej. Było to bardziej w idoczne w spraw ow aniu E u ch ary stii w d o m ach pryw atnych. Ta p ra k ty k a by ła wym ow nym zn a k ie m ścisłej łączności E u ch arty stii z rodziną. C h o ć w raz z ro zw ojem K ościoła w późniejszych w iek ach w eszła
1 6 2 M A R IU S Z SŁO W IK O FM CO NV [1 6 ]
32 Por. D . T e t t a m a n z i , I due..., s. 250.
33 Por. A. Z u b e r b i e r , G dy za ją ł z nim i miejsce u stołu, W arszawa 1988, s. 71-72. 34 Por. D. T e t t a m a n z i , I due..., s. 250
p ra k ty k a spraw ow ania E ucharystii w szerszej w spólnocie, w m iej scach publicznych, to je d n a k - ja k p o d k re śla J a n Paw eł II - ścisły zw iązek E u ch ary stii z ro d z in ą p o zo stał n a d a l35.
D la p o d n ie sie n ia p o zio m u życia rodziny E. i M. M a r c z e w s c y p ro p o n u ją spraw ow ać tzw. „m sze d o m o w e”, k tó re b ę d ą oznaczać i tw orzyć je d n o ść m ałżonków . Z a spraw ow an iem E u ch ary stii p o d o m ach p rz ed staw iają racje J.E . M a y e r ’ a: 1) C hrystus ustan ow ił E u ch a ry stię w m ałym g ro n ie przyjaciół; 2) p ierw o tn e chrześcijań stwo b u d o w ało swe w spólnoty w ro d z in a ch (po r. 1 K o r 1 ,16 ; F lm 2; D z 1 1 ,1 4 .1 6 ,1 5 .1 8 , 8; 2 T m 1 ,1 6 ); 3) p rz ez stw o rzenie tej p ra k ty ki du chow ość m ałżeń sk a swą g łęb ię36. J a n Paw eł II nie w ypow iada się n a te n tem at.
E u ch a ry stia ja k o „chleb i w in o ” staje się ź ró d łe m i „ p o k a rm e m ” k o m u n ii ro dzinn ej. W n au czan iu J a n a P aw ła II E u ch a ry stia je st cu dow nym p o k a rm e m m iłości w ro dzinie. Je d n o ść i m iłość w ro d zin ie m aja swoje k o rz en ie w „sa k ram en c ie m iłości” . K o m u n ia z C h ry stu sem czyni ro d z in ę w sp ó ln o tą m iłości. Jez u s E ucharystyczny swoją ob ecn o ścią w ro d z in ie u m acn ia w ięź i p o g łęb ia je d n o ść w szystkich członków w spólnoty. W E u ch ary stii Jezu s zaszczepia swoją m iłość w serca osób w e w spólnocie ro d z in n e j37.
K o m u n ia w szystkich osób w ro d z in ie je s t nie tylko ow ocem lu d z kich wysiłków, ale tak że d a ru płynącego z E uch arystii. E u ch a ry stia zgodnie z n a u k ą Św. P aw ła czyni z osób je d n o „c iało ” (p or. 1 K o r
[ 1 7 ] WPŁYW EU CH A RY STII NA KSZTAŁTOW ANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 6 3
35 Jan Pawel II tak pisze: Podstawowy wspólnotowy w ym iar Euchaiystii wyraża się w sposób uprzywilejowany w kręgu wspólnoty rodzinnej. Jeśli w po czą tka ch chrześcijaństwa, a także w pierwszych wiekach, z konieczności sprawowano często Eucharystię w do m a ch prywatnych, to również później nie zanikło powiązanie, niegdyś m oże łatwiejsze i bardziej spontaniczne, p o m ię dzy Tajemnicą eucharystyczną, a ow ym sanktuarium m iłości (rodziną), (Z orędzia w związku z przygotowaniami do Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego w Nairobii, 15 VIII 1984, w: Gdybyś znała dar Boży, dz, cyt., s. 21). Por. H om ilia podczas M szy św. na placu Fla- mengo, R io deJanerio, 1 V I I 1980, NP III, 2, s. 6; H om ilia po d cza s Mszy św. na stadionie L ib e rati, 19 I II 1981, NP IV, 1, s. 345; List Jana Pawła II „Dominicae Coenae” z 24 lutego 1980 o tajemnicy i kulcie i Eucharystii, nr 5.
36 Zob. E. i M. Marczewscy, Ż y ć duchem Nazaretu, w: Drogi świętości, red. W. Słomka, Lu blin 1980, s. 85; E. Marczewska, Eucharystia w małżeństwie i rodzinie, Novum 1980, nr 9, s. 134.
37 Por. Ja n Paweł II, L ’omelia durante la celebrazione della parola nello stadio „Cente n a rio ”, Montevideo, 7 V 1988, Insegnamenti, XI, 2, s. 1188; O m elia della Messa p e r le Famiglie celebrata n e i pressi d e ll’A eropoto „El A lto", L a Paz, 10 V 1988, Insegnamenti, XI, 2, s. 1270;
H om ilia podczas M szy św. Paray-le-Monial, 5 X 1986, OR 7(1986) nr 9 s. 24-25; H om ilia p o d czas święceń kapłańskich. M sza św. dla rodzin, L im a (Peru), 3 I I 1985, OR 6(1985) nr 3 s. 23;
H om ilia we M szy św., Wyspa G uam , 23 I I 1981, NP IV, 1, s. 237; Przemówienie d o n ow ożeń ców, 20 V I 1979, NP II, 1, s. 748.
1 6 4 M A R IU S Z SŁO W IK O FM C ONV [ 1 8 ]
1 0 ,1 7 ). T erm in „c ia ło ” ozn acza je d n o ść w ielu osób. T ettam an zi k o m en tu jąc J a n a P aw ła II pisze, że ro d z in a w E u chary stii dośw iadcza jed n o ści n a w zór sam ej Trójcy Św iętej. Je s t to ju ż now a ko m un ia, o której m ówi „F am iliaris c o n so rtio ” : R odzina chrześcijańska je st też
po w ołan a do tego, aby dośw iadczyła now ej i szczególnej kom unii, k tó ra w zm acnia i dosko nali k o m u n ię naturalną ludzką (F C 21). R zeczy
w ista ob ecn o ść C hrystu sa, D u c h a Św iętego i O jca N iebieskiego stw orzy no w ą k o m u n ię rodziny 38. E u ch a ry stia je st p o k a rm e m m iło ści i k o m u n ii rod zinn ej.
W czasach p rz e d II S o b o rem W atykańskim p o d k re ślo n o bardziej p ra w n ą s tro n ę sa k ra m e n tu m ałżeństw a. C zęsto używ ano tak ich te r m inów jak: społeczność, instytucja, k o n tra k t, związek. S ob ó r W aty kański II za m ia st te rm in u „spo łeczn ość” używa słow a „w sp ó ln o ta” . D o k u m e n ty so bo row e p o słu g u ją się m iędzy innym i takim i te rm in a m i ja k „fam iliaris” (po r. D A 11) „,co n so rtiu m ” (D A 11) o raz „co m m u n io p e rs o n a ru m ” (K D K 12). To o sta tn ie o k reślen ie rodziny z ro biło sw oistą „ fu ro rę ” n a S oborze. D o ść często J a n P aw eł II używał je jeszcze ja k o p a ste rz archidiecezji krakow skiej. W ystarczy w sp o m n ieć jeg o rozw ażan ia, ta k ie jak: „R o d zin a ja k o com m u n io p e rs o n a ru m ” R odzicielstw o a co m m u n io p e rso n a ru m ” „,P ro p e d e u ty k a sa k ra m e n tu m ałże ń stw a”39; S oborow e ujęcie rodziny ja k o „fam ilia ris” i „c o n so rtio ” stało się ty tu łem ad h o rta cji J a n a P aw ła II o ro d z i nie. W „Fam iliaris c o n so rtio ” choć J a n Paw eł II używa takich o k re śleń, jak: społeczność, stan , czy zw iązek, to najczęściej są używ ane term in y soborow e: k o m u n ia, w sp ó ln o ta i przym ierze. C iekaw ostk ą je st b ra k w tym d o k u m e n c ie p ojęcia „ k o n tra k t” . U jm o w an ie m a ł żeństw a i rodziny ja k o w sp ó ln o ta i k o m u n ia je s t je d n ą z cech tego d o k u m e n tu i całego n au c zan ia J a n a P aw ła II. W „Fam iliaris c o n so rtio ” te rm in „ w sp ó ln o ta” je s t użyty 36 razy: 29 razy w o d n iesien iu do rodziny, a 7 razy w o d n iesien iu do m ałżeństw a. T erm in „k o m u n ia ” w ystępuje 48 razy: 21 w o d n iesien iu d p o m ałżeństw a, 27 w o d niesien iu d o rodziny, 3 razy d o obydw u tych rzeczywistości. S kąd J a n P aw eł II z a c z e rp n ą ł p ojęcie „c o m m u n io ” ? P ojęcie to je s t n a j częściej stoso w ane w obec E ucharystii, k tó ra je s t „sa cra m e n tu m
co-38 Por. D . T e t t a m a n z i , I due..., s. 259-260.
39 Por. K. W o j ty ta , R odzina ja k o „ com m unio personarum ", A te n e u m K apłańskie (o d tą d b ęd zie stosow any skrót: A K ), 66(1974) s. 347-361; Rodzicielstw o a co m m u n io personarum , 67(1975) s. 17-31; Propedeutyka sakram entu m ałżeństw a, A K 50(1958) s. 20-33.
m u n io n is” m iędzy C h rystusem i człow iekiem . K a te g o rię tę kard. K. W ojtyła o d n ió sł w łaśnie do relacji m iędzyludzkich w jed n o ści z B o giem . C zęściej używ ał te rm in u łacińsk iego „co m m u nio p e rs o n a ru m ” żeby nie od ejść o d w łaściw ego sensu. „C o m m u n io p e rs o n a ru m ” je st najgłębszym i najwłaściwszym w ym iarem m ałżeństw a.
E. K a c z y ń s k i p rzed staw iając myśl J a n a P aw ła II o sto su n k u w spólnoty do com m u n io pisze, że w e w spólnocie ak cen t je s t p o ło żony n a w spóln e d ziałan ie osób d la realizacji celów p rz e d m io to wych a sp ełn ian ie sie człow ieka ja k o osoby je s t n a dru gim p lanie. N a to m ia st w k o m u n ii ak c en t je st po ło żo n y n a o so b ę ja k o p o d m io t i sp ełn ian ie się ja k o osoby p rzez b ezin tereso w n y d a r z siebie. Te dw a pojęcia: w sp ó ln o ta i k o m u n ia nie są przeciw staw ne, ale u z u p e łn ia ją się. W sp ó ln o ta, zd a n ie m K aczyńskiego, je s t sk utkiem k o m unii. K o m u n ia je s t p o d staw ą w spó lno ty m ałżeńskiej i ro d z in n e j40. W tw orzen iu k o m u n ii rodzinn ej isto tn a ro la p rzy p ad a sa k ra m e n to wi E ucharystii.
3.3. O fiarniczy charakter życia rodzinnego a Eucharystia
W n au c zan iu J a n a P aw ła II d u szą i siłą, k tó ra pozw ala trw ać i w zrastać w k o m u n ii ro dzinn ej je s t m iło ść C hrystusa, któ ry ca łk o w icie o d d a je się K ościołow i. E u ch a ry stia u o b e c n ia zbaw czą m ęk ę C hry stu sa n a krzyżu. D lateg o M sza św. je st nazyw ana N ajśw iętszą O fiarą. W e M szy św. uczestniczym y w sp osób sa k ram en taln y w je d nej o fierze św iata, k tó ra p rzynio sła zbaw ienie. Jed n o c ześn ie „Świę ta O fia ra ” czyli „S acrificium ” je st z a c h ę tą dla uczestniczących w N iej, by ofiarow yw ali sam ych siebie B ogu. O fia ra eucharystyczna zobow iązuje uczestników Mszy św. do p o w ierzen ia sw ego życia O j cu N ieb iesk ie m u 41.
O fiarniczy c h a ra k te r E u ch ary stii n a d a je życiu ro d z in n e m u o fia r niczy c h a ra k te r życia. E u ch a ry stia uczy m iłości ofiarn ej. Je st to m i łość zaw ierająca całkow ite, p e łn e i b ez in te reso w n e o d d a n ie się osób. M iłość p e łn a , w języku J a n a P aw ła II „o b lu b ień c za”, nie b o i się ofiary. Ja k C hrystus o d d a ł życie za K ościół, ta k m ałżo nk ow ie
[19] WPŁYW EU CH A RY STII N A KSZTAŁTOWANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 165
40 E. Kaczyński , M ałżeństwo i rodzina ja k o ko m u n ia osób, ComP 6(1986) 6 nr 6 s. 9-10.
41 Por. Ja n Pawel II, H om ilia podczas M szy Wieczerzy Pańskiej, 28 I I I 1991, OR 12(1991) nr 4, s. 32-33; H om ilia, Sem inarium duchow ne w Venegono, 21 V 1983, OR 4(1983) nr 5-6, s. 14; H om ilia podczas M szy św. na zakończenie Kongresu Eucharystycznego, Haiti, Port- au-Prince, 9 I I I 1983, w: Jan Pawel II w Ameryce Środkowej, dz. cyt., s. 166-167.
m ają o d d a ć się w p ełn i, czyli uczynić swe życie d a re m d la innych. E u ch a ry stia w p row adza m ałżon ków n a d ro g ę krzyża. D lateg o też J a n P aw eł II m iłość m ałże ń sk ą i ro d z in n ą łączy z krzyżem . W E u charystii ro d z in a uczestnicząc w o fierze krzyża staje się „żywą p a m ią tk ą ” p ełn ej m iłości C h ry stu sa ukrzyżow anego i ofiarow anego dla ludzkości. P ełn e o d d a n ie się osób d o m ag a się rezygnacji ze sw e go „ja”. E u ch a ry stia uczy przezw yciężania sw oich słabości. W te n sposób p o p rz e z krzyż, o fiarn o ść i p rz eb ac zen ie ro d z in a chrześcijań ska E u ch a ry stią staje się k o m u n ią m iłości42.
Myśl J a n a P aw ła II o ofiarniczym c h a ra k te rz e E ucharystii i m a ł żeństw a je st rozw ijana p rzez D . T e t t a m a n z i e g o . K ościół u czest niczy w ofierze eucharystycznej z podw ójneg o tytułu: ja k o ofiarujący i ja k o ofiara. N ie tylko C hrystus, ale i Jeg o C iało (K ościół), o fiaru je i je st ofiarow yw any B ovgu d la Jeg o chwały: w ta k wielkim dziele,
przez które B óg otrzymuje doskonalą chwalę a ludzie uświęcenie, Chry stus zawsze przyłącza do siebie Kościół, swoją Oblubienicę um iłowaną, która wzywa swego Pana i przez Niego oddaje cześć Ojcu w iecznem u
(K L 7). R ów nież uczestnictw o „K ościoła do m ow ego ” w E ucharystii poleg a n a ofiarow yw aniu B ogu chw ały Jez u sa oraz n a tym , że sam a staje się z C hrystu sem „żywą o fia rą ” dla B oga. W te n sposób wszyst kie rzeczywistości życia ro d zin n eg o (szczęśliwe i sm u tn e) w chodzą w E ucharystię. S ą to ofiary, o których m ówi św. P iotr: wy również n i
by żywe kam ienie, jesteście budow ani ja k o duchow a świątynia, by sta now ić święte kapłaństw o, dla składania duchow ych ofiar, przyjem nych Bogu przez Jezusa Chrystusa (1 P 2, 5). R o d zin a o fiaruje i je st o fiaro
w yw ana w E ucharystii n a sposób w spólnotow y, kom unijny. D lateg o też ro d z in a p o w in n a uczestniczyć we M szy św. n a sposób w sp ó ln o to wy. N aw et gdy je s t je d n a o so b a z rodziny n a M szy św. to przychodzi n a E uch ary stię ze spraw am i całej rodziny. C ałe życie ro d zin n e je st „ m a te ria łe m ” ofiary, w chodzącym w E ucharystię. W te n sposób ży cie ro d z in n e staje się liturgią, czyli chw ałą O jca N iebieskiego43.
J a n Paw eł II w skazuje, że E ucharystia p om ag a rodzinie całym swym życiem chw alić B oga. Jeśli ro d zin a chrześcijańska ofiaruje i jest ofiarow yw ana w E ucharystii, to dlatego, że C hrystus daje ro d zi
1 6 6 M A R IU S Z SŁO W IK O FM CO N V [ 2 0 ]
42 Por. Ja n Pawel II, Przem ówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej R ady do Spraw Rodziny, 29 V 1987, OR 8(1987) nr 7, s. 8; H om ilia wygłoszona podczas a u diencji dla m ałżeństw ruchu E quipes Notre-D am e, 23 I X 1982, w: Gdybyś znała Boży dar, dz. cyt., s. 10-11.
nie przeżycie jeg o m iłości i Jeg o p rag n ien ie chw alenia O jca N ieb ie skiego. C elebracja eucharystyczna nie wynika z nakazu Stwórcy, ale m a źró dło w Chrystusie, który chce w te n sposób stworzyć frelację sy now ską w obec O jca i pragn ien ie ciągłego chw alenia Boga. O fiara C hrystusa wychwala w sposób doskonały O jca N iebieskiego. N a to m iast ofiara K ościoła odbiega w swej doskonałości od ofiary C hry stusa. N ie m a takiego sam ego „ciężaru” ja k ofiara C hrystusa. M iarą doskonałości ofiary je s t św iętość K ościoła. R ów nież w przypadku ro dziny św iętość ofiary je st u zależniona od świętości rodziny. Świętość rodziny je st w pew ien sposób zw iązana z E ucharystią. S koro świętość rodziny wynika i jest odżyw iana przez E ucharystię, to rów nież praw dą jest, że ta świętość m oże w zrastać lub zm niejszać się w zależności od jej większej lub m niejszej intensywności, chwały ofiarow anej O jcu i zbaw ienie d an e św iatu p oprzez celebrację eucharystyczną44.
W edług F. A d a m s k i e g o wpływ E u ch ary stii n a ro d z in ę p rz e ja w ia się w trze ch aspektach : 1) w u św iadom ien iu sobie o d p o w ie dzialności za siebie i innych w rod zin ie; 2) w chętny m dźw iganiu krzyża ro d z in n e g o o ra z gdy 3) je s t „ o sta tn ią d esk a ra tu n k u ” dla stro n y niew innej w p rzy p ad k u ro z ła m u rodzin n eg o . S a k ra m e n t E u charystii je s t źró d łe m siły n iezb ęd n ej d o w ytrw ania w m iłości, w ier ności i uczciwości m ałżeńskiej. Ż a d n e j ro d z in ie nie są obce tr u d n o ści, pokusy i dośw iadczenia. E u ch a ry stia je st lekarstw em n a ró ż n e tru d n o ści. J a k p rzez d ro g ę krzyżow ą C hrystus o d k u p ił ludzkość, ta k i ro d z in a p rzez dźw iganie sw ego krzyża w łączności z C h ry stu sem m o że w ypełnić swoje z a d a n ia 45. R o d zin a n ie p o w in n a się z n ie chęcać w ob ec ideału , ja k i p ro p o n u je Jezus. W E uch ary stii życie r o d zin n e staje się d ro g ą d o zw ycięstwa46.
W ielkość m iłości m ałżeńskiej m ierzy się w ielkością d aru . Im w iększy d ar, tym w iększa m iłość. M iłość C h ry stu sa ob jaw ion a p rzez ofiaro w an ie się za ludzi n a krzyżu je st m iłością n iesko ńczon ą. M a ł żonkow ie po n o sząc co raz w iększe ofiary u k az u ją co raz w iększą m i
[ 2 1 ] WPŁYW EU CH A RY STII NA K SZTAŁTOW ANIE W SPÓ LNO TY R O D Z IN N E J 1 6 7
44 Por. Tamże, s. 317-318.
45 Por. F. Adamski , D uchow ość życia m ałżeńsko-rodzinnego, w: Miłość, małżeństwo, ro dzina, red. F. Adamski, kraków 1978, s. 199.
46 Jan Pawel II podkreśla, że uczestnictwo w Eucharystii pozw ala m a łżo n k o m uczynić z prób, przez które przechodzą, drogę kom unii, uczestnictwo w Ofierze Pana, nowy sposób życia Przymierza i - poprzez Krzyż, poprzez wszystkie rodzaje śmierci, które wyznaczają ich egzystencję - p o z w a la im osiągnąć radość (Z homilii dla małżeństw ruchu Equipes Notre-Dame, 23 IX 1982, w: Gdybyś znała dar Boży, dz. cyt., s. 10).
