Organizmy strefy pelagicznej, litoralnej i głębinowej wybranych zbiorników powyrobiskowych w Łuku Mużakowskim

POLITECHNI KA Z IELONOGÓRSKA • ^{ZESZY T Y NAU KOW E NR 1 l ~}

Nr X ^{I NŻYN IERIA Ś RODOWI SKA 1998}

ORGANIZMY STREFY PELAGICZNEJ, LITORALNEJ _,

l G-ŁĘBINOWEJ WYBRA.NYCI-1 ZBIORNIKOW

POWYROBISKOWYCH W ŁUKU MUZAKOWSKilVI •

B !\RTLOMIE.I N AJBAR ..

1. Wstęp

Z hior niki powyrohi s kowc w r ~j o n i e Tup li c, Tr zchi cl a i Ł <;;kni cy (ry s. l) p o-

ws ta ły w wyniku vv rydobyc ia w<;gla brunatnego sys te me m p odzi e mny m i odkryw- kowym w okresie od dru g i~j polow y XTX w . do roku 1 974 . Towar zyszący po-

k ład o m w<;g l a pir yt b y ł prz: vezy n ą zak\\aszenia ich wó d. ju ż na etapi c pow st a- wa nia zbior ników (J<;drc zak 1 992) .

P i e r w sze skąp e inf o rmacj~ o s k ład z i e che mi czny m wó d zbi ornik ó" pokopa l - man yc h podal K ozacki ( 1 976) . w s kazując na sil ne ich zak\\· asze ni e . z a ś obsza r na który m o n ~ s i<; znajdu_i t:l naZ \\· al " poj ezie r ze m antropoge ni cz nym ".

Zaintere sowanie " po j ez i erzem" ,, ·zrosło \\' dr ugiej polowic lat XO -t ~ ·c h i na po-

cz~l lku l at l>O -t ycb . Pr zc pro\\· acl zo nc badani:1 " · ~-k~1za l ~ · - że ,,. okresie od ki l ku - dzics i<;e iu do p r zesz l o l 00 la t p c~j aw il y siy ,,. z bi ornikaci ^l ;minn y ri; yc;n( >-

c h ~ mi cz n yc h cech i ch wód. ,,· s ka zu j()c na \\' y ra źn y p os t ę p ich culr o ri zac_i i.

Na ^{pods tawi e pomi~uÓ\\ odcz ynu} i potencjr ll u re doks " ·~-ró ż ni o n o d\\ ^i~ g rup\

zhi ornik(m : : aciclot r o fic zn ~ (o odc zy n ie \\ Od~ · p o n iżej 4 .0 p H ) ¹ "o boj <;tn c". ^{k-t ( l-} rych odczy n \v ody mi eści ł s i ~ ''grani cach od 6.0 p l l do 7 .X p H : do gru py acido-

t ro ficzn ~j nal eżal~· zbiomiki mł od e (So lski . J <;drczak . Mat c jcz uk l lJXX).

Zmi:1n~ fi zycz n o-c h c mi cz n~ ·c h cec h " · ó d zbi o mikó'' "ob o j <; tn yc h ^{11 "} pro filu pi onowy m ni c byl y do t~j pory ś l e d zo n e. bardz i ~j szcz cgó i0\\ ')'111 badaniom pod- dawan o zbi orniki o " · oda ch k\\'t:1 Ś ny ch (fV f al c . icJ . uk 1 0 :-\( ). J ycl r · czak l lJ9 2 ) .

\Vi ~dz:1 o "bio l og ii " \\ Ó d /bio rników " pojez ierza" j es t bardzo s k~1pa . J ~ d ~ ^lh.:

bad ~tn ia bi ocenotycz ne . obejmuJące g ló\\ ni ~ lito-. ^{;oopl a nkt o n} i or ga ni'ln ly \\')' Ż­

sz~. a ^{dot~ c z~c~ l (, zbio rnik ó,,· acido t roti cL n~ ch} pr.z~prcn\~ldzil na ^{pocL~l tku} br XO -t

_~

vcll Mat 'jc; _. .uk ( l tJX6. 1 9:-ltJ).

'Po l it ~c łlnik ; J 7 icl o ll ot~órsk ; J ^{'" " '' 11 11 l11i\ ll lL'r 11} Śro do\\ 1-;ke~

1 60

l l

l

l

/

l

'

'

\

- _z

l

) '

l

l l

\

l K.AMENCA

\

\ ^{O c;,}

l

D-MAUSZONCE

,

fJ. Najbar

TUPLI CE

TRZEBIEL

~ON

a~ o

7 og

(/9 ł.

r\

e J

01 13° o

o J ^...ESQ\ÓN

V\t..OSTONCE

1 - 2 4 - numery badanych zbi o rni ków

~ ^- zbiorniki acidotroficzne (Jędrcza k ¹⁹⁹²⁾

J) ^{- zbiorni ki} "pozostałe" (Jędrczak ¹⁹⁹²⁾

Rysunek l . ,. Pojezierze an tropogeniczne" (wsch odnia czę.<:ć Łuku Alf utakowskiego)

Or ganizmy s trefv pelagi cznej, lito ralnej i g łęb in owej. .. _{1 6 1}

Z tych też vvzg l ((dów uznano za ce l owe o bj ęc i e bad ani ami zbi o miki calego

11 po j ez i cr za'' ( vv wieku od 25 do p o\ vyżej l 00 lat) . pr ześ l e d zeni e zmian fL r.yczno - c hc micznyc h cech i c h wód ^Vl cały m profilu pi onowy m, a p onadto posze r zeni e z akres u badat1 o el em enty bi ocenotycz ne (org an izmy pe l agi alu , li to ralu i pr ofun- dalu ) .

Wś ród wv

_•

branvch

_J

2 4 zbiomikó w s twierd zono ^{o b e cn ość} d\ v óch zbi o rnik ów .

_-

reprezentuj ących grup ę prze j ś c.i ową (odczyn : 4 , 1 X - 5,60 pH), które j do tychczas nie udał o s i ę b adaczom w yk a zać.

2. Metody

A nalizy Ji zyczno -cll e nLi czne

Próby wo dy po bi erano ^vV mies iąc ac h Jctni ch 1 993 i 1 994 r . czerpaczem Rutt - nera (3 l) z glyb o kośc i : O , ^{l ,} 3, 5 m, nas t~pni c co 2 ^{m i} l m nad dn em.

W czas ie po b o ru prób \- vo dy mi erzo no ^{so nd ą: te mp e rat ur ę.} odczy n (pH) i po-

tenc ja ! ok sy dacyj no- re dukcyjny . ^{Po zosta łe} oznaczenia chemi cz n e \\ )·kona no w la b oratori um metodami opi sanymi przc1 . Hcrm a n owi cza i innyc h (1976) .

Sp osó b po mi a ru pr zeź ro c zys tośc i pr o duk ~ji pi en · votncj i zaw-a rtośc i chl o r ofi lu a poc 1 ano w pracy ^{do k to rs ki ~j (Nąjbar} 1996).

Ana li zy biologiczne

Prób y wody pobi er ano czerp aczem Ruttn er a w ^{il ośc i} 30 -50 l z ^{g l.yb okości} jak

w yże j . Wody ced zono przez s iatk ę pl anktonovvą Nr 4 0 , u zys k a n ą p rób k~ pl ank - t o nu utrwala no f o rm aliną b ądź eta no le m (zoop lankto n) lub pl y n em Lu gola (fit o- plankton) . Oznaczeni a j a ko śc i owe i il ośc i owe wykonano ^{\· V} l abora tor iun1.

Przy oz naczaniu poszcze góln yc h g rup sys tematycz nyc h ^{p os łu g i wan o} s iy l<l u - czami : ^{w idł on og i -} Pcs t.a ( 1928), pi erwo tni aki- Kahl ( 1 93 1 ), ( 1 932), ( 1 935 ),

wrotki - V oi ght (1957), Kutiko va ( 1 970) , Runn e r-K oli s ko (1974) , K os te (l 07R ),

R y bak ( 1 99 4) , v v i oś l a rki - Ma nujlmva ( 1 964) , e u gle nin y - Popov a ( 1 966), zlo- c i e ni ce - S iemit1 ska (1 964), S tarma ch ( 1 96X) , ( l 980), ciinolit y - S tarma cl 1 (1 966), ( 1 974 ), s iniec- St arma ch ( 19 74), m a i żo ra cz ki - Sywul a ( 1 97 4 ), 1.ielcni cc - Starm ac h (1 972), Ru zicka ( 1 9 77) . R oś lin y wy ż sze (\v stref-i e ^{li to ra ln ~j)} oz na- czano w te reni e lub w laboratorium (po po braniu okazów)_ ^{p os Ju guj ąc} s i C( ldu -

c z anli: Gess n cr ( 19 5 5), S zafran ( 1 963), Tutin i inni ( 1964 - 1972), Sz af er, Kul -

c zy(tski , P aw ł o ws ki (l 9 67) , Oherdorf er ( l S->70), G ar cke (1972) , Sc hm eił , F it - s che n ( 1 973 ) , B crnatowi cz , W olny (1974), Fit.t er i inni ( 197 4 ), C as per , Kr ausch

(198 0) .

1 62 R. Najbar

Organizmy bentosowe pobiera no c7 . crp aczcrn Ec kma n a. P o ora n y osad p rze- my,,an o wodq _ ^{U Ż)'\V Jjqc} s i :1tki ^{pl ns tikow~j} o ^{ś r edni cy ocz~k} l mm. ^{P ozos ta-łość} utrwalano formal iną (4<% ). P o u s uni ~ciu za ni cczyszczct i (szcz()t k i roś linn e , pia -

s~ k) próbki pr zcg l()da no pod b i nok u l arem.

D o oz nac zc t1 o r ga ni zmÓ \\ slrefy litora lnej. ^w ty m r ówni eż o r ga n i zm ów bcnto-

SO \\ ych. ^{u ż: · ,,·ano na s} t<;puj~cyc h k luczy : ^{ś limak i} i ^{ma i że-} Urb < ui s ki ( 1 957). P ie- ciH )c l\i ( l lJ79). rnu ch()w ki i ochot kow al c - Rom a ni szyn ^{( l 95X) . ch r ząszcze} - Trand a ^{( I <J6Sl) .} GaJewski ( ll) 76). Ga l cwski i T r atK 1 a ( llJ7R ), St rese man n ( 19X3),

C ł 1i n c r y ( l tJX()), pl uskwi aki - J aci' . cws ki , Wrób l ewski ^{(197X ), ską p oszczety} - Kasprt.ak ( l l)~ l ).

3. Wyniki

3. 1. Fizyczno - chemiczne cechy badanych wód

Wy ni ki backuł f izycz no-chemi cz nyc h \ vó d p ob ranych late m 1 993 r. ob e jmują­

ce ki l ka nt~ śc i c \\ ·s kaźnik ów pr zedstawi o no ^w pos tac i ta beL prezentuj ąc w nich '' artośc i minima ln e ¹ mak sy malne (tabe la l) .

Om ó'' ieni c wynikó\Y og raniczono do 3 \\ ·s każ n ików : tem peratu r y . od czynu i

p o l cn ~ja l u ok : ·do r ed u kc~j n ego. dla któ rych sporządzo n o "· yk res~ · i l ust rujące i ch l. r ll i<l ny ^\V pro fi lu pi o n owy m \\· ody bad a nych zb io rnik ów. z u w zg l ~dn ie nicm p o -

dz i a lu ^{n a ,, . : Tóż ni o n e} gru py: ^{ac id otrofi czn ą} (1). pr z~j śc i ow~l ( 11 ) i "obojQtn ą"

( Ił [) .

Tempe ratunl

Gr up a ad dotr o li cz na (T )

Do gr up y tej za kwa lifikowano 11 zbi o rni ków. T emp er atur a wody w a r s twy powie rzchni owe j ^{w~r n os ib} od 1 9, 8 °C (t.b. nr 1 5) do 22,5' ) C (z h . nr 1 4), nato-

mi ast przy dni e utr zy m ywa ła s i ~ w g rani cach od 5.3 ° C (z b. n r R ⁱ 1 7) do 20,5 ° (i' . h . nr 24 ).

Sko k te rmi cz ny wys t ~ P O\· vn l w pi ~c iu zbi o rnikac h ( nr 8. 1 5. 17 . 18 i 2 1 ) w pozos tal ych zbio rnika ch (nr 1 4 , ^{1 9 ~} 20 , 22-24) ni e stwie rd zo no typ o w e go dla slagnac:i i letni ej uwa r s tw i eni a term icz n ego. W tej g rupi e znnlazl ^się zbiornik

r nc ro lllikl ycz ny ( nr 2 1 ) z wy r aźni c zaz naczonym m o nimolinmi o n cm .

Grupa ^{prze j ści ow a} ( ll)

D o te j gr 1 rp y należą dwa zbio rniki (nr 4 i 7) . T ernp eratu ra wo dy przy p o -

" ic rzc hni sięga la 20 °C (z h. nr 7) i 2 1 o c ^{(zb . nr 4). pr z y dni e wy n os iła l3 , 5 ° C}

Orgamzmy stre.fj; pelagiczJJ ej. liioralnej i glębinowej... J 63

(z b. nr 7) i l 6,5 °C (z b. nr 4) . Są to zbiornik i p ły tk i c (głQb . mak s. 3 ^t 4 m) , po-

zbawi o ne uwarstwienia te rm i czn ego.

G rupa "o b ojęt na" (I U )

D o t~j grupy za l iczo no l L zbiornikó w (nr 1-3, 5 , 6, 9- l 3, i l ó), tempe r atur a

pow i e r zchn iowyc h warstw wo dy wa h ała się w gran i cach od 6.6 ° C (zb. nr 1 3) do 18 , 5 °C (zb. nr 2) .

Jakk o lw i e k s ą t o zbiornik i płytkic (głęb . mak s. od 1-X m). uwars tw i eni e ty -

powe dla j ez ior g ł ę bokj ch podczas stagnacji letniej (obecność cp . i,- m e t a ,- i h yp o-

limni onu) stw ie rd zo no ^w pi<;c iu z biornik ach (nr 3, 9 , 11 - 1 3) .

T abeht l .

T O li(

l

'llnuwp :-b.")..:

CK~)II

l'ol 1'1/t\\

OvTICI) _Wt~;1cl Ol\· ^I'>IJX

^,\b)l

_AZt'C

_'~

^{F •} .;s,,.

^()j!

^{Fc.;fmul\ SW!.t}

l'ł

\\M lineon

IC\~IX \\tA.~~

arrKXll'\1')'

:Vt~i\llt"')'

'

^!<V

p

zb.

llś!

'("

_rr~O{cln

• %0-)cl n

¹

(>11

^III

V m<;lc l n

¹

nGO/u n' _n~0

¹

_{d n} ' ~N' c l n ' ~~ ~!Vcln'

¹¹

114lVcl u' nu•J'/<Iu

^{1 IIU"!.J'lń1l}

' n v.y(l ll

GIWI'A 7.JlfORNTKOW 0 1 10 Wf NY< 1 l

l

łllll

12/1 6.4 n ^{6, 1}

^{~ l~G o.~}

^{l l 29,.1 X.l 7 0,02 0, 1 30 1 ,67 1 1 ,0?5 O,OOG}

^~-S2.2

l

lltłX

lU

^•),6

9ll M7 1 1(10 0.572 ^{(t1 ,7 1 5.70 1 , 1 2 ll,tiO O}

^{2.0~ 0.1~~}

0,1'13 '

^:1~9.1\

i:T 17.? !U ^{X(• 6,11}

^'-1~

o.•n ^{<15.1 II,O'J} o .. w ^{0.220 1 ,&-1 IJ, 12.1 0,024} 32<1, \

IlU

Ił

I R5 \0

.s~ G.~l J~7

0.(.(11' 21 ,0 6.\4 ^{o. l il} O. DO 2.75

^l),(lX\

0,0 1 1

^'Z)S,II

l

11\:IX

19 X

o

f.: l 70 7. " l ^41<,1

^O.Gl~

li,? 7,41 0.2 1

^0.·~10

l .KII

^l),

l :!li 0.0 11 ^19-l.

^l

' l 1~.2 ^~,

61 -

'

..

~2

^{41< li,f.l9 2 6.5 6.1<le 0.1? 0,285 l l}

^o

^'

^-

^{11,11 o 11,1•1 l :GG.IJ}

filii

8,4 0.0 o

^("\')

²²⁴

^o.~ill

^{26.0 951 IJ,Ilt\ 0,1 !-l• l.J" 0,1161} II,IN\< 2'2.1•

,l

nn. \ ^l

^{' j o}

l

(,,2 (t7

1 \X 4\l (1,112 _{& l. 7} UD(. ^l,(.(,

¹¹

_•

~

1 n ..

l

l!"

^(l

¹¹

^{~ U,}

^{{l i "}

^{l~') H}

11 1 1.-1 1,< \ (, i .OI . l GO 0,410 41,.1 12. 1 2 h, \2 0 .110

2.~6 ^ll,O~Il

ll,lll2 266.11

IlU li

11

l)

U, O s o o .

^~o

^{I J}

^{\)o) U,łl77}

.

^{~61) '}

^{8 .59 CI, l}

^(l

^{11,[1()\ p• ••}

^IIJ1]4

^{(lW I}

^{~·1'1 (l}

~ 11111.~

'!2.ft ^{i,. t} X\ #J <I (," ^{() • 1!.'1 •l'l,l) l}

^\l,

^{III 0.22 O , l u} · 1.511

^(),(IS'J

11,1>1'< 1 U.<.•

~· IK'

_' ^~_' ^~

^{·1 2 7, 1 1 , \11 U ,4!ill} ~~~.9

^?.1~

o. ^{11 II,(JRO .J , 1. $ 0.080 1 • .111 . 1 1'11 ,1 1}

IIIIII

IMJ

~.(,

,-

_{. 1}

7.22 ^lr)/, o.m ^{21 : l 11. 2? OIKl O .IIWI 0,(,2 ll,(l/ ,2 11.01.1 WJ.O}

G

1 l t

t>: lU _{7 ".}

^~~

^{7.t'i2 .J . l l O,li nG}

^2'1.~

^{X ,ll(, (I,IIX l\ 1.\0 O, SS O .ii' JX}

^l

^{J,(l2 1 1•/l il}

il 2 11 .. 1

~.t,

(,2 1:1'! ^\')<

^li.~~()

2<,6 8.}9 0,07 IJ.I211 0.70 ().(182 _{ll.ill X .lYtl,O}

IłU H

•u

_U

_.CI u ^{6.G2 l}

^(oJ

11,.1 " l \· 1 ·l I I.XI O ,Oi 0. 1

~l

Ul

^{l,i(VI 1111\J~

265."

lj 11\'lX

('), 7

_1.~ ^•)()

7/• l

^{• ~~IJ}

^(1,4(,$ · 1 2J\ l J ·1 2

^()(J

0.2·1 f· 1 55 l•

~l? ^(1.~

;r .

\"\J.'t

" ^{ll ,h 11 , ,- - l; . nx o.}

^\')41

^{n.o 1}

^~.511

^{0.1< 11.1}

^{'\u 1,1~ H,IIWł}

^{U.l•ll -}

^.,:)

^{. ... . ,,}

fi

lU l ; '

^{l,(. \": (,.,}

...

^{) ~(l\ 11.11~ H.~}

1 0.1\ 1 ^n,r){,

(),()"8

1.42 o.uu,

^{o ,,I)J lo}

11'1.'•

(li _littli

l2.'1 ·.o ^;•) _{~ ~·}

^{o •}

' IX 11, 1')1

_l~.

2 ^{II.( AJ} _{(\ l '} "· hll\

^~.-11

• ^{l <..•}}

^{lt ~~~t}

^!l

^lo:

~

• ,

^.U,

-

^l

^\(.

^6~

^{- , l}

^{i .. .. ~12}

^{Cl,ll-\1 J.l,ll ltl, 711 11,111}

^o.w.~

^{2.1·1 11 H •l} C/,1111< _l

_'~.lf

IUIII,

11.0 • 1.2 ^Jll •·.29 ^{. '1 2 O, l ! X}

^{l~,.l 9.~6}

^{(),(1( ,} 0.10\ ^l ·- ^{, ., ''· l 02}

^fi'"

^{l l J}

^1-•••

11 rrm 1 'l. 7

^1.tl

'R

~ ... !(

' 91 ^0,217

'" · '' ^{II ,W (1,12 O. IW l.SIJ 11, 1 21 (• .<':!'}

^17~.H

~. o

l (·) G} ,,, 7,\Xl

_~·17

0,2JO 4.J _' o l 050

^li.t~J

^{(1 ,1;1(1} _l··''' ^{o. l}

~li ^11,(1~1· !'(>,(o

IIII II,

k,l l), O o ^{G.f•5 Ie, l l}

^).l

^{(, 2 1 52.0 l 0.10 0.09 0,087 O.O'J (1,11'1 l),}

^l)<)(\

^{11 !i_ u}

12

_III:IX.

_21.0 7,x S i ^{7,X (i} <167 O, l l!?

2~6.!1 l~.l<

U, XI U .11 2 1..10 ^{().1 1}

^~

^{(!,!I lX 1 1 17,!1}

!i! ^{1 lo, li}

⁺

^{1 ,'1} 50 ^'2<1 ' .

^·~li

^{U , 1 711 l Vli,O 11 ,.s o Q J(o O, 1 1( 1 O.(;t .}

^fi,(INi

^{0,( J2G 1 5r•.t•}

li

Mil

^{',6

0,11 u

^\,!Je,

·l?? ^0,11.\ '-"

( ^o

' " ^{0,02 o. o u 0,90 IJ,Oll ll,tHJS} "'·1.tl

l}

nrlX 22,k ?,0 1 01

^6.6~

<12 0, 1 5-1 18.0 ?,1$1 O,

f )l

O.

l~·

l ·Ul 0. 11 7 0,00? I IV!I

5r 1 \0 ·1.2 ^{46 6 .30}

^~()lt

^0.1

^\(l

^{i.O 6,% 0.0.1 O. Oli i}

^15~

^{ll,ti(.J l!.}

^{f~)· ~),;}

IIUit

12.1 •• '·- ^{6:' (.,40}

^(l<)~

^{0):111 56"\ ( o ,}

^l')

^{(),01 0.055 0,65 0,01? 11.1101}

^)~

^J.CI

16

ltlo'IX

1'1.7 x .o

^ll(,

- '· s < ^{r. u 0,41<}

^~9.2

^{!1.38 O. O<· ''·} Jl~ _{l "'}

^o

^{0. 1 n· 0.0<11}

^2-~.n

lr ^17:1 , •.l - ·~ ^{7.13 G n 0.'1 20 \ i .9 'i.11 0,11.1 O.Oi6 1.1?}

^11,1177

^{O,!Ar l}

^~C,:!.X

ta~

l q•A

i'.llłOR!¹iiKOW

I'IV Y.ISC10W \ '( 11

lilii l.

l (.

~

7.0 ^{i l} • 1.1 !l 56(. 0.402

·1.~

1.X5 O , OH O,O IX 1.02 ^Cl,(l1fl 0,011

2)(.,0

< l

_ma.~.

21 ,0 i.2 ^{f«l < ,2(,} '·1 • 1 0.41 !l 1 3.'1

1.2~

II,(JQ 1/,0RO 1,05 o . m

^łl,łJIII

^1Sh,U

~. l X , X 7,11 i5 4 55 GOO ^{0,4 1.1} 9, l 2.1 1 0.09 ^{n .06R 1.0. 1 u, l l fl}

^0.0~9

^{2· 1 6,()}

nu u

_1:1.~

<i.2 /\l <I,X!< SGG ^{O. l!;ll 'll.fi 6.'11 0,() ·1 O,Olt l} 1.29

^0,(\1~

11,012 ;xo

i

111;1)(

li),

l)

9. X 93 .S.C •I ^{59(, 0,227 21),9} R JJ O, l 0,0')') IJ5 ^{0 , 100 0,0 1 (.} 1 2 7.0

'

!r. 1 7.'1 7,6 77 5:.10 579 O. l lO 25.6 7.60 O.O!l O.OR? 1 .31 ^0,(11\il 0.01 ·1 112.7

IM

!'al,! 'l1a1nvp :-.os,-. _(\.~li

N' \\-':v1 1la1a11

A• v><

(' rr~o;dn^{1 0}'oC";/dn¹ jJ\ł

IIIIII '.1 U,O " ^2.83

'

^{TnlX :::!1,<. •),2 !OJ 4,03}

"' ^{12.~ 1.1}

'"

^).lO

IIIIII 17,0 G.R i O .\,S.S

l i ll\'\X :~.~ ~.6 91 \91

" ^12.9

'·"

^{8' .\.&8}

IlU li i} l,<l 12 ~.&G

i< ma.\ 1').~ o ^{ts') 2.~1}

" ^{1\6 6.6 68 Ul!}

!lUli \l 0.0 16 2,S1

l' l !la.\ 20:1 ?.·1 ^{III l} 1,0?

"· ^{H8 6.8 G8 2.86}

mm Ci.2 o. o tJ ^2.(;1)

"

^llkLX ::!0."' 9.2 ~l 1.85

" ^{H.~ ·1,9 48}

'· "'

Ulll\ 19.< ·lA 49 2.9-1

1•J ltLlX :!~,.i ~.N !'l :!,9!-

'

, ,",

6,2 M 2.9.~

llilll 20,1 8,0 SS ).38

·'' ^{mlx 21,1} "::,~l

~· ^1A9

"

^'!O,~

^{'' "''}

^3.41

llllll '7,0 0.0 o ^2.41

~l II~IX 21.< 7,2 "1 ·l.t·9

"'

^{11.1 2,6 16 .'..li}

llill\ IX. V ~.:.: G l 2.'l0

.. ^{11~ 19,1 9.0 :J(,} 2.91

;, IK~ 7.2 76 2,?1

IIIIII 2t).2

'· '

^{7~ 2.78}

13 mtX 20.5 ^i,(\ Sl 2.7?

"

^{2ll.'l 7,1 7Y 2,7,\j}

!lUli 10.1 i,2 l!O '2.~7

:.\ nn.x 20.8 <.O ~ 2.87

"

^{2('1,i 7,H >!6 vn}

Pct Prz.C'>v

<liZTICłl \.V~dt.l~ Al~

fC(.IX wt,l9.; art)(II"""'Y

m V mV't'll! 11ifi(:Y('Il1

11111:G't'n ' ^11\I;!Ndn)

(:.K1/1¹A 'llUOR."'lKÓWAf'IDOTROFICJ'i'\1\'<1 l

'"'

^{1.1~6 3,4 2.1<1 UH}

748 1.457 55,0 10,.10 12,1¹1

66.1 1.150 19.7 4,69 06

(>(~ 0.212 7.J 2.02 0,0.\

690 0,26(, 19..1 .\,OS 0,10

677 O .lm 12,2 ~.i l O.Of

719 1,16? u '2.7J 0.19

75-1 Ul O ·16.6 4.0l r..oo

742 1.2~0 13,1 .\.Ji 1.'5

65-1 1.)85 38.(, _2.14 l.i~

7~1 l,.SR-1 54.6 .1.m

"-"'

iOI 1.520 <17,9 2.K1 2.\XJ

lXO 1.151 19,0 2.0~ ],-\._\

780 1,500 4~ł.O L\40 17.50

(;<,\ !,tiU() 17M}! 6,.10 7,0)\

(.1\ 0,?66 ,\.SJ 1,1,'. O, ~l

7·19 1.0.1\ ~7.0 UJ 2.42

7IM 1.000 .1$.!.1 1.8.1 I.Gó

(;')5 0:1<.2 l '.G l.\4 U. D

72\ 0,2S6 I!Vi .l.2R 1,09

;w 0.·1.~9 H,. o 2.27 0,4<

'90 2.587 l-12.0 uw 0,72

i~~ 4,%) ix~.o 18.18 8S.9V

.'>n \610 391.J.! S.S5 J9,72

(~0 U*l ~~.7 2,li 2.2.1

7·~ I.G90 ·17.9 2.79 2.79

1)l 1,(;10 ¹11,6 2.40 ^2,·11)

7~2 1.214 8.6 1.~1 1.<5

7l7 J.2J(j 10,7 3,2·1 -'.2·1

754 1.220 9.1 2,76 2.76

719 0.950 0.7 1.07 1.07

766 0.993 11.7 1,99 1,<n

)61 0,9>!0 1!1 l,-10 l,iiO

Odczyn pH Grupa acidotro1iczna (I)

13. Najbar

Alrt

/ViWII(}:: F~fVI •'t: F,)SI\•·.t~~y !'i! l~

a?lł(aJ~,...,y r\lf1J

1!1~~1'{¹{.11 ' rr'f(N'I•n, nłi?,Pl<'n ' nt:P/du¹ nWtln¹

11,12\ 0,,<.0 0.0~1 0,020 111.0

0.•113 Ul Q o. m ^{0,067 2222.0}

0.2)0 1,2)0 0.109 0,02.1 1117.0

0.018 1.310 0.039 0,024 10\0

0,114 2,9(.0 O.Of:-6 0,02? 109,0

0,056 2,070 0.0~0 0.026 107,1

0.10~ 0.130 0.0"4 0.000 461.0

0.209 2.%0 O. 'JOl O,OIX .191.0

0,120 2.010 0.2r.o O.Ot)X 119.2

H_(}?,lj t).()()) 0.0"'< 0.000 702.0

0,27l 1.11-10 0.1~\ 0,026 810.0

0,1.50 0,500 O.JiO 0.009 74l.l

(),0211 11,090 0,024 0,006 rl~\0

0,1\7 :! .. HO 0.0% 0.030 1280.0

0.0~3 u.610 O,O.Si 0.013 JJ8.1

0,001< ll,OlO O.O~(i !),(1()1 400,0 0,01•1 \.))() 0.10) 0.•)13 447,0

0.011 0.6.\0 O.OGO 0,()1)1 ·1]1,6

n,Ol·l 0,'100 0,1)20 0.000 1~1.0

tt/~M 0,950 1),0'5(1 0.008 171,0

IJ,l)\() O,ó'N (l,IJ\'2 0,114}1 1)8,5

l.l,2!M 0,010 0.00'2 0.000 1GOO,O

0.727 1,9()0 IJ,)ł}(J (1,()1 ~ 7481,0

0,-16.1 0,521) li,I.JoiU U,U22 •l\18,0

0,009 0.'140 0,100 0,005 807,0

0,020 1.290 tUli .S 0.00~ 90.1,0

0,013 I,Q(>() 0,160 0,012 860.0

O.Ok7 1,7\0 U.(t'l2 0.001 m.o

0,2f)6 2,190 0,01) 0.001 517,0

0.1)0 1.990 0/13:\ 0.00) 502,0

0.069 0.590 O.QlO 0.002 100.0

O,OS5 1.680 0,0')5 0.003 36<1,0

0,07,\ 0.%0 O.Ofl5 0.002 ))0,2

Odczyn \vód tej gmpy zbiorników w profilu pionowym wahał si9 od 2,4 do 4.0 pH. Pominięto monimolirnniony dwóch l.biorników rneromiktycznych (nr 18 i 21 ). w których to warstwach wartości odczynu wzrastaŁy do 5,9 p H (zb. nr 18).

Przyczyną wzrostu odczynu w monimołimnionie (pozbawionego tlenu) było wy- korzyst<d1ic jonów wodorowych do procesów redukcyjnych.

Gmpa przejściovva (Ił)

Odczyn wód zbiorników gmpy przejściowej (zb. nr 4 i 7) mieścił siQ w grani·

cach od 4,18 do 5,60 pH. W powierzchniovvych warstwach wody vvynosił od 4, l fi (l.h. nr 4) do 5,07 pH (zb. nr 7). W warstwic przydennej mieścił si9 w przc-

iliiałc o<l5,26 pH (zb. nr 4) do 5,58 pH (zb. nr 7).

Organizmy str efv pelagiczn e j , liroraln ej i głęb in owe j. .. 1 65

Grupa ^{"o b ojętna "} ( l ll)

Odczyn \ • V Ód zb iorników za licz anych do g rup y "oboj<;tn~j" (nr 1-3. 5. 6. 9 -1 3.

1 6) wynos il od 6,0 pH do 7,9 p H . W powierzchniowych wa rstwach wody waha !

się od ^{6.65 pH (zh . nr 13) <io 7,85 pH} (zb. nr 1 2). W wars twi c przydcnn~j mi e-

ścił si y ^w g ranicach od ^{6, 1 5 p} H (zb. nr l ) do ^{7,54 p} H (zb . nr 2).

Potencja ł redo ks

Grupa acidotr ofi cz na (T )

Zakr0s zmi an potcncjalu rcd oks w prolllu pi onowym zbior ników ac idotr o- ficznych mi eś cił s i ę w g rani cach od 280 ^{mY (! . h . nr 18) do} 79R rnY (1.b. nr 2 1 ).

Najvvy ższc wa rtości potcnejatu redoks ^{wystąpi ł y w} pow icr zchnio\v) · ch war- stwach wody ^{i wynosiły} od ^{643 m V (zb. nr 11 9) do} 772 mY (zb. ^{m ·} 2 1 ).

W pr zydenn ych warst\\· ach \v ody potencja ! rcdok s waha! siy od ^{2XO mV (zh.}

nr 1 8) do 7 66 mY (zb. nr 24 ).

Gru pa ^{pr zejściowa} ( LI)

Poten c jał rcdoks ^w protilu pionowym zbi o rnik ów przejśc i owych wy nosił od

566 mY (zb. ^{nr 7) do 614 mY} (z b . ^{nr 4).} Zmian y w profilu pionowym vvód ^były nieznacznc: są to zbio rniki pł ytkie.

Gmpa "o b ojyt na ¹¹ ( III )

Zakres zm ian potencjalu redoks ^w profilu pionovvy m tej g rup y z bio rn ikó\v by1

zróżnicowany i mi eśc ił s i r; w przedziale od 224 mY (zb. nr 3) do 633 m (z h. nr

16). W trzech z bi o rnik ach (n r 1 -3 ) wartości tego wskaźnika stopniowo ma lal y ze wzros t em gl ((bokośc i. w ko lej nych zbi o rnika ch (nr 6. 9. ^l O) malaly dop ier o \\

warstwach ^{g ł ębszych} oraz ^przy dni e (zb. n r 1 2 i 1 3). W pozo s lał ych trzech zbiornika ch p otencja ł redoks ut r zy m ywa ł s i ę \\' pr ofi lu pionowym na p od o bn~: m

p o ziom ic (z b . nr l 3) lub ^w s posó b ^{r óżny} (n i etypowy).

3.2. Fitoplankton

Licze bn ość \v y branych ^{g rup} t aksonom iczn y ch fitoplanktonu w trzech ^{wy r(>ż­}

nion ych gr upach zbior ników przedstawia ryc . 2.

Plankto n roślinny. zas i edlający wody badanych zbiorn ików. skinda l s i <; lqcl.-

ni e z e l XX gatu nk ów r e prezent owa nyc h prze z: g r; , yhy ( M ycophyta ) - 2 gatunk i ,

siniec (Cyanopllyw) - 20 ga tunk ów, zl otm. vie i owcc (Chrysophyta ) - 1 2 ga tun -

k ów, ^{cu gl enin y} (Eu~/enopflylo) - R ^{gatu nk ów , okr1 . cmki} (Boci!larioplt yc eoe) -

41 ga tunk ów. różnm\'ic i owcc (X antlwphyceoe)- l gatune k. tobołki ( P)'JTOfJhy w )

ló6

o I

8ll

70

>- z ⁶⁰

N u

2 'O

o

^,J

z o

(/) 40

~ ~

~ ³⁰

0:::

<.9

~ ^{20 •}

N o

_J

10 .

1- acidotroficzne , 2 ,4-4 , 0 pH 11 - przejściowe, 4,1 - 5,6 pH

III - " obojętn e", 6,0- 7,9 pH

-

^{~ -.}

-- ^{BA C} /LLARIOPHYCEA E CYANOPHYTA

CHLOROPHYTA

•

. ,. ^,

" . .,,

/ • ,

.. ^{,... ..} •

.

^~

^{. \}

...

, • ,

\

•

,

l •

B. Najbar

ł

ł l

, •

l .\ .

. ^\

l

•

l

f

, •

l

, •

t

1 5 l/ 2 1 2:1 ' 4 1 8 20 8 14 19 22 7 4 3 11 12 6 9 13 5 1G 2 1 10

NR ZBIORNIKÓW

l ₁₁ III

~ . . . ·-· . . . .. . . .. . . -~ . . . , . . .. . . ·-· . . . - . . . ~ ^- . ... . . ... ... . . .. . . ·-·-· . . - - - . . . .. o o • o

i

GRUPY ZBIORNIKÓW

l?ysun ek ]. fi />(VII' slopnia zakwaszenia wr)d n n H~ VSlf(_pownni e H ~)lhranyc h grup takso-

l/Ul/l i c:nych .f/t o p! onkt mw

Gr up a acidotro n czna ( l )

W grupi e zb i ornik ów cha ra k1 cryz uj c)cyc h s ic; ^{n aj ni ższym} odc zy n e m pH (2, 1- 4.0 p H ) ni c s ^t wi cnb .o n o grzy bów ^{(M ycophyla ) .} Pozostalc g rup y sys te mat y czne

b~ · ly rcp r czcnt ov, : a n e przez 40 gat unków : Cflloroph y la ( 1 2 gatunków), Bacilla- ri o phyce o e ( 1 2 gatu nk()W ), Cyanoph yta (7 gatunków), P y rropityta (5 gatun- k( )w ), Cluysophyta i Eugl e n ophyw (po ² gatunki ). ^{Obec ność} prawi c wszystkich

wyróżnionych j e dno stek syst e matycz nyc h s t-vviercłzo n o t y lko w zbiorniku nr 22 .

N aj ^{l ic; .ni c:isz.a} grupa ( Cll/orophyLa ) wys tąpi1a w 6, P yr rophyta w ^8, Chry·

sop!Jyw \ \' 6 . za ś Xrmtlwph y ceoe tylko w jednym zhior niku (zb. nr 22).

Za gJ tunk i acidofilne. s potykane ^\\'C wszys tki ch zbio rn ikach tej gntpy ^należy

uznać : Euno tiu e xiquo (!3oci/la ri op 1Iy ceae) , L _ v ngb io u chrace a ( Cya nophyta) i

Euglena /Jilttu.hilis (E ug/ e n opllyta) . T en ostatn i okaza l s 1 ~ gatunki e m ubikwi-

s t~ · cz nym. ,,·y s tąpi l bowiem \\· e wszys tk ich badanyc h akwen ac h.

Naj li czni ej rcprczcntO\vanc ^{by ł y w} zb i ornik ach ac idotroticz nych o krzemki . N i ckicdy s tano\\'ily one po nad 90 % wszys tki ch st wie rd zo nych or ga ni z m ów ży­

wyc h.

Organiz my strefy r >e lag iczn e j , li toralnej i glęh in owej. .. ' 1 67

Grupa p r ze j ś ciowa ( ll)

Fitopl a n k-to n zbiorników prz e jściovvych (nr 4 i 7) był bogats zy o 24 gatunki w s tos unku do z bio rnik ów o wodach kwaśnych. Łączn a ]i czba wynosząca 64

gatunk i. r cp rczcn tov.rana byla przez: Ch /.oroph yta (20 gatunki) , Cyanophyta ( l l gatunk(>w) , Racillariophyceue (17 gatunków), Chrysophyta (7 gatunk(lw ), Eu. - glenop hy ta ( ^{4 gatunJó) , P yrrop ir yta (2} gatunki) , Mycoph y ta (2 gat unk i) ⁱ Xan-

Lhophyc:e ae ( l gatu ne k). W z bi ornikach t~j grupy , do kt ór~ j / . ak l asyfikowa no tylko 2 akweny (nr 4 i 7), li czba g atunków fłtoplanktonu ,. vynos il a - 53 (z . h . nr 4)

i - 4 3 (z h . nr 7).

Gn1pa

¹¹

0b o j ętna " (TTJ)

Li cz ba gat unk ów, zasj e dlających wody grup y "oboj ę tn e j" , \\ ry nosi la - 184 . U ci z i a l gatunk ów w \\ry różnion ych jednostkach systematycznych przedstaw i a ł si<(

n ast<(pująco : CIJ!orop h y w (9R gatunków), Bacil/.ariophyceae (37 gat unków) , Cyr uwpl1 y ta (20 gatunków) , ^{Cltrysophy ta (} 1 2 gat unków), Eugl enapit yto ^(~ ga -

tunków ), P yrroph yta ⁽⁶ gatunków), M ycophyta (2 gatunki) , Xantltoph yce ae ( l gat unek) .

3 .3 . Zooplankton

Li cz eb n ość wy bran yc h ^grup taksonomicznyc h ^{zooplankt o nu} w tr zec h wyn)ż ­

nion yc h g rupach 1.hiorników pr:t . c dsta wia ry c. 3.

50

I 40

o >-

N z

030 :2

o z o ~

<X;20

l -

:J n.

0:: o

<( 10

co tj

-

-1

l - acidotro ficzne , 2,4 - 4,0 pH 11 - przejściowe. 4,1 -5 ,6 p H

III -" obojętne" , 6,0- 7, 9 pH

.. . . ^{.. ..}

.

^/

^...

ROTATOR/A RHIZOPODA FLAGELLATA C/L/ATA

/

-·-·-·-·-·---~-·-·

l l

-1-- -t-'....:; ·· "+-· - --t-....: l --:- l - - - -

21 () 14 15 17 18 20 23 24 1 9 22

•

•

•

l

l

1\

l \

l \

l \

/

'

7 ⁴

_•

•

•

•

11 i

/

/

l

l - - ^{- l}

l l

l

- - -

' -

-

/ l

9 1 2 6

/'. /

. ' .

l ... ' .. - /: . '

• l , • _ .. ,----

/

'·'

. .. .. ... ' .. ., '*

^* _ , - - - - -

· -

^"...

l l l

11 1 6 iO 13

III

1 5 ~ 1

_•

NR ZBIORN IKrW •

GR U PY ZB IORN II <OW

Rysun ek 3. /Vp(vw ^slopnia zakwaszenia wód na l t~ VSI((_powani e \t· ybranych gr up takso -

nomic z nych zooplanktonu

16~ B. Najbar

Plankton zwicrz<;cy, zasiedlający wody badanych zbiorników, skladal się ze

l l<) gatunków rcprCtcntowanych przez: wiciowce (Flagellata) - 7 gatunków,

korzenionóżki (Ritiz.opoda) - 13 gatunków, or·z<;ski (Cilima) - 12 gatunków, brzuchorz<;ski (Gastrotriclza) - 1 gatunek, wrotki (Rowturia) - 61 gatunkclw,

wioślarki (Ciadocero) - 11 gatunków, maiżoraczki (Oslracoda) - 3 gatunki i widJollogi (Copepoda)- li gatunków.

Grupa acidotro11czna (l)

Lączna liczba gatunkó\v, zasiedlających zbiorniki acidotroficznc wynosiła -

~l. W tej grupie zhiorników Copef?oda reprezentowane były przez 2 gatunki i

\\Ystąpily t; lko w jednym zbiorniku (nr 22) Ciadocent reprezentowane przez 2 gatunki stwieruwno w ctwóch 1.biornikacil (nr 17 i 22). Badane 1.hiorniki najlicz- niej zasiedlaly RoiLtloria (8 gatunk(>w) i Rliizopoda (5 gatunków). Arcella

sp .,

A.

vulgaris (z vV)jątkiem 1.h. nr R) i Anweba sp. (z vvyjątkiem zb. nr 21) reprezen-

tujące Rlzizopoda \vystąpily \VC wszystkich zbiornikach. Flagellata reprezento- wane byly przez dwa gatunki: Bodo sp., który wyst~,;povval vve wszystkich bada- nych zbiornikach, oraz Oleornonas sp., również we wszystkich zbiornikach z

wyjątkiem zb. nr 20 i 21. Ci!iata reprezentowały dwa gatunki, pojawiły się one w trzech zbiornikach (nr R, 14 i 15).

Gn1pa przejściowa (TI)

Grup<; zbiorników przejściowych zasiedlały - 72 gatunki. Najliczniej repre- zentowane były one przez: Rot(//oria (35 gatunków), nast~,;pnie RIIizopoda (10 gatunków), F!agellota, Ciliata i Copepoda po -7 gatunków, Ostracoda- 2 ga- tLIIlki, Clodocera- 3 gatunki i Gastrolricha- l gatunek.

Grupa "obojętna" (lll)

Ląana liczba gatunków, zasiedlających wody zbiorników grupy "oboj<;tnej",

wynosiła 119. Najliczniej \Vystąpily Rotatoria (61 galunków). Do jednostek sys- tematycznych, reprezentowanych przez mniejszą liczb<; gatunków należaly: Rhi- -:.opoda ( 13 gatunków), Ci/i(f[a ( 12 gatunków), C ladocera i Copepoda (po 11 gatunków), FlaRellata (7 gatunków), Ostracoda (3 gatunki), Castrotricha

(l gatunek). Wspomniane już wyżej gatunki: nodo sp. i Oicomonas sp. (Rhizo- poda) stwierdzono we wszystkich zbiornikach tej grupy.

Or.~u!liZ III_\' s trefi · pe loglc Z I WJ. litoralne:/ i g l f( hill rilt ej .. . 160

3.4. Organizmy bentosowe i strefy litoralnej

R oś liny (makro hydrof'i t y)

Dn o i br zeg i ni cktóryc h z badanych zbi ornikóv v P0iczicrza pora stt:tl y rnch~ ·

(l''vlu sci) i ^{ro ś liny} nac z yni owe (lv1atrop 11 yta) . Mchy reprezc n towa lj edcn gatunek - /)r eponododu s fluitons. który pojaw i! s i9 ^w sześc iu zbi o mikach (nr 1-6 ). Mo -

crot)/tylu reprezen towane by l y ^{l ączni e} przez - 3 1 g atunków. D o najb a rd zi ej ro:; -

pow szec hni o n ~ · ch , " · ys tvPLLJq cyeh \\ · c wszystkich z biornikach g rup y "obojyt ne.i"

nak ża l y: tr zc ina pospo lit a (PI!rot;mites comnll/ łl is) . palka ^{wąsko li s tna ( Trp liu}

an g us!U'o lia) . palka szerokolistna ^(T !m~(o/ i a) . skrzyp błotny (Equi se lftm linw - sum) i rd es tnica pl y wająca (Potomo ge tm1 notans ) .

Obec n ość roś lin \\'VŻS _- Z\'Ch - v \' z biornikach acid otroficz n vch ^{. nal cża la} do rzad -

ko ś ci . ich ,,· yst((pO\va ni c s twierdzono ^w 5 zbiomikach (nr 14 . 15 , 17. 20. 22) . Li cz ba ga lunk ó\, . ^{repreze ntująca ro ś litry} na czy ni owe ,,, zbiornikach acidotr ofic:; . - nych wynosila - ). prz~jściowych - 1 3 i "oboj<;tnych" - 30 . \\ l g rupie zbiornik Ó \\

''oboj<;tnych" ni L: s twi erdzo no ^{" ·ys t~ p owania} sjtu drobnego ^{(.lun c !ts IJul/)() su s),} charakt cr ys tycl . n cgo ga tunku dla /, hiorowisk wód ^{kwaśn yc h .}

Zwier zyła

W badanych akwenach stvv i crdzo no ^{obecn ość} - 77 gatu nków ^{zwie rz ąt,} r epre-

ze ntują cyc h : pajęc zaki (A raclmoidea), owady (lnsecwj s iatkoskrzydł e (N eu-

ropte ra) ; j c;tki ^{( Epllemerop tero) ,} waż ki ( Odonaw) plu skw iaki ró ż no s krzy d!G

( H eteroplero). chrząs zc ze ( ^{Co ! eop ! era).} chruściki (Tri chopt era) i muchówki

(Dipt e n t).

Spoś ród ~ wyżej wy róż nion ych g rup bezkręgowców , najli cz niej reprezento- wane byly chrząszcze ( ^{C oleopt era) -} 25 gatunków, pluskwiaki różneskrzydle

(Het eropt era) - .l 2 gatunk ów oraz ^{ważki (Odo na/a)} i mu chówk i ( ^{Dtj J t e ra) -} po ^Y gat unk ów. D o ^mnj~j licznych ^{należ ały :} jc;tki ^{(Epheme r op l era) -} 2 gaLunki i s iar - ko skrzydle ^{(Neuropte ro)} o raz JXIjyczaki ^{(Ara. c hnoidea)} - po 1 gat unku.

Oprócz tego stwierd zo no 1 4 gatunków pla zów ^{(Ampl1ibio ).}

Grupa acidotroficzna (f )

W wodach :; , bi o rników acid otroficznych stvvicrdzono owad} .. ^{rep r ezentuj ące :}

H eterop!era , Odonolo, Co l eopiera i ^{Oipt ero.} Najhardzi e j typ owy m gatunkicni dla ^t~j g rupy z bi orn ików ^{by ła} muchówka ^{Cllirmwn uts plunwsus} oraz pr7 , edsta- wiciel s iatkoskr z ydlych - ^{Sirdis s p.} (dwa ostatn i e wystc;pują we wszystkich bada - n ych zbiorn ik ów) . Powszec hnie , z wy jątki e m z b. nr 2 1 stwie rd zano obecność

przedstawi cieli ^. Heteroptera , których ^{l iczebność bywała} nickiedy bard zo du za. \V

zbiornikach rc:j gmp y ni c ^{w y stąpi ły} gatunki ^{rep r} ezentujące Eplt em eroptero i

A ra.cl1noi de o.

170

n .

^Najbar

Grupa przejściowa (Ił)

W zbiornikach przejściowych stwierdzono obecność 49 gatunków owadó,,·

rcprezentowanycll pr1.e1.: Coleoplem - 20 gatunków, Heteropiera - l O gatun- k(lw, Odo11rlfo -X gatunków, Trichoptera i /Jiptera po 4 gatunki, Ephemeroptera - 2 gatunki i Nrmmp1era- l gatunek. Dwa zbiorniki, 1.aklasyłikowane do grupy

przcjścio\\'cj różniły sic; dość znacznic co do ilości zasiedlających je gatunkó\\·

owacl(l\v: ;,b. nr 4 -45 gatunk(lw, zb. nr 7 - 36 gatunków.

Grupa "obojętna" (lll)

W zbiorników "obojętnych" \\')'Stąpiły wszystkie gatunki zwierząt, które na- potkano podczas kilkukrotnej penetrac.ii badanycł1 ;.biorników. Owady w liczbie 62 gatunków były reprezentowane przez: Coleopiera (25 gatunków), Heterople- m ( 12 gatunków), Odrmata i Di1Jtera (po 9 gatunków), Trichoptero (4 gatunki), Epliemeroplern (2 gatunki) oraz Nertroprem (l gatunek). Spośród pajc;czaków stwierdzono również l gatunek.

4. Dyskusja

Geneza i rozwój zbiorników ''pojezierza antropogenicznego" odbywały sic; w szczególnych warunkach. każdy z nich w początkowym okresie rozwoju ontoge- nicznego przechodził etap zakwaszenia. powstawał jako zbiornik acidOLroł'iczny.

którego odczyn \\aha! sic,: około 3.0 pH.

W zależności od powstania (typ wyrobiskO\V~' i zapadliskowy) morfometrii lllisy i jej glc,:bokości, otoczenia (lasy, hałdy) rodzaju wód. wypclniających misę

(podziemne. powierzchniowe). zasobności tych wód w sole pokarmowe (fosfor, azot). wapń i magnez oraz dopływu pirytu, zbiorniki ulegały stopniowym prze- mianom chemicznym i biologicznym. prowadzącym do zobojc,:tniania ich wód.

Na 24 zbiorniki, które objc,:to badaniami, w zależności od odczynu i poten-

cjału redoks wody. wyróżniono trzy grupy: acidotroficzną (2,4-4.0 pł-1), prz~j­

ścio\\'q (4.1 X-5.()) i "obojc,:tną" (ń.0-7.9 pł-1). W grupie przejściowej znalazły się

tylko dwa zbiorniki (nr 4 i 7), jest to zat'em na.imni~j liczna grupa, co wskazuje na kr6tki okres trwania tego stanu i tym samym "skokowego" przechodzenia ich dogrury zbiorników o wodach obojc,:tnych.

Należy przvpuszczać. że intensywny rozwój zbiorników "pojezierza", cha-

rakteryzujący się \vzrostem biomasy planktonu, zaczynał sic,: od ustabilizov.'ania odczynu ich wód na poziomie zbliżonym do obojętnego.

W ciqgu około l 00 lat, wody polO\·\')· zbiorników "pojezierza" uległy prze-

kształceniu z silnie kwaśnych w obojc,:tne (naturalne). A zatem w ciągu stosun- kowo krótkiego czasu w rozwoju zbiorników zaszły istotne zmiany, co potwier-