"Katalog obrazów wywiezionych z
Polski przez okupantów niemieckich
w latach 1939-1945. I. Malarstwo
obce", Władysław Tomkiewicz,
Warszawa 1949 : [recenzja]
Ochrona Zabytków 3/2-3 (10-11), 175
ne. O bszerny k atalog rozum ow y obej m uje 125 pozycji, n aw ią zu ją cy podzia łem typologicznym do sy stem a ty k i p r z y ję te j w rozdziale II i zaw iera bardzo szczegółow e om ów ienie każdego obiektu p rzed staw ion ego na całostronicow ej plan szy w części ilu stra cy jn ej. Obszerne streszczen ie fra n cu sk ie, sp is ilu stra cji i indeks (opracow any przez A dam a Boch n a k a ) oraz m apa rozm ieszczania zabyt ków rzeźby (z rozróżnieniem typów i oznaczeniem dróg handlow ych) uzn pełnia tę bardzo cenną pracę.
H e r b s t S t a n i s ł a w , ulica Mar szałkow ska, W arszaw a 1949, ss. 192, il. 35 (z przedm ow ą dr W acław a O strow skiego, dyrektora P lan ow an ia P rze strzen n ego B. O. S .). M onografia źró dłowa n a jsły n n iejszej u licy W arszaw y i całej p rzyległej dzielnicy, pierw sze opracow anie teg o rodzaju w literaturze polskiej, p rzed staw iające w czterech roz działach obraz ulicy, jej architekturę i życie, ja k ie toczyło się w otaczających ją domach i na sam ej ulicy, — na tle przem ian stosunków gospodarczych i spo łecznych, począw szy od X V II w. aż do roku 1914.
O p a ł e k M i e c z y s ł a w , D rze w oryty w czasopism ach polskich X IX stu lecia , W rocław 1949 (w yd. Zakładu N ar. im. O ssoliń sk ich ), ss. 69, tabl. 20. A utor om aw ia okres odrodzenia drzewo rytu w Polsce w drugiej połow ie X IX w.) na przykładzie takich w ydaw nictw jak T ygodn ik I l u s t r o w a n y , K ło s y i w y d aw n ictw a album owe, — podkreślając jeg o rolę i znaczenie tw órcze i popula ryzatorsk ie dzieł m alarskich i rysunków . A utor w yróżn ia w sty lu i technice drze w orytu dw a kierunki : fran cu sk i — operu ją cy plam ą i św iatłem , — i niem iecki operujący ostrym konturem . A utor w y m ien ia długi szereg drzew orytników , w ydobyw a indyw idualności rysow ników i cechy ch a rak terystyczn e pracow ni w a r szaw skich oraz p rzed staw ia h istorię ich rozw oju. D alej om aw ia technikę pracy drzew orytnika „odtw órczego“ i w końcu analizuje rolę ja k ą drzew oryt „odtw órczy“ odegrał w w spółczesnym czyteln ictw ie. Studium u zu p ełn ia autor słow niczkiem drzew orytników oraz 20 tablicam i z re produkcjam i drzew orytów , ilu stru jącym i
różne techniki i całą rozpiętość tem a tyczną.
O s t r o w s k i W a c ł a w , Św ietna k a rta z dziejów p lan ow an ia w Polsce 1815— 1830. B iblioteka T ow arzystw a U r banistów Polskich t. I, W arszaw a 1949, ss. 198, rys- 23 (z przedm ową Ju liu sza Ża kow skiego, prezesa T. U . P . ) . — T reściw y i przystępny zarys dziejów założenia m ia st i osad przem ysłow ych przez rząd K rólestw a K ongresow ego na podstaw ie sp ecjaln ie opracow anego program u gospo darczego ożyw ienia k raju przez rozbudo w ę przem ysłu i górn ictw a i w oparciu o w spółpracę z R osją. Prócz przedstaw ie n ia system u fin a n so w a n ia przem ysłu, akcji w erbow ania fachow ców z zagranicy, orga n izacji szkolnictw a, technicznego, śred n iego i w yższego, autor zajm uje się roz planow aniem i w zniesieniem now ych, wzo row ych m ia st i m iasteczek. P raca stanow i cenny przyczynek do studiów nad zagad nieniem uprzem ysłow ienia kraju i prze budowy jeg o m ia st i osiedli. U zupełniają pracę rysunki K. Tora i p lan y M. Kozie- tu lsk iej, oraz streszczen ie rosyjsk ie i an g ielsk ie i b ibliografia.
T o m k i e w i c z W ł a d y s ł a w . K atalog obrazów w yw iezionych z Polski przez okupantów niem ieckich w latach 1939— 1945. I. M alarstw o obce. — M ini sterstw o K ultury i Sztuki, Prace i M ate ria ły B iura R ew indykacji i Odszkodowań nr 9, W arszaw a 1949, ss. 77, il. 169. W e w stęp ie autor podaje krótką historię h itlerow sk iego rabunku dzieł sztuki w Pol sce i charakteryzuje dotychczasow e w y niki rew indykacji. K atalog opracowano w biurze Rew. i Odszkodowań i w ydano dla potrzeb specjalnych jako podręczny w yk az dla placów ek dyplom atycznych i re w indykacyjnych. Z tego w zględu nie z a w iera on w ykazu dzieł, o których w iado m o, że u legły zniszczeniu i nie w ym ienia w szystk ich obrazów w yw iezionych przez okupanta, gdyż w w ielu w ypadkach wraz ze zbioram i przepadły ich inw entarze, co zw łaszcza dotyczy kolekcji pryw atnych, tak że w sum ie k atalog je s t cząstką stra t poniesionych w tej dziedzinie, obejm ując 181 pozycji z obszaru Polski objętego g r a n icam i z roku 1939. K atalog uzupełniony je s t indeksem osobowym, skorowidzem zbiorów i 169 planszam i ilu stracyjn ym i.
