EUGENIUSZ G ORŁACH, TADEUSZ CURYŁO, IRENEUSZ GRZYWNOWICZ
ZMIANY SKŁADU MINERALNEGO RUNI ŁĄKOWEJ W WARUNKACH WIELOLETNIEGO ZRÓŻNICOWANEGO
NAWOŻENIA MINERALNEGO 1
Katedra Chemii Rolnej Akadem ii Rolniczej w K rakowie
WSTĘP
Istnieje wiele danych o korzystnym wpływie nawozów m ineralnych na plonowanie runi łąkowej i jej jakość [2, 5, 14, 20]. Jednakże nawozy mogą również, obok działania dodatniego, wywierać ujem ny wpływ za równo na wysokość plonu, jak i jego skład chemiczny. W zestawie sto sowanych na użytki zielone nawozów m ineralnych reprezentow ane są zazwyczaj trzy składniki: azot, fosfor i potas. Ze wzrostem poziomu na wożenia NPK może m.in. zmniejszać się zawartość w glebie składników pokarmowych nie uwzględnianych w nawożeniu, w tym sodu, wapnia i magnezu. Skutkiem tego stosunek składników pokarmowych doprowa dzonych do gleby z nawozami do składników nie uwzględnianych w n a wożeniu może ulec rozszerzeniu, powodując niekorzystny wpływ na roz wój i plonowanie roślin oraz na jakość plonów [3, 9, 21].
Niniejsza praca naw iązuje do wcześniejszych naszych publikacji nad wpływem nawożenia mineralnego na plonowanie runi łąkowej, zaw arto ści niektórych składników w roślinach i agrochemiczne właściwości gle by ,[8-12]. Zamierzeniem autorów jest pokazanie, w jakich granicach zmienia się zawartość P, K, Na, Ca i Mg w runi łąkowej pod wpływem różnych zestawów dawki NPK w m iarę upływ u czasu i o ile te zmiany mogą wpływać na wartość paszową zebranego plonu. Oceny tych zmian dokonano na podstawie porównania zawartości wymienionych m akroele- m entów w runi łąkowej w pierwszych trzech latach prowadzenia do
świadczeń z ich zawatością w roślinach w ostatnich trzech latach 10-let-
niego okresu badań. Oprócz tego przedstawiono ważne dla w artości pa szowej stosunki ilościowe pomiędzy składnikami m ineralnym i w zebra nym plonie.
MATERIAŁY I METODY
Doświadczenia prowadzono w latach 1969-1978 na dwóch łąkach zlo
kalizowanych na glebach o skrajnie różnych właściwościach (tab. 1).
W ru n i doświadczenia I (Bielany) dominowała kupkówka pospolita. Gle bę stanowiła brunatn a wyługowana o składzie mechanicznym piasku gli niastego lekkiego. Doświadczenie II (Chełm) założono na łące z ru n ią ty p u w iechliny łąkowej i perzu właściwego na madzie pyłow ej ilastej.
T a b e l a 1 N i e k t ó r e w ł a ś c i w o ś c i g l e b p r z e d z a ł o ż e n i e m d o ś w i a d c z e ń Some p r o p e r t i e s o f s o i l s b e f o r e e s t a b l i s h m e n t o f t h e e x p e r i m e n t s D o ś w i a d c z e n i e E x p e r i m e n t W ł a ś c i w o ś c i g l e b y - S o i l p r o p e r t i e s I I I w a r s t w a , g l o b y w cm - s o i l l;\y<: :• i.n cm ü- 1 0 1 1 - 2 0 0 - 1 0 1 1 - 2 0 C z ą s ó K i - P a r t i c l e s < 0 , 0 2 mra, % 12 13 39 37 K a t j r i a o r g a n i c z n a - O r g a n i c m a t t e r , % 1 . 3 1. 1 7 , 4 4 , 3 рнн 2о 5 , 9 С, 2 6 , 7 6 , 9 J“ r . c i 5 , 2 5 , ь 1' 6 , 1 6 , 2 P o j e m n o ś ć s o r p c y j n a / Т / w m e / 1 0 0 g S o r p t i o n c a p a c i t y / Т / i n m e / 1 0 0 g 6 , 3 4 , 9 3 9 , 9 3 3 , 3 P p r z y s w a j a l n y - A v a i l a b l e P , mg P / 1 0 0 g 3 , 0 2 , 7 4 , 3 1 , 3 К p r z y s w a j a l n y - A v a i l a b l e К, mg К / Ю 0 g 1 2 , 5 3 , 5 8 , 3 4 , 2 Mg p r z y s w a j a l n y - A v a i l a b l e i î g , n g M g / 100 g 1 , 3 0 , 3 1 9 , 3 1 7 , 3 T a b e l a 2 S c h e m a t d o ś w i a d c z e n i a i d a w k i nawozów Scheme o f e x p e r i m e n t s a n d f e r t i l i z e r r a t e s R o c z n e d a w k i / k g / h a / w l a t a c h A n n u a l r a t e s / k g / h a / i n t h a p e r i o d s : O b i e k t O b j e c t N P К 1 9 6 9 - 1 9 7 0 1 9 7 1 - 1 9 7 2 1 9 7 3 - 1 9 7 8 1 9 6 9 - 1 9 7 3 1 9 6 9 - 1 9 7 5 1 9 7 6 - 1 9 7 8 0 0 0 0 0 0 0 N1 60 90 135 0 0 0 V 1K 1 60 90 135 1 7 , 5 53 8 7 n2 P 1K1 120 130 270 1 7 , 5 58 8 7 W l 130 270 405 1 7 , 5 58 8 7 M2 P2K2 120 180 270 35 116 174 N3P 2K2 130 2 70 405 35 116 174 N3 P 3X3 130 2 70 4C5 5 2 , 5 174 261
Doświadczenia zostały założone metodą losowanych bloków w czte
rech powtórzeniach (tab. 2). Wielkość poletek wynosiła 5 X 10 = 50 m 2.
Do nawożenia użyto saletry amonowej, superfosfatu pylistego (17%) i skoncentrowanej soli potasowej. Nawożenie azotowe stosowano w la
tach 1969-1975 w dwóch term inach: 2/з dawki na wiosnę i 7з dawki po zbiorze I pokosu, a w latach 1976-1978 w trzech term inach: 40% dawki na wiosnę i po 30% dawki po pierw szym i drugim pokosie. Superfosfat wysiewano w całości na wiosnę. Sól potasową w latach 1969-1975 sto sowano jednorazowo na wiosnę, a w latach 1976-1978 w dwóch term i nach: 2/з dawki na wiosnę i 4/з dawki po zbiorze I pokosu. Szczegółowe dane dotyczące charakterystyki gleb i w arunków prow adzenia doświad czeń można znaleźć w innych naszych publikacjach ![9, 10, 12].
W każdym roku zbierano trzy pokosy. W trakcie zbioru pobierano
około 1 kg próbki reprezentatyw nej dla danego poletka do określenia
suchej masy i innych analiz. Plon suchej masy określano po wysuszeniu próbek zielonki w suszarce w tem peraturze 65-70°C. Przeciętny udział poszczególnych pokosów w plonie ogólnym w doświadczeniu I wyno sił: I pokos — 51%, II pokos — 27% i III pokos — 22%. Odpowiednie wartości w doświadczeniu II wynosiły: 47, 29 i 24%. Skład frakcyjny siana określano za pomocą analizy botaniczno-wagowej. Zawartość ba danych m akroelem entów w m ateriale roślinnym oznaczano, po spopie leniu na sucho, następującym i metodami: fosfor kolorym etrycznie meto dą wanadowo-molibdenową, potas, sód i w apń na fotom etrze płomienio w ym oraz magnez metodą atomowej spektrom etrii absorpcyjnej w pło m ieniu acetylenowo-powietrznym za pomocą aparatu firm y V arian-Tech- tro n (model 1200). Oznaczenia wykonywano w dwu powtórzeniach, a w przypadku większych odchyleń dodatkowo powtarzano.
WYNIKI
D o ś w i a d c z e n i e I. Zakres zmian zawartości badanych składni ków m ineralnych w runi, a niekiedy i ich kierunek pod wpływ em zróż nicowanego nawożenia zależał od czasu trw ania doświadczenia (tab. 3). Zawartość P i К w roślinach w latach 1969-1971 w ykazuje pewną ten dencję wzrostową w m iarę podnoszenia poziomu nawożenia fosforowo-po- tasowego i spadkową w w yniku w zrostu dawki azotu. N atom iast w la tach 1976-1978 zależności te, szczególnie w odniesieniu do potasu, są już bardzo wyraźne. I tak na przykład, jeśli zawartość P i К w* ru n i na
obiekcie N3P1K4 przyjąć za 100, to ich zawartość w roślinach na obiek
cie N3P3K3 w latach 1969-1971 w yraża się cyfram i 116 dla P i 127 dla K.
Odpowiednie wartości za lata 1976-1978 wynoszą: 126 i 150.
Największym zmianom w w yniku nawożenia podlegała zaw ar
tość Na. K ierunek tych zmian w obu omawianych okresach jest różny. W latach 1969-1971 najm niej Na zaw ierały rośliny na obiekcie kontrol nym i z jednostronnym nawożeniem azotowym (0,05%). W m iarę wzro stu dawki azotu, jak i nawożenia fosforowo-potasowego jego zawartość
w zrastała z 0,05 do 0,19% na obiekcie N3P2K2. Natom iast w latach
kon-T a b e l a 3 Ś r e d n i r o c z n y p l o n s u c h e j m as y r u n i , wagowy u d z i a ł t r a w w p l o n i e , ś r e d n i a w a ż o n a z a w a r t o ś ć P , K, Na , Ca i Kg vf s u c h e j ina6i e o r a z pH g l e b y w w a r s t w i e 0 - 1 0 c a / d o ś w i a d c z e n i e I / Mean a n n u a l y i e l d o f d r y m a t t e r o f s w a r d , p e r c e n t a g e / b y w e i g h t / o f r : r ? . s s e s i n t h e y i e l d , . v e i f h t e d mean c o n t e n t o f P , K, Nr., Ca a n d Mg i n d r y m a t t e r and pK o f s o i l i n t h e l a y e r o f 0 - 1 0 cm / e x p e r i m e n t I / O b i e k t P l o n Tr a wy w p l o n i e % S h a r e o f g r a s s e s i n t h e y i e l d % Z a w a r t o ś ć - C o n t e n t % РНКС1 T r e a t m e n t ï i e I d s t / h a P К Na Са Mg ś r e d n i e z a ł u t a 1 9 Ó 5 - 1 9 7 1 X Mean f o r 1 9 6 9 - 1 1 71 х 0 5 , 1 6 7 - 95 0 , 3 3 2 , 2 8 0 , 0 5 0 , 4 5 о , 15 4 , 7 N1 6 , 7 91 - 98 с , зо 2 , 1 2 0 , 0 5 0 , 4 3 С. 15 4 , 7 N1P 1K1 7 , 3 90 - 35 0 , 3 3 2 , 4 6 0 , 0 8 0 , 4 0 С, 14 4 , 6 :'T2P 1Ki 9 , 0 9 3 - 1C0 0 , 3 2 2 , 46 0 , 11 0 , 4 1 С , 15 4 , 5 W i 9 , 9 53 - 100 с , 31 2 , 2 5 0 , 17 0 , 4 1 С, 10 4 , 3 : : ,p2k2 3 , 9 95 - 59 0 , 3 5 2 , 7 5 0 , 14 0 , 39 0 , 1 5 4 , 6 N3p 2K2 1 0 , 5 96 - 100 0 , 3 3 2 , 5 4 0 , 1 5 0 , 39 - , 15 4 , 4 N , P 3 K3 1 0 , 7 л 1 00 о , 36 2 , 8 5 0 , 1 6 0 , 3 7 с , 15 4 , 4 Э7 6 —197Ь“ Х Мэа.п f o r 197(3 - 1 3 7 8 0 - , 1 - 2.5 0 , 33 1 , 5 5 0 , 1 4 0 , 5 1 0 , 2 4 4 , 7 "1 3*0 94 - 1C-.. 0 , 2 6 о , 7 7 0 , 0 8 С , 42 0 , 2 4 4 , 2 • W i 7 , 1 ■>; - ю с с , 31 1 , 6 0 0 , 11 С, 34 0 , 1 5 4 , 3 V V ‘ 1 r 7 9 - - 1C.? ? , 1 . 5 1 0 , 10 0 , Зо 0 , 1 4 ■: О P . K., ’ » 5 >• г - :■ ? С , 1 1 , 7 1 0 , 0 4 0 , 30 0 , 1C 3, 7 ■\..r 1 ?? —100 0 , ^з 2 , 0 4 С, 08 с , 31 0 , 10 3 , 9 : : . . r r k 7 , ? У: - ICO 0 , .4 ; . , 1 7 С, 0 ь с , зо 0 1С ; 3 , 8 • ' Зг - 1C? 0 , у; 2 , 5 6 0 , 0 7 о , зо 0 , С 9 3 , 7 1 pH w 1 471 r . _ -j■Н i n 1971 ^ pH w - .‘76 r . - piri i n 1978
trolnym (0,14%) i m alała ze wzrostem poziomu nawożenia azotowego (do 0,04% na obiekcie NaPjKi). Działanie nawożenia fosforowo-potaso- wego w tym okresie było stosunkowo niewielkie.
Wpływ nawożenia na zawartość Ca i Mg w runi, podobnie jak w przy padku P i K, zaznaczył się w yraźniej w ostatnich latach prowadzenia
doświadczenia. I tak na przykład zawartość Ca na obiekcie N3P3K3
kształtow ała się na poziomie o 40, a Mg o 63% niższym niż w kontroli. Wskazuje to na wyczerpywanie gleby z tych składników w miarę upły w u czasu w w yniku stosowania wysokich dawek nawozów. Świadczy o tym również wzrost zakwaszenia gleby (tab. 3).
Zawartość P w runi w obu okresach badań była mniej więcej jedna kowa. W przypadku potasu masa roślinna w latach 1969-1971 zawierała go znacznie więcej aniżeli w latach 1976— 1978, pomimo że dawkę soli po tasowej w tym czasie zwiększono o 50% w stosunku do lat 1969-1971. Przyczyną tego była wysoka zawartość przysw ajalnego potasu w mo
mencie założenia doświadczenia (tab. 1) i szybkie wyczerpanie gleby z te go składnika. Zróżnicowanie koncentracji Na w roślinach między oma w ianym i okresami było zależne od obiektu. Na obiektach: kontrolnym , Ni i NiP-xKi jego zawartość w runi w latach 1976-1978 wzrosła, a na po zostałych obiektach obniżyła się w stosunku do lat 1969-1971. Zawartość Ca i Mg w runi ulegała obniżeniu z biegiem trw ania badań na obiektach ze średnim i wysokim nawożeniem, a zwiększeniu na obiekcie kontrol nym, a w odniesieniu do magnezu również na obiekcie NA.
Stosunek wagowy Ca : P w suchej masie runi, z w yjątkiem obiektu kontrolnego i z jednostronnym nawożeniem azotowym, przybierał wyż sze wartości w latach 1969-1971 i ulegał zmiejszeniu ze wzrostem pozio
mu nawożenia (z 1,2 na obiekcie N^P-iK-l do 1,0 na obiekcie N3P3K3). P ro
porcja К : Na zależnie od poziomu nawożenia kształtowała się różnie w obu okresach (tab. 5). Najszerszym stosunkiem К : Na w latach 1969-1971 odznaczała się ruń na obiektach kontrolnym i Nb a najw ęż
szym — masa roślinna na obiekcie N3P1K1. W prost odwrotnie te zależ
ności układały się w latach 1976-1978. W latach 1969-1971 wzrost po
ziomu nawożenia, szczególnie azotowego, obniżał wartość proporcji
К : Na, a w latach 1976-1978 zwiększał ją. Zakres w ahań wymienionego stosunku w obu okresach był praw ie jednakowy: 13,2-45,6 w latach 1969-1971 i 9,6-42,8 w latach 1976-1978.
Stosunek równoważnikowy К : Mg w runi, zależnie od poziomu na wożenia, był niejednakow y w obu okresach. Na obiektach: kontrolnym ,
N1, NiPiKj_ i ^ P jK x przybierał on wyższe wartości w latach 1969-1971,
natom iast na obiektach ze średnim i wysokim poziomem nawożenia — w latach 1976-1978. W obu okresach ze wzrostem dawki nawozów, szcze gólnie fosforowo-potasowych, w zrastała wartość tej proporcji. Należy za znaczyć, że zakres zróżnicowania stosunku К : Mg był większy w latach
1976-1978 (1,0-8,8) niż w latach 1969-1971 (4,3-5,8). Analogicznie do sto
sunku К : Mg zachowywała się proporcja К : (Ca + Mg) w runi. W ahała się ona od 1,6 do 2,4 w latach 1969-1971 i od 0,5 do 2,9 w latach 1976-1978. Proporcja ta uznawana jest za ważny wskaźnik możliwości wystąpienia zachorowań zwierząt na tężyczkę pastwiskową.
Ogólne pobranie badanych składników z jednostki powierzchni jest wypadkową wysokości plonu i ich zawartości w masie roślinnej. Przy jednakowej zawartości P i wyższej К plon suchej masy runi kształtow ał się w latach 1969-1971 na nieco wyższym poziomie niż w latach 1976-1978 (tab. 3). Stąd też zbiór P i К w pierw szym okresie był wyższy aniżeli w ostatnich trzech latach badań i w obu okresach w zrastał ze wzrostem nawożenia fosforowo-potasowego, a w latach 1969-1971 również w m iarę
podnoszenia dawki azotu (tab. 6). Wskazuje to na postępujące ubożenie
gleby w fosfor i potas. Pobranie Na i Mg przez rośliny było najm niej zróżnicowane między oboma okresami na obiektach: kontrolnym , Nx i N iPiK i. Na pozostałych obiektach znacznie więcej odprowadzono ich
z plonem w pierw szym okresie badań. Zbiór Ca był od 20 do 130ю/о wyż szy w latach 1969-1971 od jego zbioru w latach 1976-1978 i z nielicz nymi w yjątkam i w zrastał ze wzrostem dawki nawozów.
D o ś w i a d c z e n i e II. Podobnie jak w doświadczeniu I obserwo wano zróżnicowanie w składzie m ineralnym ru ni zależnie od poziomu nawożenia i czasu trw ania badań (tab. 4). Jednakże ze względu na
róż-T a b e l a 4 Ś r e d n i r o c z n y pLon s u c h e j ma sy r u n i , wagowy u d z i a ł t r a w w p l o n i e , ś r e d n i a w a ż o n a z a w a r t o ś ć P , K, Ma, Ca i .Mg w s u c h e j m a s i e o r a z pK g l e b y w w a r s t w i e 0 - 1 0 cm / d o ś w i a d c z e n i e I I / Mean аг.пич1 y i e l d o f d r у m. i t t e r o f 3w a r d , p e r c e n t a g e / b y w e i g h t / o f g r a s s e s i n t h e y i e l d , w e i g h t e d no a n c o n t o n e o f P, K, ’i a , Ca a n d .'Äg i n d r y m a t t e r a n d pH o f s o i l i n t h e l a y e r o f 0 - 1 0 cm / e x p e r i m e n t I I / C b i o k t T r e a t m e n t P l o n ï i o l d s t / h a I'rv.vy *v pi o n i e J h a r e оГ f; r . i3 3 e 3 i n t h o y i e l d Z a w a r t o ś ć - C o n t e n t % рНКС1 P К Na Са Mg G r o d n i e z i 1p.t a 11)69-1 9 7 1х !Леагi f o r 1969- 1971 х G o , 4 3-3 - 22 0 , 3 1 1 , 0 7 0 , 2 3 0 , 9 4 0 , 3 6 5 , 3 ■T1 7 , 6 44 - 85 0 , 2 9 1 , 5 3 0 , 2 1 0 , 8 2 0 , 3 5 5 , 8 3 , 7 54 - 33 0 , 3 6 1 , 7 5 0 , 2 7 0 , 7 5 0 , 3 3 5 , 3 " 2 1' 1 K 1 9 , 6 52 - 94 0 , 3 4 1 , 6 5 0 , 2 5 0 , 6 6 0 , 3 2 5 , 7 N3P 1K1 1 0 , 7 8 0 - 33 0 , 3 4 1 , 5 3 0 , 2 1 0 , 6 1 0 , 3 0 5 , 8 l'Z l'2 K2 1 0 , 2 71 - Л 0 , 3 8 2 , 1 1 0 , 2 1 0 , 6 5 0 , 2 7 5 , 7 :;}p2/.2 1 1 , 7 75 - 50 0 , 3 7 1 , 9 6 0 , 2 0 0 , 6 3 0 , 2 9 5 , 7 ::3P 3 K3 1 2 , 3 78 - 98 0 , 4 0 2 , 1 2 0 , 1 9 0 , 5 4 0 , 2 4 5 , 7 o r e d n i e г.а l a t a 1 3 7 6 - 1 97 8 х* Mean f o r 1 9 7 6 - 1 97 8 х* , 3 лз - 76 0 , 2 2 1, 36 0 , 2 8 0 , 7 7 0 , 38 5 , 7 - . л 53 - 83 о го о 1 , 0 2 0 , 2 8 0 , 6 3 0 , 4 4 5 , 6 bà - ‘ 1 0 , 2 9 1 , 4 6 0 , 2 5 0 , 5 9 0 , 3 7 5 , 3 : . H* : , - 7 1 - .-I 0 , 2 7 1 , 2 4 0 , 2 1 0 , 5 2 0 , 3 7 4 , 3 . i’. K, « - - 3 3 0 , 2 7 1 , 2 2 0 , 1 8 0 , 4 6 0 , 3 4 4 , ‘3 ■: р. к i ■ i , ■-> •: • - • з i:, Y; 1 , 6 3 0 , 2С 0 , 5 0 0 , 3 1 4 , 9 :: i; к 2 - '-V- С, 33 1 , 3 В 0 , 13 0 , 4 5 0 , 3 0 4 , 3 .i .i- ; а з - >=3 0 , 35 2 , 0 8 0 , 1 6 0 , 4 2 С , 24 4 , 5 “ p:i л ", p:i i n 1 XX .. ,/■■i r . - pH i n I / , ' . :
nice w n aturalnej troficzności obu siedlisk łąkowych zmiany zawartości badanych składników m iały w tym doświadczeniu nieco inny przebieg.
Zawartość P, К i Ca w roślinach kształtow ała się w latach 1969-1971 na wyższym poziomie aniżeli w latach 1976-1978. Natom iast w latach 1976-1978 ru ń zaw ierała na obiektach kontrolnym i Ni więcej Na i Mg, a na pozostałych obiektach występowanie tych pierw iastków było w obu okresach praw ie jednakowe. W m iarę w zrostu dawki azotu m alała na ^ogół zawartość wszystkich badanych składników, natom iast pod wpływem
T я b o 1 a 5 ś r e d n i e w a r t o ś c i p r o p o r c j i w a go w ej C a : P i K: Na o r a z r ó w n o w a ż n i k o w e j r. :I<ig i У. : / С а + i ï g / w r u n i ł ą k o w e j Mean v a l u e s o f w e i g h t p r o p o r t i o n s o f C a : P a n d h : N a , a n d e q u i v a l e n t r n t i o s o f r. a n d h î / C a +M g / o f h e r b a g e Za l a t a 1 9 6 9 - 1 9 7 1 F o r 1 J 6 9 - 1 9 7 1 Za l a t a 1 9 7 6 - 1 9 7 3 - F o r 1 9 7 6 - 1 9 7 8 T r e a t m e n t CaT~ TTâК К К CaT TTâ ЩК Ï ïâ + SgК D o ś w i a d c z e n i3 I - £x p e r i m e n t I С 1 , 4 4 5 , 6 4 , 3 1 . 7 1 , 5 11,1 2,0 0 . 9 *1 1 , 4 4 2 , 4 4 , 3 1,6 1. ó - , 6 1,0 0 , 5 V 1K1 1,2 3 0 , 8 5, 5 2,0 1.1 14, u 3 , 2 1 , 4 W 1 1 , 3 2 2 , 4 5 , 0 1 , 9 1.2 1 5 , 1 3, 3 1 , 3 W i 1 , 3 1 3 , 2 4 , 3 1 , 7 0 , 9 4 2 , 4 5 , 2 1 , 9 1,1 1 9 , 6 5 , ^ 2,2 C , ? 2 5 , 5 6,2 2,2 : : / 2x2 1,2 1 3 , 4 5 , 1 2,0 0 , 3 3 6 , 2 7 , 5 2 , 5 '• ТЭ V-3A 3 3 1,0 1 7 , 3 5 , 3 2И C , 3 3b,6 3 , 3 2 , 9 D o ś w i a d c z e n i :i I I - Л П ■.•rinwnt I I 0 3 , 0 7 , 3 1 , 4 С, 3, ■} , 9 1,1 0 , 5 M1 2,0 7 , 5 1, } 3 , 2 -i 0 , 4 N1?1K1 2, 1 6 , 5 1,6 0 , 7 2 , 0 5 , 3 1.2 0,6 W 1 1 , 9 6,6 1,6 0 , 7 1 , 9 5 , 9 1.0 0,6 N3P 1K1 1,8 7 , 3 1 , 5 0 , 7 1 . 7 6,8 1.1 0,6 N2P2K2 1 , 7 10,0 2 , 4 1,0 1 , 4 8,2 1.6 0,8 N3P2*2 1 , 7 9 , 8 2,1 0 , 9 1 . 4 8,8 1. ° 0 . 9 N3P3K3 1 . 4 11,2 2 , 7 1,2 1,2 1 3 , 0 2,6 1 . 3
naw ożenia fosforowo-potasowego zwiększała się zawartość P i К, a m a lała Na, Ca i Mg. Należy zaznaczyć, że działanie nawożenia fosforowo-po tasowego na pobieranie przez rośliny Ca i Mg było w obu okresach zna cznie większe aniżeli działanie nawożenia azotowego.
Zm iany wartości proporcji między badanym i składnikam i pod w pły w em zróżnicowanego nawożenia m iały w obu okresach podobny kieru nek (tab. 5). Wzrostowi dawki azotu towarzyszyło zacieśnienie proporcji Ca : P, natom iast nawożenie azotowe nie zmieniało w większym stopniu proporcji К : Na, К : Mg i К : (Ca + Mg) w masie roślinnej. W wyniku na wożenia fosforowo-potasowego stosunek Ca : P zawężał się, a proporcje К : Na, К : Mg i К : (Ca + Mg) ulegały rozszerzeniu. Zakres zróżnicowania w artości proporcji był mniejszy w latach 1969-1971: 1,4-3,0 dla Ca : P, 6,6-11,2 dla К : Na, 1,4-2,7 dla К : Mg i 0,6-1,2 dla К : (Ca + Mg). Odpo
wiednie wartości w latach 1976-1978 wynosiły: 1,2-3,5, 3,6-13,0, 1,0-2,6
i 0,4-1,3.
Zbiory P, К (z w yjątkiem obiektu N3P3K3) i Ca były wyższe w latach
1969-1971 w porów naniu z odpowiednimi ilościami w latach 1976-1978. Pobranie Na z plonem kształtowało się w obu okresach na mniej więcej
T r. b e 1 a b Z b i ó r m a k r o e l e r n e n tów z p l o n e m / l : g / h a / w l a t n e h 1 9 6 9 - 1 9 7 1 i 1 9 7 6 - 1 9 7 8 T a k i n g u p o f m a c r o e l e m e n t s w i t h t h e y i e l d / k g / h a / i n 1 969—1971 an d 197 6 -1 97 8 v û i e k t 1569 - 1971 1976 - 1973 „reotmer.t Г X ’Ja Сч Kg P « Г.’а Ca Mg Dc^wi; u c z e n i e I ex pe rim en t 1 0 52 352 7 , С 70 24 21 I C I 5,4 33 16 !' 1 62 431 1 0 , 2 £ 6 31 >3 115 11,3 62 35 N1P1 K 1 72 536 17,0 86 1 с- 34 3 23, 1 72 31 W 1 87 661 2 2 , 3 1 1 1 4; 69 332 22 ,4 33 34 -•3P 1K1 92 663 121 L : 1 J34 S , 6 53 20 N^P2 K2 93 7 ; 2 3 7, 1 104 90 ■;56 2 1 , 7 84 27 ¥ 2^ > 3 103 115 914 6 0 , 0 1 - 3 1 2:, ■■7 106 51': 19,2 71 31 22 24
JOüwir-.dczcnie I I rix: p? rim-;r. t ::
0 6 0 321 44,0 1 21 69 30 18 3 37 ,2 104 52 •'1 CO 3 6О 46,7 137 30 33 195 54 ,5 12C 34 V 1 X 1 456 70 ,4 194 86 79 399 63, 9 1 6 1 1 0 1 • V i Ki 99 477 7 1, 2 192 94 54 зьб 6 5, 5 1 6 1 1 1 6 • V 1 K1 103 493 67, 9 197 93 8 6 383 57 ,1 147 109 ‘'i2P2 K2 117 642 6 4 ,2 193 34 125 531 7 1, 5 177 109 W z 131 688 6 3, 6 221 101 121 531 64,4 1 65 111 :;3F 3K3 147 73 3 68 ,7 199 37 144 847 6 6 , 1 171 96
jednakowym poziomie, a Mg było średnio о 11% wyższe w latach
1976-1978 (tab. 6). Dane te w skazują na stosunkowo duże zapasy Na
i Mg w glebie tego doświadczenia.
DYSKUSJA
Pomimo jednakowego nawożenia masa roślinna w doświadczeniu I
zarówno w pierwszych, jak i ostatnich trzech latach 10-letniego okresu
badań odznaczała się wyższym poziomem К oraz niższą zawartością Na, Ca i Mg aniżeli w doświadczeniu II. Jeśli średnią, dla wszystkich obiek tów, zawartość tych pierw iastków runi doświadczenia I przyjąć za 100, to ich zawartość w roślinach doświadczenia II w latach 1969-1971 w y raża się liczbami: 73 dla K, 186 dla Na, 172 dla Ca i 205 dla Mg. Odpo wiednie wartości w latach 1976-1978 wynosiły: 83, 255, 152 i 243. Jed y nie zasobność runi w P była, z nielicznymi w yjątkam i, podobna w obu doświadczeniach.
Przyczyny zróżnicowania zawartości K, Na, Ca i Mg w masie roślin nej pomiędzy doświadczeniami należy doszukiwać się w niejednakow ym
plonowaniu i składzie florystycznym runi oraz w różnych właściwoś
ciach gleb (tab. 1, 3 i 4). Niższa zawartość К w roślinach doświadczenia II
była spowodowana mniejszą zawartością przyswajalnego potasu w gle bie oraz tzw. efektem rozcieńczenia w związku ze zbiorem wyższych plonów, szczególnie w ostatnich latach jego prowadzenia. Doświadcze nie I założono na glebie brunatnej wyługowanej o składzie mechanicz nym piasku gliniastego i niskim pH. Natomiast doświadczenie II zloka lizowano na madzie pyłowej ilastej o dużej pojemności sorpcyjnej i p ra wie obojętnym odczynie. Wymienione różnice we właściwościach gleb w skazują na większe możliwości zaopatryw ania roślin w Na, Ca i Mg gleby doświadczenia II ze względu na dużą naturalność jej zasobność w te składniki. Oprócz tego ruń doświadczenia II odznaczała się niższym udziałem traw , a większą ilością roślin dwuliściennych w porów naniu z runią doświadczenia I. G atunki roślin z klasy dwuliściennych zaw iera ją na ogół więcej Ca i Mg niż gatunki z klasy jednoliściennych [4, 26]. W literaturze istnieje wiele sprzecznych danych co do w pływ u nawo żenia NPK na zawartość P, K, Na, Ca i Mg w ru n i łąkowej. T o o m r e [25] podaje, że pod w pływem nawożenia azotowego, powodującego inten sywny wzrost roślin łąkowych, może nastąpić zwiększenie zawartości P i К w masie roślinnej w w yniku lepszego ich w ykorzystania z nawozów
i z zapasów glebowych. W doświadczeniu F i r k a [6] nawożenie azoto
we zmniejszało poziom P i К w runi. Taka sama zależność, z nielicznymi w yjątkam i, w ystąpiła w naszych doświadczeniach w odniesieniu do K, natom iast występowanie P w runi nie ulegało większej zmianie w w yni ku nawożenia azotowego. K a s p e r c z y k [16] stw ierdził wzrost zaw ar tości w runi łąkowej Na i Mg, a zmniejszenie poziomu Ca w m iarę wzro stu dawki azotu. Wyniki uzyskane przez nas potw ierdzają tę obserwację tylko w odniesieniu do Ca. Natom iast w przypadku Mg nawożenie azo towe nie wywarło większego wpływ u na jego zawartość w runi, a w od niesieniu do Na jego działanie zależało od siedliska łąkowego i okresu trw ania badań. W pierwszym okresie badań (lata 1969-1971) nawóz azo towy zwiększał (doświadczenie I) lub nie zmieniał (doświadczenie II) za wartości tego pierw iastka, a w latach 1976-1978 zmniejszał jego poziom w runi.
W obu naszych doświadczeniach obserwuje się wzrost zawartości P i К w runi w m iarę podnoszenia poziomu nawożenia fosforowo-potaso- wego. Wielu autorów [7, 13] podaje, że większe pobranie К przez rośliny łączy się często z równoczesnym obniżeniem absorpcji Na, Ca i Mg. Na sze badania są zgodne z tym stwierdzeniem w odniesieniu do Ca i z pew nymi w yjątkam i również w stosunku do Mg. Wpływ nawożenia fosfo- rowo-potasowego na występowanie Na w roślinach jest stosunkowo nie wielki i nie w ykazuje określonego kierunku działania. Na przykład w do świadczeniu II nawożenie fosforowo-potasowe na tle niskiej dawki azotu (Ni) w latach 1969-1971 zwiększyło jego zawartość (z 0,21 do 0,27%),
na-tom iast w latach 1976-1978 spowodowało spadek jego poziomu w m asie roślinnej (z 0,28 do 0,25%).
Wpływ czasu trw ania badań na zawartość badanych składników w r u ni zależał od siedliska łąkowego, poziomu nawożenia i pierw iastka. W obu siedliskach łąkowych, niezależnie od wysokości i zestawu dawki N PK , uległa obniżeniu w latach 1976—1978 zawartość Ca w runi o 13% w do świadczeniu I i o 23% w doświadczeniu II w stosunku do jego poziomu
w latach 1969-1971. Podobna zależność, z w yjątkiem obiektu N3P3K3, w y
stąpiła w odniesieniu do К oraz w doświadczeniu II w stosunku do P,. a w doświadczeniu I w odniesieniu do Mg i Na, szczególnie na obiektach z wysokim poziomem nawożenia. N atom iast zawartość w runi P w do świadczeniu I oraz Mg i Na w doświadczeniu II kształtow ała się w obu omawianych okresach na mniej więcej jednakowym poziomie. Dane te
oraz pobranie Na i Mg z plonem (tab. 6) w skazują na duże zapasy tych
składników w glebie doświadczenia II.
Dobre siano łąkowe powinno w przeliczeniu na suchą masę zawierać
przynajm niej 0,3% P, 0,15% Na, 0,6% Ca i 0,2% Mg (1,15-19,24). Nie
doboru potasu w paszach raczej nie spotyka się, częściej w ystępuje jego
nadm iar. Według O c u m p a u g h a i M a t c h e s a {22] m inim alna,
niezbędna dla zwierząt zawartość К w suchej masie paszy wynosi 0,8%,
zaś zawartość m aksym alna nie powinna przekraczać 2,0-2,5% [21].
W omawianych badaniach masa roślinna w doświadczeniu I odznaczała się z punk tu widzenia wartości pokarmowej gorszym składem m ineral nym niż w doświadczeniu II (tab. 3 i 4). Jej jakość uległa jeszcze pogor szeniu pod wpływ em wysokiego poziomu nawożenia i z czasem użytko wania łąki.
W doświadczeniu I jedynie zawartość P w runi kształtow ała się za równo w latach 1969-1971, jak i w latach 1976-1978 na odpowiednim po ziomie, przekraczając na ogół 0,3%. Zawartość К w sianie przekraczała górną granicę podanej norm y w latach 1969-1971 na obiektach ze śred
nią i wysoką dawką soli potasowej (K2 i K 3). Natom iast poziom Na, Ca
i Mg, szczególnie w ostatnich trzech latach trw ania badań, był za niski w stosunku do wymogów dla dobrego siana.
Stosunek Ca : P w runi doświadczenia I obniżał się wraz z czasem trw ania badań i wzrostem dawki nawozów (tab. 5). W latach 1969-1971 w ahał się on od 1,0 do 1,4, mieszcząc się w dopuszczalnych granicach, tzn. nie przekraczał wartości 3 i nie spadał poniżej 1 j[16, 17]. N atom iast w latach 1976-1978 proporcja Ca : P na obiektach ze średnim i wysokim
poziomem nawożenia przybierała wartość < 1 przede wszystkim ze wzglę
du na spadek poziomu Ca w runi, niekorzystną z pu nk tu widzenia jakości siana. Niekorzystnie również, i to w obu okresach badań, kształtow ała się
proporcja К : Na w runi, przekraczając dopuszczalną wartość 10 [17].
Proporcje К : Mg i К : (Ca + Mg) w sianie na ogół w zrastały w miarę pod noszenia dawki nawozów, a przy intensyw nym nawożeniu — również
wraz z czasem użytkowania łąki. Mimo jednak niskiej koncentracji Mg i Ca w roślinach kształtow ały się one w latach 1969-1971 prawidłowo, a w latach 1976-1978 jedynie na obiektach z wysokimi dawkami nawo
zów przekraczały odpowiednio wartości 6 i 2,2, powyżej których w zra
stała możliwość występowania zachorowań zw ierząt na tężyczkę pastw is kową ([13, 15]. Uzyskane w yniki wskazują na potrzebę okresowego w ap nowania badanej łąki oraz jej nawożenia związkami magnezu i sodu.
Skład m ineralny runi w obu okresach doświadczenia II pod względem zawartości badanych składników, jak i ich w zajem nych proporcji, był na ogół korzystny. Jedynie zawartość Ca w roślinach w ostatnich trzech latach badań obniżyła się na obiektach z nawożeniem NPK do poziomu
poniżej 0,6% w suchej masie uważanego za optym alny dla dobrego siana.
Należy jednak zaznaczyć, że nie wszyscy autorzy uw ażają 0,6% Ca w pa
szy za ilość konieczną. Na przykład O d y n i e c [23] przyjm uje 0,3% w suchej masie jako dolną granicę dopuszczalnej zawartości. W doświad czeniu tym również zawartość К w runi w latach 1976-1978 na obiektach bez nawożenia potasowego i z niską dawką soli potasowej (K-i) spadła do poziomu, przy którym może występować jego niedobór u roślin. Za gadnienie zawartości К w runi omawianych doświadczeń z p unktu w i
dzenia wym agań roślin rozpatrzono w innej pracy ![11].
PODSUMOWANIE WYNIKÓW I WNIOSKI
1. W m iarę w zrostu poziomu nawożenia do 405 kg N, 52,5 kg P
i 261 kg К na 1 ha oraz z czasem trw ania badań następow ały zmiany w składzie m ineralnym runi oraz we w zajemnych proporcjach badanych składników (Ca : P, К : Na, К : (Ca + Mg) i К : Mg) w masie roślinnej. Kie runek i zakres tych zmian pod w pływem intensywnego nawożenia był niekorzystny, szczególnie w siedlisku o małej naturalnej troficzności, z p u n k tu widzenia wartości pokarmowej paszy. Zawartość w ru n i Ca obniżyła się w ostatnich trzech latach 10-letniego okresu badań do 0,3%, Mg do 0,09%, natom iast stosunek Ca : P zm niejszył się do 0,8, stosunek
К : Na wzrósł do 36,6, К : Mg do 8,6 i К : (Ca + Mg) do 2,9.
2. Wzrostowi poziomu nawożenia azotowego towarzyszył spadek w ro
ślinach zawartości К i Ca. Jego działanie na zasobność runi w Na zależa ła od czasu trw ania badań i siedliska łąkowego, a na zawartość P i Mg w roślinach dawka azotu nie miała większego wpływu. Natom iast pod wpływem nawożenia fosforowo-potasowego w zrastała w roślinach zaw ar tość P i К, a spadał poziom Ca i Mg w masie roślinnej. Działanie tego nawożenia na zawartość Na w runi było stosunkowo niewielkie i bez określonego poziomu zmian.
3. Globalne pobranie P, K, Na, Ca i Mg z plonem było w pierwszych trzech latach doświadczenia prowadzonego w siedlisku o małej n atu ra l
-letnie-go okresu je-letnie-go trw ania. Natomiast w siedlisku o wysokiej naturalnej tro- ficzności zróżnicowanie w zbiorze badanych składników m ineralnych po między obu okresami było stosunkowo niewielkie, a w odniesieniu do magnezu naw et na korzyść ostatniego okresu badań.
4. Uzyskane wyniki w skazują na konieczność okresowego w apnowa
nia oraz nawożenia użytków zielonych związkami magnezu i sodu, szcze gólnie zlokalizowanych na glebach lekkich w w arunkach intensywnego nawożenia mineralnego. Pominięcie tego zabiegu może doprowadzić nie tylko do silnego zakwaszenia gleby, ale również do wyczerpania gleby ze składników nie uwzględnionych w nawożeniu, co może być przyczyną obniżenia ich plonowania i pogorszenia jakości plonu.
LITERATURA
11} B e r g m a n n W.: Die M ineralstoffernährung von Pflance und Tier. Tag. — Ber. nr 85, 1966, Akad. Landwirtsch.-W iss. zu Berlin.
i[2} D o b o s z y ń s k i L.: Zagadnienie współdziałania i zestaw ów nawozów m ine ralnych NPK na łąkach. ,W,iad. IMUZ 10, 1972, 3, 121-141.
[3] D o b o s z y ń s к i L.: Zależność składu chem icznego .siana łąkowego od róż nych zestawów nawozów m ineralnych. Wdad. IMUZ 11, 1973, 2, 89.
[4] F a l k o w s k i M., K u k u ł k a I.: W ystępow anie wapnia w roślinach i jego w pływ na jakość paszy z łąk i pastwisk. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 1975, 175, 99.
'[5] F i l i p e k J.: Intensyfikacja gospodarowania i stan użytków zielonych. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 1979, 221, 67-77.
16] F i r e k E.: W pływ różnych poziomów nawożenia azotowego na zaw artość ma- kroelem entów w m asie roślinnej łąk i górskiej i nizinnej. Acta Agr. et Silv. Ser. Agraria, 14, 1974, 1, 3-18.
{[7] G o r l a c h E., B r y d a k K., S z c z u r k ó w s k a В.: Porów nanie w pływ u wzrastającej dawki potasu na plonow anie oraz skład m ineralny kupkówki pospolitej i życicy w ielokw iatow ej. Acta Agr. et Silv. Ser. Agraria, 21, 1982, 41-50.
[8] G o r l a c h E., C u r y ł o T.: W pływ różnych poziom ów nawożenia NPK na plonow anie i skład m ineralny runi łąkowej w św ietle 6-letnich doświadczeń. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 1978, 210, 15-27.
[9] G o r l a c h E., C u r y ł o T.: Działanie w ieloletniego nawożenia na plonow a nie runi łąkowej oraz zawartość azotu w roślinach i glebie zależnie od zestawu dawki NPK i w arunków siedliskowych. Rocz. glebozn. 34, 1983, 4, 13-28. ,[10] G o r l a c h E., C u r y ł o T., F i r e k E.: W yniki w ieloletnich doświadczeń nad
działaniem zróżnicowanego nawożenia NPK na plonowanie runi łąkowej d za w artość azotu w roślinach -i glebie. Acta Agr. et Silv. Ser. Agraria, 18, 1978, 1, 33-49.
[LI] G o r l a c h E., C u r y ł o T., G r z y w n o w i c z I.: W pływ długoletniego zróż nicow anego nawożenia NPK na zawartość potasu w runi łąkowej i glebie. Roczn. glebozn. 35, 1984, 3-4, 21-39.
[12] G o r l a c h E., G r z y w n o w i c z I.: Zm iany kw asow ości i niektórych w łaści w o ści kom pleksu sorpcyjnego .gleb łąkow ych w w arunkach w ieloletniego zróż nicow ania naw ożenia m ineralnego. Acta Agr. et S ilv. Ser. Agraria, 19, 1980, 49-59.
,[13] J o k i n e n R.: The effec t of m agnesium, potassium and nitrogen fertilizers on the contents and ratios of nutrients in spring cereals and grassland crops. Ann. Agric. Fenn. 18, 1979, 3, 188—202.
[14] K a l t o n e n H.: Problem e der Futterqualität bei Steigerung des Dünger einsatzes. Tag. — Ber. nr 128, 1973, Akad. Landwirtsch.-W iss.
[15] K a r l e n D.L., E l l i s R., . W h i t n e y D.A., G r ü n e s D.L.: Soil and plant parem eters associated w ith grass tetan y of catle in Kansas. Agronom y Journ. 72, 1980, 1, 61-65.
([16] К a s p e r c z y k М.: D ziałanie zróżnicowanych zestaw ów dawki NPK na łą kach trwałych. Cz. II. N iektóre w yniki analiz chem icznych roślin i gleby. Acta Agr. et Silv. Ser. Agraria, 21, 1982, 93-104.
i[17], K o r z e n i o w s k i A.: Intensyfikacja użytków zielonych a zaburzenia prze m iany m ineralnej u bydła. Bdul. inform. Inst. Zoot. 5, 1969, 54, 15-32.
[18] K o t e r Z., K r a w c z y k Z.: N aw ożenie azotem i częstotliw ość koszenia di- i tetraploidalnej życicy w ielokw iatow ej. II. Skład chem iczny roślin i wartość pokarmowa. Pam. puł. 75, 101-116.
[19] L e e w e n van J.M.: Physiologische A spekte unterschiedlicher N atrium ernäh rung bei M ilchvieh. Tag. — Ber. nr 85, 1966, Akad. Landwirtsch.-W iss. zu Berlin.
{20] L e s k o s e k M., V e r b i e J.: Production capacity o f natural grassland in relation to forage needs of cattle. Proceedings II. of EGF, 8th General Meeting, Zagreb, 7.69-7.78, 1980.
{21] M u d d A.J.: The in fluence of h eavily fertilized grass on m ineral metabolizm of dairy cow s. J. Agric. Sei. 1979, 14, 11-21.
[22] O c u m p a u g h -W.R,., M a t c h e s A.G.: A utum -w inter yield and quality of tall fescue. Agron. J. 1977, 69, 639-643.
[23} O d y n i e c R.N.: Obmien m inieralnych w ieszczestw u żywotnych. Frunze 1979, Izd. Ilim 145-150.
(24) Р а п а к H., H u m i ę c k i C.: W pływ intensyw nego nawożenia na kształto w anie się proporcji składników m ineralnych w runi łąkowej na Żuławach. Zesz. nauk. ART Olsztyn, Roln. 22, 53-64, 1977.
£25] T o o m r e R.J.: Bolszije dozy azotnych udobrienij w ługow odstw ie. W iestnik Sielskochozjajstwiennoj Nauki 12, 1960.
[26} T u c h o ł k a Z., B a l u к A., L e h m a n n K.: Zawartość składników m ineral nych w roślinach łąkow ych z niektórych rejonów W ielkopolski. I. M akroele- m enty. PTPN Pr. Kom. Nauk Roln. i Nauk Leśn. 18, 1964, 129-147.
W pły nę ło do Redak cji 29.V 11.1983
Э. ГОРЛЯХ, Т. ЦУРЫЛО, И. ГЖИВНОВИЧ ИЗМЕНЕНИЯ МИНЕРАЛЬНОГО СОСТАВА ДУГОВОГО ТРАВОСТОЯ В УСЛОВИЯХ МНОГОЛЕТНЕГО ДИФФЕРЕНЦИРОВАННОГО МИНЕРАЛЬНОГО УДОБРЕНИЯ Кафедра агрохимии Краковской сельскохозяйственной академии Р езю м е Соответствующие опыты проводились в период 1969-1978 гг. на двух лугах располо женных на почвах с крайне различными свойствами (табл. I). В них сравнивали содержание Р, К, Na, Ca и Mg в травостоях в первых и последних трехлетиях 10-летнего периода иссле дований в зависимости от состава и уровня удобрения NPK (табл. 2). По мере повышения уровня удобрения до 405 кг N, 52,5 кг Р и 261 кг К на гектар, а также продолжительности исследований происходили изменения минерального состава травостоя (табл. 3 и 4), а также взаимных пропорций исследуемых элементов (Ca: Р, К: Na, К: (Ca-j-Mg) и К : Mg в растительной массе (табл. 5). Направление и пределы этих изменений под вли янием интенсивного удобрения были неблагоприятными, особенно в средах с небольшой природной трофичностыо (опыт I) с точки зрения питательных качеств корма. Содержание в травостое Са снизилось в последнем трехлетии 10-летнего периода исследований до 0,3 %, содержание Mg — до 0,09%, тогда как соотношение Ca: Р снизилось до 0,8, а соотношение К: Na повысилось до 36,6, К: Mg — до 8,8, а К: (Ca+Mg) — до 2,9. Повышение уровня азотного удобрения сопровождалось снижением содержания К и Са в растениях. Его влияние на содержание Na в травостое зависело от продолжительности исследований и луговой среды, а на содержание Р и Mg в растениях доза азота не оказывала более заметного влияния. С другой стороны, под влиянием фосфорно-калийного удобрения повышалось содержание в растениях Р и К, а снижался уровень Са и Mg в растительной массе. Влияние указанного удобрения на содержание Na в травостое было сравнительно небольшим и без определенного направления измечений. Общий вынос Р, К, Na, Са и Mg с урожаем был в первом трехлетии в среде с малой при родной трофичностью гораздо больше, чем в последнем трехлетии 10-летнего периода исследований. В среде же с высокой природной трофичностью дифференциация в выносе указанных минеральных элементов между обоими трефлетиями была сравнительно неболь шой, а по отношению к магнию даже выше в последнем трехлетии. Полученные результаты указывают на необходимость периодического известкования и удобрения постоянных тра вяных угодий соединениями магния и натрия, особенно расположенных на легких почвах, в условиях интенсивного минерального удобрения.
E. GORLACH, T. CURYŁO, I. GRZYWNOWICZ
CHANGES OF MINERAL COMPOSITION OF MEADOW, SWARD UNDER CONDITIONS OF LONG-TERM DIFFERENTIATED MINERAL FERTILIZATION
Department of A gricultural Chemistry Agricultural U niversity of Cracow
S u m m a r y
The respective experim ents w ere carried out in the period 1969— 1978 on tw o m eadows situated on soils w ith extrem ely different properties (Table 1). In them the P, K, Na, Ca and Mg content -in the sward in the first and last three years of the 10-year period of 'investigations depending on the kind and level of the NPK fertilization was compared (Tab. 2).
Along w ith the increase of the fertilization level upj to 405 kg N, 52.5 kg P and 261 kg К per hectare and w ith the duration of the experim ents, changes in the m ineral com position of sward (Tab. 3 and 4) and in ratios of the elem ents under study (Ca : P, К : Na, К : (Ca + Mg) and К : Mg) w ich occurred in the plant matter (Tab. 5). The course and range of the changes becam e unfavourable under th e effect of in tensive fertilization, particularly in the site of a low natural trophicity (experim ent I), from the view point of the nutritional valu e of fodder. The content of Ca in the sward decreased in the last three years o f the 10-year period of investigations to 0.3%>, that of Mg — to 0.09%, w h ile the ratio of Ca : P decreased to 0.8 and that of К : Na increased up to 36.6, of К : Mg — up to 8.8 and of К : (Ca-bMg) — up to 2.9.
The increase of the nitrogen fertilization level was accompanied by a decrease of the Kand Ca content in plants. Its effect on the Na content in the sward depended on the duration of experim ent and on the m eadow site kind, w hereas the effect of the nitrogen rate on the P and Mg content in plants w as not particularly strong. On the other hand, the phosphorus-potassium fertilization resulted in a increase of th e P and К content in plants and in a decrease of the Ca and Mg level in the plant m atter. The effect of the above fertilization on the Na content in the sward was relatively w eak and w ithout any definite trend of changes.
The global taking up of P r K, Na, Ca and Mg w ith the yield was in the first three years in the site of a low natural trophicity much higher than in the last three years of the 10-year period of the investigations. On the other hand, in the site of a high natural trophicity the differentiation in taking aw ay of the m ineral elem ents studied betw een both three-year periods was relatively little and in relation to m agnesium was even higher in the final three years of the investigations. The results obtained prove the necessity of a periodical lim ing and fertilization of perm anent grasslands w ith m agnesium and codium compounds, particularly those situated on light soils under conditions of a intensive m ineral fertilization.
Prof. dr hab. Eugeniusz Gorlach Ka tedra Chemii Rolnej AR K rakow , al. Mickiewicza 21
