Wpływ wysokich (melioracyjnych) dawek popiołów z węgla brunatnego i kamiennego na niektóre fizykochemiczne i biochemiczne właściwości gleby piaskowej

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X IT , N R 1, W A R S Z A W A 1981

F R A N C ISZ E K M A C IA K

WPŁYW W YSO KICH (M ELIO RA CYJN YCH) DAW EK PO PIO Ł Ó W

Z W ĘGLA BRUNATNEGO I K A M IEN NEGO

NA N IEK TÓ R E FIZY K O C H EM ICZN E I BIOCHEM ICZN E

W ŁAŚCIW O ŚCI GLEBY P IA SK O W E J

Z akład P rzy ro d n iczy ch P o d sta w M elioracji SG G W -A R

w W arszaw ie

W STĘP

W Polsce około 50% a re a łu z a jm u ją gleb y lek k ie z d u ży m udziałem

fra k c ji p iaszczy stej, a m ały m fra k c ji 'koloidalnych (ilastych, p róchn icz-

nych). G leby te odznaczają się słabą s tru k tu rą , a w sto su n k u do w ody

niew ielk ą pojem nością i b ard zo dużą przepuszczalnością. D latego ab y

zw iększyć p ro d u k ty w n o ść ty ch gleb, trz e b a w m iarę m ożliw ości po­

lepszać ich w łaściw ości fizykochem iczne.

Je d n y m z zasadniczych k ieru n k ó w zm ierzający ch do tego celu je s t

p rzebudow a sk ładu fizycznego gleby przez w prow adzenie do n iej róż­

n y ch m ateriałó w , np. m inerałów ila sty c h w p ostaci b e n to n itu , gliny,

gytii, to rfu , krzem ionki, odpadów p o flo ta cy jn y c h itp. [2, 3, 4,

, 11, 12].

M a te ria ły te polepszają w łaściw ości fizyczne gleb, stw a rz a ją c k o rzy stn e

w a ru n k i dla rozw o ju roślin. T akie je d n a k p ostępo w anie pociąga za sobą

znaczne n a k ła d y pien iężn e zw iązane z pozyskiw aniem , tra n sp o rte m

i w ym ieszaniem ty ch m a te ria łó w z glebą. B yłoby p ra k ty c z n ie j, gdyby

je połączyć z u ty liza c ją zbędnych p ro d u k tó w odpadow ych, zw łaszcza

w y k o rzy stu jąc je d la ro ln ictw a.

U ży ty w te n sposób .popiół z e le k tro w n i ciep lny ch g rałb y rolę po­

dw ójną: zarów no jak o naw óz zastęp u jący w apń, a zm niejszający k w a­

sowość [1, 9, 10], ja k i czyn n ik m elio ra c y jn y p rzez polepszenie w łaści­

wości fizycznych gleb piaskow ych. R o z p a tru jąc zagospodarow anie po­

piołów w aspekcie ochrony środow iska przyrodniczego, n ależy pod­

kreślić n iezw y k le szybkie n a ra s ta n ie h ałd popiołów (17 m in ton w ro ­

ku 1977, w ro ku 1990 p rzew id u je się około 45 m in ton), co zw iązane

je s t z rozw ojem e n e rg e ty k i k rajo w e j, o p a rte j głów nie na w ęglu b ru ­

n a tn y m i k a m ie n n y m [5].

102

F. Maciak

D o ly c h c z a s p o p io ły w z n ik o m e j cz ę śc i b y ł y w y k o r z y s t y w a n e na c e ­

le b

ci

: :■

w nic Lwa i p r z e m y s łu ; w w ię k s z o ś c i z a leg a ją na ż y z n y c h t e r e ­

nach u p r a w n y c h , z a n ie c z y s z c z a ją g le b y , w o d y i p o w ie tr z e .

C e ir m n in ie js z e j p racy jest p r z e d s t a w i e n i e

w y n i k ó w

b adań

nad

w p ł y w e m w y s o k i c h d a w e k p o p io łó w z w ę g la b r u n a tn e g o i k a m ie n n e ­

go na n ie k tó r e f i z y k o c h e m i c z n e i b i o c h e m ic z n e w ła ś c i w o ś c i g l e b y p ias­

k o w e j. B ad an ia n i n i e j s z e e b e j m u j ą r ó w n ie ż w i e l o l e t n i e d o ś w ia d c z e n ia

w e g e t a c y j n e , n a w o z o w e i polo w e oraz

d o ś w ia d c z e n ia

l i z y m e t r y c z n e

z w ią z a n e z w p ł y w e m w y s o k ic h d a w e k p o p io łó w z w ę g la b r u n a tn e g o

1 k a m ie n n e g o na p lo n o w a n ie i skład c h e m ic z n y roślin na g le b ie p ia ­

sk o w e j [8].

M ATERIAL I METODYKA BADAŃ

M ateria ł do b ad ań s t a n o w i ł y ś r e d n ie próbki pop iołów , o p isa n e w po­

przed n iej p ra cy [8], u ż y t e do n a w o ż e n ia , oraz gleb a p ia sk o w a (Z astów )

o sk ła d z ie m e c h a n i c z n y m piask u słabo g lin ia s t e g o (tab. 1), n a w o ż o n a

r ó ż n y m i r od zajam i i d a w k a m i p o p io łó w .

W z a k r e s ie prac la b o r a t o r y j n y c h w y k o n a n o n a s t ę p u j ą c e oznaczenia:

su ch ą m a sę o k r e ślo n o p r z e z s u s z e n ie m a te r ia łó w T

w t e m p e r a t u r z e 105°C

do stałej w agi, pK (w I i 20 ) — p o t e n c j o m e t r y c z n i e p r z y u ż y c iu e l e k t r o ­

d y sz k la n e j, skład m e c h a n i c z n y — m e t o d ą a r e o m e t r y c z n ą B o u y o u c o s a

w m o d y f ik a c j i C a s a g r a n d e ’a i P r ó s z y ń s k ie g o , w ę g l a n y ( C a C 0 3) — m e ­

todą g a z o m e t r y c z n ą , g ę s to ś ć — m e to d ą c y lin d r ó w o b ję t o ś c io w y c h , siłę

ssącą (pF) — na b lo k a c h p y ł o w y c h , p y ł o w o - k a o l i n o w y c h i w k o m o r a c h

c i ś n i e n i o w y c h , g ę s to ś ć w ł a ś c i w ą — m e t o d ą p ik n o m e t r y c z n ą z u ż y c ie m

a lk o h o lu , p o ło w ą p o j e m n o ś ć w o d n ą — z r ó ż n ic y w a g i p r ó b e k g l e b y n a ­

s y c o n e j w o d ą i w y s u s z o n y c h [7], p o j e m n o ś ć w o d n ą — przez p o d s ią k

w c y lin d r a c h o b j ę t o ś c io w y c h , k w a s o w o ś ć w y m i e n n ą H w , h y d r o lit y c z n ą

H h oraz s u m ę zasad w y m i e n n y c h S — m e to d ą K a p p e n a [7], skład c h e ­

m i c z n y p o p io łó w i g l e b y — w e d ł u g p r z y j ę t y c h m e t o d [7, 9], p róch n icę

— m e to d ą Tiurina.

P r ó c z te g o zb ad an o n ie k tó r e z m ia n y b io c h e m ic z n e g le b n a w o ż o n y c h

p o piołam i, a m ia n o w ic ie : i n t e n s y w n o ś ć w y d z ie la n ia się C 0 2, i n t e n s y w ­

n o ść r o z k ła d u b ło n n ik a , p r o c e s y a m o n i f i k a c y j n e i n i t r y f i k a c y j n e oraz

ro zk ła d d e h y d r o g e n a z y .

W YNIKI BADAŃ

W P Ł Y W P O P IO Ł Ó W N A W Ł A Ś C IW O Ś C I C H E M IC Z N E G L E B

U ż y t e w d o ś w ia d c z e n ia c h w e g e t a c y j n y c h p o p io ły p o c h o d z iły ze sp a ­

la n ia w ę g la k a m i e n n e g o i b r u n a t n e g o [8]. S t o s o w a n o je na g le b ę pia­

s k o w ą w d a w k a c h n isk ic h (20, 40, 80 t/ha), śr e d n ic h (100-120 t/ha) i w y ­

so k ic h (200, 400 oraz 250 i 500 t/ha). W a rto zw r ó c ić u w a g ę n a w y s o k ą

C z ęśc i C z ę ś c i Zawartość procentowa p oszczególn ych fr ? ik c ji mechanicznych

Głębokość s z k i e l c t o - z ie m is te o śre d n icy w ran Grupa mechaniczna

wq P crcen tu a l c o n ten t o f p a r tic u la r r.cch a n ica l fr a c tio n s według PTG

Kombinacja - Variant Depth, S k e le t a l Earthy o f nun in d ia M echanical ягоитэ

’ p a r t i c l e s p a r t i c l e s --- 1--- “ af t e r PSS3 . cm ---- ^ 1 --- < 1—”SL- 1 ,0 - 0 ,5 0 ,5 - 0 ,2 5 0 ,2 5 - 0 ,1 2q°o2 ^ 0 ,0 2 --- 1 - 2 3 I 4 ~ 5 0 * 7 8 3 10 11 ~

i

* weakly loamy sand

5-10 0 ,3 9 9 ,7 3,75 31,62 4 9 ,6 3 4 4 7

10-15 0 ,4 9 9 ,6 3 ,0 0 2 8 ,0 0 5 4 ,0 0 4 4 7

20-25 0 ,5 9 9 ,5 3,99 36,75 4 4 ,2 6 4 4 7

45-50 1 ,0 9 9 ,0 4 ,3 7 39,52 43,11 4 3 6 "

-NPK+mieszanina żużlow o-po- 0 -5 1,1 9 0 ,9 3,25 34,38 4 1 ,3 7 5 5 11 p ia sek g l i n i a s t y le k k i

piołow a z e le k tr o w n i Konin, l i g h t loamy sand

100 t/h a 5-10 0 ,8 9 9 ,2 2 ,7 7 31 ,0 0 4 6 ,2 3 5 4 11

NPK+slag-ash mixture from

the Konin pov/er p la n t, 10-15 0 ,5 9 9 ,5 4 ,3 7 36,25 39»38 3 5 12 11

-100 t/h a

20-25 0 ,8 9 9 ,2 3 ,8 0 31,2 5 4 4 ,9 5 5 4 11 "

-45-50 0 ,2 9 9 ,8 2 ,8 7 32,87 4 5 , 1 6 5 4 10 "

-ITPK+mieszanina żużlow o-p o- 0 -5 0 ,2 9 9 ,8 3 ,30 33,6 8 4 7 ,0 2 2 4 10 p ia se k g l i n i a s t y le k k i

piołow a z e lek tro w n i Konin, l i g h t loamy sand

200 t/h a 5-10 0 ,9 99,1 3 ,1 3 32,8 4 4 5 ,0 3 4 4 11 _ „ _

NPK+slag-ash mixture from

tho Konin pov/er p la n t, 10-15 0 ,4 9 9 ,6 3,7 0 32 ,5 0 4 6 ,8 0 4 4 9 p ia se k sła b o g l i n i a e t y

200 t /h a weakly loamy sand

20-25 0 ,7 9 9 ,3 3 ,9 4 35 ,4 0 4 2 ,6 6 4 3 11 p ia se k g l i n i a s t y le k k i

l i g h t loamy sand

45-50 О 10 0 ,0 2 ,6 8 30,0 0 5 1 ,3 2 3 3 10 _ „ _

Skład mechaniczny g leb y pi^ako-vs»;, /Z a stó w / nawożonej różr.yci d-awlcari popiołów z e le k tr o w n i Konin i S ie k ie r k i D ośw iadczenie p o lo w z uprawa jęczm ien ia ja r e g o , I rok 1974

l.iechanical com p osition o t sandy s o i l /Z a stó w / f e r t i l i z e d .vioh v.-,r ic i:я ash r a te s from the Konin and S ie k i e r k i power plan t3 F ip ld experim ent w ith summer b a r io v . l o t year 1974

T a b e l a 1

w

p

iy

w

p

op

io

m

z

węgl

a

na

w

ła

śc

iw

o

ś

c

i

g

le

b

y

p

ia

sk

o

w

e

j

Ю

З

cd. tabeli 1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

NPK+mieezanina żużlow o-p o-

piołow a z e le k tr o w n i Konin, 0 -5 0 ,7 9 9 ,0 3 3,31 34,01 4 7 ,5 9 5 3

11 p ia s e k g l i n i a s t y le k k i l i g h t loamy sand 400 t / h a

NPK+slag-ash m ixture from the Konin power p la n t, 400 t /h a 5-10 10-15 0 0, 2 1 0 0 ,0 9 9 ,8 0 3 ,9 7 3 9,70 1 5 ,0 0 3 6 ,3 3 45 3 27 5 13 12

utwór pyłowy zwykły common s i l t y form ation p ia s e k g l i n i a s t y le k k i l i g h t loamy sand

20-25 0 ,5 9 9 ,5 0 3 ,3 5 32 ,9 0 4 3 ,7 5 3 4 13

«

tt

45-50 0 ,3 9 9 ,7 1 ,7 2 38,75 4 6 ,5 3 2 2 9 p ia s e k sła b o g l i n i a s t y

weakly loamy sand HPK+mie sza n in a żużlow o-p o-

piołow a z e le k tr o w n i S ie ­ k ie r k i, 100 t/h a NPK+slag-ash rnixture from the S ie k i e r k i power p la n t , 100 t / h a 0 -5 0 ,5 9 9 ,5 3 ,6 7 2 9 ,6 7 4 9 ,1 6 3 5 9 ,5

_

n

_

w eakly loamy sand NPK+mie sza n in a żużlow o-po

p iołow a z e le k tr o w n i S ie ­ k i e r k i , 200 t/h a

ITPK+slag-ash m ixture from the S ie k i e r k i power p la n t, 200 t /h a 0 -5 5-10 10-15 0 , 2 0 , 8 0 , 2 9 9 .8 9 9 ,2 9 9 .8 3 ,0 6 7 ,5 6 4 ,4 7 28 ,8 0 2 4 ,0 0 38 ,2 5 4 8 ,3 2 4 1 ,4 4 4 2 ,2 8 4 5 3 3 8 4 13 14 8 p ia s e k g l i n i a s t y le k k i l i g h t loamy sand

_

П

_

20-25 0 , 2 9 9 ,8 5 ,1 9 40 ,5 0 44,31 3 2 6 _ n _

4 5-50 - 100,0 9 ,7 5 54 ,1 2 3 1 ,1 3 1 1 3 p ia s e k lu źn y

lo o s e sand NPK+mie szan in a żużlow o-p o-

plołow a z e le k tr o w n i S ie ­ 0 -5 0 , 3 9 9 ,7 3 ,8 3 3 8 ,4 3 3 7 ,7 4 4 4

12 p ia s e k g l i n i a s t y le k k i l i g h t loamy sand k i e r k i , 400 t/h a

HPK+slag-ash m ixture from

5-10 0 , 2 9 9 ,8 3 ,8 0 3 6 ,3 0 2 5 ,9 0 9 8 17 p ia s e k g l i n i a s t y mocny

heavy loamy sand the S i e k i e r k i power p la n t,

400 t /h a 10-15 0 100,0 4 ,0 0 3 5 ,8 0 3 2 ,2 0 6 7 15 p ia s e k g l i n i a s t y le k k i _{l i g h t loamy sand}

20-25 0 100,0 2,88 4 9 ,5 0 3 7 ,6 2 3 2 5 p ia s e k s ła b o g l i n i a s t y

weakly loamy sand

45-50 0 100,0 0 ,8 0 4 9 ,2 0 4 5 ,0 0 1 1 3 p ia s e k lu źn y lo o s e sand

10

4

F

-

M

a

c

ia

k

W pływ popiołu z w ęgla na w łaściw ości gleby piaskowej

_105»

zaw artość w popiołach krzem ionki, co c h a ra k te ry z u je w ęgiel o niskiej

w artości opałow ej. Je j ilość w u ż y ty c h do naw ożenia popiołach w aha

się w g ranicach 4-8-83%. Ma to og ro m n e znaczenie dla gleb piasko­

wych, b io rąc pod uw agę dużą zdolność z a trzy m y w an ia wody przez

krzem ionkę. Prócz tego b a d a n e u tw o ry bogate są w w apń i m ag n ezr

czasem rów nież w glin i sia rk ę [9]; szczególnie dotyczy to popiołów po­

chodzących ze spalania w ęgla b ru n a tn e g o . B adane popioły odznaczają

się w iększą niż w glebach u p ra w n y c h zaw artością Cu, Zn, M n i Br

a sw y m składem m echaniczn y m są zbliżone do glin ciężkich, glin p y -

Jastych, piaskó w gliniastych, u tw o rów pyłow ych i piasków . T en zróż­

nico w an y skład m ech an iczn y utw o rów po pielnych je s t zw iązany nie*

tylko z ro d zajem spalonego w e le k tro w n ia c h w ęgla, ale rów nież

od ro d zaju tra n s p o rtu (hydrau liczn y , kołowy). Szczególnie p rz y „m o­

k ry m ” tra n sp o rc ie m ieszanin y żużlow o-popiołow ej na składow isko n a ­

stę p u je duża ich segreg acja pod w zględem u z ia m ie n ia [9].

Po d o d aniu do gleby w ysokich daw ek m ieszan iny żużlow o-popio-

łow ej ze sk ładow iska e le k tro w n i A dam ów i popiołu lotnego z e le k tro w n i

K ozienice nastąpiło w glebie częściow e zw iększenie fra k c ji n a jd ro b n ie j­

szych: < 0 ,0 2 m m i 0,1-0,02 m m . Szczególnie d o ty czy ’ do w ierzch n ich

w a rstw p ro filu glebow ego (0,0-0,25 cm), z k tó ry m i w ym ieszano popio­

ły. W ty ch w a ru n k a ch z piasków słabo g lin iasty ch p o w stały p iask i gli­

n iaste lekkie lub mocne, w zależności od w ysokości stosow anych d a ­

w ek popiołów (100, 200 czy 400 t/ha). Podobne zm iany pow stały w g le­

bie pod w pływ em p ozostałych popiołów. N ajw iększe p rzesun ięcia zna­

leziono je d n a k w w a rstw ie w ierzch n iej gleby (0-10 cm )r do k tó re j t r a ­

fiły duże ilości m asy popielnej (tab. 1-2).

P rzesu n ięcia w g ru p ac h m ech an iczny ch spow odow ały zm iany w łaś­

ciwości fizycznych n aw ożonych gleb. Stosunkow o m ałym zm ianom u le­

gła je d n a k gęstość w łaściw a gleb (tab. 3-6). N ato m iast duże daw k i po­

piołów w ilościach 200-400 t/h a spow odow ały znaczne obniżenie g ę -

.stości objętościow ej gleb, zw łaszcza w w a rstw ie 0-10 cm p ro filu gle­

bowego (tab. 3, 4, 5). Z m ianom uległa ró w nież porowatość,. k tó ra po>

dodaniu popiołów w y raźn ie w zrasta (tab. 3, 4). Te o s ta tn ie zm iany w i­

doczne są n ie ty lk o w w a rstw ie pow ierzchniow ej gleby, ale rów nież

głębiej, szczególnie p rzy n aw o żen iu igleby d a w k a m i 200-400 t p o pio łu

na h e k ta r. W y raźnie k o rz y stn e zm iany w y stę p u ją tak ż e we w łaści­

w ościach w odnych gleb. W w iększości p rzy p adk ów w zrasta bow iem ich*

w ilgotność, zwłaszcza p rz y stosow aniu du żych daw ek popiołów (tab. 3,,

4). Szczególnie w ysoki e fe k t naw ożen ia dużym i daw kam i popiołów w i­

doczny je s t w u p ra w ie jęczm ienia jareg o w 1976 r. (tab. 4), gdzie za­

w artość wilgoci (m ierzona w o k resie w eg etacji roślin) je s t często d w u ­

k ro tn ie wyższa niż n a g leb ie bez popiołów . M ierzona w la ta c h 1976-

-1977 w ilgotność gleb y w do św iadczeniach liz y m ^ try c z n y c h (tab. 5)

w skazu je rów nież na zw iększoną ilość w ilgoci utrzym anej, p rzez glebę:

T a b e l a 2 w!cłc.i r.och'i::ic-njr ;• ró.ir^r.i c’.'V'lr,-*.:5. ro p icłó w z e le k tr o w n i Adr.inew i Kcz-ier.ico

D o św ia ieio n ie polowe z uprawą ję c zm ie n ia ja r e g o , I rok uprawy 1976

»Iineral co m p o sitio n o f sandy s o i l /2 a s tó w / f e r t i l i z e d w ith v a r io u s ash r a t e s from the Adamów and K o zien ice power p la n ts F ie ld experim en t w ith summer b a r le y . 1 s t year 1976

Kombinacja - V ariant Głębokość Depth, C zę ści s z k i e I c t o - we S k e l e t a l p a r t i e l e s > 1 Ш1 C z ę ś c i z ie m is te Earthy par t i c l o s ^ 1 ma

Zawartość procentowa po szczeg ó ln y ch f r a k c j i m echanicznych o śre d n icy w mm

P e r c sn tu a l c o n ten t o f p a r tic u la r m echanical f r a c t i o n s o f nra in d ia Grupa mechaniczna według PTG M echanical group cm _{1 -0 ,5 0 ,5 - 0 ,2 5 0}

_,

_-

<

*

Ö

9

10-15 1,0 9 9 ,0 5 ,5 46 ,2 5 3 3 ,2 5 3 3 9 20-25 2, 0 98,0 6 ,7 5 48 ,7 5 3 2 ,5 0 3 2 7 45-50 2, 0 9 8 ,0 11,25 7 4 ,3 7 7 ,3 8 1 1 5 NPK + CaC03 , 25 t/h a 0 -5 5-10 2 ,2 1,8 9 7 ,8 9 8 ,2 5 ,5 5 ,0 4 8 ,6 2 51,75 24 ,8 8 2 0 ,2 5 3 4 3 4 15 15 p ia se k g l i n i a s t y le k k i li g h t loamy sand — 11 — 10-15 20-25 2 , 0 1, 6 9 8 ,0 9 8 ,4 4 ,8 6 ,7 5 49,0 5 4 8 ,7 5 3 1 ,1 5 3 2 ,5 0 2 3 4 2 9 7 р !а зек sła b o g l i n i a s t y weakly loamy sand

45-50 1 ,4 98,6 10,85 71 ,3 8 1 1 ,7 7 1 1 4 p ia se k luźny

lo o s e sand NPK + m ieszanina żużlow o-po­

piołow a z e le k tr o w n i Adamów, 100 t / h a NPK + s la g -a s h m ixture from th e Adamów power p la n t, 100 t/h a 0-5 5-10 10-15 2 ,0 1 ,8 1 ,5 9 8 ,0 9 8 ,2 9 8 ,5 5 .5 6 ,2 5 7 .5 4 3 .5 4 6 ,0 5 2 .5 2 4 .0 0 2 0 ,7 5 1 6 . 0 0 3 5 4 9 8 6 10 14 14 p ia se k sła b o g l i n i a s t y weakly loamy sand p ia se k g l i n i a s t y lo k k i li g h t loainy sand

20-25 1, 2 98,8 9 ,5 5 8 ,0 14 ,5 0 2 2 14

45-50 1 ,3 9 8 ,7 9 ,6 5 5 9 ,4 10,95 4 2 5 p ia se k s ła b o g l i n i a s t y

weakly loamy sand NPK + m ieszan ina żużlo w o -p o -

piołow a z e le k tr o w n i Adamów, 200 t/h a

NPK + s la g -a s h m ixture from the Adamów power p la n t, 200 t/h a 0-5 5-10 10-15 1 ,6 1 .7 1 .8 9 8 ,4 9 8 ,3 SB ,2 5 ,2 5 5 ,5 0 5 ,0 0 4 5 ,7 5 51,25 5 0 ,0 0 2 2 ,0 0 17 ,2 5 1 6 , 0 0 10 6 4 2 8 10 15 1 6 15 p ia se k g l i n i a s t y le k k i li g h t loamy sand p ia se k g l i n i a s t y mocny heavy loamy sand pio cek g l i n i a s t y lelck i l i g h t lo a cy sand

20-25 1,5 9 3 ,5 4,2 5 4 5 ,7 5 30,00 4 6 10 p ia se k sła b o g l i n i a s t y

weakly loamy sand

45-50 2 , 0 9 8 ,0 5 ,5 0 4 8 ,2 0 31 ,3 0 4 6 "

-F

.

M

a

c

ia

k

cd. taboli 2

1 2 3 A 5 G 7 8 9 10 11

NPK + mieszanina żużlowo-po­

piołowa z elektrow n i Adamów, 0 -5 2 , 1 9 7 ,9 4 , CO 3 8 ,1 ^ 3 1 ,8 8 7 6 13 pi..--.so!c g l i n i a s t y le k k i îi& lit loamy sand 400 t/h a

NPK + s la g -a s h mixture from 5 - 1 0 1 »9 9 8 ,1 4,0 0 39,00 3 1 ,0 0 1 6 19 heavy loamy sandp iasek g l i n i a s t y mocny the Adamów power p lan t,

400 t/h a 1 0 - 1 5 2 ,0 9 8,0 3 ,8 7 3 7 ,5 0 3 1 , 6 3 4 6 17

2 0 -2 5 2 , 1 9 7 ,9 3 ,7 5 3 9 ,2 5 3 1 ,0 0 4 5 1 7

4 5 -5 0 2 , 3 9 7 ,7 4 ,5 2 4 2,8 0

9

3 4 ,6 8 4 6 8 piasek cłabo g lin ir .^ t y

w eakly loan,у sa*:d NPK + pop iół lo tn y z elektro w ­

n i K o z ie n ic e, 100 t/h a 0 -5 2 , 1 9 7 ,9 4 ,5 0 36,00 2 9 ,5 0 5 9 16 p iasek g l i n i a s t y mocny heavy loamy sand

NPK + v o l a t i l e ash from the

K ozienice power plant 5 - 1 0 1 ,8 9 8 ,2 4 ,2 5 3 5 ,7 5 34 ,0 0 4 6 16

_ и _ 100 t/h a 1 0 - 1 5 1 ,6 9 8 ,4 3 ,7 5 3 9 ,7 5 3 3 ,7 5 4 5 14 piasek g l i n i a s t y le k k i li g h t loamy sand 2 0 -2 5 1 , 7 9 8 ,3 4 ,5 0 3 7 , CO 3 7 ,5 0 4 5 12 " -4 5 -5 0 1 , 9 9 8 ,1 3 ,6 2 3 9 ,4 5 4 2 ,9 3 5 4 5 — 11 — NPK + popiół lo tn y z elektrow ­

n i K o z ie n ice, 200 t/h a 0 -5 1 . 5 9 8 ,5 5 ,0 0 4 7 ,2 5 2 8 ,6 5 4 5 10 p iase k g l i n i a s t y le k k i lig h t loamy sand NPK + v o l a t i l e ash from the

K ozien ice power p lan t, 5 - 1 0 1 , 2 9 8,8 5 , 1 2 4 7,0 0 2 6 ,8 3 3 3 15

«. ;i _

200 t/h a 1 0 - 1 5 1 , 3 9 8 ,7 4 ,7 5 4 9 ,5 0 3 0 ,7 5 3 3 1 1 — » —

2 0 -2 5 1 , 1 9 8 ,9 6 ,0 0 5 0 ,7 4 2 8 ,2 5 3 1 9 piasek słab o g l i n i a s t y

weakly loamy sańd

4 5 -5 0 1 , 1 9 8 ,9 7 , 1 5 5 3 ,7 0 3 2 , 1 5 1 1 5 "

-NPK + popiół lo tn y z elektrow ­

n i K o z ie n ice, 400 t/h a 0 -5 2 , 3 9 7 ,7 4 ,8 5 4 3 ,1 0 2 5 ,0 5 5 7 15 piasek g l i n i a s t y le k k i li g h t loamy eand HPK + v o l a t i l e ash from the

Kozienice power p la n t, 5 - 1 0 2 , 1 9 7 ,9 5 ,8 2 4 1 ,8 0 2 2 ,3 8 7 6 17 heavy loamy sandpiasok g l i n i a s t y mocny

400 t/h a _{1 0 - 1 5 2 ,0 9 8,0 3 ,8 6 4 2 ,5 0 2 3 ,6 4 Э5 8}

1 7

„

_

2 0 -2 5 1 , 8 9 8 ,2 4 ,2 8 4 1 ,5 2 3 7 ,2 0 3 4 10 piasek słabo g l i n i a s t y

lig h t loamy sand

4 5 -5 0 2 , 4 9 7 ,6 5 , 7 5 4 6 ,5 0 3 7 , 7 5 2 3 5 p iase k słabo g l i n i a s t y

lig h t loamy sand

W

pł

yw

p

o

p

io

łu

z

w

ęg

la

na

w

ła

śc

iw

o

ści

gl

eb

y

pias

ko

we

j

^

0

7

N iek tóre w ła ś c iw o ś c i fiz y c z n e g le b y piaskow ej /Z a stó w / nawożonej różnymi dawkami popiołów z e le k tr o w n i Konin i S ie k i e r k i

D ośw iad czenie polowe z uprawą ję c zm ie n ia ja r e g o , I rok 1974

Some p h y s ic a l p r o p e r tie s o f sandy s o i l /Z a stó w / f e r t i l i z e d w ith v a r io u s ash r a te s from the Konin and S ie k i e r k i power p la n ts

F i e l d experim ent w ith summer b a r le y . 1 s t year 1974

T a b e l a 3 G łębokość Depth, cm G ęstość w łaściw a Bulk d e n s ity G ęsto ść o b ję to śc io w a S p e c i f i c g r a v ity Porow atość ogólna Zawartość

wody Pojemność połowa F i e ld w ater c a ­ p a c ity Maksymalna pojemność wodna w%8.m. Maximum water c a p a c ity in % o f d.m .

Kombinacja - V ariant pH н 2о _rzekoma

apparent chwilowatemporary T o ta l po­r o s i t y Waterco n te n t w g/cm** - in g/cm-* % obj . - in v o l . % 1 2 4 5 6 ₇ 8 9 10 Gleba + NPK 0 -5 4 ,7 2 ,4 5 1 ,6 3 1,86 3 4 ,0 1 2,5 29,1 3 3 ,4 S o i l + NPK 5-10 4 ,5 2 ,5 7 1,5 8 1 ,7 7 4 0 ,0 1 2, 1 2 8 ,6 3 4 ,3 10-15 4 ,4 2,51 1 , 6 2 1,81 36,0 1 6, 1 3 1 ,0 23,8 2 0-25 4 ,4 2,5& 1 ,6 5 1,81 3 7 ,0 1 6 ,9 30,5 21,1 45-50 5 ,2 2 ,6 4 1 , 61 1 ,6 9 4 0 ,0 9 ,4 2 6 ,3 2 4 ,0 Gleba + NPK + CaCO-j, 25 t/h a 0 -5

6,0

2,61

1,66

Gleba t NPK + p’o p ió ł lo tn y z ele k tr o w ­ 0-5 6 ,5 2 ,5 4 1,56 1 ,8 0 3 9 ,0 11,4 31,1 40, 6

n i Konin, 100 t/h a

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash from the 5 -10 7 ,5 2 ,4 7 1,5 5 1,75 3 8 ,0 13,5 3 0 ,3 4 1 ,7

Konin power p la n t, 100 t /h a _{10-15 5 ,4 2 ,4 2 1,51 1 ,6 7} 38,0 18,5 30,1 2 9 ,4 20-25 5 ,4 2 ,5 5 1,51 1,65 4 1 ,0 2 2 , 7 2 9 ,0 3 3 ,9 45-50 5 ,5 2 ,5 9 1 ,62 1,7 9 3 8 ,0 7 ,4 2 8 ,2 3 3 ,6

10

8

F-

M

a

c

ia

k

cd. tabeli 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Gleba + NPK + p o p ió ł lo tn y z elek tro w ­

n i Konin, 200 t /h a 0 -5 6 ,6 2 ,5 2 1,45

1 , 6 1 4 3 ,0 1 0,8 3 2 ,7 3 8 ,8

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash from the 5 -10 8 ,7 2 ,5 3 1.34 1 » 5* 1 8 ,0 1 5 ,0 3 1 ,9 4 5 ,9

Konin power p la n t, 200 t /h a _{10-15 7 ,0 2 ,41 1,45 1 ,6 3 4 0 ,0 1 6 , 0 ' 2 9 ,6} 38 ,8

20-25 5 ,9 . 2 ,4 9 1,51 1 ,7 0 3 8 ,0 1 8 ,9 2 8 ,5 2 8 ,5

л 5-50 6 ,1 2 ,4 9 1.51 1,62 4 0 ,0 8 ,7 2 7,1 2 1,1

Globa + lïrK + p o p ió ł lo tn y z elek tro w ­

n i Konin, 400 t/h a 0 -5 8 ,1 2,41 1,35

1 ,6 0 4 4 ,0 1 9,3 34 ,8 4 8 ,8

S o i l + I.T'K + v o l a t i l e ash from the 5-10 1 0,2 2,31 1,44 1,5 4 4 9 ,0 2 2 ,7 3 5,0 37,1

Konin power p la n t, 400 t /h a _{10-15 6 ,1 2 ,3 5 1,51 1 ,6 7 3 6 ,0 2 3 ,8 32,1 4 4 ,6}

20-25 5 ,5 2 ,4 8 1,54 1,72 4 6 ,0 21,1 3 3 ,2 32,1

45-50 6 ,0 2 ,4 0 1 ,59 1,71 4 4 ,0 12,9 31,1 2 2 ,0

Gl.b.a *■ ' I.'î К r n ioczu r.in a ż.u-ż. i owo-popi c -

łov/p. z. ele k tr o w n i S ie k i e r k i , 100 t/h a 0 -5 6 ,5 2 ,51 1,41 1 .5 7

4 4 ,0 12,2 31,8 35,8

" o i l ''-.'У - s la g -a s h m ixture from the 5 -10 7 ,7 2 ,4 4 1,39 1,58 4 4 ,0 11,2 3 1 ,0 3 4 ,9

:j;c-ki:v .d т.-ov;?y p ln n t, 100 t/h a _{10-4 5 7 ,7} т- '• _{: , ï *} 4 0 ,0 13,8 2 9 ,5 34 ,2

20-25 •:,8 2 ,- 5 ‘ ,4 e- 1 , 6 1 4 0 ,0 14 ,5 2 7 ,5 42,1

45-50 5 17 2 ,3 7 •), 60 1,65 38,0 14,6 2 8 ,6 2 4 ,0

"I.:;b_ - t rr:v-::z-inina -u:':.' ove-por.-io- z -j^ktro-.viri :;io ki ■ rl i , 200 t/h a 0 -5

7 ,0 2 ,4 9 •, ^ 1,6.; 4 0 ,0 14,3 32,6 3 7 ,0

" c i l - - r.l.ig-pr.h m ixture fro r the 5-10 O •• - , " 1 ,15 \ -i -1 5 3 ,0 1 ■ ,8 32,0 34 ,3

riek.i-r:-.i :,cv/-:r p l a n t , 200 t / h i _{10-15 6 ,4 - » 55 1.Л6 % 57} <r. с _{1 j} ; 29, I 33 ,9}

Г0-Г.5 6 ,9 •;, 61 - j c ' ,60 « 4 ,0 15,3 28,1 2 4 ,4

■5-50 5 ,6 •„ c. ■

:

’• l: b ’'- + К:*;: T inie..-z;::-in.-ч iu .:lo w o -p o p io -

io.v» s slf-ictro.vr.i Jiciii;:- r k i , 400 t/h n 0 -5 6 ,3 >'•', V

- • i _{i "}

_и

S o i l + I.TK r nl-ts-.v.rh m ixture fror;; th.* 5 -: 0 8 , 3 2, 17 1,39 5 3 ,0 14,6 34,9 36,6

S ie k i* ? !* усл-яг p ln r.t, л00 t / h i _1C-15 7 .9 • ,5 ; 1,60 4 2 ,0 18,8 3 4 ,0 2 8 ,2 20-25 5, • « ,6 c 1,*>3 1,65 4 4 ,0 2 0 ,7 31 ,0 22,1 45-5C 5 ,2 2 , 3C 1,62 4 3 ,0 1 6 ,5 32,1 23 ,8

W

p

ły

w

pop

io

łu

z

węgla

na

w

ła

śc

iw

o

ś

c

i

g

le

b

y

p

ia

s

k

o

w

e

j

T a b e l a 4 N iektóre w ła śc iw o śc i fiz y c z n e gl^by piaskow ej /Z-antów/ nawożonej różnymi dawkami popiołów

z elek tro w n i Ad snów i K ozien ice

D ośw iadczenie połowo z uprawy ję c zm ie n ia ja r e ę o , I ro!: 1976

Sono p h y s ic a l p r o p e r tie s o f sandy c c i ‘! /Z a stó w / f e r t i l i z e d w ith v a r io u s ash r a te s fror, the Adamów and K o zien ice power p la n ts

F ie ld experim ent w ith sumr.e.r b a r le y , 1 s t year 1976

Głębokość Depth, cm Uęutość w łaściw a 3ui:< d e n s ity G ęsto ść o b ję to śc io w a

S po f; i f je g r a v it y Porowatośćogólna Zawartośćwody r.iakcyinalna pojemność wod-| I na w s . n , i I>:ax-V'.:un water c a p a c ity in io o f d.m.

Kombinacja - Variant pH h2o _rzekoma

apparent1 chwilowa: temporary Votai po­r o s i t y * co n te n t w g/cm 3 - in e/cm 3 yi- o n j . - i n v o l . % Gleba + NPK 0 -5 4 ,7 2 ,6 3 1,50 1 ,5 2 4 5 ,7 11,2 2 8 ,2 S o i l + NPK _{5-10 4 ,0 2 ,5 2 1,50 1 ,5 5 38,1 1 3 ,6 2 8 ,8} 10-15 4 ,0 2 ,5 6 1 ,55 1 ,5 9 38,2 1 2 ,9 2 7 ,3 20-25 3 ,9 2 ,6 3 1,59 1,62 3 8 ,0 1 3 ,2 2 5 ,5 4 5-50 3 ,8 2 ,6 3 1 ,5 3 1 ,5 7 39,5 10,5 2 4 ,5 Gleba + NPK + CaC03 , 25 t/h a 0 -5 5 ,8 2 ,5 6 1 ,4 3 1,46 4 4 ,3 1 6 ,7 3 0 ,9 S o i l + NPK + CaCO^, 25 t/h a _{5-10 6 ,0 2 ,4 3 1 ,4 6 1 ,5 2 4 1 ,3} 1 6 , 6 2 9 ,5 10-15 6 ,5 2 ,5 6 1,51 1,54 4 4 ,6 1 б ,2 2 7,1 20-25 5 ,6 2 ,5 6 1 ,5 7 I 1 ,6 2 4 0 ,7 9 ,2 2 8 ,7 45-50 4 ,2 2 ,5 7 1 ,48 I 1,54 3 7 ,2 5 ,8 3 1 ,6 G l e b a + I IPX + m i e s z a n i n a ż u ż l o w c - p o p i o ł O Y / a z e l e k t r o w n i Adamów, -jOO t / h a 0 -5 6 ,2 2 ,7 0 1,51 1 ,5 4 5 0 ,7 1 9 ,2 2 3 ,9 S o i l + NPK -f s l a g - a s h r.ibrture fron t h e 5-10 6 ,6 2 ,5 6 1,46 1,51 45,1 1 8 ,3 2 7 ,7 Adamów power p lu n t, 100 t /h a _{10-15 6 ,8 2 ,5 6 1,43 1 ,5 3 46 ,8 18,6 2 5 ,Q} c'.Q-?r> £ ,5 Г ,6 3 1,51 1, 5*5 4 0 ,0 13,7 23,1 - !3-50 AО I 2 ,6 3 1,43 i i - 3 ! I I 4 0 ,0 10, 3 3 0 ,0

e;À. t:ïbc 1:1 4

1 2 5 r> 7 8 9

Gleba + NPK + n io sz a n in a i u ż 1о’л*о-*.юъ±oło w . z e le k tr o w n i Adano.v, 2C0 t / h

-i';-5 CV C,b6 1 ,3 7 1 ,- 9 4 6 , 0 1 6 ,4 3 3 ,6

S o i l + Ш’К + я la g- а nh m ixture fror*, tho Adamów ‘> 1 0 6 , 8 ::,46 ! 1,4 2 1,4 9 4-2,0 18 ,7 2 5 ,7

power p la n t, 200 t /h a _{10-15 6 ,7 2 ,5 3 I 1 ,5 0 1,54 4 3 ,5 1 3 ,3 3;7 ,1} ?.G-25 5, •- • -, 5 j 1 ,5 3 1,5 9 37,1 9,1 3 4 ,2 45-50 -V3 2', 46 : 1 , 5 0 I 1 ,5 7 3 8 ,4 1 2 , 0 2 4 ,6 Gleba + NPK + m iesza n in a u Lo v o - г o p i. с ł о .v a z e le k tr o w n i Adamów, 400 t /h a 0 -5 7 ,0 , 4 6 1 , 9 1,4 3 48, 6 . 2 7 ,2 3 3 ,8

S o i l + NPK + slag-ar:h nixtu.rc froii the Acaæôv» 5-1 0 7,1 • 4C- i ,5 0 1,54 4 3 ,3 2 3 ,6 32 ,0

power p la n t, 4 0 0 t/h a _{10-15 6 ,7 , 56 1 , 15 i , 55 48 ,6 24 ,6 32,1}

2 0-25 4 , 6 г ,5 0 I 1,44 1,5 3 38,2 13 ,9 2 5 ,8

45 -5 0 /• , /; 2 , 5C 1 ,4 9 1 ,5 3 3 5 ,2 8 , 8 2 9 ,5

Glcba -r ÎÎPK + p o p ió ł lo in ;/ z ^ 1-j ktrowni K ozie­

n i c e , 1 00 t/h a C-3

6 ,3 2 ,5 0 1 ,30 1 ,34 4 6 , e 2 7 ,5 2 9 ,7

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash from the K o zien ice 5-10 6 , 6 2 , 4 6 i 1 ,1 7 1 ,5 3 4 2 ,9 2 1 , 8 30,1

pov/er p la n t, 1 0 0 t /h a _{10-15 6 ,5 2 ,5 '3 1 ,5 2 1 ,5 9 39,1 2 3 ,6 31,1}

2 0-25 5 ,2 2 ,5 0 1 ,4 2 1 ,4 9 4 0 ,4 14, 3 3 0 ,8

45-50 4 ,8 2 ,5 0 1 ,5 0 1 ,5 7 4 1 ,2 7 ,7 2 9 ,1 \

Gleba + NPK + p o p ió ł lo tn y z e lek tro w n i K ozie­

n i c e , 2 00 t/h a 0 -5 6 ,5 2 ,7 7

1,5 0 1,5 4 • 5 0 ,3 2 3 , 1 2 9 ,8

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash from the K o zien ice 5-10 7 ,0 2 ,5 0 1 ,5 0 1,54 3 5 ,0 2 3 ,7 2 9 , 2

power p la n t, 2 00 t/h a _{10-15 6 ,9 2 , 5 6 1 ,4 7 1 ,5 3 36,8 1 6 ,9 2 9 ,7}

•20-25 5 ,5 2 ,5 6 1 ,5 3 1 ,5 7 3 8 ,2 13,1 •25,3

45-50 4 ,6 2 ,6 3 1 ,5 4 1 ,5 8 - 4 0 ,8 11 .7 2 9 , 6

Gleba + NPK + p o p ió ł lo tn y z elek tro w n i K ozie­

n ic e , 400 t/h a 0 -5

7 ,2 2 , 6 ? 1 ,4 4 1 ,5 0 5 0 ,3 28,1 30 ,3

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash from the K o zien ice 5 -1 0 7 ,5 2 ,2 7 1 ,44 1 ,5 4 4 5 ,4 2 5 ,3 3 1 ,9

power p la n t, 400 t/h a _{10-15 7,1 2 ,2 2 1, .>9 1,41 4 0 ,6 21,1 2 6 ,1} 20-25 5 ,4 2 ,5 0 1,5 6 1 ,6 3 3 8 ,2 9 ,5 2 7 ,3 45-50 4 ,8 2 ,4 6 1 ,5 9 1 ,7 0 3 4 ,0 11,3 2 8 ,3

W

p

ły

w

po

pio

łu

z

w

ęg

la

na

w

ła

ś

c

iw

o

ś

c

i

g

le

b

y

p

ia

s

k

o

w

e

j

T a b e l a 5 Rozkład w ilg o tn o ś c i /w % wagowych/ w p r o f il u g ie b y nawożonej p op iołam i

D ośw iad czenie lizy m etry czn e

M oisture d is t r ib u t io n / i n w eigh t %/ i n the p r o f i l e o f s o i l f e r t i l i z e d w ith a sh es Lys^m etric experim ent

Głębokość P s z e n ic a ja ra - Sumner w heat, 1976 Owies - O ats, 1977

Kombinacja - V ariant _Depth,

cm I o k res 1 s t p erio d 2 8 . V I IT okres U nd perio d 2 1 .VII I I I ok res I l l r d p erio d 2 1 .V III I okres 1 s t -period 3 0 .V I I okres U n d p erio d 1 2 .VII I I I ok res I l l r d period 3 0 .VII Gleba + NPK 0-10 5 ,2 9 2 ,5 8 5 ,3 8 6,0 0 3 ,3 5 5, 06 S o i l + NPK 10-20 8 ,3 5 3 ,7 6 6 ,3 6 8 ,1 5 3 ,7 5 7 ,21 20-30 1 5 ,1 2 5,22 9 ,3 9 9,8 6 4 ,6 8 1 0 ,2 1 30-40 19,18 13,75 1 4 ,2 7 1 5,34 5,21 15,71 Gleba + NPK + CaCC>3, 25 t/h a 0-10 5 ,5 7 3 ,1 7 4 ,2 7 6 ,9 8 5 ,0 8 4 ,6 4 S o i l + NPK + CaC03, 25 t/h a 10-20 12 ,9 9 7 ,2 8 6 ,7 3 1 0,34 8 ,2 4 8 ,4 7 20-30 1 4 ,7 4 1 2,97 9 ,5 3 16,84 13,02 1 1,15 30-40 19,84 18,55 16,28 1 8 ,4 3 15,45 13,82

Gleba + NPK + p o p ió ł lo t n y z o le k tr o :/n i Konin, 0-10 9 ,9 4 11,45 6 ,7 4 10,9 3 3 ,6 2 6,41

400 t /h a

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash from the Konin power p la n t , 400 t/h a 10-20 2 0-30 30-40 11 ,1 0 1 7 ,7 4 1 8 ,5 0 11,72 1 2,75 16,25 6 ,8 5 9 ,7 0 16,32 12,96 18,79 2 0 ,7 4 5 ,3 9 5 ,5 6 8 ,3 6 6 ,7 2 8 ,7 3 10,61 Gleba + NPK + p o p ió ł lo t n y z e le k tr o w n i K ozie­

n i c e , 400 t/h a

S o i l + NPK + v o l a t i l e ash fro n the K ozienice power p la n t , 400 t/h a 0 -1 0 10-20 20 -3 0 30-40 7 ,7 9 7 ,9 5 9 ,7 7 1б,78 3,06 7,81 11,17 17,64 6 ,7 0 7 ,7 6 16,06 19,35 5 ,5 6 1 1,86 13.45 19.45 3 .9 2 3 .9 3 4 ,7 0 6,4 1 9 ,2 3 9 ,4 0 12,52 17,08 Gleba + NPK + m ieszan ina żu żlow o-pop iołow a

z e le k tr o w n i S i e k i e r k i , 400 t/h a

S o i l + NPK + e la g -a s h m ixture from the S ie k i e r ­ k i power p la n t, 400 t/h a 0 -1 0 10-20 20-3 0 3 0 -4 0 5 ,2 4 9 ,4 7 16 ,0 8 1 8,98 5 ,7 0 12,00 15,22 17,95 5,71 7 ,8 7 12 ,9 5 1 7,56 8 ,8 2 9 ,0 8 15,36 18,59 2,3 1 2 ,4 7 3 ,4 0 4 ,4 3 4 ,36 6 ,9 1 12,92 16 ,1 3 Gleba + NPK + m iesza n in a żużlow o-popiołow a z

e le k tr o w n i Adamów, 400 t / h a

S o i l + NPK + s la g -a s h m ixture from the Adamów power p la n t , 400 t /h a 0 -1 0 1 0-20 20-3 0 3 0-40 9 , 1 6 9 , 3 6 1 5 , 8 1 1 9 , 3 4

.

F

.

M

a

c

ia

k

W pływ popiołu z w ęgla na w łaściw ości gleby piaskowej

₁₁₃

t a b e l a

nawożonej małymi dawkami popiołów

D ośw iad czenie polow e, I I rok upraw - 1976 r . - zie m n ia k i Summary w ater amount i n f i l t r a t i n g a f t e r 15 m in. in sandy s o i l /Z a stó w /,

f e r t i l i z e d w ith low ash r a t e s F ie ld experim ent w ith p o t a to e s , U n d year 1976

Kombinacja - V arian t _{Water amount, cm^}I l o ś ć wody - cmJ

Gleba + NPK S o i l + NPK

Gleba + NPK + CaCO-j, 25 t /h a S o i l + NPK + CaC03 , 25 t/h a

Gleba + NPK -i- m iesza n in a żużlow o-p op iołow a z e le k tr o w n i Konin, 20 t /h a

S o i l + NPK + s la g -a s h m ixture from th e Konin power p la n t, 20 t/h a

Gleba + NPK т m iesza n in a żużlow o-p op iołow a z e le k tr o w n i Konin, 40 t/h a

S o i l + NPK + s la g -a s h m ixture from the Konin power p la n t, 40 t/h a

Globa + NPK + m ieszan in a żużlow o-p op iołow a z e le k tr o w n i Konin, 80 t /h a

S o i l + NPK + s la g -a s h m ixture from the Konin power p la n t , 80 t/h a

Gleba + NPK + m ieszan in a żużlow o-p op iołow a z e le k tr o w n i S i e k i e r k i , 20 t/h a

S o i l + NPK + c la g -a s h m ixture fror, the S ie k i e r k i power p la n t, 20 t/h a

Gleba + NPK т m iesza n in a żużlow o-pop iołow a z e le k tr o w n i S ie k i e r k i , .40 t/h a

So.il -*• I.'?'»'. - sIaK-.?.3h m ixture from the S ie k i e r k i power p la n t, 40 t /h a

Gleba + NPK -r m ieszan in a żużlow o-p op iołow a z e le k tr o w n i S i e k i e r k i , 80 t/h a

S o i l + NPK r 3 lćij-a rh m ixture from the S ie k i e r k i power p la n t, 80 t/h a 896 842 721 697 590 812 785 618

piaskow ą. N ależy podkreślić, że w d o św iadczeniach -tych zao p atrzenie

roślin -następowało przez podsiąk k a p ila rn y (poziom w ody g ru n to w ej

p.w.g. w ystępow ał na głębokości 45 cm), gdyż liz y m e try zn ajdo w ały

się pod dachem . Ilość u trz y m u ją c e j się wilgoci w glebie w du ży m sto p ­

n iu zależała n ie ty lk o od w ysokości d a w e k popiołów , aie rów nież od

ich ro d zaju . Szczególnie w idoczne je s t k o rzy stn e działanie popiołu lo t­

nego z węgla b ru n a tn e g o ele k tro w n i K onin.

E fe k t naw ożenia dużym i d aw k am i popiołów uw idacznia się rów nież

w zw iększonej m ak sy m aln ej pojem ności w odnej o raz pojem ności polo-

wej gleb (tab. 3, 4, 7), p rzy czym ta o sta tn ia ulega zw iększeniu rów ­

nież w głębszych w a rstw ac h p ro filu . W idoczne są rów nież zaniany w

p rzeb ieg u w siąkania w ody w glebę (tab. 6).

N aw ożenie popiołem m ały m i d aw k am i w płynęło na zm niejszenie

ilości w siąk ającej wody, a ty m sam y m n a zw iększenie w ody uży tecz­

nej d la roślin. Z dodatkow o przepro w ad zonych dośw iadczeń lizy m e­

try c z n y c h w ynika, że dod atek popiołów w d a w k ach 250 i 500 t/h a zm ie­

n ił w y raźn ie przepuszczalność w odną gleby w ziętej do dośw iadczeń

(tab- 8).

S tą d

w niosek,

że

w prow adzone

do

gleby

popioły

zm n iejszają k ilk a k ro tn ie przepuszczalność gleby piaszczystej, a ty m

sam ym pozw alają d łu żej u trzy m ać wodę w glebie. P o tw ierd za to

114

F. M aciak

T ći b e I a 7 N iek tóre w ła ś c iw o ś c i fiz y c z n e g leb y piaskowej /Z a stćw /

nawożonej różnymi pop iołam i w i l o ś c i a c h 120 t/h a Dośw iadczenie wagonowe z uprawą owsa - I role 1973 oome physic.? 1. p r o p e r tie s o f sandy s o i l /Z a sto w /, f e r t i l i s e d w ith v a r io u s aches at the ra te o f 120 t/h a

F ie ld experim ent w ith o a t s . 1 s t year 1973

Kombinacja - V ariant _{w łaściw a}G ęstość Bulle d e n s ity Cę~tość ob­ ję to śc io w a rzekoma Apparent s p e c y f ic g r a v ity Porowatość P o r o s ity Maksymalna pojemność wodna Id ax im un water c a p a c ity Maksymalna pojemność wodna w % 3 ,m. Maximum water c a p a c ity in fo ofd.m. g/cm** - in g/'em^ % o b j, - in v cl« % Gleba + HPK S o i l -г NPK 2 t 69 1,4 0 4 3 ,0 33,6 2 7 ,6 Gleba + NPK + CaCOv 25 t /h a S o i l + NPK + CaCOy 25 t/h a 2 ,6 9 1.41 47,6 38,6 2 7 ,3

Gleba + NPK + CaC07 + I.igSO. ,

2 5 t/h a }

S o i l + NPK + CaCO. + KgSO,

25 t/h a J

2 ,6 7 1,34 4 9 ,8 4 0 ,5 30 ,2

Gleba + NPK ~ m ieszan ina żużlow o- popiołow a z ele k tr o w n i Konin, S o il + NPK + s la g -a c h mixture from the Konin power p la n t

2j6 4 1,34 4 9 ,3 4 1,8 31,2

Gleba + NPK + m ieszan ina żużlow o- popiołowa z e le k tr o w n i Ad-nr, ów S o i l + NPK + o la g -s s h m ixture from the Adamów powür p lan t

2 ,6 3 1,3 4 49,1 41,8 31,0

Gleba + NPK + m ieszan ina żużlow o- popiołow a z e le k tr o w n i Skawina S o i l v NPK + s la g -a s h m ixture from the Skawina power p la n t

2 ,6 2 1,35 4 9 ,5 41,5 3 0 ,7

Gleba + NPK + m ieszan ina żużlow o- popiołowa z e le k tr o w n i S ie k i e r k i S o i l + NPK + s la g -a s h m ixture from th e S ie k ie r k i power p la n t

2 ,6 0 1,35 48,1 40,1 2 9 ,7

kład w ilgotności w glebie, oznaczany trz y k ro tn ie w czasie w eg etacji,

w p ro filu ponad poziom em wody g ru n to w ej (tab. 5).

W P Ł Y W P O P IO Ł Ó W N A W Ł A Ś C IW O Ś C I C H E M IC Z N E G L E B

U żyte do naw ożenia popioły znacznie zw iększyły zasobność i w łaś­

ciwości chem iczne gleb. Szczególnie silne zm iany w y stąp iły w odczy­

nie. We w szystkich prow adzonych dośw iadczeniach w eg e tac y jn y ch (tab.

9) zastosow ane daw ki popiołów spow odow ały w zrost odczynu gleb y

(pH 4,7) do pH około obojętnego lu b słabo zasadow ego. Z m iany te w

dużym stopniu uzależnione b y ły od w ielkości daw ek popiołów (100, 200,

400 t/ha), ro d zaju popiołów (z węgla b ru n atn eg o , kam iennego) i ich ja ­

kości (popiół lotny, m ieszanina żużlow o-popiołow a). N ajsilniej o d k w a­

szają glebę popioły lotne z elek tro w n i K onin. P rz y tej sam ej w iel­

kości daw ek popiół lo tn y (z węgla b ru n atn eg o ) z K onina działał b a r­

dziej odkw aszająco od popiołu lotnego (z w ęgla kam iennego) z K ozie­

nic.

O dkw aszające d ziałanie popiołów w idoczne je s t zarów no w w ierz­

chniej w a rstw ie glebow ej, jak i w głębszych w arstw ach (tab. 3, 4). M ie­

szanina żużlow o-popiołow a z węgla kam iennego (elektrow n ia S iek ierk i)

W pływ popiołu z w ęgla na w łaściw ości gleby piaskowej

^ г u ^ i

W łaściw ości wodne globy piankowej /Z astó w / nawożonej mieszanina ż u żIowo-popiołową z e le k tro w n i o io .cierk i

Doświadczenie l i z yme t г .у с z ne

Water p ro p e rtie s o f sandy s o i l /Z astaw / f e r t i l i z e d w ith s lu g -a s h mixture frcis the iii o ki? r L i nowsr plant

LysiL-.otric experiment; Kombinacja - V arian t № a i: J j m a In г.. p с j e u n o Ś 6 :: j d n а w cli.i. prey pP iVax4 ur. w a t e г с ~ :. c i t y In vo 1.-/0 at p? :.ç ,v:r..'..5 cb - „ ; о, : iov<a ' r / ^ 5 Lul:: der r ie v '/с :/:3 Ihip.'ic: v.-edy unytc-czne j d.1'4 ro -'lir. w % о b ;j V. r . r  l c z ^nnik i0°C w c;:7s У -r*-:: ’li e :..:.t 1 C ' J ■?•"./л 0 ,5 2 ,4 3 ,0 <■ .2

i

4 6 ,2 2 1 2 ,6 4 10 ,0 o 3 j 7 1 , --1 8 , GO 10, "S x 1 0 " ;

Gic ca + Nr К + r.ie s-Tor.ina •.';u /. lewe -po pio ło .va s e le k- t rcwni Sie k ie r k i, 500 t/h a

4 7 ,3 0 13 ,3 3 12,02 4 ,9 3 1,4 4 10,40 3 ,0 7 10"3

S o i l + !TPK + s la g -a s h m ixture from the S i e k i e r ­ k i power p la n t, 500 t /h a Mie s s a n in a ż u ż lowo-po ?i o - łcwa z e le k tr o w n i S i e ­ k ie r k i S la g -a sh mi:*:turc 7roni the S i e k i e r k i power plan t 5 5 ,7 4 3 3 ,2 6 2 6 ,9 2 8 ,4 1 0 ,9 5 2 4 ,8 5 1 ,0 5 x 10” 3

x Zapas wody u ż y te c z n e j = p o j e m с;ść wodna przy pi1 = 2 ,4 - pojemność wodna przy pF = 4 ,2 U se fu l w ater r e s e r v e = w ater caLpacity ai; pF = 2i . 4 - w ater c a p a c ity a t pF = 4 .2

w płynęła je d n a k gorzej od m ieszaniny żużlow o-popiołow ej z węgla b ru ­

natneg o (K onin i Adam ów). P opioły u ży te w daw ce 120 t/h a w yw ołały

tak ą zm ianę odczynu gleby, ja k p rz y użyciu 25 t/h a C a C 0 3. P odobnie

ja k w apnow anie, tak i te daw ki w dośw iadczeniach w azonow ych

zm n iejszyły kw asow ość w y m ienn ą i hy d ro lity czn ą. P rz y tej sam ej

daw ce popiołów w dośw iadczeniach w azonow ych (tab. 9) w czw arty m

ro ku uży tk o w an ia stw ierdzono w glebie zw yżki próchnicy, azotu ogó­

łem , w apnia, m agnezu i cynku. Z w yżki te są w y raźniejsze p rzy użyciu

w yższych daw ek popiołów — 200 i 400 t/ha. W sto su n k u do kom bi­

nacji nie naw ożonych popiołem zaw artość w ym ienionych składników

w glebach naw ożonych w spom nianym i daw kam i popiołów je st w yż­

sza. Szczególnie popiół lo tn y z węgla elek tro w n i K onin w dośw iadcze­

n iu polow ym w trzecim ro k u u p raw y (1976 r.) spow odow ał w sto su n ­

ku do g leby n ie naw ożonej k ilk a k ro tn y w zrost zaw artości Ca, Mg, K,

Cu i M n oraz su m y zasad w y m ien n y ch S. W ystąpiło n a to m ia st w y raźne

zm niejszenie kw asow ości h y d ro lity c z n e j H h i w ym ienn ej H w gleby.

W dośw iadczeniu ty m (tab. 9) d ziałanie m ieszan iny żużlow o-popiołow ej

z w ęgla k am iennego elek tro w n i S iek ierk i było m niej efek ty w n e, choć

pod w pływ em ty ch popiołów n o tu je się rów nież pew ien w zrost ilości

próchnicy, m iedzi i m an ganu . N ieznacznie w zrosła w glebie rów nież

116

F. Maciak

sum a zasad w ym ienn y ch, a uległa zm n iejszen iu kw asow ość w ym ienn a

i h y d ro lity czn a. D alsze dośw iadczenia polow e i liz y m e try c z n e w ro ku

1976, po jednorocznej u p raw ie gleb naw ożonych popiołem (tab. 9), w y ­

kazały w p o ró w n an iu do gleb bez popiołów w zrost w ęglanu w apnia,

ilości próchnicy, fosforu, w apnia, m agnezu, a w w ielu p rzy p ad k ach

tak że potasu, m iedzi, m an g an u i cy nk u oraz zw iększenie su m y zasad

w ym iennych. W p row adzonych dośw iadczeniach w eg e tac y jn y ch uległa

rów nież zm n iejszen iu kw asow ość w y m ien n a i h y d ro lity czn a gleby.

J a k z powyższego w ynika, w pływ popiołów na w łaściw ości chem icz­

ne g leby nie je st jed n a k o w y i zależy w d u ży m sto p n iu od skład u fi­

zycznego i chem icznego popiołów . N ajw iększe d ziałanie zobojętn iające

odczyn gleby oraz pow odujące zw yżkę w apnia, w ęglanów , m agnezu,

m iedzi, m an g an u i c y n k u w y w ierał popiół lo tn y z węgla b ru n a tn e g o

elek tro w n i K on in oraz m ieszanina żużlow o-popiołow a z węgla b r u n a t­

nego rów nież z elek tro w n i K onin.

Pozostałe popioły, n a p rz y k ła d z w ęgla kam ien nego , pow od u ją ta k ­

że pew ien w zrost ilości fosforu, potasu, m iedzi, cy nk u i m an g a n u w gle­

bie, w m n iejszy m je d n a k stopniu w apnia i m agnezu oraz sum y zasad

w ym iennych. N iem niej rów nież popioły z w ęgla .kam iennego (w d u ­

żych daw kach) m ogą służyć do naw ożenia pól, zastęp ując naw ozy w ap­

niow e i w pły w ające n a zw yżkę n ie k tó ry c h składników chem icznych.

W P Ł Y W P O P IO Ł Ó W KIA N IE K T Ó R E B IO C H E M IC Z N E P R O C E S Y W G L E B IE

N asilenie procesów biochem icznych w glebie naw ożonej ró żny m i

popiołam i badano biorąc pod uw agę rozk ład glebow ej m asy o rg an icz­

nej na «podstawie w ydzielanego C 0 2 z in k u b o w an y ch (w 32°C) p ró b ek

glebow ych z dośw iadczeń w eg etacy jn y ch , w azonow ych i liz y m e try c z ­

nych. R ozkład błon n ika oraz rozkład d ehy d ro g en azy w ty c h pró bkach

badano w czasie w egetacji roślin. Z arów no w dośw iadczeniach w azono­

w ych (czw arty ro k dośw iadczenia), ja k i liz y m e try c z n y c h (pierw szy rok

dośw iadczeń), u p raw ia n a była pszenica ja ra . Stosow ano 25 t/h a w apnia

oraz po 120 t/h a popiołów, a w dośw idczeniach liz y m e try c z n y c h 25 t/h a

w apnia i po 400 t/h a popiołów (tab. 9). Popioły pochodziły z w ęgla b ru ­

natneg o (Konin, A dam ów ) i kam iennego (S iekierki, S kaw ina, K ozie­

nice).

T rz y le tn i ok res u p raw y ro ślin n a glebie piaskow ej z dod atkiem 25

ton w apnia n a h e k ta r oraz różn y ch popiołów w ilościach 120 t/h a spo­

w odow ał zróżnicow aną m in eralizację zw iązków o rg aniczny ch gleby.

P ró b k i p o brano po 3 -letnim o k resie w egetacji, a n a stę p n ie inkubow ano

w 32°C p rzez 6 m iesięcy (24 tygodnie). M ineralizacja zw iązków o rg a ­

n icznych n a jin te n sy w n ie j w y stępow ała w glebie z d o d atk iem w ęglanu

w apnia oraz w ęglanu w apnia i sia rc za n u m agnezu, nieco słabiej w gle­

bie z dodatkiem popiołów, n ajsłab iej w ydzielał się C 0 2 z gleby bez żad­

n ych dodatków . B iorąc za podstaw ę sum y w ydzielanego C 0 2 (w ciągu 24