Zagdanienia do egzaminu z Inżynierskich Metod Numerycznych - semestr zimowy 2017/2018
Tomasz Chwiej 22 stycznia 2019
1 Równania różniczkowe zwyczajne
• Zastosowanie szeregu Taylora do konstrukcji ilorazów różnico- wych: iloraz przedni/wsteczny/centralny dla pierwszej pochod- nej, iloraz centralny dla drugiej pochodnej, błąd dyskretyzacji
• Schemat jawny i niejawny Eulera. Bezwzględna stabilność schematu Eu- lera.
Przykładowe pytania:
1. Dane jest równanie różniczkowe y ′′ (x) − y ′ (x) + y(x) = x. Zapisz schemat różnicowy Eulera (jawny/niejawny) dla tego równania.
2. Dane jest równanie różniczkowe u ′ (t) = λu(t). Wyprowadź wzór opisujący współczynnik wzmocnienia dla schematu Eulera (jawne- go/niejawnego). Na płaszczyźnie zespolonej zaznacz obszar bezwzględ- nej stabilności metody.
• Schemat trapezów. Bezwzględna stabilność schematu trapezów.
1. Dane jest równanie różniczkowe u ′ (t) = λu(t). Wyprowadź wzór opi- sujący współczynnik wzmocnienia dla schematu trapezów. Na płasz- czyźnie zespolonej zaznacz obszar bezwzględnej stabilnośic metody.
• Metody Rungego-Kutty. Ogólna postać wzorów definiujących metodę (u n , k i /U i ). Tablica Butchera, jej własności (jawność/niejawność), zależności pomiędzy współczynnikami b i , c i oraz a i,j . Związek rzędu dokładności metody jawnej z postacią tablicy Butchera. Definicja A-stabilności.
Przykładowe pytania:
1. Dla podanej tablicy Butchera określ jej typ (jawna/niejawna).
2. Uzupełnij brakujące elementy w tablicy Butchera.
3. Określ rząd dokładności metody RK, jeśli wiadomo że liczba elemen- tów a i,j w jej tablicy Butchera wynosi 36 oraz zachodzi warunek a i,j = 0 ⇐⇒ j i.
4. Jaki jest rząd dokładności trzyodsłonowej metody RK dla której wszystkie elementy a i,j są niezerowe?
5. Określ współczynnik wzmocnienia poniższego niejawnego schematu RK
u n = u n −1 + ∆tf (t n −1 + ∆t/2, U 1 ), U 1 = u n −1 + (∆t/2)f (t n −1 +
∆t/2, U 1 )
dla problemu autonomicznego y ′ (t) = λy(t) (przyjąć z = λ∆t). Jaki typ stabilności otrzymamy jeśli λ ∈ R oraz λ < 0?
• Ekstrapolacja Richardsona, problemy sztywne (opis jakościowy). Definicja problemu sztywnego, celowość określania błędu numerycznego w ekstra- polacji.
Przykładowe pytania:
1. Jak można zdefiniować problem sztywny?
2. Czy do rozwiązania problemu sztywnego można używać metod jaw- nych? kombinacji jawna/niejawna? czy tylko niejawnych?
3. Automatyczną zmianę kroku czasowego w ekstrpolacji Richardsona można uzyskać modyfikując krok czasowy ∆t new = (S ·tol/E) 1/(p+1) ∆t.
Załóżmy że dla pewnej chwili czasowej t n otrzymaliśmy zależność E = tol i aktualne rozwiąznie nie jest akceptowane. Jaką należy przy- jąć wartość parametru S aby zwiększyć prawdopodobieństwo akcep- tacji wyniku w kolejnym kroku czasowym?
2 Równania różniczkowe cząstkowe
• Klasyfikacja równań: Poissona, adwekcji, dyfuzji, falowe.
• Równanie Poissona. Dyskretyzacja równania Poissona, schemat relaksacji lokalnej. Przykładowe pytania:
1. Określ współczynniki a, b, c oraz d w schemacie opisującym relaksację lokalną równania Poissona w 1 D: u i = a · u i −1 + b · u i + c · u i+1 + dρ i , gdzie: i to indeks na siatce a ρ jest gęstością.
2. Czy metoda iteracyjna rozwiązywania równania POissona jest zbież- na? Odpowiedź uzasadnij odpowiednim rachunkiem.
• Równania mechaniki płynów. Przepływ bezwirowy: równania na funkcję strumienia i potencjał przepływu oraz ich związek z wektorem prędkości.
Przykładowe pytania:
1. W rurze o stałym przekroju przepływa nielepka i nieściśliwa ciecz w kierunku y. Jeśli równanie ∇ 2 ϕ(x, y) = 0 definiuje potencjał dla takiego przepływu, to jaką on ma postać funkcyjną?
2. W rurze o stałym przekroju przepływa nielepka i nieściśliwa ciecz w kierunku y. Jeśli równanie ∇ 2 ψ(x, y) = 0 funkcję strumienia dla takiego przepływu, to jaką on ma postać funkcyjną?
3. Dane jest pole prędkości ⃗ V = (2x, −2y). Jaki jest potencjał i funkcja strumienia?
• Równanie adwekcji. Schematy upwind, downwind, z centralną pochodną. Liczba Couranta (warunek CFL), schemat Laxa-Friedrichsa, schemat Laxa-Wendroffa (wyprowadzenie), schemat Leap Frog, schemat Cranka-Nicolsona. Odwracalność w czasie schematów różnicowych.
Przykładowe pytania:
1. Jeśli w schemacie upwind odwrócimy kierunek upływu czasu oraz zwrot prędkości to jaki schemat otrzymamy?
2. Schemat Laxa-Wendroffa uzyskujemy rozwijając funkcję u(x, t + ∆t) w szereg Taylora a następnie zamieniając pochodne czasowe niż- szych rzędów pochodnymi przestrzennymi. Jaki jest błąd dyskrety- zacji zmiennej czasowej i zmiennej przestrzennej w tym schemacie?
3. Dlaczego schemat downwind jest niestabilny dla równania adwkecji gdy v > 0?
4. Korzystając z twierdzenia CFL określ zależność pomiędzy krokami:
czasowym i przestrzennym.
• Definicje: spójność, zbieżność i stabilność schematu różnicowe- go, twierdzenie Couranta-Friedricha-Levy’ego, bezwzględna sta- bilność schematu różnicowego, zasada maksimum.
Przykładowe pytania:
1. Dany jest schemat U j n+1 = U
n j+1
+U
j−1n2 − α 2 (U j+1 n − U j n −1 ). Czy współ- czynniki tego schematu spełniają zasadę maksimum?
• Analiza von Neumanna schematów różnicowych - interpretacja współczynnika wzmocnienia dla różnych schematów
Przykładowe pytanie:
1. Dany jest współczynnik wzomocnienia dla schematu upwind |M| 2 = 1 + 2α(α − 1)(1 − cos(2πk/J)), k, J > 0. Określ przedział zmienności liczby Couranta tak aby metoda była bezwzględnie stabilna.
2. Współczynnik wzmocnienia dla schematu Cranka-Nicolsona ma po- stać M k = 1 −αisin(k∆x)
1+αisin(k∆x) . Dla jakiego kroku czasowego schemat jest
stabilny?
3. Wykaż, że schemat Crancka-Nicolson charakteryzuje się największą dokładnością spośród metod generowanych poprzez mieszanie jawnej i niejawnej metody Eulera.
• Dyfuzja numeryczna dla równania adwekcji. Rozwiązania ogól- ne dla równania adwekcji i adwekcji-dyfuzji (AD). Określanie współczynnika dyfuzji numerycznej na podstawie porównania zdyskretyzowanego równania AD i schematu różnicowego me- tody.
Przykładowe pytania:
1. Rozwiązanie równania adwekcji-dyfuzji w 1D ma postać u(x, t) = exp( −4π 2 σ k 2 t)exp(2πik(x − vt)). Dlaczego jest ono stabilne?
2. Dane jest równanie adwekcji-dyfuzji u t + vu x = σu xx oraz schematu upwind U j n+1 = (1 −α)U j n + α U j n . Jaka musi być wartość współczyn- nika dyfuzji aby schemat upwind był zgodny z rówaniem dyfuzji?
3. Czy równanie opisujące adwekcję jest odwracalne w czasie? (równa- nie jest niezmiennicze względem zmiany znaku zmiennej czasowej i prędkości)
4. Dlaczego równanie dyfuzji nie jest odwracalne w czasie?
5. Dany jest schemat dla równania adwekcji U j n+1 = α(U j+1 n − U j n −1 ) + U j n −1 . Czy jest on odwracalny w czasie?
6. Wykaż że schematy upwind i downwind są spójne z równaniem ad- wekcji.
7. Określ błąd dyskretyzacji schematu upwind dla równania adwekcji.
8. Korzystając z twierdzenia Couranta-Friedrichsa-Leviego (CFL) wyja- śnij w jakim przypadku numeryczne rozwiązanie równiania adwekcji nie będzie zbieżne do rozwiązania dokładnego.
9. Różnicowy schemat dla równania adwekcji z centralną pochodną prze- strzenną jest niestabilny bezwzględnie. Stosując analizę von Neuman- na wyjaśnij dlaczego.
• Równanie dyfuzji i adwekcji-dyfuzji. Prawo Ficka/Fouriera, New- tona. Matematyczny opis warunków brzegowych: stały strumień, konwekcyjne warunki brzegowe. Jawny i niejawny schemat Eule- ra, schemat Cranka-Nicolsona, schemat Leap-Frog. Liczba Pec- leta. Stabilność schematów różnicowych.
Przykładowe pytania:
1. Współczynnik wzmocnienia dla schematu Eulera ma postać M k =
1 − D∆t ∆x
2(1 −cos(k∆x)). Jaki warunek musi być spełniony aby |M k | ¬
1?
2. Schemat Eulera dla schematu adwekcji-dyfuzji ma postać U j n+1 = (r − α/2)U j n −1 + (1 − 2r)U j n + (r + α/2)U j+1 n . Dla jakiego zestawu parametrów v, dx, dt, D schemat ten będzie stabilny?
3. Zdefiniuj schemat jawny eulera dla równania adwekcji-dyfuzji a na- stępnie na podstawie zasady maksimum określ warunki dla których będzie on stabilny.
4. Utwórz schemat różnicowy Crancka-Nicolsona dla równania adwekcji i zapisz go w postaci macierzowej.
5. Zaproponuj algorytm iteracyjny pozwalający znaleźć rozwiązanie rów- nania dyfuzji ciepła w stanie ustalonym (naszkicuj geometrię układu zaznaczając warunki brzegowe/źródła ciepła).
• Równanie falowe. Warunki brzegowe i drgania własne struny, zasada superpozycji, superpozycja drgań własnych. Rozwiązanie równania struny metodą separacji zmiennych. Metoda strzałów.
Przykładowe pytania:
1. Czy równanie falowe jest odwracalne w czasie?
2. Superpozycja drgań własnych struny daje ogólne rozwiązanie u(x, t) = ∑ ∞
n=1 c n sin(k n x)cos(ω n t) + ∑ ∞
n=1 s n sin(k n x)sin(ω n t). Wychylenie struny w t = 0 było dane równaniem u(x, t) = sin(πx/L), gdzie L jest długością struny. Określ które współczynniki c n i s n będą nieze- rowe.
3. Schemat iteracyjny w metodzie strzałów X k (x+∆x) = −∆x 2 ρ(x) ω T
k20