Drodzy Czytelnicy,
od momentu powstania tekstów zawartych w niniejszym tomie minęło mniej więcej sto lat.
Jeszcze dekadę temu wstęp do wydania tekstów Korczaka utrzymany byłby
najprawdopodobniej w pozytywnym tonie – można byłoby pokusić się o zestawienie, co udało nam się zrobić przez te wszystkie lata, a co jeszcze przed nami. Niestety nie da się i nie można pisać o polskiej edukacji w roku 2021 w tonie fałszywego optymizmu. Należy oddać sprawiedliwość atmosferze obezwładniającej bezradności, która spowiła szkolnictwo.
Przyczyny tego stanu rzeczy są powszechnie znane: niesławna reforma edukacji przygotowana przez Annę Zalewską, przeprowadzona wbrew opinii ekspertów i jednoznacznie skrytykowana przez Narodową Izbę Kontroli; strajk nauczycieli, który zakończył się podwójną porażką – z jednej strony nieuznaniem ich postulatów, z drugiej propagandową nagonką na środowisko nauczycielskie. Nie można także pominąć wprowadzenia anachronicznych podstaw programowych, skrócenia o rok obowiązku edukacyjnego czy działań rządu w zakresie edukacji związanych z trwającą pandemią.
Nauczycielom zaangażowanym w ostatnim czasie w Ogólnopolski Strajk Kobiet grożą postępowania dyscyplinarne, a w konsekwencji być może utrata prawa do wykonywania zawodu. W artykule Szkoła współczesna Korczak podkreśla polityczną zależność edukacji:
Szkoła zarówno uczy i wychowuje – wychowuje w pewnym z góry określonym kierunku, zależnie od ogólnego kursu ogólnych spraw państw poszczególnych, które posługują się szkołami jako jednym z najpotężniejszych narzędzi ku przeprowadzeniu tych lub innych planów politycznych.
(...)
Pracy Korczaka przyświecała myśl niezwykle współczesna – chęć pokierowania swoich wychowanków ku temu, co dziś nazywamy społeczeństwem obywatelskim. W jego
działaniach nadrzędnym celem edukacji staje się sprzyjanie tworzeniu się społeczności, której członkowie są samodzielni i odpowiedzialni za siebie nawzajem. Mówiąc najprościej, Korczak próbował tworzyć takie warunki, by jego wychowankowie w przyszłości dali sobie radę i byli szczęśliwi. Gazetka szkolna, samorząd szkolny, o których pisze w swoich
artykułach, to elementy obecne dzisiaj w każdej szkole. Traktowane nierzadko po macoszemu, prowadzone trochę z przymusu, funkcjonują niemalże jak atrapy – w
porównaniu z tym, jaką rolę nadawał im Korczak. Lektura jego tekstów pomaga zrozumieć, jak te miniinstytucje pozwalają przygotować młodego człowieka do dorosłego życia,
stanowiąc jednocześnie jego namiastkę.
W Korczaku fascynują jego etos pracy, umiejętność samorozwoju. To pedagog, który uczy się, nie tylko wizytując inne miejsca, dyskutując z innymi nauczycielami, czytając o
metodach wychowawczych. Korczak poświęca dużo czasu samoocenie, uczy się na błędach, obserwuje i analizuje codzienne sytuacje, zachowanie uczniów. Podkreśla, że tę umiejętność wnikliwej obserwacji zawdzięcza praktyce lekarskiej. Lekcję jego niezwykłej
spostrzegawczości przynoszą drukowane przez nas fragmenty Momentów wychowawczych.
Szczególnie warto zwrócić uwagę, jak autor w swych tekstach konsekwentnie podkreśla podmiotowość młodzieży oraz postuluje bezwzględną równość dorosłych i dzieci wbrew utartym schematom myślowym.
Jednym z ważniejszych dla nas tekstów, który znalazł się w tym zbiorze, jest poruszający artykuł O bezpieczeństwo dziecka. Powstały dzięki obserwacjom autora zebranym w pracy biegłego sądowego, porusza temat molestowania nieletnich. Wnikliwa analiza prowadzi do ponurych wniosków: dzieci nie są nauczone odpowiednich reakcji, nie mają się do kogo zwrócić, dorośli natomiast nie traktują obserwowanych przesłanek poważnie. Kwestia
molestowania nieletnich także dziś pozostaje tematem niezwykle ważnym, między innymi za sprawą braku odpowiedniej edukacji seksualnej w szkołach, nieporadności władzy w
wypracowaniu jakichkolwiek skutecznych mechanizmów w walce z przestępstwami na tle seksualnym oraz, przerażającego stopniem bezkarności i powszechnością, procederu
ukrywania takich przestępstw przez wysokich rangą hierarchów Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Artykuł Korczaka staje się niebywale istotnym napomnieniem, uzmysławia, jak ważną rolę odgrywają nauczyciele – strażnicy bezpieczeństwa dziecka, jak ważne są ich ciągła uważność i odpowiednia reakcja.
Pozostaje nam życzyć, by niniejszy wstęp – chociaż w niewielkiej części – szybko się zdezaktualizował. Jakość polskiej edukacji pozostaje na razie tylko i wyłącznie w rękach nauczycieli, w bezpośredniej relacji nauczyciela z uczniem. Na szczęście w czterech ścianach klasy nauczyciel zachowuje jeszcze resztki swojej autonomii. Teksty Korczaka przekazujemy Wam, by inspirował na tej wyboistej drodze, jaką stało się dziś nauczanie, a wszystkim nauczycielom, w których ręce trafi niniejszy wybór tekstów, składamy wyrazy
podziękowania.
Na początku naszego zbioru tekstów umieściliśmy jeden z najsłynniejszych esejów Korczaka, Prawo dziecka do szacunku. Ostatnie wydarzenia coraz bardziej przekonują, że szacunek do drugiego człowieka staje się powoli w Polsce hasłem rewolucyjnym. Ta rewolucja jest w Waszych rękach.
Wydawca
