ANNALES
UNI VERSIT ATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA
VOL. XXXI, 23 SECTIO C 1976
Instytut Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierzęcej AR w Lublinie Zakiad Zoologii i Hydrobiologii
Czesław KOWALCZYK
Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego na podstawie składu oraz biomasy Cladocera i Copepoda
rpynnnpoBaHne O3ep JletiHmibCKO-BjioflaBCKoro npno3epbH Ha ocHOBe cocTaBa w 6noMaccbi Cladocera u Copepoda
Group of Lakes of the Łęczna and Włodawa Lakę District an the Basis of Composi
tion and Biomass of Cladocera and Copepoda
Ze względu na widoczne zróżnicowanie jezior Pojezierza pod względem stopnia ich zaniku dokonano próby określenia tzw, stopnia degradacji jezior na zasadzie współzależności zachodzącej między głębokością maksy
malną a stopniem rozwoju biomasy skorupiakowej. Wyodrębniono również zespoły Cladocera i Copepoda charakterystyczne dla badanych jezior.
MATERIAŁ I METODY
Materiał skorupiakowy z 61 jezior, który wykorzystano do niniejszego opra
cowania, pochodzi z okresów letnich lat 1955—1971. Szczególnie liczne próby plank
tonowe zebrano w latach 1960—1970.
Zgromadzano materiał jakościowy (360 prób) i ilościowy (184 próby). Próby jakościowe pobierano w litoralu i pelagiaiu metodami ogólnie przyjętymi w hydro
biologii (siatki planktonowe). Materiał do badań ilościowych pobierano na miejscu maksymalnej głębokości jezior. Na większych i głębszych jeziorach próby ilościowe pobierano z łodzi czerpaczem typu Bernatowicza (5 1 poj.), natomiast na płytszych, często bardzo trudno dostępnych miejscach, pobierano próby z pontonu czerpaczem typu Ruttnera (2 1. poj.). Do analizy materiału ilościowego użyto mikroskopu typu Utermóhla, a uzyskane wyniki sprowadzono do wartości bezwzględnych przedsta
wiających liczby osobników poszczególnych gatunków oraz ich biomasę zawartą w 1 1 wody badanego jeziora.
Przy obliczaniu biomasy przyjęto wyliczone z tablic Morduchaj-Bołtow- s kie go (9),
Ułomiskiego(15) i Diukina (2) średnie ciężary skorupiaków z uwzględnieniem gradientu ich wielkości.
17 Annales, sectio C, vol. XXXI
TEREN BADAŃ
Cechą charakterystyczną Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego jest sto
sunkowo słabe pofałdowanie terenu, małe nachylenie zlewni i w związku z tym powolny spływ wód powierzchniowych do niecek, stanowiących misy jezior. Sieć rzeczna jest słabo rozwinięta, jednak działy wodne między rzekami są trudne do uchwycenia.
W dorzeczach rzek Tyśmienicy i Włodawki istnieje obecnie 66 jezior.
Spośród nich badaniami objęto 61 większych i mniejszych zbiorników o łącznej powierzchni 2633,3 ha.
Nowym i ważnym elementem hydrograficznym tego regionu stał się kanał Wieprz-Krzna, oddany do eksploatacji w r. 1961, o długości 142 km.
Zaczyna się on w miejscowości Borowica (174 m n.p.m.), a kończy w Mię
dzyrzecu (145,5 m n.p.m.). Swym zasięgiem obejmuje ok. 80 000 ha użyt
ków rolnych. Obecnie łączy się on z 8 jeziorami, których część zamieniona została już na zbiorniki retencyjne. Za pośrednictwem kanału gromadzą one nadmiar wód spływających rzeką Wieprz w okresie roztopów i długo
trwałych deszczów.
Większość jezior leży w otoczeniu niekultywowanych, podmokłych łąk, pastwisk, nieużytków oraz lasów, nieliczne zaś tylko w otoczeniu pól uprawnych, zasilanych przez człowieka nawozami i ściekami z gospo
darstw. Stan zanieczyszczenia badanych jezior wskutek ingerencji czło
wieka był dotychczas nieznaczny, dominował natomiast zakwaszający wpływ od strony przylegających do nich torfowisk i lasów.
Obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, według Zawadzkie
go (19), jest pokryty przez kompleks na ogół ubogich w związki odżyw
cze gleb bielicowych, wytworzonych z plejstoceńskich piasków oraz glin lekkich różnego pochodzenia. Nadto, ale w mniejszym procencie, wystę
puje kompleks gleb żyźniejszych, tzw. rędzin (rejon południowo-zachodni Pojezierza) i gleb brunatnych (okolice Łęcznej), a w dolinach rzecznych kompleks żyznych gleb błotnych, czyli mułowych (aluwialnych).
Fakt częstego występowania torfowisk na pobrzeżu zbiorników wod
nych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego świadczy o postępującym pro
cesie ich wypłycania i zarastania. Jest to naturalny proces degradacji jeziora, proces nieodwracalny i nieustanny. Powierzchnia wielu dzisiej
szych jezior odbiega znacznie od swych pierwotnych wielkości, a wiele zbiorników zanikło już zupełnie. Kilka dzisiejszych wielkich torfowisk to jedyny ślad po dawnych jeziorach. Przykładem tego mogą być: Kro
wie Bagno zalegające dziś na obszarze 40 km2, Bagno Dubeczyńskie — 5,2 km2, Bagno Bubnów, Bagno Liszno, Bagno Durne.
Niektóre z przyjeziorowych torfowisk ze względu na osobliwości fauni-
styczno-florystyczne są przekształcone w rezerwaty przyrody, np.
Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego... 259 Swierszczów (od r. 1959) z wodno-torfowiskową fito- i zoocenozą, Brze
ziczno wraz z pozostałościami jeziora (r. 1959), torfowisko przy jeziorze Czarnym Sosnowickim (r. 1970), Bagno Durne (r. 1970) oraz utwiorzone ostatnio (r. 1973) Bubnów i Brudzieniec (łącznie z jeziorami).
Analiza właściwości litologicznych podłoża Pojezierza Łęczyńsko-Wło
dawskiego wykazuje, że większość znajdujących się na tym terenie zbior
ników powstała w wyniku zachodzącego w podłożu wapiennym zjawiska krasowego (8, 17). Pozostałe jeziora są pozostałością prajeziorzysk z I lub II interglacjału.
W latach 1967—1968 Więckowski (16) na podstawie badań stra
tyfikacji osadów dennych jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, przy zastosowaniu metody 14C, ustalił wiek kilku jezior Pojezierza na około 11 tys. lat.
Mimo wspólnego pochodzenia tempo i kierunki zmian jezior pod względem limnologicznym są różne, zależne od głębokości zbiornika, od charakteru zlewni oraz od stopnia trofizmu. Wszystkie jeziora podlegają w różnym stopniu procesowi starzenia się, zanikania.
Przy typologii liminologicznej jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodaw
skiego przyjęto zmodyfikowany przez Wiszniewskiego (18) sche
mat limnologiczny Stangenberga (14). Wiszniewski w miejsce typu stawowego w schemacie limnogenetycznym wprowadził termin Hólla — alloiotroficzny. Określa on zbiorniki płytkie o wysokim stopniu eutro- fizacji, zachodzącej na skutek dopływu do zlewni soli wapiennych, które nie dopuszczają do zakwaszenia zbiornika na skutek równoczesnego do
pływu substancji humusowych. Ten typ zbiorników jest bardzo rozpo
wszechniony na terenie Pojezierza.
Fijałkowski (3) na podstawie składu florystycznego zbiorowisk pobrzeża i litoralu oraz w oparciu o obserwacje nad obfitością pojawiają
cych się zakwitów, zabarwieniem wody i jej odczynem określił trofizm jezior Pojezierza. Jednak czynniki te w niektórych jeziorach są na prze
strzeni roku tak bardzo zmienne, że nie dają pełnego obrazu, pozwala
jącego na określenie typu limnologicznego zbiornika.
W oparciu o piśmiennictwo i własne badania dotyczące morfometrii, czynników fizykochemicznych i biotycznych badanych zbiorników wy
różniono pod względem trofii na Pojezierzu następujące typy jezior: b-me- zotroficzne — 6 jezior, eutroficzne — 22 jeziora, alloiotroficzne — 22 je
ziora oraz dystroficzne — 11 jezior (tab. 1).
W wyniku analizy pomiarów termiki wód jezior Pojezierza wyodręb
niono 3 grupy zbiorników o charakterystycznym układzie tego czynnika.
Pierwszą grupę stanowią jeziora o głębokości ponad 20 m, w których w okresie letnim zaznacza się wyraźnie stratyfikacja termiczna (7 jezior).
Epilimnion w tych jeziorach sięgał zazwyczaj do głębokości 5—7 m, me-
260
Tab. 1. Frekwencja poszczególnych gatunków wioślarek i widłonogów w badanych jeziorach
Freąuency of the particular species of Cladocera and Copepoda in the lakes examined
L.p. Gatunek
No. Species
Liczba jezior Number of lakes Littoral Pelagial Razem
Total
1 2 3 4 5
CLADOCERA
1. Chydorus sphaericus (O. F. Muller) 55 38 57
2. Ceriodaphnia quadrangula (O. F. M ii 11 e r) 48 37 53 3. Bosmina longirostris (O. F. Muller)
4040 53
4. Sida crystallina (O. F. Muller) 49 13 50
5. Acroperus harpae Baird 47 9 47
6. Diaphanosoma brachyurum (L i 6 v i n) 38 34 46 7. Percantha truncata (O. F. M ii 11 e r) 44 3 45
9. Daphnia cucullata G. O. S a r s 41 11 44
8. Alona costata G. O. S a r s 29 42 44
10. Alona guttata G. O. S a r s 38 7 40
11. Alona affinis (L e y d i g) 35 3 37
12. Alona quadrangularis (O. F. M ii 11 e r) 37 3 37
13. Simocephalus uetulus (O. F. Muller) 34 4 35
14. Bosmina coregoni Baird 24 28 35
15. Daphnia hyalina L e y d i g 18 28 34
16. Scapholeberis mucronata (O. F. Muller) 33 0 33 17. Eurycercus lamellatus (O. F. Muller) 32 4 32 18. Graptoleberis testudinaria (S. Fischer) 29 2 30
19. Alonella nana (Baird) 26 6 30
20. Leptodora kindtii (F o c k e) 14 26 30
21. Polyphemus pediculus (Linne) 27
027
22. Camptocercus rectirostris Schoedler 20 5 21
23. Camptocercus lilljeborgi Schoedler 21 0 21
24. Pleuroxus trigonellus (O. F. Muller) 20 3 21
25. Alonopsis elongata G. O. S a r s 20 1 20
26. Alona tenuicaudis G. O. S a r s 20 1 20
27. Alona rectangula G. O. S a r s 16 6 20
28. Alonella excisa (S. Fischer) 15 4 17
29. Pleuroxus aduncus (J u r i n e) 14 3 15
30. Daphnia longispina O. F. Muller 7 9 14
31. Alonella exigua (Lilljeborg) 13 0 13
32. Pleuroxus uncinatus Baird 10 1 11
33. Lathonura rectirostris (O. F. Muller) 10 0 10
34. Chydorus globosus Baird 10 0 10
35. Ceriodaphnia reticulata (J u r i ne) 9 0 9
36. Rhynchotalona rostrata (Koch) 9 1 9
37. Rhynchotalona falcata (G. O. S a r s) 7 1 8
38. Monospilus dispar G. O. S a r s 8 0 8
39. Anchistropus emarginatus G. O. S a r s 8 0 8
40. Ceriodaphnia megops G. O. S a r s 5 0 5
41. Pleuroxus laevis G. O. S a r s 5 1 5
42. Chydorus gibbus G. O. S a r s 5 0 5
43. Ceriodaphnia pulchella G. O. S a r s 3 1 4 A
44. Moina rectirostris (L e y d i g) 4 0 4
45. Streblocercus serricaudatus (S. Fischer) 4 1 4
46. Leydigia leydigii (Schoedler) 4
04
47. Macrothrix laticornis (J u r i n e) 3 0 3
48. Drepanothrix dentata (E u r ó n) 3 0 3
49. Holopedium gibberum Z a d d a c h 1 2 2
50. Ceriodaphnia affinis Lilljeborg 2 1 n i
Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego... 261
Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued
1 2 3 4 5
51. Ceriodaphnia rotunda G. O. Sars 2 0
252. Iliocryptus sordidus (L i ć v i n) 2 0 2
53. Acantholeberis curuirostris (O. F. M iii ler) 2 0 2 54. Leydigia acanthocercoides (S. Fischer) 1 1 2
55. Pleuroxus striatus Schoedler 2 0 2
56. Chydorus piger G. O. S a r s 2 0
257. Latona setifera (O. F. Muller) 1 0 1
58. Daphnia pulex L e v d i g 1 0 1
59. Ceriodaphnia setosa M a t i 1 e 1 0 1
60. Iliocryptus agilis Kurz 1 0 1
61. Macrothrix rosea (J u r i n e) 1 0 1
62. Kurzia latissima (Kurz) 1 0 1
63. Chydorus latus G. O. S a r s 1 0 1
64. Chydorus oualis Kurz 1 0 1
COPEPODA
1. Macrocyclops albidus (Jurine) 59 4 59
2. Mesocyclops leuckarti Claus 29 10 59
3. Eucyclops serrulatus (Fischer) 58 57 58
4. Eucyclops macrurus (Sars) 57 2 57
5. Eucyclops macruroides (Lilljeborg) 55 4 55
6. Eudiaptomus graciloides S c h m. 34 52 54
7. Mesocyclops oithonoides Sars 26 49 51
8. Acanthocyclops uiridis (Jurine) 49 7 49
9. A. (Brehmiella) trispinosa (B r a d y) 27 1 27
10. Paracyclops affinis Sars 15 9 21
11. Macrocyclops fuscus (Jurine) 19 0 19
12. Mesocyclops crassus (Fischer) 6 16 18
13. Canthocamptus staphylinus (Jurine) 17
017
14. Cyclops kolensis Lilljeborg 9 9 14
15. Ectocyclops phaleratus (Koch) 12 1 12
16. Microcyclops bicolor Sars 12 3 12
17. Bryocamptus minutus (Claus) 12 0 12
18. Br. (Rheocamptus) pygmaeus (Sars) 8 0 8
19. Cyclops uicinus U 1 j a n i n 5 1 6
20. Elaphoidella gracilis (Sars) 6 0 6
21. Eudiaptomus gracilis Sars 4 5 5
22. Cyclops strenuus Fischer 1 3 4
23. Nitocrella hibernica (B r a d y) 4 0 4
24. Paracyclops fimbriatus (Fischer) 3 0 3
25. Paracyclops poppei (R eh g.) 3 0 3
26. Moraria breuipes (Sars) 3 0 3
27. Acanthocyclops gigas (Claus) 2 1 2
28. Attheyella crassa (Sars) 2 0
229. Eudiaptomus uulgaris S c h m. 1 0 1
30. Cyclops scutifer Sars 0 1 1
31. Cyclops insignis Claus 1 0 1
32. Microcyclops uaricans Sars 1 0 1
33. Microcyclops gracilis (Lilljeborg) 1 0 1
34. Nitocra lacustris (S c h m.) 1 0 1
35. Bryocamptus vejdovskyi (M r a z e k) 1 0 1
36. A. (Brehmiella) dogieli (R y 1 o v) 1 1
talimnion kształtował się na głębokości 7—10 m, poniżej zalegał hypo- limnion. Drugą grupę stanowią jeziora, w których w okresie letnim tyl
ko w małym stopniu zaznaczało się uwarstwienie termiczne. Ich głębokość
mieści się w granicach 6—10 m (14 jezior). Trzecią grupę, najliczniejszą
262
(40 jezior), tworzą zbiorniki płytkie, których głębokość nie przekracza 5 m. W zbiornikach tych w lecie notowano prawie całkowite wyrównanie termiczne od powierzchni do dna.
Pod względem statyczności wód, przyjmując podział Findenegga (4), pierwszą grupę jezior zaliczono do typu holomiktycznego, drugą i trze
cią do zbiorników polimiktycznych.
Podobnie jak w przypadku wartości termicznych, również przy ana
lizie zawartości tlenu w wodzie wyodrębnia się grupa jezior najgłębszych.
Cechą charakterystyczną jest wykształcenie się w nich w okresie letnim oksykliny. Zupełnego wyczerpania tlenu w warstwach przydennych tej grupy jezior w okresie letnim nie stwierdzono. Część jezior grupy dru
giej oraz większość jezior grupy trzeciej w okresie letnim cechowała częściowa lub całkowita homooksygenia. W kilku jeziorach z tych dwu ostatnich grup notowano w lecie w warstwach przydennych obecność H2S (11, 12, 13).
WYNIKI ANALIZY MATERIAŁU
1. Zespoły skorupiaków
W wyniku analizy materiału jakościowego i ilościowego stwierdzono w jeziorach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego obecność 64 gatunków Cladocera i 34 Copepoda (tab. 1).
Z wioślarek pelagicznych najwyższą frekwencję wykazały: Daph
nia cucullata kahlbergensis (42 jeziora) i Bosmina longirostris (40 jezior), a z widłonogów: Mesocyclops leuckarti (57 jezior), Eudiaptomus graciloi
des (52 jeziora) i Mesocyclops oithonoides (49 jezior).
Do skorupiaków rzadko występujących nie tylko na Pojezierzu Łę- czyńsko-Włodawskim, ale również w Polsce, interesujących ze względu na biologię i rozmieszczenie, należą: Holopedium gibberum, Ceriodaphnia setosa, Iliocryptus sordidus, Macrothrix rosea, Drepanothrix dentata, Kur- zia latissima, Pleuroxus striatus, Cyclops kolensis, Acanthocyclops gigas, Nitocra lacustris, Briocamptus vejdovskyi. Większość tych gatunków opi
sano szczegółowo z Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (5, 6).
Zgodnie z tezą Patalasa (10), główną uwagę zwrócono na zespoły gatunków dominujących, nie pomijając jednak znaczenia form wskaźni
kowych, takich jak: Eurytemora lacustris, Bythotrephes longimanus czy Daphnia cristata longiremis. Brak tych gatunków na Pojezierzu Łęczyń- sko-Włodawskim oraz inna zasada tworzenia kompleksów skorupiako
wych przez Bowkiewicza (1) i Lityńskiego (7) nie dają moż
liwości porównawczej z wynikami ich prac.
Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego...
263 Na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim można wyróżnić 4 charakte
rystyczne ugrupowania form dominujących skorupiaków planktonowych, które również z zespołami wyróżnionymi przez Patalasa (10) nie po
krywają się całkowicie. Zespoły Patalasa oznaczono symbolem 2P i 3P, wyróżnione zaś w niniejszej pracy symbolami 1K, 2K, 3K, 4K. Zespół 1K odpowiada zespołowi 2P (gatunki podawane są kolejno według malejącej liczebności): Daphnia cucullata, Mesocyclops leuckarti, Bosmi
na coregoni, Eudiaptomus sp., Ceriodaphnia ąuadrangula — ten zespół posiadało 15 jezior (tab. 2). Zespół skorupiaków 2K odpowiada zespołowi 3P: Mesocyclops leuckarti, Bosmina longirostris, Daphnia cucullata, Eu
diaptomus sp., Chydorus sphaericus — ten zespół występował w 18 je
ziorach (tab. 2). Zespół skorupiaków 3K nie ma odpowiednika P: Bosmina longirostris, Ceriodaphnia ąuadrangula, Diaphanosoma brachyurum, Chy
dorus sphaericus, Mesocyclops leuckarti — ten zespół stwierdzono w 22 jeziorach (tab. 2). W zespole 4K brak form typowo pelagicznych, co stwier
dzono w 5 jeziorach znajdujących się przeważnie w końcowej fazie zani
kania (tab. 2).
2. Biomasa skorupiaków
Wyliczone średnie wartości biomasy pochodzą co najmniej z dwu wy
praw, zawsze z okresu letniego. W płytkich jeziorach (do 9 m głęb. maks.) wyliczono je z prób ilościowych pobranych w pelagialu z głębokości 1 m, a więc z warstwy najbardziej w okresie letnim trofogenicznej. Dla głęb
szych jezior wyliczano jedną wartość średnią dla zaznaczonego epilimnio- nu (próby brano co 1 m od powierzchni do głęb. 7 m). Formy młode Cla
docera oraz kopepodity Calanoida i Harpacticida z prób ilościowych roz
patrywano razem z formami dorosłymi, uwzględniając jednak gradient ich wielkości. Kopepodity wszystkich Cyclopoida natomiast ujęto w pra
cy łącznie. Obliczoną biomasę skorupiakową z warstw najbardziej tro- fogenicznych przedstawiono w powiązaniu z maksymalną głębokością zbiorników, zakładając, że uzyskane wartości w pewnym stopniu powin
ny korelować z ich limnologicznym typem. Tak przeprowadzona analiza pozwoliła na wyznaczenie tzw. stopnia degradacji, czyli stopnia zaniku badanych jezior.
Przy badaniu stopnia rozwoju biomasy skorupiakowej okazało się, że jeziora płytkie — zanikające oraz jeziora typu dystroficznego wykazały pod tym względem duże podobieństwo do jezior najgłębszych, typu b-me- zotroficznego, gdyż zawierały one 1—8 mg biomasy/1 wody. Natomiast wskaźnik biomasy skorupiakowej jezior eutroficznych typu stawowego (alloiotroficznych) był wyższy i zawierał się w granicach 4—.60 mg/1.
Obliczony na podstawie zachodzącej współzależności między wartością
uonepBJSaa jioepeJSsp uaidoąs
o o o U< 5-
o o o
L. i- t-.
uopeoijissBp yBotgoyouturj BuzoiSoioutun Bt3B5IIJj<SBra
>1 OS g Oi > OS CS, 3 > -w n f~> o No
w
£0 5 cy O
3 O u
° h -2 i w o 3
CU T3 ca.2.2 o o
o o o o o o
S dl <D CD CD 'U M-J U-4 »U *U «U *ł-J M-J »U »+-J M-J M-J «M «ł-I M-i ĆódCĆÓ°OOOOOOOOOOOOOOOO
,0,OrO'0'O.OaJ<Ua><D<U<UD<U<U<D<DCD(D<U<D<D<D
CL< Q-< Q-< Q-< Q-« Q-i P-< Q-( CU Q-< Q-< Q-i Q-« Qh Pu PL< C^-< P-< P-« P-< Ph P-« P-* P-«
CM CM CM CM CM CM CM CM CM CM CO CM CM CO CO CO CM CM CO CO CO CM CO CO CO CO
r-(T-,^T-,r-<t-,i-<r-ir-,r-iCMr-tr-(CMCMCM’-,CO^-'CMCMCM’-'CMCMCMCMeO
T ab .
2.W y k az b ad an y ch je zi o r
zza zn ac zo n y m st o p n ie m d eg ra d ac ji L is t o f th e ex am in ed la k es w it h
am ar k ed d eg re e o f d eg ra d at io n £~
tuas
r*H >->'O O
O
§■*
g-TJ W
©©c—Tr©©©©ooi>-©cocoTt<co©cocMCM©'-<co©L-©cO'rt<©
aO©’~<C'WCOCOCO<0^©©--<'-<<OC-CMCOCMCO©O^CM©’-<'*,>
©^©~CML';©^CO©^©TFCO©©l>-~CM~©CM^«-HOOCO©~©eO©~’tf©
co © © © ©" ©" ©" cd © © cd r-T od t> co ©" cd cd cd © <-< © r-T cd CM •—< r-i •—t CM ’—' »—<»—< Ifi CO rjs I-I
r-ioO’-<©CO©©»-<t^U<©Tt<©©COCOOO©OOCMCOCMCM©CMCM©©
tJ<L— ^©ł—<COCM©©COL''-©CO©Tr©©©©CO©CO'~ł©©©Tł<©
©~ © © CO ©~ ©~ ©~ CO t> t> CM »-H CO CO tn CO «-* CO CM co in lO co
©"©©©"©" o ©©"©©" »-h o" ©"< " >" ©~ ©"©"©"©" ©" ©" © ©" I-T ©" ©" ©
W Cflcl W nj hf g g g .2.2 W ffl
2 a 3 ca
£
'Go a
a
o
O
tJ
o
a
, £
S >>2 2-e o S- £ a?
■Sfg 6 ra-o O S
‘W
ca o .225 N4
•^o ca0)
£ £ s S
cl
o i*
CM©©^^©tJ<t^O©©©©©^-«COOOCM©CM’
OO^C-»-t.-«CM,’t<CO©©CO©©©T}<CO©OO©©r-iL-C0'~C
© »-* »-^© © ©~©~© t> CO ©~© CM^O »-« CO CM © © C _
©" o" ©" o" ©" o" ©" ©" ©" ©" © & © © © © © © © © © © © ^ © © © ©
■< © CO -,-. © CO rf ©
< c- © ;~ co © co ©
*---< © CM © ©
cM©©©co©Tt<--<t^©©©.-<©©coo©co©©cor-co©©©©
©tr~o-io©m©»-<T}<C'-Ti<mcMCMcot>oo©Tj<Tt<©©ino>coTt<©o TFC^CO©©[>-CMCO©t>CMT}<'»rCOTt<©r-».~<-«iiCMCO©©©©C-©©
rl O CO © r-l o • COrir-iCMCMCOr-iCOOlO’fO©'-’COCM' i CO CM CO ©
r-iCMC-©©©00^<^l<CM©©CMt'-©©t-»-<00©r-CMCM00CM''J«C'-©
r-iocM^Oi-ir-ii-incorBco©-‘Trr-^mt^i-finT^i-HTrco--*©©
•h IO CM, 00 CM~ 00 © ©~ © iH I> © © © t?- 00 »-J t> © © © ©~ 00 Co" Cm" CM" ©" Co" CO -h r-T ©" ©" ©~ ©" Cm" r-" i-*" CO CO ©" CO Cm" O t>-" M**' ©~ CO CO
CM •“< I-’ CM r-tr-trrCOCO
CO © ©^ CO CM^ © 00 CO, rH ©~ © ©^ ©~ ©~ ©^ rH rH ©~ 00 CM~ CM~ CM~ <
co" cd co © co cd ©" r< ©" ©" t> © co © © © ©" <d cd cd cd© cd cm" cm" <
CO CC CO CM CM rH i—ł »—<
o
G .
N <U 8 ID
■“ '5 O,-*
o
JV t/1 ‘O .«« S 2?S?
as
•2
3 oo wg•2 śrs
k O 'W
g
G
. ritt) <U g U U 0) £ <D su 3 r! .Z •.-• n n
£ 3
.2< o ca T3 o
(U 3
g .2
O G
2 S g as ra 5
g> E £)._
.G ca az o o cu
£ S.2
-U.T* m » a>
2 £ ,§ § a
ra£
O o
Cti CD ;* CC" w O **» H •-* ku '*r *2 u/- /->
.2 .S o ca -2 n 3 o N «tzi □ p km p ca £ cl, ffl W tó N m U C5<n O O P> D c/3 O H OJ
•2 -
•£ .jć c g « g •g’-*a E> •-* 03 ca ęu co .P* < r-< OJ fil OJ .3
o o £ W
<u a 3 w -2 G t/3 <u £ N <U N IUPhU
o
2fflra 8
Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego...
265
->>>>>>>>>>>>
29.
U śc im o w sk ie
4,4144,93511,3700,3000,240156,8452 K 3 P al lo io tr o f.
30.D o m as zn e
3,17,9620,4450,3000,1508,4123 K al lo io tr o f.
31.C y co w e
4,11,8502,8800,8401,6807,2503 K al lo io tr o f.
32.Z ie n k o w sk ie
4,90,2642,2851,8221,9186,2893K eu tr o f.
OO. ..O O. OOO.OOOOO. 0.00.. o
t_, J_, . «4_< «4-( M-1 CM t-i t-( M-< <+-<
o*h O O -*-1 *+-i -*-* O «M +-> -*-> -*-> o 4-> -ł-> +-> -*-> O -♦-* O O O +-■
OOt-<Ol-<$-<OOOj-iOOOOl-<OOOOOt-«Ot-4OOt-<t-iO O O w h w O .£» o w O O O tt O O O O O to O to o O t/5 to o złzł >>z >> >>zł 3 zi >,3 zł zł zł >>zł zł zł zł zł >>zł >>złzł >>zJ
cucCTJo^TOcuałcuTJocucuca^cucucucocuTScu^cacuTOTJcu
CU CU (U CU
CO co co co
CU
co
COCMCOCOeOCOCMCMCOCOCOCOCOCOCOCMCO-^CO^^COCOTFT^TrcOCM
© ©©Ł'-co©C'-co©cM©*r©©©©©
COr-L— >—<t'-©CM©©©©-rt<©C'-CM’—<CM co t^coi-HOOc^cMO>cq^o^^Hi>i>o^o^»o j cm
©” 00 CO O © CO t>” ©” CO t>” © CO 00 cd 05 I c*
rj* .-< © © ł-< rl r-i -H > rt «
O) O CO CM CO o © 00 © © © O) r-1 CO
« <o rr <O r-M cm” o” o” cm” o” o” o”
© CC © © rf © Tf ^ © CM©©00©000©
05 rH CO © ©^ CM~ CM^
o” ©” ©” o” o” o” o” o” o
C0O05©©05C0C0«-<©C000r-l0C0’-i© ©
© CO CM © © C"- © © CM CO © © CM •-< ^ © I ©
« O t> !> CM ©~ CM~ ©~ 05^ CM r-ł lO O © CO O »-h | t-h
©” © ”
cm” »-?©”
o” ©” o” ©”©”©”©”© C
m” ©”© ” ©" ©
t> CO CO
© Tf r-u in rr cm” o
©©■^©©©CMlOt-HOOCM^-^CM
©■^©tTCMOjCM©^^©©-^©
©~ © CO ©~ co t> CM~ O5~ <O co CM co ©” co r-” co © © co cm” cm” «-T »-<” co r-”
©CM©ł-»©©TfC'-r-<T}<’-<©’-<Tt<CO©© ©
rUO©rHCM©©>rHr-(^O’f©C0CCt'' ©
© ©~ ©~ ©^ ©~ CO r-M °CI_rt©~ CO CM I> CM~ ©~ ©~ I 05 Tf” ©”©”©”©”©” r-T co rr Tt<” CO © CM © r-4 f-T © I cm” rf rU Tf Tt r-< rl © -^ CO
© CM
r-T©”
co co CM
rr ©”
O co
©”
CM
o co ©”
O©>OCMO©
CM 00 05 CO 05 CO in
•-< m © oo ©
© cm” © © r-T © ©
© t> —I © ru © ©
© © © © t> © ©
*“1,
°° ’1
crLo” ©” cm” ©” cm” ©” ©”
© © co
© CM CM Tf © ©
© CM © ©
© c- © co CO ©' CM” ©”
© CM
© O
© ©
©” ©” 5,6781,6280,2500,1207,676
2 K 3 P d y st ro f.
o
w
’tf'’*l>CMCM't>©C0c0C0©~CM~C-^©~0^C0CM©^O~C0©~C0©©~©05-«:FCMr-^©
tt” co r-T © r-T cmco Tt<” co cm” © cm” coco r-T cm' r-T © »-? r-T »-? r4 cm” «-T cm” cm”
W
OJ CU
eo’Ttł©‘©t>©'©'©’-JcMcoT^©©c^©©©’-'CM©’r©©t^©©©r-u
co©©©©©©^^^^-^^^^-^^©©©©©©©©©©©©
mg/|
256 i 156 ’
741
56
52-
48 44
40
29
20 16
111
12
: ii
;iv y
0 2 4 6 8 >0 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 m
Głębokość maksymalna
Ryc. 1. Stopień degradacji (I—IV) jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (współ
zależność między głębokością maksymalną jeziora a jego biomasą skorupiakową) Degree of degradation (I—IV) of the lakes of the Łęczna and Włodawa Lakę District (correlation between the maximum depth of the lakę and its crustacean biomass)
Ryc. 2. Zróżnicowanie jezior Łęczyńsko-Włodawskich pod względem stopnia degra
dacji (I—IV)
Differentiation of the Łęczna and Włodawa lakes as regards the degree of degrada
tion (I—IV)
Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego...
267 biomasy skorupiakowej a głębokością maksymalną tzw. stopień degra
dacji pozwolił na wydzielenie 4 grup zbiorników (ryc. 1, 2).
I stopień degradacji (najmniejszy stopień zaniku) cechuje 7 jezior:
Piaseczno, Białe koło Włodawy, Krasne, Rogoźno, Zagłębocze i Bialskie, które reprezentują typ b-mezotroficzny oraz Czarne Sosnowickie — eu
troficzny.
II stopień degradacji dotyczy 17 zbiorników, wszystkie eutroficzne.
III stopień degradacji wykazuje 25 jezior, w tym 4 eutroficzne, 6 dys- troficznych, natomiast 15 alloiotroficznych.
IV stopień degradacji charakteryzuje 12 jezior, w tym 5 alloiotroficz
nych, 4 dystroficzne oraz 3 jeziora w końcowym stadium zaniku.
Na 61 zbadanych zbiorników Pojezierza tylko z 3 jezior: Obradow- skiego, Mosznego i Wąskiego, ze względu na małą ich głębokość, nie po
brano prób ilościowych, a tym samym nie wyliczono biomasy. Natomiast 3 spośród 58 jezior wykazały najwyższe wartości biomasy skorupiakowej były to zbiorniki o III stopniu degradacji: Czarne Gościnieckie (251 mg/1), Uścimowskie (157 mg/1) i Pniówno (71 mg/1). Najmniejszą wartość biomasy wykazywały 3 jeziora, a mianowicie: Orchowo — dystroficzne o IV stopniu degradacji (3,628 mg/1), Białe koło Włodawy — b-mezotro- ficzne o I stopniu degradacji (3,495 mg/1), oraz Karaśne — alloiotroficzne o IV stopniu degradacji (1,445 mg/1).
Najliczniejszą grupę jezior na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim two
rzą zbiorniki o III stopniu degradacji — 41,5%; II — 27,7% jezior, IV — 19,4%, a tylko 11,4% (7 jezior) charakteryzuje I stopień degradacji. Naj
częściej spotykanym zespołem skorupiakowym w badanych zbiornikach był zespół 3K (37% badanych jezior).
PIŚMIENNICTWO
1. Bowkiewicz J.: O pewnych prawidłowościach w składzie jakościowym zoo
planktonu jezior. Fragm. Faun. Musei Zool. Pol. 3, 345—414 (1938).
2. Diukina W. W.: K miietodikie opriedielenija biomassy zoopłanktona. Trudy n.-i. in-ta biologii i bioł. f-ta. Charkowskogo. Gos. un-ta 30, (1957).
3. Fijałkowski D.: Szata roślinna jezior Łęczyńsko-Włodawskich i przylega
jących do nich torfowisk. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio B 14, 131—206 (1959).
4. Fin den egg J.: Alpenseen ohne Vollzirkulation. In. Rev. ges. Hydrob. 33, (1933).
5. Kowalczyk Cz.: Materiały do poznania fauny wioślarek (Cladocera) Poje
zierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 24, 307—321 (1969).
6. Kowalczyk Cz.: Nowe stanowisko Holopedium gibberum Zaddachw Polsce.
Fragmenta Faunistica 18, 197—204 (1972).
7. Lityński A.: Próba klasyfikacji biologicznej jezior Suwalszczyzny na za
sadzie składu zooplanktonu. Spraw. Stacji Hydrobiol. na Wigrach
1(4), 37—56
(1925).
8. MaruszczakH.: Zjawiska krasowe w skałach górnokredowych między rzeczą Wisły i Bugu. Przegląd Geograficzny 38, z. 3, 339—370 (1966).
9. Morduchaj-Bołtowskoj F. D.: Matieriały po sriedniemu wiesu wodnych biezpozwonocznych bassiejna Dana. Tr. probl. tiemat. sowieszcz., 75—88 (1954).
10. Patalas K.: Zespoły skorupiaków pelagicznych 28 jezior pomorskich. Ekologia Polska 2, 62—92 (1954).
11. Radwan S., Podgórski W., Kowalczyk Cz.: Materiały do hydrochemii Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Cz. I. Stosunki mineralne. Ann. Univ.
Mariae Curie-Skłodowska sectio C 26, 31—39 (1972).
12. Radwan S., Podgórski W., Kowalczyk Cz.: Materiały do hydrochemii Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Cz. II. Substancja organiczna i związki azotowe. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 27, 17—30 (1972).
13. Radwan S., Kowalczyk Cz., Podgórski W., Fali J.: Materiały do hydrochemii Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Cz. III. Właściwości fizyczne i chemiczne. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 28, 97—116 (1973).
14. Stangenberg M.: Szkic limnologiczny na tle stosunków hydrochemicznych pojezierza suwalskiego. Rozpr. i Spraw. Inst. Bad. Lasów Państw. 19, 1—85 (1936).
15. Ułomski S.: Plankton wnutriennych wodojomow Krima i jego biomassa.
Tr. Karadagskoj biał. stancyi. 13, (1955).
16. Więckowski K., Wojciechowski I.: Zmiany charakteru limnologicznego jezior sosnowickich. Wiad. Ekol. 17, 239—247 (1971).
17. Wilgat T.: Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie. Ann. Univ. Mariae Curde-Skło- dowska sectio B 8, 37—121 (1952).
18. Wiszniewski J.: Uwagi w sprawie typologii jezior polskich. Pol. Arch.
Hydrobiol. 1, 11—24 (1954).
19. Zawadzki S.: Badania genezy i ewolucji gleb błotnych węglanowych Lu
belszczyzny. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio E 12, 1—78 (1959).
PE3IOME
B co6paHHOM
b1955—1970 rr. H3 61 O3epa JleHHHHbCKO-BjioąaBCKOro npno3epbH waTepnajie ycTaHOBjieHO najimine 64
bhaobCladocera
h36
bhaobCopepoda. Kpoine Toro, 6biJi ocymecTBJieH KOjiH’iecTBeimbiH anajiH3 Cladocera u Copepoda,
kotopwhn03B0jmji noACHHTaTb nx ówoMaccy. KojimiecTBemibie npo6bi Spajincb
bnejiarnajie M3 HanSojiee Tpo<£>oreHMHecKnx cjioeB
bMejiKnx O3epax Ha rJiyÓHiie 1
m,a
bray-
6okhx ajihHaMeneHHOro 3nminMHH0Ha noACHHTbiBaJiacb
oahhcpeAHHH BejiHHHHa (npoóbi ópajiHCb KajKgbiii 1
m otnoBepxHOCTH
aorjiyÓHHbi 7
m).noACHHTaHHaa HaMH 6noMacca paKOo6pa3Hbix npeACTasjieHa
boB3aHM0CBH3H c MaKCHMaJibHOH rjiySHHOił BOfloeMOB; npn
stom mhnpeąnojiarajiK,
htonojiyneHHbie 3iiaiieiiHH
aojukum bHe- KOTopofi CTeneHH KoppeJinpoBaTb c
hx jiHMHOJiorHnecKHM TnnoM. OcymecTBjienHbiiiTaKHM obpa3OM aHajiH3 flaji HaM
bosmojkuoctbonpeflejieHHH
thkHa3biBaeMOn CTe
neHH flerpagapHH
hjihCTeneHH HC'ie3iiOBeiiHH H3yiaeMbix O3ep. Hanóojiee
miioto-HHCjieHHOH rpynnoH 3flecb 0Ka3ajincb BOAoeMbi III CTeneHH AerpaaapHH (41%);
TOjib-ko
7 O3ep (11,4%) HMejiH I CTenenb AerpaflapHH, T.e.
3th03epa MOryT npocymecTBO-
BaTb eipe flojiroe BpeMH.
Group of Lakes of the Łęczna and Włodawa lakę District...