Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego na podstawie składu oraz biomasy Cladocera i Copepoda - Biblioteka UMCS

ANNALES

UNI VERSIT ATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA

VOL. XXXI, 23 SECTIO C 1976

Instytut Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierzęcej AR w Lublinie Zakiad Zoologii i Hydrobiologii

Czesław KOWALCZYK

Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego na podstawie składu oraz biomasy Cladocera i Copepoda

rpynnnpoBaHne O3ep JletiHmibCKO-BjioflaBCKoro npno3epbH Ha ocHOBe cocTaBa w 6noMaccbi Cladocera u Copepoda

Group of Lakes of the Łęczna and Włodawa Lakę District an the Basis of Composi­

tion and Biomass of Cladocera and Copepoda

Ze względu na widoczne zróżnicowanie jezior Pojezierza pod względem stopnia ich zaniku dokonano próby określenia tzw, stopnia degradacji jezior na zasadzie współzależności zachodzącej między głębokością maksy­

malną a stopniem rozwoju biomasy skorupiakowej. Wyodrębniono również zespoły Cladocera i Copepoda charakterystyczne dla badanych jezior.

MATERIAŁ I METODY

Materiał skorupiakowy z 61 jezior, który wykorzystano do niniejszego opra­

cowania, pochodzi z okresów letnich lat 1955—1971. Szczególnie liczne próby plank­

tonowe zebrano w latach 1960—1970.

Zgromadzano materiał jakościowy (360 prób) i ilościowy (184 próby). Próby jakościowe pobierano w litoralu i pelagiaiu metodami ogólnie przyjętymi w hydro­

biologii (siatki planktonowe). Materiał do badań ilościowych pobierano na miejscu maksymalnej głębokości jezior. Na większych i głębszych jeziorach próby ilościowe pobierano z łodzi czerpaczem typu Bernatowicza (5 1 poj.), natomiast na płytszych, często bardzo trudno dostępnych miejscach, pobierano próby z pontonu czerpaczem typu Ruttnera (2 1. poj.). Do analizy materiału ilościowego użyto mikroskopu typu Utermóhla, a uzyskane wyniki sprowadzono do wartości bezwzględnych przedsta­

wiających liczby osobników poszczególnych gatunków oraz ich biomasę zawartą w 1 1 wody badanego jeziora.

Przy obliczaniu biomasy przyjęto wyliczone z tablic Morduchaj-Bołtow- s kie go (9),

Ułomiskiego

(15) i Diukina (2) średnie ciężary skorupiaków z uwzględnieniem gradientu ich wielkości.

17 Annales, sectio C, vol. XXXI

TEREN BADAŃ

Cechą charakterystyczną Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego jest sto­

sunkowo słabe pofałdowanie terenu, małe nachylenie zlewni i w związku z tym powolny spływ wód powierzchniowych do niecek, stanowiących misy jezior. Sieć rzeczna jest słabo rozwinięta, jednak działy wodne między rzekami są trudne do uchwycenia.

W dorzeczach rzek Tyśmienicy i Włodawki istnieje obecnie 66 jezior.

Spośród nich badaniami objęto 61 większych i mniejszych zbiorników o łącznej powierzchni 2633,3 ha.

Nowym i ważnym elementem hydrograficznym tego regionu stał się kanał Wieprz-Krzna, oddany do eksploatacji w r. 1961, o długości 142 km.

Zaczyna się on w miejscowości Borowica (174 m n.p.m.), a kończy w Mię­

dzyrzecu (145,5 m n.p.m.). Swym zasięgiem obejmuje ok. 80 000 ha użyt­

ków rolnych. Obecnie łączy się on z 8 jeziorami, których część zamieniona została już na zbiorniki retencyjne. Za pośrednictwem kanału gromadzą one nadmiar wód spływających rzeką Wieprz w okresie roztopów i długo­

trwałych deszczów.

Większość jezior leży w otoczeniu niekultywowanych, podmokłych łąk, pastwisk, nieużytków oraz lasów, nieliczne zaś tylko w otoczeniu pól uprawnych, zasilanych przez człowieka nawozami i ściekami z gospo­

darstw. Stan zanieczyszczenia badanych jezior wskutek ingerencji czło­

wieka był dotychczas nieznaczny, dominował natomiast zakwaszający wpływ od strony przylegających do nich torfowisk i lasów.

Obszar Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, według Zawadzkie­

go (19), jest pokryty przez kompleks na ogół ubogich w związki odżyw­

cze gleb bielicowych, wytworzonych z plejstoceńskich piasków oraz glin lekkich różnego pochodzenia. Nadto, ale w mniejszym procencie, wystę­

puje kompleks gleb żyźniejszych, tzw. rędzin (rejon południowo-zachodni Pojezierza) i gleb brunatnych (okolice Łęcznej), a w dolinach rzecznych kompleks żyznych gleb błotnych, czyli mułowych (aluwialnych).

Fakt częstego występowania torfowisk na pobrzeżu zbiorników wod­

nych Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego świadczy o postępującym pro­

cesie ich wypłycania i zarastania. Jest to naturalny proces degradacji jeziora, proces nieodwracalny i nieustanny. Powierzchnia wielu dzisiej­

szych jezior odbiega znacznie od swych pierwotnych wielkości, a wiele zbiorników zanikło już zupełnie. Kilka dzisiejszych wielkich torfowisk to jedyny ślad po dawnych jeziorach. Przykładem tego mogą być: Kro­

wie Bagno zalegające dziś na obszarze 40 km2, Bagno Dubeczyńskie — 5,2 km2, Bagno Bubnów, Bagno Liszno, Bagno Durne.

Niektóre z przyjeziorowych torfowisk ze względu na osobliwości fauni-

styczno-florystyczne są przekształcone w rezerwaty przyrody, np.

Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego... 259 Swierszczów (od r. 1959) z wodno-torfowiskową fito- i zoocenozą, Brze­

ziczno wraz z pozostałościami jeziora (r. 1959), torfowisko przy jeziorze Czarnym Sosnowickim (r. 1970), Bagno Durne (r. 1970) oraz utwiorzone ostatnio (r. 1973) Bubnów i Brudzieniec (łącznie z jeziorami).

Analiza właściwości litologicznych podłoża Pojezierza Łęczyńsko-Wło­

dawskiego wykazuje, że większość znajdujących się na tym terenie zbior­

ników powstała w wyniku zachodzącego w podłożu wapiennym zjawiska krasowego (8, 17). Pozostałe jeziora są pozostałością prajeziorzysk z I lub II interglacjału.

W latach 1967—1968 Więckowski (16) na podstawie badań stra­

tyfikacji osadów dennych jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, przy zastosowaniu metody 14C, ustalił wiek kilku jezior Pojezierza na około 11 tys. lat.

Mimo wspólnego pochodzenia tempo i kierunki zmian jezior pod względem limnologicznym są różne, zależne od głębokości zbiornika, od charakteru zlewni oraz od stopnia trofizmu. Wszystkie jeziora podlegają w różnym stopniu procesowi starzenia się, zanikania.

Przy typologii liminologicznej jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodaw­

skiego przyjęto zmodyfikowany przez Wiszniewskiego (18) sche­

mat limnologiczny Stangenberga (14). Wiszniewski w miejsce typu stawowego w schemacie limnogenetycznym wprowadził termin Hólla — alloiotroficzny. Określa on zbiorniki płytkie o wysokim stopniu eutro- fizacji, zachodzącej na skutek dopływu do zlewni soli wapiennych, które nie dopuszczają do zakwaszenia zbiornika na skutek równoczesnego do­

pływu substancji humusowych. Ten typ zbiorników jest bardzo rozpo­

wszechniony na terenie Pojezierza.

Fijałkowski (3) na podstawie składu florystycznego zbiorowisk pobrzeża i litoralu oraz w oparciu o obserwacje nad obfitością pojawiają­

cych się zakwitów, zabarwieniem wody i jej odczynem określił trofizm jezior Pojezierza. Jednak czynniki te w niektórych jeziorach są na prze­

strzeni roku tak bardzo zmienne, że nie dają pełnego obrazu, pozwala­

jącego na określenie typu limnologicznego zbiornika.

W oparciu o piśmiennictwo i własne badania dotyczące morfometrii, czynników fizykochemicznych i biotycznych badanych zbiorników wy­

różniono pod względem trofii na Pojezierzu następujące typy jezior: b-me- zotroficzne — 6 jezior, eutroficzne — 22 jeziora, alloiotroficzne — 22 je­

ziora oraz dystroficzne — 11 jezior (tab. 1).

W wyniku analizy pomiarów termiki wód jezior Pojezierza wyodręb­

niono 3 grupy zbiorników o charakterystycznym układzie tego czynnika.

Pierwszą grupę stanowią jeziora o głębokości ponad 20 m, w których w okresie letnim zaznacza się wyraźnie stratyfikacja termiczna (7 jezior).

Epilimnion w tych jeziorach sięgał zazwyczaj do głębokości 5—7 m, me-

260

Tab. 1. Frekwencja poszczególnych gatunków wioślarek i widłonogów w badanych jeziorach

Freąuency of the particular species of Cladocera and Copepoda in the lakes examined

L.p. Gatunek

No. Species

Liczba jezior Number of lakes Littoral Pelagial Razem

Total

1 2 3 4 5

CLADOCERA

1. Chydorus sphaericus (O. F. Muller) 55 38 57

2. Ceriodaphnia quadrangula (O. F. M ii 11 e r) 48 37 53 3. Bosmina longirostris (O. F. Muller)

40

40 53

4. Sida crystallina (O. F. Muller) 49 13 50

5. Acroperus harpae Baird 47 9 47

6. Diaphanosoma brachyurum (L i 6 v i n) 38 34 46 7. Percantha truncata (O. F. M ii 11 e r) 44 3 45

9. Daphnia cucullata G. O. S a r s 41 11 44

8. Alona costata G. O. S a r s 29 42 44

10. Alona guttata G. O. S a r s 38 7 40

11. Alona affinis (L e y d i g) 35 3 37

12. Alona quadrangularis (O. F. M ii 11 e r) 37 3 37

13. Simocephalus uetulus (O. F. Muller) 34 4 35

14. Bosmina coregoni Baird 24 28 35

15. Daphnia hyalina L e y d i g 18 28 34

16. Scapholeberis mucronata (O. F. Muller) 33 0 33 17. Eurycercus lamellatus (O. F. Muller) 32 4 32 18. Graptoleberis testudinaria (S. Fischer) 29 2 30

19. Alonella nana (Baird) 26 6 30

20. Leptodora kindtii (F o c k e) 14 26 30

21. Polyphemus pediculus (Linne) 27

0

27

22. Camptocercus rectirostris Schoedler 20 5 21

23. Camptocercus lilljeborgi Schoedler 21 0 21

24. Pleuroxus trigonellus (O. F. Muller) 20 3 21

25. Alonopsis elongata G. O. S a r s 20 1 20

26. Alona tenuicaudis G. O. S a r s 20 1 20

27. Alona rectangula G. O. S a r s 16 6 20

28. Alonella excisa (S. Fischer) 15 4 17

29. Pleuroxus aduncus (J u r i n e) 14 3 15

30. Daphnia longispina O. F. Muller 7 9 14

31. Alonella exigua (Lilljeborg) 13 0 13

32. Pleuroxus uncinatus Baird 10 1 11

33. Lathonura rectirostris (O. F. Muller) 10 0 10

34. Chydorus globosus Baird 10 0 10

35. Ceriodaphnia reticulata (J u r i ne) 9 0 9

36. Rhynchotalona rostrata (Koch) 9 1 9

37. Rhynchotalona falcata (G. O. S a r s) 7 1 8

38. Monospilus dispar G. O. S a r s 8 0 8

39. Anchistropus emarginatus G. O. S a r s 8 0 8

40. Ceriodaphnia megops G. O. S a r s 5 0 5

41. Pleuroxus laevis G. O. S a r s 5 1 5

42. Chydorus gibbus G. O. S a r s 5 0 5

43. Ceriodaphnia pulchella G. O. S a r s 3 1 4 A

44. Moina rectirostris (L e y d i g) 4 0 4

45. Streblocercus serricaudatus (S. Fischer) 4 1 4

46. Leydigia leydigii (Schoedler) 4

0

4

47. Macrothrix laticornis (J u r i n e) 3 0 3

48. Drepanothrix dentata (E u r ó n) 3 0 3

49. Holopedium gibberum Z a d d a c h 1 2 2

50. Ceriodaphnia affinis Lilljeborg 2 1 n i

Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego... 261

Ciąg dalszy tab. 1 — Table 1 continued

1 2 3 4 5

51. Ceriodaphnia rotunda G. O. Sars 2 0

2

52. Iliocryptus sordidus (L i ć v i n) 2 0 2

53. Acantholeberis curuirostris (O. F. M iii ler) 2 0 2 54. Leydigia acanthocercoides (S. Fischer) 1 1 2

55. Pleuroxus striatus Schoedler 2 0 2

56. Chydorus piger G. O. S a r s 2 0

2

57. Latona setifera (O. F. Muller) 1 0 1

58. Daphnia pulex L e v d i g 1 0 1

59. Ceriodaphnia setosa M a t i 1 e 1 0 1

60. Iliocryptus agilis Kurz 1 0 1

61. Macrothrix rosea (J u r i n e) 1 0 1

62. Kurzia latissima (Kurz) 1 0 1

63. Chydorus latus G. O. S a r s 1 0 1

64. Chydorus oualis Kurz 1 0 1

COPEPODA

1. Macrocyclops albidus (Jurine) 59 4 59

2. Mesocyclops leuckarti Claus 29 10 59

3. Eucyclops serrulatus (Fischer) 58 57 58

4. Eucyclops macrurus (Sars) 57 2 57

5. Eucyclops macruroides (Lilljeborg) 55 4 55

6. Eudiaptomus graciloides S c h m. 34 52 54

7. Mesocyclops oithonoides Sars 26 49 51

8. Acanthocyclops uiridis (Jurine) 49 7 49

9. A. (Brehmiella) trispinosa (B r a d y) 27 1 27

10. Paracyclops affinis Sars 15 9 21

11. Macrocyclops fuscus (Jurine) 19 0 19

12. Mesocyclops crassus (Fischer) 6 16 18

13. Canthocamptus staphylinus (Jurine) 17

0

17

14. Cyclops kolensis Lilljeborg 9 9 14

15. Ectocyclops phaleratus (Koch) 12 1 12

16. Microcyclops bicolor Sars 12 3 12

17. Bryocamptus minutus (Claus) 12 0 12

18. Br. (Rheocamptus) pygmaeus (Sars) 8 0 8

19. Cyclops uicinus U 1 j a n i n 5 1 6

20. Elaphoidella gracilis (Sars) 6 0 6

21. Eudiaptomus gracilis Sars 4 5 5

22. Cyclops strenuus Fischer 1 3 4

23. Nitocrella hibernica (B r a d y) 4 0 4

24. Paracyclops fimbriatus (Fischer) 3 0 3

25. Paracyclops poppei (R eh g.) 3 0 3

26. Moraria breuipes (Sars) 3 0 3

27. Acanthocyclops gigas (Claus) 2 1 2

28. Attheyella crassa (Sars) 2 0

₂

29. Eudiaptomus uulgaris S c h m. 1 0 1

30. Cyclops scutifer Sars 0 1 1

31. Cyclops insignis Claus 1 0 1

32. Microcyclops uaricans Sars 1 0 1

33. Microcyclops gracilis (Lilljeborg) 1 0 1

34. Nitocra lacustris (S c h m.) 1 0 1

35. Bryocamptus vejdovskyi (M r a z e k) 1 0 1

36. A. (Brehmiella) dogieli (R y 1 o v) 1 1

talimnion kształtował się na głębokości 7—10 m, poniżej zalegał hypo- limnion. Drugą grupę stanowią jeziora, w których w okresie letnim tyl­

ko w małym stopniu zaznaczało się uwarstwienie termiczne. Ich głębokość

mieści się w granicach 6—10 m (14 jezior). Trzecią grupę, najliczniejszą

262

(40 jezior), tworzą zbiorniki płytkie, których głębokość nie przekracza 5 m. W zbiornikach tych w lecie notowano prawie całkowite wyrównanie termiczne od powierzchni do dna.

Pod względem statyczności wód, przyjmując podział Findenegga (4), pierwszą grupę jezior zaliczono do typu holomiktycznego, drugą i trze­

cią do zbiorników polimiktycznych.

Podobnie jak w przypadku wartości termicznych, również przy ana­

lizie zawartości tlenu w wodzie wyodrębnia się grupa jezior najgłębszych.

Cechą charakterystyczną jest wykształcenie się w nich w okresie letnim oksykliny. Zupełnego wyczerpania tlenu w warstwach przydennych tej grupy jezior w okresie letnim nie stwierdzono. Część jezior grupy dru­

giej oraz większość jezior grupy trzeciej w okresie letnim cechowała częściowa lub całkowita homooksygenia. W kilku jeziorach z tych dwu ostatnich grup notowano w lecie w warstwach przydennych obecność H2S (11, 12, 13).

WYNIKI ANALIZY MATERIAŁU

1. Zespoły skorupiaków

W wyniku analizy materiału jakościowego i ilościowego stwierdzono w jeziorach Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego obecność 64 gatunków Cladocera i 34 Copepoda (tab. 1).

Z wioślarek pelagicznych najwyższą frekwencję wykazały: Daph­

nia cucullata kahlbergensis (42 jeziora) i Bosmina longirostris (40 jezior), a z widłonogów: Mesocyclops leuckarti (57 jezior), Eudiaptomus graciloi­

des (52 jeziora) i Mesocyclops oithonoides (49 jezior).

Do skorupiaków rzadko występujących nie tylko na Pojezierzu Łę- czyńsko-Włodawskim, ale również w Polsce, interesujących ze względu na biologię i rozmieszczenie, należą: Holopedium gibberum, Ceriodaphnia setosa, Iliocryptus sordidus, Macrothrix rosea, Drepanothrix dentata, Kur- zia latissima, Pleuroxus striatus, Cyclops kolensis, Acanthocyclops gigas, Nitocra lacustris, Briocamptus vejdovskyi. Większość tych gatunków opi­

sano szczegółowo z Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (5, 6).

Zgodnie z tezą Patalasa (10), główną uwagę zwrócono na zespoły gatunków dominujących, nie pomijając jednak znaczenia form wskaźni­

kowych, takich jak: Eurytemora lacustris, Bythotrephes longimanus czy Daphnia cristata longiremis. Brak tych gatunków na Pojezierzu Łęczyń- sko-Włodawskim oraz inna zasada tworzenia kompleksów skorupiako­

wych przez Bowkiewicza (1) i Lityńskiego (7) nie dają moż­

liwości porównawczej z wynikami ich prac.

Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego...

263 Na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim można wyróżnić 4 charakte­

rystyczne ugrupowania form dominujących skorupiaków planktonowych, które również z zespołami wyróżnionymi przez Patalasa (10) nie po­

krywają się całkowicie. Zespoły Patalasa oznaczono symbolem 2P i 3P, wyróżnione zaś w niniejszej pracy symbolami 1K, 2K, 3K, 4K. Zespół 1K odpowiada zespołowi 2P (gatunki podawane są kolejno według malejącej liczebności): Daphnia cucullata, Mesocyclops leuckarti, Bosmi­

na coregoni, Eudiaptomus sp., Ceriodaphnia ąuadrangula — ten zespół posiadało 15 jezior (tab. 2). Zespół skorupiaków 2K odpowiada zespołowi 3P: Mesocyclops leuckarti, Bosmina longirostris, Daphnia cucullata, Eu­

diaptomus sp., Chydorus sphaericus — ten zespół występował w 18 je­

ziorach (tab. 2). Zespół skorupiaków 3K nie ma odpowiednika P: Bosmina longirostris, Ceriodaphnia ąuadrangula, Diaphanosoma brachyurum, Chy­

dorus sphaericus, Mesocyclops leuckarti — ten zespół stwierdzono w 22 jeziorach (tab. 2). W zespole 4K brak form typowo pelagicznych, co stwier­

dzono w 5 jeziorach znajdujących się przeważnie w końcowej fazie zani­

kania (tab. 2).

2. Biomasa skorupiaków

Wyliczone średnie wartości biomasy pochodzą co najmniej z dwu wy­

praw, zawsze z okresu letniego. W płytkich jeziorach (do 9 m głęb. maks.) wyliczono je z prób ilościowych pobranych w pelagialu z głębokości 1 m, a więc z warstwy najbardziej w okresie letnim trofogenicznej. Dla głęb­

szych jezior wyliczano jedną wartość średnią dla zaznaczonego epilimnio- nu (próby brano co 1 m od powierzchni do głęb. 7 m). Formy młode Cla­

docera oraz kopepodity Calanoida i Harpacticida z prób ilościowych roz­

patrywano razem z formami dorosłymi, uwzględniając jednak gradient ich wielkości. Kopepodity wszystkich Cyclopoida natomiast ujęto w pra­

cy łącznie. Obliczoną biomasę skorupiakową z warstw najbardziej tro- fogenicznych przedstawiono w powiązaniu z maksymalną głębokością zbiorników, zakładając, że uzyskane wartości w pewnym stopniu powin­

ny korelować z ich limnologicznym typem. Tak przeprowadzona analiza pozwoliła na wyznaczenie tzw. stopnia degradacji, czyli stopnia zaniku badanych jezior.

Przy badaniu stopnia rozwoju biomasy skorupiakowej okazało się, że jeziora płytkie — zanikające oraz jeziora typu dystroficznego wykazały pod tym względem duże podobieństwo do jezior najgłębszych, typu b-me- zotroficznego, gdyż zawierały one 1—8 mg biomasy/1 wody. Natomiast wskaźnik biomasy skorupiakowej jezior eutroficznych typu stawowego (alloiotroficznych) był wyższy i zawierał się w granicach 4—.60 mg/1.

Obliczony na podstawie zachodzącej współzależności między wartością

uonepBJSaa jioepeJSsp uaidoąs

o o o U< 5-

o o o

L. i- t-.

uopeoijissBp yBotgoyouturj BuzoiSoioutun Bt3B5IIJj<SBra

>1 OS g Oi > OS CS, 3 > -w n f~> o No

w

£0 5 cy O

3 O u

° h -2 i w o 3

CU T3 ca

.2.2 o o

o o o o o o

S dl <D CD CD 'U M-J U-4 »U *U «U *ł-J M-J »U »+-J M-J M-J «M «ł-I M-i ĆódCĆÓ°OOOOOOOOOOOOOOOO

,0,OrO'0'O.OaJ<Ua><D<U<UD<U<U<D<DCD(D<U<D<D<D

CL< Q-< Q-< Q-< Q-« Q-i P-< Q-( CU Q-< Q-< Q-i Q-« Qh Pu PL< C^-< P-< P-« P-< Ph P-« P-* P-«

CM CM CM CM CM CM CM CM CM CM CO CM CM CO CO CO CM CM CO CO CO CM CO CO CO CO

r-(T-,^T-,r-<t-,i-<r-ir-,r-iCMr-tr-(CMCMCM’-,CO^-'CMCMCM’-'CMCMCMCMeO

T ab .

2.

W y k az b ad an y ch je zi o r

z

za zn ac zo n y m st o p n ie m d eg ra d ac ji L is t o f th e ex am in ed la k es w it h

a

m ar k ed d eg re e o f d eg ra d at io n ^£~

^tu

^as

r*H >->

'O O

O

§■*

g-TJ W

©©c—Tr©©©©ooi>-©cocoTt<co©cocMCM©'-<co©L-©cO'rt<©

aO©’~<C'WCOCOCO<0^©©--<'-<<OC-CMCOCMCO©O^CM©’-<'*,>

©^©~CML';©^CO©^©TFCO©©l>-~CM~©CM^«-HOOCO©~©eO©~’tf©

co © © © ©" ©" ©" cd © © cd r-T od t> co ©" cd cd cd © <-< © r-T cd CM •—< r-i •—t CM ’—' »—<»—< Ifi CO rjs I-I

r-ioO’-<©CO©©»-<t^U<©Tt<©©COCOOO©OOCMCOCMCM©CMCM©©

tJ<L— ^©ł—<COCM©©COL''-©CO©Tr©©©©CO©CO'~ł©©©Tł<©

©~ © © CO ©~ ©~ ©~ CO t> t> CM »-H CO CO tn CO «-* CO CM co in lO co

©"©©©"©" o ©©"©©" »-h o" ©"< " >" ©~ ©"©"©"©" ©" ©" © ©" I-T ©" ©" ©

W Cflcl W nj hf g g g .2.2 W ffl

2 a 3 ca

£

'Go a

a

o

O

tJ

o

a

, £

S >>2 2-e o S- £ a?

■Sfg 6 ra-o O S

‘W

ca o .225 N4

•^o ca0)

£ £ s S

cl

o i*

CM©©^^©tJ<t^O©©©©©^-«COOOCM©CM’

OO^C-»-t.-«CM,’t<CO©©CO©©©T}<CO©OO©©r-iL-C0'~C

© »-* »-^© © ©~©~© t> CO ©~© CM^O »-« CO CM © © C _

©" o" ©" o" ©" o" ©" ©" ©" ©" © & © © © © © © © © © © © ^ © © © ©

■< © CO -,-. © CO rf ©

< c- © ;~ co © co ©

*---< © CM © ©

cM©©©co©Tt<--<t^©©©.-<©©coo©co©©cor-co©©©©

©tr~o-io©m©»-<T}<C'-Ti<mcMCMcot>oo©Tj<Tt<©©ino>coTt<©o TFC^CO©©[>-CMCO©t>CMT}<'»rCOTt<©r-».~<-«iiCMCO©©©©C-©©

rl O CO © r-l o • COrir-iCMCMCOr-iCOOlO’fO©'-’COCM' i CO CM CO ©

r-iCMC-©©©00^<^l<CM©©CMt'-©©t-»-<00©r-CMCM00CM''J«C'-©

r-iocM^Oi-ir-ii-incorBco©-‘Trr-^mt^i-finT^i-HTrco--*©©

•h IO CM, 00 CM~ 00 © ©~ © iH I> © © © t?- 00 »-J t> © © © ©~ 00 Co" Cm" CM" ©" Co" CO -h r-T ©" ©" ©~ ©" Cm" r-" i-*" CO CO ©" CO Cm" O t>-" M**' ©~ CO CO

CM •“< I-’ CM r-tr-trrCOCO

CO © ©^ CO CM^ © 00 CO, rH ©~ © ©^ ©~ ©~ ©^ rH rH ©~ 00 CM~ CM~ CM~ <

co" cd co © co cd ©" r< ©" ©" t> © co © © © ©" <d cd cd cd© cd cm" cm" <

CO CC CO CM CM rH i—ł »—<

o

G .

N <U 8 ID

■“ '5 O,-*

o

JV t/1 ‘O .«« S 2?S?

as

•2

3 oo wg

•2 śrs

k O 'W

g

G

. ri

tt) <U g U U 0) £ <D su 3 r! .Z •.-• n n

£ 3

.2

< o ca T3 o

(U 3

g .2

O G

2 S g as ra 5

g> E £)._

.G ca az o o cu

£ S.2

-U.T* m » a>

2 £ ,§ § a

ra£

O o

Cti CD ;* CC" w O **» H •-* ku '*r *2 u/- /->

.2 .S o ca -2 n 3 o N «tzi □ p km p ca £ cl, ffl W tó N m U C5<n O O P> D c/3 O H OJ

•2 -

•£ .jć c g « g •g’-*

a E> •-* 03 ca ęu co .P* < r-< OJ fil OJ .3

o o £ W

<u a 3 w -2 G t/3 <u £ N <U N IUPhU

o

2fflra 8

Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego...

265

->>>>>>>>>>>>

29.

U śc im o w sk ie

4,4144,93511,3700,3000,240156,845

2 K 3 P al lo io tr o f.

30.

D o m as zn e

3,17,9620,4450,3000,1508,412

3 K al lo io tr o f.

31.

C y co w e

4,11,8502,8800,8401,6807,250

3 K al lo io tr o f.

32.

Z ie n k o w sk ie

4,90,2642,2851,8221,9186,2893

K eu tr o f.

OO. ..O O. OOO.OOOOO. 0.00.. o

t_, J_, . «4_< «4-( M-1 CM t-i t-( M-< <+-<

o*h O O -*-1 *+-i -*-* O «M +-> -*-> -*-> o 4-> -ł-> +-> -*-> O -♦-* O O O +-■

OOt-<Ol-<$-<OOOj-iOOOOl-<OOOOOt-«Ot-4OOt-<t-iO O O w h w O .£» o w O O O tt O O O O O to O to o O t/5 to o złzł >>z >> >>zł 3 zi >,3 zł zł zł >>zł zł zł zł zł >>zł >>złzł >>zJ

cucCTJo^TOcuałcuTJocucuca^cucucucocuTScu^cacuTOTJcu

CU CU (U CU

CO co co co

CU

co

COCMCOCOeOCOCMCMCOCOCOCOCOCOCOCMCO-^CO^^COCOTFT^TrcOCM

© ©©Ł'-co©C'-co©cM©*r©©©©©

COr-L— >—<t'-©CM©©©©-rt<©C'-CM’—<CM co t^coi-HOOc^cMO>cq^o^^Hi>i>o^o^»o j cm

©” 00 CO O © CO t>” ©” CO t>” © CO 00 cd 05 I c*

rj* .-< © © ł-< rl r-i -H > rt «

O) O CO CM CO o © 00 © © © O) r-1 CO

« <o rr <O r-M cm” o” o” cm” o” o” o”

© CC © © rf © Tf ^ © CM©©00©000©

05 rH CO © ©^ CM~ CM^

o” ©” ©” o” o” o” o” o” o

C0O05©©05C0C0«-<©C000r-l0C0’-i© ©

© CO CM © © C"- © © CM CO © © CM •-< ^ © I ©

« O t> !> CM ©~ CM~ ©~ 05^ CM r-ł lO O © CO O »-h | t-h

©” © ”

cm

” »-?©”

o

” ©” o” ©”©”©”©”© C

m

” ©”© ” ©" ©

t> CO CO

© Tf r-u in rr cm” o

©©■^©©©CMlOt-HOOCM^-^CM

©■^©tTCMOjCM©^^©©-^©

©~ © CO ©~ co t> CM~ O5~ <O co CM co ©” co r-” co © © co cm” cm” «-T »-<” co r-”

©CM©ł-»©©TfC'-r-<T}<’-<©’-<Tt<CO©© ©

rUO©rHCM©©>rHr-(^O’f©C0CCt'' ©

© ©~ ©~ ©^ ©~ CO r-M °CI_rt©~ CO CM I> CM~ ©~ ©~ I 05 Tf” ©”©”©”©”©” r-T co rr Tt<” CO © CM © r-4 f-T © I cm” rf rU Tf Tt r-< rl © -^ CO

© CM

r-T©”

co co CM

rr ©”

O co

©”

CM

o co ©”

O©>OCMO©

CM 00 05 CO 05 CO in

•-< m © oo ©

© cm” © © r-T © ©

© t> —I © ru © ©

© © © © t> © ©

*“1,

°° ’1

crL

o” ©” cm” ©” cm” ©” ©”

© © co

© CM CM Tf © ©

© CM © ©

© c- © co CO ©' CM” ©”

© CM

© O

© ©

©” ©” 5,6781,6280,2500,1207,676

2 K 3 P d y st ro f.

o

w

’tf'’*l>CMCM't>©C0c0C0©~CM~C-^©~0^C0CM©^O~C0©~C0©©~©05-«:FCMr-^©

tt” co r-T © r-T cmco Tt<” co cm” © cm” coco r-T cm' r-T © »-? r-T »-? r4 cm” «-T cm” cm”

W

OJ CU

eo’Ttł©‘©t>©'©'©’-JcMcoT^©©c^©©©’-'CM©’r©©t^©©©r-u

co©©©©©©^^^^-^^^^-^^©©©©©©©©©©©©

mg/|

256 i 156 ’

741

56

52-

48 44

40

29

20 16

111

12

: ii

;iv y

0 2 4 6 8 >0 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 m

Głębokość maksymalna

Ryc. 1. Stopień degradacji (I—IV) jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego (współ­

zależność między głębokością maksymalną jeziora a jego biomasą skorupiakową) Degree of degradation (I—IV) of the lakes of the Łęczna and Włodawa Lakę District (correlation between the maximum depth of the lakę and its crustacean biomass)

Ryc. 2. Zróżnicowanie jezior Łęczyńsko-Włodawskich pod względem stopnia degra­

dacji (I—IV)

Differentiation of the Łęczna and Włodawa lakes as regards the degree of degrada­

tion (I—IV)

Ugrupowanie jezior Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego...

267 biomasy skorupiakowej a głębokością maksymalną tzw. stopień degra­

dacji pozwolił na wydzielenie 4 grup zbiorników (ryc. 1, 2).

I stopień degradacji (najmniejszy stopień zaniku) cechuje 7 jezior:

Piaseczno, Białe koło Włodawy, Krasne, Rogoźno, Zagłębocze i Bialskie, które reprezentują typ b-mezotroficzny oraz Czarne Sosnowickie — eu­

troficzny.

II stopień degradacji dotyczy 17 zbiorników, wszystkie eutroficzne.

III stopień degradacji wykazuje 25 jezior, w tym 4 eutroficzne, 6 dys- troficznych, natomiast 15 alloiotroficznych.

IV stopień degradacji charakteryzuje 12 jezior, w tym 5 alloiotroficz­

nych, 4 dystroficzne oraz 3 jeziora w końcowym stadium zaniku.

Na 61 zbadanych zbiorników Pojezierza tylko z 3 jezior: Obradow- skiego, Mosznego i Wąskiego, ze względu na małą ich głębokość, nie po­

brano prób ilościowych, a tym samym nie wyliczono biomasy. Natomiast 3 spośród 58 jezior wykazały najwyższe wartości biomasy skorupiakowej były to zbiorniki o III stopniu degradacji: Czarne Gościnieckie (251 mg/1), Uścimowskie (157 mg/1) i Pniówno (71 mg/1). Najmniejszą wartość biomasy wykazywały 3 jeziora, a mianowicie: Orchowo — dystroficzne o IV stopniu degradacji (3,628 mg/1), Białe koło Włodawy — b-mezotro- ficzne o I stopniu degradacji (3,495 mg/1), oraz Karaśne — alloiotroficzne o IV stopniu degradacji (1,445 mg/1).

Najliczniejszą grupę jezior na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim two­

rzą zbiorniki o III stopniu degradacji — 41,5%; II — 27,7% jezior, IV — 19,4%, a tylko 11,4% (7 jezior) charakteryzuje I stopień degradacji. Naj­

częściej spotykanym zespołem skorupiakowym w badanych zbiornikach był zespół 3K (37% badanych jezior).

PIŚMIENNICTWO

1. Bowkiewicz J.: O pewnych prawidłowościach w składzie jakościowym zoo­

planktonu jezior. Fragm. Faun. Musei Zool. Pol. 3, 345—414 (1938).

2. Diukina W. W.: K miietodikie opriedielenija biomassy zoopłanktona. Trudy n.-i. in-ta biologii i bioł. f-ta. Charkowskogo. Gos. un-ta 30, (1957).

3. Fijałkowski D.: Szata roślinna jezior Łęczyńsko-Włodawskich i przylega­

jących do nich torfowisk. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio B 14, 131—206 (1959).

4. Fin den egg J.: Alpenseen ohne Vollzirkulation. In. Rev. ges. Hydrob. 33, (1933).

5. Kowalczyk Cz.: Materiały do poznania fauny wioślarek (Cladocera) Poje­

zierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 24, 307—321 (1969).

6. Kowalczyk Cz.: Nowe stanowisko Holopedium gibberum Zaddachw Polsce.

Fragmenta Faunistica 18, 197—204 (1972).

7. Lityński A.: Próba klasyfikacji biologicznej jezior Suwalszczyzny na za­

sadzie składu zooplanktonu. Spraw. Stacji Hydrobiol. na Wigrach

1

(4), 37—56

(1925).

8. MaruszczakH.: Zjawiska krasowe w skałach górnokredowych między rzeczą Wisły i Bugu. Przegląd Geograficzny 38, z. 3, 339—370 (1966).

9. Morduchaj-Bołtowskoj F. D.: Matieriały po sriedniemu wiesu wodnych biezpozwonocznych bassiejna Dana. Tr. probl. tiemat. sowieszcz., 75—88 (1954).

10. Patalas K.: Zespoły skorupiaków pelagicznych 28 jezior pomorskich. Ekologia Polska 2, 62—92 (1954).

11. Radwan S., Podgórski W., Kowalczyk Cz.: Materiały do hydrochemii Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Cz. I. Stosunki mineralne. Ann. Univ.

Mariae Curie-Skłodowska sectio C 26, 31—39 (1972).

12. Radwan S., Podgórski W., Kowalczyk Cz.: Materiały do hydrochemii Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Cz. II. Substancja organiczna i związki azotowe. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 27, 17—30 (1972).

13. Radwan S., Kowalczyk Cz., Podgórski W., Fali J.: Materiały do hydrochemii Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Cz. III. Właściwości fizyczne i chemiczne. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio C 28, 97—116 (1973).

14. Stangenberg M.: Szkic limnologiczny na tle stosunków hydrochemicznych pojezierza suwalskiego. Rozpr. i Spraw. Inst. Bad. Lasów Państw. 19, 1—85 (1936).

15. Ułomski S.: Plankton wnutriennych wodojomow Krima i jego biomassa.

Tr. Karadagskoj biał. stancyi. 13, (1955).

16. Więckowski K., Wojciechowski I.: Zmiany charakteru limnologicznego jezior sosnowickich. Wiad. Ekol. 17, 239—247 (1971).

17. Wilgat T.: Jeziora Łęczyńsko-Włodawskie. Ann. Univ. Mariae Curde-Skło- dowska sectio B 8, 37—121 (1952).

18. Wiszniewski J.: Uwagi w sprawie typologii jezior polskich. Pol. Arch.

Hydrobiol. 1, 11—24 (1954).

19. Zawadzki S.: Badania genezy i ewolucji gleb błotnych węglanowych Lu­

belszczyzny. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska sectio E 12, 1—78 (1959).

PE3IOME

B co6paHHOM

b

1955—1970 rr. H3 61 O3epa JleHHHHbCKO-BjioąaBCKOro npno3epbH waTepnajie ycTaHOBjieHO najimine 64

bhaob

Cladocera

h

36

bhaob

Copepoda. Kpoine Toro, 6biJi ocymecTBJieH KOjiH’iecTBeimbiH anajiH3 Cladocera u Copepoda,

kotopwh

n03B0jmji noACHHTaTb nx ówoMaccy. KojimiecTBemibie npo6bi Spajincb

b

nejiarnajie M3 HanSojiee Tpo<£>oreHMHecKnx cjioeB

b

MejiKnx O3epax Ha rJiyÓHiie 1

m,

a

b

ray-

6okhx ajih

HaMeneHHOro 3nminMHH0Ha noACHHTbiBaJiacb

oahh

cpeAHHH BejiHHHHa (npoóbi ópajiHCb KajKgbiii 1

m ot

noBepxHOCTH

ao

rjiyÓHHbi 7

m).

noACHHTaHHaa HaMH 6noMacca paKOo6pa3Hbix npeACTasjieHa

bo

B3aHM0CBH3H c MaKCHMaJibHOH rjiySHHOił BOfloeMOB; npn

stom mh

npeąnojiarajiK,

hto

nojiyneHHbie 3iiaiieiiHH

aojukum b

He- KOTopofi CTeneHH KoppeJinpoBaTb c

hx jiHMHOJiorHnecKHM TnnoM. OcymecTBjienHbiii

TaKHM obpa3OM aHajiH3 flaji HaM

bosmojkuoctb

onpeflejieHHH

thk

Ha3biBaeMOn CTe­

neHH flerpagapHH

hjih

CTeneHH HC'ie3iiOBeiiHH H3yiaeMbix O3ep. Hanóojiee

miioto-

HHCjieHHOH rpynnoH 3flecb 0Ka3ajincb BOAoeMbi III CTeneHH AerpaaapHH (41%);

TOjib-

ko

7 O3ep (11,4%) HMejiH I CTenenb AerpaflapHH, T.e.

3th

03epa MOryT npocymecTBO-

BaTb eipe flojiroe BpeMH.

Group of Lakes of the Łęczna and Włodawa lakę District...

269

SUMMARY

In the materiał gathered in 1955—1970 from 61 laikes of the Łęczna and Włodawa Lakę District 64 Cladocera species and 36 Copepoda species were found.

There was also madę a quantitative analysis of Cladocera and Copepoda, owing to which the oalculation of their mass was possible. The quantitative samples were collected in pelagic zonę, in the most trophogenous layers. In shallow lakes the samples were taken at the depth of 1 m; for deeper lakes there was caiculated one mean value for the epilimnion marked (samples were collected every 1 m from the lakę surface to the depth of 7 m). The crustacean biomass caiculated for the inyestigated lakes was presented in connection with the maximum depth of the lakes. At the same time it was taken for granted that the obtained values should correlate with their limnological type. The analysis carried out in this way allowed to determine the so-called degree of degradation, i.e. the degree of decline of the lakes examined. The lakes of the third degree of degradation proved to be the most numerous group of lakes in the Łęczna and Włodawa district (41%).

Only 7 lakes (11,4%) had the first degree of degradation — which means that they

are likely to exist for a long time yet.