znaniowegoº 2007, t. 10, s. 407-413), aczkolwiek bardzo wartosÂciowe, to jednak tylko czeÎsÂciowo ujmowaøyproblem stosunkoÂw panÂstwo ± kosÂcioÂø w Unii Europejskiej.
PodzieÎkowanie nalezÇysieÎ takzÇe Tøumaczom drugiego wydania na jeÎzyk polski. Tylko dzieÎki ich zÇmudnej pracyszerokie grono polskich czytelnikoÂw uzyskaøo dosteÎp do tak wartosÂciowego opracowania, ukazu- jaÎcego w panoramicznym przekroju rozwiaÎzania przyjmowane w poszcze- goÂlnych panÂstwach, nalezÇaÎcych obecnie do Unii Europejskiej.
Henryk Misztal
Piotr Stanisz, Porozumienia w sprawie regulacji stosunkoÂw mieÎdzy panÂ- stwem i niekatolickimi zwiaÎzkami wyznaniowymi we wøoskim porzaÎdku prawnym, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, ss. 314.
ObowiaÎzujaÎca w naszym kraju ustawa zasadnicza sankcjonuje ukøa- dowymodel regulacji sytuacji prawnej niekatolickich kosÂcioøoÂw i innych zwiaÎzkoÂw wyznaniowych (art. 25 ust. 5). Przepis ten do tej pory nie do- czekaø sieÎ jeszcze praktycznej aplikacji. Nie zostaø tezÇ wydany zÇaden akt normatywny, ktoÂryokresÂlaøbykwestie szczegoÂøowe, umozÇliwiajaÎc ty m samym zastosowanie normy konstytucyjnej. PrzedøuzÇajaÎcysieÎ okres bra- ku realizacji zamysøu ustrojodawcy w przedmiocie uregulowania sytuacji prawnej niekatolickich zwiaÎzkoÂw wyznaniowych staø sieÎ jednym z moty- woÂw podjeÎcia przez P. Stanisza problematyki dotyczaÎcej ukøadowej regu- lacji sytuacji prawnej niekatolickich zwiaÎzkoÂw wyznaniowych w Republice Wøoskiej. Wszak podczas prac nad aktualnym art. 25 ust. 5 polskiej ustawy zasadniczej wyrazÂnie wskazywano na jego wøoski pierwowzoÂr.
Autor postawiø sobie za cel kompleksowe omoÂwienie porozumien zawieranych w celu uregulowania stosunkoÂw mieÎdzyRepublikaÎ WøoskaÎ i niekatolickimi zwiaÎzkami wyznaniowymi. OsiaÎgnieÎcie tego celu wyma- gaøo przede wszystkim ustalenia wykøadni przepisoÂw konstytucyjnych (z uwzgleÎdnieniem orzeczen wøoskiego SaÎdu Konstytucyjnego), dokona- nia ocenykryterioÂw selekcji zwiaÎzkoÂw wyznaniowych dopuszczonych do rokowan z rzaÎdem wøoskim oraz sposoboÂw prowadzenia negocjacji bila- teralnych, uchwycenia technik procedury legislacyjnej, majaÎcych zastoso-
RECENZJE
326
wanie do ustaw uchwalanych na podstawie porozumienÂ, okresÂlenia cech specyficznych ustaw uchwalonych na podstawie umoÂw, ze szczegoÂlnym uwzgleÎdnieniem ich podatnosÂci na ewentualne nowelizacje i abrogacje.
W ostatniej czeÎsÂci pracy(rozdziaø V) dokonana zostaøa ponadto cha- rakterystyka tresÂci obowiaÎzujaÎcych we Wøoszech rozwiaÎzan ukøadowych.
Materia ta zostaøa przez Autora uporzaÎdkowana wedøug kryterium rze- czowego. WyroÂzÇniø on nasteÎpujaÎce obszarytresÂciowe porozumienÂ: szcze- goÂøowe gwarancje wolnosÂci praktykowania religii, wyznaniowa forma za- warcia maøzÇenÂstwa, status prawny jednostek organizacyjnych o charakte- rze wyznaniowym, finansowanie dziaøalnosÂci zwiaÎzkoÂw wyznaniowych, dziaøalnosÂc osÂwiatowa i wychowawcza, budynki søuzÇaÎce celom kultowym, wyznaniowe miejsca pochoÂwku, ochrona doÂbr kulturyo charakterze re- ligijnym.
Z drobiazgowaÎ pieczoøowitosÂciaÎ i przy zastosowaniu przejrzystej sys- tematyki Autor w recenzowanym opracowaniu wyøuszczyø wszystkie za- gadnienia, ktoÂre zwiaÎzane saÎ z podjeÎtym tematem, nie pomijajaÎc niczego, co mogøobysieÎ przyczynic do peøniejszego zrozumienia istotywøoskiego modelu ukøadowej regulacji stosunkoÂw panÂstwowo-kosÂcielnych. Odwoøu- jaÎc sieÎ do doktryny wøoskiej ± po prezentacji wszystkich stanowisk ± do- konaø krytycznej oceny poglaÎdoÂw wøoskich eklezjastycystoÂw, obiektywi- zujaÎc zauwazÇone tendencje.
Praca jest dzieøem dojrzaøym, napisanym starannie i z polotem. Jej wartosÂc naukowa jest obiektywnie niepodwazÇalna. Posiada ponadto wa- lor unikatowosÂci na rynku polskim. Stanowi cenny wkøad w rozwoÂj dok- tryny prawa wyznaniowego i prawa konstytucyjnego.
Dokonana przez Autora rekonstrukcja oraz ocena wøoskich rozwiaÎ- zan prawnych niewaÎtpliwie przyczyni sieÎ do intensyfikacji i ukierunkowa- nia prac nad modelem relacji panÂstwowo-kosÂcielnych w naszym kraju.
ZwroÂcic ponadto nalezÇyuwageÎ na doniosøosÂc tego dzieøa w aspekcie ksztaøtowania sieÎ polskiej doktryny w zakresie ustalenia obszaroÂw wcho- dzaÎcych w zakres autonomii i niezalezÇnosÂci przysøugujaÎcej kosÂcioøom i in- nym zwiaÎzkom wyznaniowym. W obowiaÎzujaÎcym porzaÎdku konstytucyj- nym, obszary te wyjeÎte saÎ spod jurysdykcji wøadz publicznych, konieczne wieÎc jest klarowne wyznaczenie ich granic. Recenzowana praca otwiera zatem nowyrozdziaø w dyskusji nad potrzebaÎ i zakresem realizacji zasady bilateralizmu w stosunkach panÂstwowo-kosÂcielnych.
Artur Mezglewski
RECENZJE 327