Klasa 6d
Termin wykonania zadania: do 12 maja 2020r.
Temat lekcji: Jak oddychają i rozmnażają się ssaki? (temat i cele lekcji zapisujesz w zeszycie)
Cele lekcji:
- dowiesz się jak oddychają ssaki
- poznasz sposób rozmnażania się ssaków
- przekonasz się, czy ssaki opiekują się swoim potomstwem Przebieg lekcji:
1. Wszystkie ssaki są płucodyszne, co oznacza, że ich głównym narządem oddechowym są płuca. W skład układu oddechowego oprócz płuc wchodzą także nozdrza, gardziel, krtań, tchawica i oskrzela.
U ssaków następuje powiększenie powierzchni oddechowej poprzez pojawienie się pęcherzyków płucnych, które znajdują się na końcu drobniejszych rozwidleń oskrzeli, czyli oskrzelików. W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana gazowa. Wentylacja płuc zachodzi dzięki ruchom mięśni międzyżebrowych oraz skurczom przepony (w czasie wdechu powietrze jest zasysane do płuc pod wpływem podciśnienia wytworzonego w klatce piersiowej).
2. Posłuchaj: „Oddychanie ssaka” http://scholaris.pl/resources/run/id/57266 3. A jak oddychają ssaki wodne?
Choć pod wodą muszą – tak jak my – wstrzymywać oddech, morskie ssaki potrafią nurkować przez ponad
godzinę, zejść na setki metrów pod powierzchnię i szybko się wynurzyć, nie zapadając na chorobę
dekompresyjną.
Jak ssakom udaje się godzinami wytrzymać bez oddechu?
Stworzenia oddychające płucami wydają się nie mieć szans w konkurencji z zaopatrzonymi w skrzela rybami czy kałamarnicami. Dobrze to widać na naszym
przykładzie. Nurkując, musimy wstrzymać oddech. Większość z nas po zaledwie 2-3 minutach musi jednak wynurzyć się z powrotem, by wypuścić dwutlenek węgla i nabrać nową porcję tlenu
Tymczasem prawdziwy mieszkaniec morskiego świata jest cały czas w ruchu: pływa w poszukiwaniu pożywienia, ucieka przed drapieżnikiem. Zużycie tlenu wówczas rośnie, a czas spędzony na jednym wdechu dramatycznie się kurczy. Mimo to morskie ssaki potrafią
spędzić pod wodą nawet ponad godzinę. I wcale nie zawdzięczają tego rozrośniętym płucom, w których mogłyby magazynować wielkie zapasy powietrza.
Cekawostka
Najdłużej pod wodą na jednym wdechu:
foka Weddella - ok. 80 minut
kaszalot - ok. 90 minut
słoń morski - do 120 minut
wal Cuviera - do 137 minut
Sekret ich umiejętności wstrzymywania oddechu na dziesiątki minut tkwi w czym innym.
Tlen jest magazynowany w organizmie przez dwa podobne do siebie związki chemiczne.
Jeden z nich to obecna w czerwonych ciałkach krwi hemoglobina. Drugi to mioglobina, znajdująca się w mięśniach. U ludzi w płucach przechowywanych jest około 36 proc. całego tlenu zawartego w organizmie, a 51 proc. krąży we krwi. U foki Weddella proporcje te wyglądają zupełnie inaczej - tylko 5 proc. tlenu mają w płucach, a aż o 70 proc. we krwi!
„W pewnym sensie stworzenia te mają wewnętrzną butlę z tlenem”.
4. Jak rozmnażają się ssaki?
U ssaków zapłodnienie zachodzi w organizmie samicy (zapłodnienie wewnętrzne).
Ssaki są żyworodne (za wyjątkiem jajorodnych stekowców – dziobaka i kolczatki). Ich zarodek rozwija się w macicy i jest połączony z organizmem matki za pośrednictwem łożyska. Narząd ten pośredniczy w wymianie substancji między samicą a zarodkiem przez sznur pępowinowy. Dostarcza zarodkowi substancje odżywcze, umożliwia wymianę gazów oddechowych oraz usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii.
Podczas rozwoju zarodek ssaka jest chroniony ciałem matki i w dużym stopniu niezależny od czynników zewnętrznych. Okres trwania ciąży u ssaków jest bardzo różny.
U słonia prawie 2 lata, u kangura – tylko 12 dni.
Ciekawostka
U torbaczy, do których zaliczamy na przykład kangury i koale, ciąża trwa bardzo krótko.
Ich młode po urodzeniu mają do 3 cm długości. Przemieszczają się samodzielnie do torby lęgowej, znajdującej się na brzuchu samicy, przyczepiają do sutka matki i rosną przez kilka do kilkunastu miesięcy.
Są też ssaki jajorodne: dziobaki i kolczatki. Wykluwają się z jaj, które podobnie jak jaja gadów są otoczone skórzastymi osłonkami. Młode żywią się mlekiem, które sączy się z gruczołów rozsianych na brzuchu matki.
5. Czy ssaki opiekują się swoim potomstwem?
Wszystkie ssaki opiekują się potomstwem. Młode są karmione mlekiem, które ssą przyczepione do brodawek sutkowych matki. Opieka rodziców, w zależności od gatunku zwierzęcia, może trwać od kilku tygodni do wielu lat.
Obejrzyj film: „Zwierzęta – matki i ich dzieci”
https://www.youtube.com/watch?v=dHrmiWdWpe 0
6. Podsumowanie. Rozmnażanie u ssaków: http://scholaris.pl/resources/run/id/48797 7. Praca domowa.
Uzupełnij ćwiczenie 7 strona 108 oraz 9 strona 110 w zeszycie ćwiczeń.
Odpowiedzi do ćwiczenia 9 prześlij do nauczyciela.
