na tle sektora banków spóádzielczych w Polsce

U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A

VOL. XLV, 2 SECTIO H 2011

Katedra BankowoĞci i Rynku Finansowego, WyĪsza Szkoáa Bankowa w Poznaniu

MARIA MAGDALENA GOLEC

Banki spó ádzielcze notowane na Catalyst ...

na tle sektora banków spóádzielczych w Polsce

Cooperative banks quoted on the Catalyst against the background of the cooperative banking sector in Poland

Wst Ċp

W Ğród róĪnych form prowadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej – spóádzielnie z racji mniejszej skali oraz specyficznych zasad funkcjonowania napotykaj ą barie- ry w pozyskiwaniu funduszy w áasnych. RównieĪ banki spóádzielcze do swoistych uwarunkowa Ĕ dziaáalnoĞci zaliczają ograniczenia w pozyskiwaniu i zarządzaniu kapita áami wáasnymi.

Od 2009 r. zmiany regulacyjne umo Īliwiáy polskim spóádzielniom kredytowym Ğwiadczenie usáug finansowych wczeĞniej oferowanych jedynie przez banki ko- mercyjne, a mianowicie pozyskiwanie funduszy obcych w formie emisji d áuĪnych papierów warto Ğciowych, które pod pewnymi warunkami mogą zostaü zaliczane do funduszy w áasnych.

Wynikaj ące z rozszerzenia katalogu usáug finansowych szanse dla sektora ban- kowo Ğci spóádzielczej, a takĪe pierwsze przykáady emisji obligacji spóádzielczych sk áaniają do stawiania pytaĔ, w jakim stopniu z nowych moĪliwoĞci korzystają jedynie du Īe instytucje, czy grupa banków spóádzielczych emitentów obligacji wyróĪnia siĊ w Ğród liczącego ponad 570 podmiotów sektora.

Celem artyku áu staáo siĊ porównanie wybranych finansowych wskaĨników oceny

dzia áalnoĞci grupy banków spóádzielczych notowanych na Catalyst ze wskaĨnikami

obejmuj ącymi caáy sektor banków spóádzielczych, biorąc pod uwagĊ skalĊ prowadze-

nia dzia áalnoĞci, dynamikĊ wzrostu, efektywnoĞü oraz bezpieczeĔstwo. RozwaĪania

prowadzone s ą z wykorzystaniem studiów literatury przedmiotu, a takĪe analiz

porównawczych publikowanych informacji finansowych obejmuj ących caáy sektor banków spó ádzielczych oraz wybrane instytucje.

1. W áasne i obce Ĩródáa finansowania dziaáalnoĞci banków spóádzielczych

Cech ą poĞredników kredytowych, do których naleĪy zaliczyü równieĪ banki spóá- dzielcze, jest korzystanie w swojej dzia áalnoĞci w znacznym stopniu z pozyskiwanego kapita áu obcego, jednak kluczowe znaczenie, z uwagi na koniecznoĞü zapewnienia stabilno Ğci funkcjonowania, równieĪ dla tej grupy instytucji mają fundusze wáasne.

W literaturze przedmiotu wskazuje si Ċ, Īe zarządzanie kapitaáem wáasnym w insty- tucjach spó ádzielczych jest utrudnione, z uwagi na

:

1) zmienno Ğü kapitaáu udziaáowego,

2) specyficzne cechy udzia áów spóádzielczych, a wĞród nich:

• wi Ċkszą niĪ w innych podmiotach gospodarujących niepewnoĞü wysokoĞci uzyskiwanej dywidendy

,

• niedoskona áoĞü inwestycyjną wynikającą ze spóádzielczej zasady „jeden cz áonek – jeden gáos”,

• brak wyceny rynkowej, mo ĪliwoĞci zbycia udziaáów, a ponadto ograniczenie praw udzia áowców do nominalnych wartoĞci udziaáów spóádzielni,

3) ograniczone mo ĪliwoĞci szybkiego pozyskania funduszy wáasnych w sytuacji powstania potrzeby nag áego zwiĊkszenia kapitaáów wáasnych (np. w związku z normami nadzorczymi, wzrostem skali dzia áalnoĞci), co wiąĪe siĊ równieĪ z charakterystycznym dla spó ádzielni tworzeniem buforów kapitaáowych

. W praktyce cz áonkowie spóádzielni w wiĊkszym stopniu zainteresowani są moĪli- wo Ğcią korzystania z okreĞlonych jej usáug, niĪ stopą zwrotu z wniesionego kapitaáu, st ąd kierownictwo spóádzielni raczej dąĪy do pozostawiania znacznej czĊĞci zysków w formie rezerw, ani Īeli dokonywania wypáat dla udziaáowców.

1 S.O. Borgen, Rethinking incentive problems in cooperative organizations, “The Journal of Socio- Economics” 2004, nr 33, s. 383-384.

2 Zgodnie z zasadami spóádzielczymi stopa dywidendy powinna byü ograniczona, a jej wysokoĞü ustalana proporcjonalnie do zakresu korzystania ze spóádzielni, z kolei zatrzymywanie nadwyĪki finansowej w celu rozwoju przedsiĊbiorstwa powoduje utratĊ korzyĞci przez aktualnych czáonków, lecz moĪe procentowaü w przyszáoĞci dla innej grupy czáonków.

3 Ch. Brown, K. Davis, Capital management in mutual financial institutions, „Journal of Banking

& Finance” 2009, nr 33, s. 443-447. Ponadto w spóádzielniach kredytowych mogą wystĊpowaü prawne ograniczenia uzyskiwanych korzyĞci ekonomicznych z tytuáu udziaáów czáonkowskich oraz obligatoryjnoĞü pozostawiania czĊĞci lub caáoĞci nadwyĪek finansowych jako kapitaáów rezerwowych. Dla przykáadu polskie spóádzielcze kasy oszczĊdnoĞciowo-kredytowe nie wypáacają czáonkom jakiejkolwiek dywidendy z tytuáu wniesionych udziaáów czáonkowskich, w szwajcarskich bankach Raiffeisena stopa dywidendy jest prawnie ograniczona do 6%, a czĊĞü francuskich banków spóádzielczych moĪe wypáacaü dywidendĊ co najwyĪej do wysokoĞci oprocentowania obligacji skarbowych. W. Fonteyne, Cooperative Banks in Europe – Policy Issues,

„IMF Working Paper” 2007, nr 157, s. 43.

W Polsce na pocz ątku lat 90. niedostateczne wartoĞci kapitaáów wáasnych ban- ków spó ádzielczych nie mogáy stanowiü bufora dla absorpcji strat i staáy siĊ jedną z kluczowych przes áanek kryzysu w sektorze. W póĨniejszym okresie wprowadzenie regulacyjnego wymogu minimalnych kapita áów wáasnych jako konsekwencji regu- lacji europejskich sta áo siĊ przyczyną znaczących przeobraĪeĔ sektora i procesów konsolidacyjnych

.

Ogromnym wysi ákiem podjĊtym przez samych spóádzielców, przede wszystkim poprzez brak lub ograniczone wyp áaty dywidendy

(ale równie Ī w przyjmowaniu nowych cz áonków, wzrost liczby udziaáów wnoszonych przez dotychczasowych cz áonków, podnoszenie kwoty odpowiedzialnoĞci czáonków do dwukrotnoĞci warto- Ğci posiadanych udziaáów, korzystanie z poĪyczek podporządkowanych udzielanych przez banki zrzeszaj ące), wspartym zewnĊtrzną pomocą finansową ze strony paĔ- stwa

, prawie 20-krotnie zwi Ċkszono fundusze wáasne polskich banków, osiągając regulacyjne normy.

àącznie jednak kapitaáy i zobowiązania podporządkowane w strukturze pasywów banków spó ádzielczych w Polsce stanowią zaledwie ok. 9-10% sumy bilansowej

, po- zosta áą czĊĞü obejmują zobowiązania wobec róĪnych grup podmiotów (w tym przede wszystkim wobec

: sektora niefinansowego – 74,9% sumy bilansowej w 2009 r. oraz sektora instytucji rz ądowych i samorządowych – 10,4% w 2009 r.).

ħródáem funduszy obcych w bankach spóádzielczych w najwiĊkszym stopniu są depozyty gospodarstw domowych (ich udzia á w zobowiązaniach sektora niefinansowego wynosi a Ī 87,8%) i podmiotów gospodarczych oraz Ğrodki pieniĊĪne ulokowane na rachunkach jednostek samorz ądu terytorialnego

. Zaobserwowane koncentrowanie si Ċ banków spó ádzielczych na pozyskiwaniu depozytów klientowskich jest konsekwencją

4 Wymuszone regulacjami prawnymi procesy konsolidacyjne przyczyniáy siĊ do zmniejszenia liczby samodzielnych banków, z 1662 r. w 1990 r. do 576 w 2010 r., zwiĊkszenia zakresu dziaáalnoĞci pojedynczych podmiotów, ale równieĪ poprawy ich sytuacji finansowej.

5 W latach 2000-2001 do podziaáu (w czĊĞci na dywidendy) przeznaczano jedynie ok. 10% nadwyĪki finansowej banków spóádzielczych w Polsce, w kolejnym latach udziaá zysków rozdysponowanych zmniejszyá siĊ do 4-6%. Dywidenda zwijana, „Nowoczesny Bank Spóádzielczy” 2009, nr 10, s. 24.

6 ZewnĊtrzna pomoc finansowa paĔstwa przyjĊáa róĪne formy: kredytu wekslowego NBP, zwolnienia z obowiązku odprowadzania rezerwy obowiązkowej, zaniechania poboru podatku dochodowego, poĪyczki z BFG z funduszu pomocowego oraz funduszu restrukturyzacji banków spóádzielczych. Banki spóádzielcze w Polsce, Komisja Nadzoru Bankowego, Warszawa 2006, s. 55-61.

7 Raport o sytuacji ekonomicznej banków. Banki 2009, Warszawski Instytut BankowoĞci, Warszawa 2010, s. 221.

8 Zobowiązania wobec sektora finansowego stanowiáy jedynie 1,8% sumy pasywów. Ibid., s. 218-221.

9 Dla porównania, w bankach komercyjnych Ĩródáa finansowania dziaáalnoĞci są w wiĊkszym stopniu zdywersyfikowane. W 2009 r. zobowiązania wobec sektora niefinansowego obejmują 53,6% sumy pasywów, zobowiązania wobec sektora finansowego – 21,2%, zobowiązania wobec jednostek samorządowych i rzą- dowych 4,8%. Banki komercyjne pozyskują równieĪ fundusze z emisji wáasnych papierów wartoĞciowych choü ich znaczenie w sumie bilansowej nie jest duĪe. Wedáug stanu na 2009 r. tego rodzaju zobowiązania stanowiáy jedynie 2% sumy bilansowej. Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2009 r., Narodowy Bank Polski, Warszawa 2010, s. 143.

tradycyjnego charakteru dzia áalnoĞci oraz organizacji sektora. Banki zrzeszające są dla banków spó ádzielczych w wiĊkszym zakresie instytucjami lokacyjnymi aniĪeli Ĩródáem funduszy

. W Ğród innych przyczyn takiej struktury funduszy spóádzielni kredytowych nale Īy wymieniü równieĪ bariery regulacyjne. Do 2009 r. polskie banki spó ádzielcze nie byáy uprawnione do emisji wáasnych dáuĪnych papierów war- to Ğciowych – w katalogu czynnoĞci bankowych oraz innych Ğwiadczonych przez te instytucje, okre Ğlonym w art. 6-8 Ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spó ádzielczych, ich zrzeszaniu i bankach zrzeszających

nie znajdowa áy si Ċ zapisy dotyczące moĪliwoĞci emisji bankowych

lub innych kategorii papierów warto Ğciowych.

2. Obligacje spóádzielcze i regulacyjne moĪliwoĞci zwi Ċkszania funduszy wáasnych banków spóádzielczych

Bariery w zakresie pozyskiwania funduszy przez spó ádzielnie kredytowe zosta- áy zmniejszone w 2009 r., kiedy to nowelizacją Ustawy o funkcjonowaniu banków spó ádzielczych, ich zrzeszaniu i bankach zrzeszających instytucje te uzyskaáy, za zgod ą banku zrzeszającego, prawo do emitowania bankowych papierów wartoĞcio- wych i obligacji

. Wskazuje si Ċ, Īe regulacja ta moĪe „zmieniü obraz polskiej ban- kowo Ğci”, samym zaĞ spóádzielniom kredytowym, z racji moĪliwoĞci pozyskiwania dodatkowych funduszy, da ü szansĊ bardziej dynamicznego wzrostu oraz elastycznego dopasowywania emisji papierów warto Ğciowych do indywidualnych potrzeb. Poza tym dzia áalnoĞü banków emitentów i ich standing finansowy bĊdzie na bieĪąco przedmiotem oceny wierzycieli, a emitowane papiery warto Ğciowe mogą pozyski- wa ü oceny ratingowe. Z kolei nabywcy obligacji spóádzielczych, którymi czĊsto są równie Ī dotychczasowi klienci i udziaáowcy, w przypadku inwestycji w spóádziel- cze d áuĪne papiery wartoĞciowe mogą realizowaü „czyste” korzyĞci ekonomiczne w postaci dochodów odsetkowych wobec alternatywnej formy – „problemowego”

inwestowania w bank spó ádzielczy poprzez udziaáy czáonkowskie. Z badaĔ M. Ste-

10 NaleĪy jednak mieü na uwadze, iĪ sektor banków spóádzielczych jest wewnĊtrznie zróĪnicowany. W tej kategorii instytucji wyróĪnia siĊ zarówno banki spóádzielcze „kredytowe” – udzielające wiĊcej kredytów oraz

„depozytowe” – przyjmujące wiĊcej depozytów. Stąd teĪ róĪny charakter ma refinansowe wsparcie ze strony banków zrzeszających. Udziaá naleĪnoĞci sektora finansowego w grupie banków spóádzielczych w 2009 r.

wyniósá 28% (4-krotnie wiĊcej niĪ w caáym sektorze bankowym), podczas gdy zobowiązania wobec sektora finansowego jedynie 1,8%.

11 Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających (Dz. U. z 2000 r., Nr 119, poz. 1252 oraz Dz. U. z 2009 r., Nr 127, poz. 1050)

12 Podstawą emisji bankowych papierów wartoĞciowych jest Prawo bankowe.

13 Za zgodą banku zrzeszającego banki mogą dokonywaü emisji bankowych papierów wartoĞciowych (art.

5 ust. 1 pkt. Ustawy Prawo bankowe) oraz zaciągaü zobowiązania związane z emisją papierów wartoĞciowych.

Ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających (Dz. U. 2009, Nr 127, poz. 1050)

fa Ĕskiego przeprowadzonych w 2010 r. wĞród prezesów banków spóádzielczych wynika, i Ī potencjaá spóádzielni kredytowych w zakresie moĪliwoĞci emisji papie- rów d áuĪnych jeszcze nie jest w peáni wykorzystany przez te instytucje, jedynie 4,07% badanych banków spó ádzielczych emituje bankowe papiery wartoĞciowe, a inne kategorie d áuĪnych papierów wartoĞciowych (gáównie obligacji) – 2,44%

badanych

.

Przyj Ċcie nowych regulacji jest jednak najczĊĞciej rozpatrywane w kontekĞcie mo ĪliwoĞci zwiĊkszania funduszy wáasnych banków spóádzielczych, dla których to w áaĞnie wskazywane wyĪej ograniczone zdolnoĞci pozyskiwania kapitaáów są pod- stawowych hamulcem ekspansji rynkowej. Alternatywne mo ĪliwoĞci gromadzenia w ten sposób bazy kapita áowej związane są z perspektywami zaliczania, za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego, d áugoterminowych poĪyczek speániających okreĞlone kryteria do funduszy uzupe ániających banku jako zobowiązania podporządkowane.

Ponadto w 2009 r., w reakcji na Ğwiatowy kryzys finansowy, Komisja Nadzoru Finansowego przyj Ċáa uchwaáĊ nr 314/2009 KNF w sprawie innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy podstawowych banku, w ramach której umo Īli- wiono bankom zwi Ċkszenie funduszy wáasnych po uzyskaniu zgody KNF poprzez zaliczenie do funduszy podstawowych, w przypadku banków spó ádzielczych, dáu- goterminowych obligacji (które b Ċdą wykupione nie wczeĞniej niĪ 10 lat od emisji i nie pó Ĩniej niĪ 30 lat). W uchwale wskazano równieĪ limit zaliczenia tego rodzaju instrumentów do funduszy w áasnych (mogáo to byü nie wiĊcej niĪ 35% funduszy podstawowych banku).

Korzystaj ąc z nowych moĪliwoĞci, banki spóádzielcze zaczĊáy emitowaü dáugo- terminowe obligacje spe ániające kryteria okreĞlone w Uchwale KNF, a w warunkach emisji zastrzegano mo ĪliwoĞü wczeĞniejszego wykupu tych papierów wartoĞciowych, w sytuacji braku zgody na zaliczenie d áugoterminowego dáugu z tytuáu obligacji do kapita áów podstawowych

.

Powodzenie pierwszych emisji obligacji oraz uzyskiwanie akceptacji KNF na zaliczenie warto Ğci obligacji jako funduszy wáasnych zachĊciáy kolejne instytucje do podj Ċcia dziaáaĔ w zakresie pozyskiwania kapitaáów z obligacji, a pojedyncze banki pozyska áy dodatkowe fundusze poprzez emisje kolejnych transz dáuĪnych papierów warto Ğciowych. Wskazywana Uchwaáa KNF miaáa charakter okresowy i wraz ko Ĕcem 2010 r. utraciáa moc prawną, nie zamyka to jednak innym spóá- dzielcom drogi do zwi Ċkszenia funduszy uzupeániających w ramach poĪyczek pod- porz ądkowanych.

14 M. StefaĔski, Funkcjonowanie banków spóádzielczych w warunkach kryzysu finansowego i gáówne kierunki rozwoju w najbliĪszych latach, [w:] Banki spóádzielcze w Polsce w warunkach kryzysu finansowego i gospodarczego, pod red. M. StefaĔskiego, WyĪsza Szkoáa Humanistyczno-Ekonomiczna we Wáocáawku, Wáocáawek 2010, s. 131-132.

15 Agentem emisji obligacji spóádzielczych zostaá Dom Maklerski Banku Polskiej SpóádzielczoĞci SA.

Tabela 1. Banki spóádzielcze i cechy wyemitowanych obligacji notowanych na rynku Catalyst

Emitent

WartoĞü emisji mln zá

Termin wykupu (lata)

Oznaczenie obligacji na Catalyst

Termin debiutu na Catalyst

w 2010 r.

Oprocentowanie:

WIBOR 6M podwyĪszony

o [pkt. proc.]

Bank Polskiej

SpóádzielczoĞci SA 80 10 BPS0720 28 lipca 3,5

Bank Spóádzielczy w Biaáej Rawskiej

5 15 BRA0425 28 lipca 3,5

5 15 BRB0425 28 paĨdzier-

nika 3,5

OK Bank (Orzesko-Knurowski

Bank Spóádzielczy) 7 10 OKB0520 28 lipca 3

Podkarpacki Bank Spóádzielczy 25 10 PBS0720 28 lipca 4

Spóádzielczy Bank Rozwoju w Szepietowie

2 15 SBR0325 28 lipca 3,5

5 15 SBR0725 30 list. 3,5

Polski Bank Spóádzielczy

w Ciechanowie 10 10 BSC0620 28 wrzeĞnia 3

Bank Spóádzielczy w Piasecznie 5 10 BSP0620 28 wrzeĞnia 3 Podlasko-Mazurski Bank Spóá-

dzielczy w Zabáudowie 5 14 PMS0624 28 wrzeĞnia 3

ESBANK Bank Spóádzielczy

w Radomsku 5 15 ESB0725 30 listopada 3

Bank Spóádzielczy w Piątnicy 4 10 BPT0620 30 listopada 3,2

Mazowiecki Bank Spóádzielczy

w àomiankach 6 10 MBS0720 28 lutego

2011 r. 3,2

Bank Spóádzielczy

w Ostrowii Mazowieckiej 10 10 BOM0221 28 lutego

2011 r. 3,5

Krakowski Bank Spóádzielczy 20,685 10 SBK1020 28 lutego

2011 r. 4

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie informacji prasowych oraz http://www.gpwcatalyst.pl/catalyst_rynek_ob- ligacji_gpw.

W stymulowaniu wykorzystywania nowego Ĩródáa funduszy wáasnych przez

polskie spó ádzielnie kredytowe istotne znaczenie odegraáa równieĪ moĪliwoĞü obrotu

obligacjami na rynku GPW Catalyst w ramach rynku alternatywnego przeznaczonego

dla klientów detalicznych (ASO)

. Ju Ī ponad 10 banków spóádzielczych dokona- áo emisji obligacji spóádzielczych, których wartoĞü wahaáa siĊ od 2 do 25 mln zá, bior ąc pod uwagĊ banki spóádzielcze oraz 80 mln záotych w odniesieniu do banku zrzeszaj ącego – BPS SA. Wszystkie obligacje charakteryzują siĊ oprocentowaniem zmiennym, w którym stawk ą referencyjną jest WIBOR 6M oraz róĪną dla poszcze- gólnych instytucji mar Īą – od 3 do 4 pkt. proc. (tabela 1).

3. Wybrane cechy banków emitentów obligacji

w porównaniu do charakterystyk sektora banków spóádzielczych

Sektor banków spó ádzielczych, stanowiąc doĞü znaczną grupĊ instytucji, cha- rakteryzuje si Ċ wewnĊtrznym zróĪnicowaniem. PodkreĞla siĊ, Īe czĊĞü spóádzielni, dzia áając w tzw. formule biznesowej, charakteryzuje siĊ wysoką dynamiką wzrostu, wyst Ċpowaniem barier dalszego wzrostu, z uwagi na regulacje adekwatnoĞci kapitaáo- wej, oraz wy Īszymi wynikami finansowymi w porównaniu do pozostaáych jednostek sektora. Mo ĪliwoĞci zwiĊkszania zakresu dziaáalnoĞci, jakie dają rozpatrywane wyĪej regulacje zwi ązane z pozyskiwaniem funduszy i adekwatnym wzrostem bazy kapita- áowej, zostaáy do marca 2011 r. wykorzystane przez grupĊ 12 instytucji (wyáączając BPS SA jako bank zrzeszaj ący).

Na podstawie publikowanych danych finansowych, zarówno w formie obowi ązków informacyjnych GPW, jak i rankingów banków z gazety „Rzeczpospolita”, opraco- wano dane finansowe dla grupy banków notowanych na Catalyst z lat 2008 oraz 2009 r. w czterech grupach wska Ĩników: skala dziaáalnoĞci, dynamika dziaáalnoĞci

, efektywno Ğü oraz bezpieczeĔstwo.

Instytucje z rozpatrywanej grupy banków dzia áają w zdecydowanie wiĊkszej skali ni Ī przeciĊtne podmioty sektora banków spóádzielczych (tabela 2). Biorąc po uwagĊ dane z lat 2008 i 2009, wszystkie analizowane parametry przyj Ċáy wartoĞci wyĪsze w porównaniu do Ğrednich z sektora bankowoĞci spóádzielczej, a nawet w znacznym zakresie ich minimalne warto Ğci byáy zbliĪone do Ğredniej. ĝrednie wartoĞci wskaĨ- ników w badanej grupie banków by áy kilkukrotnie wyĪsze niĪ Ğrednie sektora, przy czym najwy Īsze wyniki uzyskiwano dla porównania przeciĊtnych depozytów i kre- dytów (odpowiednio 5,7 i 5,9 w 2009 r.). Decyzje o emisji obligacji i ich notowaniu na Catalyst podj Ċáy wiĊc najwiĊksze instytucje polskiej spóádzielczoĞci kredytowej.

Pewnym ograniczeniem dla mniejszych podmiotów mog áa byü ustalona przez GPW minimalna warto Ğü emisji, a takĪe jej koszty ponoszone przez emitenta.

16 Rynek obligacji Catalyst rozpocząá dziaáalnoĞü 30 wrzeĞnia 2009 r. Warunkiem wprowadzenia obligacji do obrotu jest uzyskanie tzw. autoryzacji emisji. Autoryzacja ta związana jest z przyjĊciem przez emitenta obowiązków informacyjnych – przekazywania rocznych i póárocznych raportów okresowych oraz informacji bieĪących. Ponadto wartoĞü emisji wedáug ceny nominalnej musi wynieĞü co najmniej 400 tys.

euro, a w stosunku do emitenta nie moĪe toczyü siĊ postĊpowanie upadáoĞciowe oraz likwidacyjne.

17 Dla tej grupy wskaĨników rozpatrywano jedynie dane za 2009 r.

Tabela 2. Porównanie wybranych parametrów skali dziaáalnoĞci banków spóádzielczych i grupy banków spóádzielczych notowanych na rynku Catalyst w latach 2008-2009

WskaĨniki

Sektor banków

spóádzielczych Grupa banków spóádzielczych notowana na rynku Catalyst

ĝrednia badanej grupy do

Ğredniej sektora ĝrednia Mediana ĝrednia Odchylenie

standardowe Min Max 2008

Suma bilansowa 97 644,2 354 173,5 470 186,0 414 733,0 97 470 1 478

474 4,8

Fundusze wáasne

brutto 9 018,7 24 103,5 34 348,3 27 171,8 8 344 100 604 3,8

Depozyty 71 724,4 301 327,5 403 845,0 365 276,8 76 210 1 266

946 5,6

Kredyty 55 386,0 229 143,0 306 679,2 225 884,8 74 719 758 265 5,5 Zysk netto 1 554,9 5 020,0 5 897,1 3 940,1 1 521 12 810 3,8

Zatrudnienie 53,8 154,5 200,2 154,5 50 535 3,7

Placówki 7,3 18,0 23,6 22,0 3 78 3,2

2009

Suma bilansowa 107 144,8 396 973,5 524 493,8 460 129,0 109 985 1 597

028 4,9

Fundusze wáasne

brutto 10 772,2 32 772,5 39 922,8 32 368,6 10 792 118 974 3,7

Depozyty 79 583,7 336 306,0 452 396,3 407 029,5 92 065 1 361

988 5,7

Kredyty 62 652,8 254 860,5 372 281,9 314 172,7 87 001 1 072

851 5,9

Zysk netto 1 207,6 3 519,5 4 238,1 3 024,6 563 9 460 3,5

Zatrudnienie 55,0 163,0 212,9 187,6 13 586 3,9

Placówki 7,6 19,5 26,1 24,6 5 82 3,5

ħródáo: Obliczenia wáasne na podstawie materiaáów informacyjnych emitentów, rankingów banków spóádzielczych w „Rzeczpospolitej” z lat 2008 i 2009 i Raport o sytuacji finansowej banków w 2009 r., UKNF, s. 68-71.

Cho ü w informacjach prasowych wskazuje siĊ, Īe emisji obligacji podjĊáy siĊ

najbardziej dynamiczne instytucje, analiza wska Ĩników dynamiki za 2009 r. nie

pozwala w pe áni takiej opinii potwierdziü. W badanej grupie banków są instytucje o bardzo wysokich wska Ĩnikach dynamiki (patrz wartoĞci maksymalne – tabela 3), jednak w zwi ązku ze znacznym zróĪnicowaniem, choü Ğrednie są nieznacznie wyĪ- sze (o ok. 3-4 p. proc), warto Ğci Ğrodkowe są zbliĪone do Ğrednich sektora banków spó ádzielczych. WyĪsze niĪ w sektorze spóádzielczym spadki zysku mogą Ğwiadczyü o pewnym podobie Ĕstwie wyników rozpatrywanej grupy instytucji do wyników sektora banków komercyjnych.

Tabela 3. Porównanie wybranych parametrów dynamiki dziaáalnoĞci banków spóádzielczych i grupy banków notowanych na rynku Catalyst w 2009

WskaĨniki (%)

Sektor banków

spóádzielczych Grupa banków spóádzielczych notowana na rynku Catalyst ĝrednia Mediana ĝrednia Odchylenie

standardowe Min Max

Zmiana sumy bilansowej 9,2 9,3 13,6 14,7 1,8 58,3

Zmiana funduszy

wáasnych brutto 18,8 18,4 21,8 18,6 -21,7 52,2

Zmiany wartoĞci depozytów 10,4 7,5 14,4 18,7 -1,3 69,4

Zmiany wartoĞci kredytów 12,5 14,3 16,2 12,6 0,8 47,2

Zmiany zysku netto -22,7 -25,1 -25,6 18,5 -61,4 13,6

ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie materiaáów informacyjnych emitentów, rankingów banków spóádzielczych w „Rzeczpospolitej” z lat 2008 i 2009 i Raport o sytuacji finansowej banków w 2009 r., UKNF, s. 68-71.

Bior ąc pod uwagĊ ROE, ROA i zysk na zatrudnionego emitenci obligacji spóádziel- czych równie Ī nie charakteryzują siĊ ponadprzeciĊtnymi wskaĨnikami efektywnoĞci, cho ü równieĪ naleĪy zaznaczyü doĞü duĪe zróĪnicowanie wyników w rozpatrywanej grupie.

Z kolei, mierzone za pomoc ą wspóáczynnika wypáacalnoĞci, bezpieczeĔstwo

dzia áalnoĞci wskazuje, Īe banki pozyskujące fundusze przy wykorzystaniu obli-

gacji charakteryzuj ą siĊ niĪszą adekwatnoĞcią kapitaáową niĪ pozostaáe instytucje

w sektorze. Znaczna liczba banków spó ádzielczych posiada wyĪsze wspóáczynniki

wyp áacalnoĞci niĪ wymogi ustawowe, stąd mediana sektora ksztaátuje siĊ na po-

ziomie ponad 14%, podczas gdy warto Ğü Ğrodkowa dla charakteryzowanej próby

jedynie 10% w 2008 r. i 10,3% w 2009 r. ĩaden z banków notowanych na Catalyst

nie przekroczy á minimalnego poziomu wspóáczynnika, jednak dane wskazują, Īe

analizowane banki spó ádzielcze w peáni wykorzystują posiadane fundusze wáasne,

a nadzorcze ograniczenia w zakresie adekwatno Ğci kapitaáowej, przy barierach w za-

kresie mo ĪliwoĞci pozyskiwania kapitaáów przez banki spóádzielcze, stanowią dla

nich ograniczenia wzrostu.

Tabela 4. Porównanie wybranych parametrów efektywnoĞci banków spóádzielczych i grupy banków notowanych na rynku Catalyst w latach 2008-2009

WskaĨniki

Sektor banków

spóádzielczych Grupa banków spóádzielczych notowana na rynku Catalyst

ĝrednia Mediana ĝrednia Odchylenie

standardowe Min Max

2008

ROE (%) 19,3 19,2 20,0 7,4 9,9 38,3

ROA (%) 1,7 1,3 1,5 0,4 0,9 2,2

Zysk netto na zatrudnionego

(tys. zá) 36,5 27,6 44,3 45,1 17,5 181,3

2009

ROE (%) 12,7 12,2 12,0 4,6 3 20

ROA (%) 1,2 1,0 0,9 0,4 0 1

Zysk netto na zatrudnionego

(tys. zá) 27,8 24,8 35,9 38,6 10,6 147,0

ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie materiaáów informacyjnych emitentów, rankingów banków spóádzielczych w „Rzeczpospolitej” z lat 2008 i 2009 i Raport o sytuacji finansowej banków w 2009 r., UKNF, s. 68-71.

Tabela 5. Porównanie wybranych parametrów bezpieczeĔstwa banków spóádzielczych i grupy banków spóádzielczych notowanych na rynku Catalyst w latach 2008-2009

WskaĨniki

Sektor banków

spóádzielczych Grupa banków spóádzielczych notowana na rynku Catalyst

Mediana ĝrednia Mediana ĝrednia Odchylenie

standardowe Min Max 2008

Wspóáczynnik

wypáacalnoĞci (%) 14,3 13,1 10,0 10,7 1,6 9,0 14,4

2009 Wspóáczynnik

wypáacalnoĞci (%) 14,9 13,4 10,3 10,7 1,9 8,1 14,7

ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie materiaáów informacyjnych emitentów, rankingów banków spóádzielczych w „Rzeczpospolitej” z lat 2008 i 2009 i Raport o sytuacji finansowej banków w 2009 r., UKNF, s. 68-71.

Zako Ĕczenie

Obok tradycyjnych i w znacznym stopniu ograniczonych Ĩródeá finansowania dzia áalnoĞci banków spóádzielczych w Polsce, od 2009 r. instytucje tego rodzaju uzyska áy równieĪ prawo emisji papierów wartoĞciowych.

Perspektywa alternatywnego pozyskiwania kapita áów moĪe przyczyniü siĊ do zmian obrazu sektora bankowo Ğci spóádzielczej w Polsce, a przede wszystkim skut- kowa ü pogáĊbieniem jego zróĪnicowania wewnĊtrznego. Choü obserwacje dotyczące emisji przez banki spó ádzielcze obligacji i uprawnieĔ do notowaĔ na GPW dotyczą jedynie kilkunastu miesi Ċcy – zjawisko to jest zatem w początkowym stadium rozwoju, a zakres wykorzystywania uprawnie Ĕ emisyjnych moĪe w kolejnych okresach byü ró Īny (np. w związku z ograniczeniem moĪliwoĞci zaliczenia obligacji do funduszy podstawowych), zauwa Īa siĊ, Īe z nowych moĪliwoĞci korzystają najwiĊksze insty- tucje, dla których ponadto w wi Ċkszym stopniu niĪ w przypadku innych spóádzielni barier ą wzrostu byáy ograniczone, w stosunku do skali dziaáalnoĞci i zakresie po- dejmowanego ryzyka, fundusze w áasne. W pierwszej kolejnoĞci to wáaĞnie ta grupa banków skorzysta áa z nowych moĪliwoĞci, co moĪe skutkowaü wyĪszą, w porównaniu do innych jednostek, dynamik ą wzrostu. Pomimo Īe analiza parametrów dynamiki wzrostu za 2009 r. nie potwierdzi áa ich wyĪszych wartoĞci na tle sektora bankowoĞci spó ádzielczej, jej zwiĊkszenie moĪe nastąpiü dopiero w efekcie pozyskiwania dodat- kowych kwot funduszy w áasnych.

Wska Ĩniki efektywnoĞci dla grupy banków spóádzielczych notowanych na Cata- lyst s ą doĞü zróĪnicowane i zbliĪone do wartoĞci uzyskiwanych przez inne instytucje sektora.

Szansa bardziej dynamicznego, intensywnego zwi Ċkszenia skali dziaáalnoĞci, jak ą uzyskaáy banki spóádzielcze w związku z pozyskaniem praw emisji papierów warto Ğciowych, moĪe staü siĊ istotną przesáanką do umocnienia pozycji tej grupy banków w sektorze finansowym, jednocze Ğnie, warto jednak odnotowaü, Īe taki

„skok rozwojowy” dla konkretnych instytucji oznacza zarówno nowe mo ĪliwoĞci, jak i nowe nierozpoznane dot ąd ryzyka.

Cooperative banks quoted on the Catalyst against the background of the cooperative banking sector in Poland

The Polish cooperative banks have received an opportunity of more dynamic growth in connection

with the power to issue securities from 2009. In the paper there is conducted a comparative analysis

of selected parameters of a group of cooperative banks, which had the first issue of cooperative bonds

and put them in the Catalyst GPW and cooperative banking sector. It was indicated that the group of

issuers are among the largest institutions of the cooperative banking sector, with lower capital adequacy

ratios and the average parameters of the dynamics and effectiveness.