• Nie Znaleziono Wyników

"Dzieje lwowskiej szkoły katedralnej", Józef Skoczek, Lwów 1929 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Dzieje lwowskiej szkoły katedralnej", Józef Skoczek, Lwów 1929 : [recenzja]"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

Andrzej Wojtkowski

"Dzieje lwowskiej szkoły

katedralnej", Józef Skoczek, Lwów

1929 : [recenzja]

Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce

literatury polskiej 27/1/4, 706-709

(2)

IV, RECENZJE.

Józef Skoczek:

D z i e j e l w o w s k i e j s z k o ł y k a t e d r a l ­ n e j . L w ó w 1 9 2 9 ( „ W s c h ó d “ . W y d a w n i c t w o d o d z i e j ó w i k u l t u r y Z ie m W s c h o d n ic h R z e c z y p o s p o l it e j P o ls k i e j , p o d r e d . P r z e m y s ł a w a D ą b k o w s k i e g o T o m III). 8 ° , s tr . 3 1 9 . P o w s t a n i e l w o w s k i e j s z k o ł y p a r a fja ln e j, k t ó r a p o p r z e n i e s i e n i u a r c y b i s k u p s t w a z H a lic z a d o L w o w a w r. 1 4 1 4 s t a ła s i ę k a t e d r a l n ą , d a t u j e a u t o r n a o s t a t n ie la t d w a d z i e ś c i a w i e k u X IV . Z a ł o ż y ł o ją , j a k p r z y p u s z c z a a u t o r , m i a s t o , n i e d u c h o w i e ń s t w o ; a r c y b is k u p h a l i c k i f u n d a c j ę j e d y n i e z a t w i e r d z ił . N a j b a r d z ie j z a s ł u ż y ł s i ę o k o ł o p o w s t a n i a s z k o ł y m i e s z c z a n i n l w o w s k i , G r z e g o r z S t e c h e r . W d r u g im r o z d z i a l e o m a w i a a u t o r d o k ł a d n i e s t a n o w i s k o p r a w n e s z k o ł y o r a z s p o r y o n i ą p o m i ę d z y m ia s t e m a K o ś c io łe m . M ia s to , j a k o f u n d a t o r s z k o ł y , z a r z ą d z a ło jej f u n d u s z a m i i m i a n o w a ł o n a ­ u c z y c i e l i . W ła d z a d u c h o w n a n a t o m i a s t m o g ł a i n g e r o w a ć „ w s p r a ­ w a c h , ł ą c z ą c y c h s i ę z r e lig j ą i k u l t e m k o ś c i e l n y m “ , o r a z w g l ą d a ć „ w t o k n a u k i s z k o l n e j , k t ó r a w g ł ó w n e j c z ę ś c i p r o w a d z o n a b y ł a p o d k ą t e m w i d z e n i a k o ś c i e l n e g o i n t e r e s u “ . W t a k im p o d z i a l e w ł a d z y n a d s z k o ł ą k r y ł s i ę o d s a m e g o p o c z ą t k u z a r o d e k d ł u g o t r w a ł y c h i z a c i ę t y c h s p o r ó w . W a lk i t a k i e t o c z y ł y s i ę n a p r z e s t r z e n i w i e k u X III i X IV w m ia s t a c h p o l s k i c h i n i e m ie c k i c h . W e L w o w i e w y b u c h ł y o n e n a p r z e ł o m ie w i e k u X I V i X V . A u t o r p r z e d s t a w i a d o k ł a d n i e w s z y s t k i e e t a p y z a t a r g u p r o ­ b o s z c z a l w o w s k i e g o , J a n a R u s i n k a , z w ł a d z a m i m i e j s k i e m i o s z k o ł ę p a r a f j a ln ą . P i e r w s z y w y r o k p o l u b o w n y w te j s p r a w ie , w y d a n y w r. 1 4 0 0 p o d a u s p ic j a m i W ł a d y s ł a w a J a g i e ł ł y , r o z s z e r z y ł z n a c z n i e k o m p e t e n c j e K o ś c io ła , o d d a j ą c m u p r a w o o s t a t e c z n e j i n s t a la c j i r e k t o r a s z k o ł y . M ia s to w s z a k ż e tern u s il n ie j z a c z ę ł o z a b i e g a ć o k o ł o w y z w o l e n i a jej z p o d w p ł y w u w ł a d z y k o ś c i e ln e j . Z a p a d a ły d a l s z e w y r o k i : w r. 1 4 0 7 i 1 4 1 2 , z a t w i e r d z a j ą c e j e d n a k ż e w y r o k z r. 1 4 0 0 . W d r u g ie j c z ę ś c i t e g o ż r o z d z i a ł u a u t o r k r ó t k o o m a w i a t o k n a u k i w s z k o l e , o b s z e r n i e j n a t o m i a s t s p r a w ę j ę z y k a w y k ł a d o w e g o . O s t a t n ia s p r a w a j e s t s z c z e g ó l n i e w a ż n a z e w z g l ę d u n a z a ­ g a d n i e n i e p r o m i e n io w a n i a k u l t u r y p o ls k ie j n a w s c h ó d . A u t o r o m a ­ w i a n e j t u m o n o g r a f j i j e s t s z c z e g ó l n i e p o w o ła n y d o z a b r a n ia g ł o s u w te j s p r a w ie , g d y ż u p r z e d n i o j u ż n a p i s a ł b y ł r o z p r a w ę w „ K w e

(3)

-IV. RECENZJE 7 0 7 s tji j ę z y k a k a z a ń l w o w s k i c h “ . C o d o j ę z y k a w y k ł a d o w e g o w s z k o l e a u to r u z a s a d n i a s w e p r z y p u s z c z e n i e , ż e „ o b o k ł a c i n y m ó g ł m i e ć s w o j e z n a c z e n i e t a k ż e j ę z y k p o l s k i “ , j a k o p o m o c n i c z y d o o b j a ­ ś n ia n i a ł a c i n y . P o p r z e n i e s i e n i u a r c y b is k u p s t w a z H a lic z a d o L w o w a w r. 1 4 1 4 s z k o ł a p a r a f j a ln a l w o w s k a z o s t a ł a w y n i e s i o n a d o g o d n o ś c i s z k o ł y k a t e d r a ln e j . S z c z u p ł y , e l e m e n t a r n y z a k r e s w i e d z y , s z e r z o n e j d o t ą d p r z e z s z k o ł ę , d o z n a ł z n a c z n e g o r o z s z e r z e n i a . O k a z u j e s i ę , ż e p ę d d o n a u k i , k t ó r y w w i e k u X V o g a r n ą ł P o l s k ę , u d z i e l i ł s i ę t a k ż e L w o w o w i . W o b e c t e g o t e m w i ę k s z e j w a g i n a b ie r a ł o s t a t e c z n y p o ­ d z i a ł w p ł y w ó w w ł a d z y d u c h o w n e j i m ie j s k ie j n a s z k o ł ę . T o t e ż s p ó r p o m i ę d z y o b u c z y n n i k a m i w n o w y m t y m o k r e s i e d z i e j ó w je j s t a j e s i ę j e s z c z e b a r d z ie j z a c i ę t y m a t o c z y s i ę g ł ó w n i e o p r a w o m i a n o w a n ia r e k t o r a . S p ó r t e n o m a w i a a u t o r d o k ł a d n i e w t r z e c i m r o z d z i a l e k s i ą ż k i . D o w ia d u j e m y s i ę , ż e m ia s t o p o r u s z y ł o w s z e l k i e s p r ę ż y n y , b y d o ­ p ią ć c e l u w s w y c h d ą ż e n i a c h e m a n c y p a c y j n y c h , ż e z w r ó c i ło s i ę d o k r ó la W ł a d y s ł a W a r n e ń c z y k a , d o p a p i e ż a i j e g o l e g a t a , C e z a - r in ie g o . W r e s z c ie w r. 1 4 4 4 c e l z o s t a ł w c a łe j p e łn i o s i ą g n i ę t y . K ró l r o z p o r z ą d z ił , ż e p o w i e c z n e c z a s y z a r z ą d s z k o ł y m ia ł n a l e ż e ć d o l w o w s k i e j r a d y m ie j s k ie j , ż e w s z c z e g ó l n o ś c i r a d a ta m ia ła p r a w o m i a n o w a n ia r e k t o r a i n a u c z y c i e l i . D y p lo m k r ó l e w s k i z o s t a ł z a t w i e r d z o n y , r z e c z d z i w n a , p r z e z l e g a t a p a p i e s k i e g o , m im o , ż e p r z y w i le j k r ó l e w s k i u s z c z u p l a ł p r a w a w ł a d z y d u c h o w n e j . S p ó r w s z a k ż e t o c z y ł s i ę d a le j ; w c z t e r y l a t a p ó ź n ie j s z k o ł a d o s t a j e s i ę z n o w u p o d p r z e w a ż a j ą c e w p ł y w y k a p i t u ł y l w o w s k i e j . N i e z n a c z ­ n y c h z m ia n w t y m s t a n ie r z e c z y d o k o n a n o w r. 1 5 1 4 . W z a s a ­ d z i e w i ę c p o s t a n o w i e n i a z r. 1 4 4 8 p r z e t r w a ły a ż d o k o ń c a i s t n i e ­ n ia s z k o ł y , c z y l i a ż d o w i e k u X V III. W r o z d z i a l e c z w a r t y m a u t o r o m a w i a t o k n a u k w s z k o l e , je j p o z i o m k u l t u r ę u m y s ł o w ą m ia s t a w w i e k u X V a z w ł a s z c z a c z y n ­ n i k ó w , m a j ą c y c h w p ł y w d e c y d u j ą c y n a s z k o ł ę , s t o s u n k i je j z u n i ­ w e r s y t e t e m k r a k o w s k im , i d o c h o d z i d o w n io s k u , ż e w w i e k u X V „ n i e p r z y s z e d ł j e s z c z e c z a s n a r o z k w i t l w o w s k i e j s z k o ł y k a p i ­ t u l n e j “ . R o z d z ia ł t e n o b f it u j e w z n a k o m i t e o b r a z k i k u l t u r y m i e s z c z a ń ­ s t w a l w o w s k i e g o , d u c h o w i e ń s t w a , a z w ł a s z c z a a r c y b is k u p ó w i k a ­ n o n i k ó w w w . X V . U w s z y s t k i c h t y c h c z y n n i k ó w a u t o r w i d z i „ z r o z u m i e n i e d la n a u k i “ i p r z e j a w y „ n o w o ż y t n e j k u lt u r y , w i e l o ­ k r o t n i e c z e r p a n e j u ź r ó d ła , w e W ł o s z e c h “ . P r z e w ij a j ą s i ę p o s t a c i e d o b r z e z n a n e h i s t o r y k o m l i t e r a t u r y : G r z e g o r z z S a n o k a i K a llim a c h . N a u c z y c i e li i u c z n i ó w s z k o ł y , o r a z t r y b ic h ż y c i a , p r z e d s t a w i a n a m a u t o r w r o z d z i a l e V. A u t o r w y l i c z a r e k t o r ó w i n a u c z y c i e l i s z k o ł y , o p o w ia d a o i c h s t u d j a c h u n i w e r s y t e c k i c h , o i c h d o c h o d a c h n a s t a n o w i s k u w s z k o l e l w o w s k i e j , w r e s z c i e o i c h d a l s z y c h a w a n ­ s a c h ; o m a w i a n a r o d o w o ś ć u c z n i ó w s z k o ł y , s p r a w ę j ę z y k a w y k ł a ­ d o w e g o i t. d. C z y s z k o ł a k a t e d r a l n a l w o w s k a w w i e k u X V b y ł a r o z s a d n i k i e m k u l t u r y p o l s k i e j i d u c h a p o l s k i e g o ? A u t o r s t w i e r d z a

(4)

t y l k o , „ ż e w t y m c z a s i e p o m o c n i c z y m j ę z y k i e m s z k o ł y l w o w s k i e j , o b o k ł a c i n y , n i e w ą t p l i w i e b y ł j ę z y k p o l s k i . D o d a j e a t o li o s t r o ż n i e n a s t ę p u j ą c ą u w a g ę : „ N ie z n a c z y t o j e d n a k , ż e w s z k o l e p a n o w a ł p o l s k i d u c h . P a n o w a ł t u p r z e z d ł u g ie la t a t y l k o d u c h k o ś c i e l n y , c o n i e w y k l u c z a p e w n y c h n a r o d o w o ś c i o w o - p o l s k i c h d ą ż n o ś c i z e s t r o n y l w o w s k i e g o d u c h o w i e ń s t w a , p r z e d e w s z y s t k i e m a r c y b i s k u p ó w i k a p i t u ł y “ . P r o b le m n a r o d o w o ś c i o w y p o j a w ia s i ę w s z k o l e l w o w ­ s k ie j d o p ie r o w p o c z ą t k a c h w i e k u X V I. S p ó r p o m i ę d z y m i a s t e m a k a p i t u ł ą , z a k o ń c z o n y w r. 1 5 1 4 , d o t y c z y ł , p o d o b n ie j a k i p o ­ p r z e d n i e s p o r y , s p r a w y m i a n o w a n ia r e k t o r a . U g o d a z r. 1 5 1 4 z a ­ ł a t w i a ł a t ę s p r a w ę o s t a t e c z n i e w t e n s p o s ó b , ż e r a d a m i e j s k a m o g ł a o d t ą d p r z e d s t a w i a ć k a n d y d a t a k a p i t u l e . W r e z u l t a c i e j e d n a k „ m ia s t o n a o g ó ł s c h o d z i d o s t a n o w i s k a p o d r z ę d n i e j s z e g o , s t a j e s i ę w ł a ś c i w i e w y k o n a w c ą w o l i k a p i t u ł y i w p ł y w u n a t o k s p r a w s z k o l ­ n y c h w e L w o w i e n i e u z y s k u j e p r a w i e ż a d n e g o “ . J e d y n y m s u k c e ­ s e m m ia s t a b y ł o w p r o w a d z e n i e j ę z y k a n i e m ie c k i e g o w s z k o l e o r a z p r a w o p r e z e n t o w a n i a k a p i t u l e k a n d y d a t a n a r e k t o r a . R o z d z ia ł V I d o p r o w a d z a h is t o r j ę s z k o ł y a ż d o p o j a w ie n i a s i ę B e n e d y k t a H e r b e s t a , k t ó r y ją d o p r o w a d z ił d o n a j w i ę k s z e g o r o z ­ k w i t u . I z n o w u w y w o ł u j e a u t o r p r z e d n a m i o b r a z k i k u l t u r y u m y ­ s ł o w e j m i e s z c z a ń s t w a l w o w s k i e g o w e p o c e h u m a n iz m u i r e f o r m a c j i, o m a w i a r o lę a r c y b is k u p ó w i k a n o n i k ó w n a p o l u k u l t u r a l n e m , k r e ś l i s y l w e t k i n a u c z y c i e l i i u s t a la p o z io m n a u k i w s z k o l e . N a s z c z e g ó l n ą u w a g ę z a s ł u g u j e z n a k o m i t a s y l w e t k a J a n a J e lo n k a z T u c h o l i , p r a ­ w n i k a i g r a m a t y k a (s . 1 6 0 — 1 7 1 ) . N a j o b s z e r n ie j i n a j d o k ła d n ie j p r z e d s t a w i a a u t o r d z i a ł a l n o ś ć B e n e d y k t a H e r b e s t a i d w ó c h j e g o p o m o c n i k ó w , G r z e g o r z a z S a m ­ b o r a ( W i g il a n c j u u s z a ) i A n d r z e j a B a r g ie la w l w o w s k i e j s z k o l e k a ­ t e d r a ln e j . T r z y t e ( n i e s p e ł n a ) la t a d z i e j ó w s z k o ł y ( 1 5 5 0 — 1 5 5 3 ) o m a w i a a u t o r w d w ó c h r o z d z i a ł a c h , p o ś w i ę c a j ą c im p r a w i e 1/ 6 s w e j k s ią ż k i . I s ł u s z n i e , g d y ż j e s t t o o k r e s n a j w ię k s z e g o r o z k w i t u s z k o ł y , b ę d ą c e g o d z i e ł e m w p i e r w s z y m r z ę d z i e n i e p o s p o l it y c h n a u c z y c i e l i , a le i n ie m n ie j z a r z ą d u m ia s t a , p o p ie r a j ą c e g o u s i l n i e p o c z y n a n i a H e r b e s t a . „ P o d ł o ż e z n a l a z ł H e r b e s t d la s w y c h z a m ie r z e ń r z a d k o w p r o s t n a d a j ą c e s i ę “ , p i s z e a u t o r n a s tr . 2 0 5 . „ I le k r o ć z w r ó c i ł s i ę d o S e n a t u l w o w s k i e g o H e r b e s t z j a k i e m ś ż ą d a n ie m w s p r a w i e s z k o ł y , z a w s z e p e ł n e z a d o ś ć u c z y n i e n i e o t r z y m a ł “ ( s . 2 0 9 ) . W d z i ę c z n i z a t y l e z r o z u m i e n ia i p o p a r c ia n a u c z y c i e l e n i e t y l k o p o d n i e ś l i s z k o ł ę n a w y ż y n y e u r o p e j s k i e , a le i w ż y c i u d u c h o w e m m ia s t a s a m e g o o d e g r a li w y b it n ą r o lę . „ U t r w a lili tu ta j o d d a w n a j u ż k i e ł k u j ą c y r e n e s a n s o w y h u m a n i z m , w d u c h u n o w e j k u lt u r y k s z t a ł c il i l w o w ­ s k i e s p o ł e c z e ń s t w o , wr t e g o ż u m y s ł o w o ś ć w p a j a li z a m i ł o w a n i e d o p i ę k n a s t a r o ż y t n e j p o e z j i, s z e r z y l i w e L w o w ie k u lt d la o d r o d z o ­ n e g o a n t y k u “ (s . 2 1 1 ) . W t y c h d u c h u H e r b e s t i j e g o p o m o c n i c y k i e r o w a li s z k o ł ą i o d d z i a ł y w a l i n a s w o i c h u c z n i ó w , g o d z ą c t o w s z y s t k o z d u c h e m e t y k i i d o g m a t y k i k a t o l i c k ie j . O b o k j ę z y k ó w k l a s y c z n y c h u w z g l ę d n i a l i t a k ż e n o w o ż y t n e , m i a n o w i c ie p o l s k i i n i e ­ m i e c k i .

(5)

IV. RECENZJE 7 0 9 O s t a t n ie d w a r o z d z i a ł y k s ią ż k i o m a w ia j ą d z ie j e s z k o ł y po. o d e j ś c i u H e r b e s t a z e L w o w a . J e s t to „ s r e b r n y o k r e s r e n e s a n s u l w o w s k i e g o “ , a z a r a z e m o k r e s p o w o l n e g o u p a d k u s z k o ł y k a t e ­ d r a ln e j . N a j d o t k l iw s z y m c io s e m d la n ie j n i e b y ł b r a k z a i n t e r e s o ­ w a n ia je j lo s a m i w ś r ó d r a d y m ie j s k ie j , l e c z p o w s t a n i e w e L w o w i e k o l e g j u m j e z u i c k i e g o . W p r a w d z ie w r . 1 6 0 8 z a w a r ł y o b i e s z k o ł y u g o d ę , w p r z y s z ł o ś c i j e d n a k s i ł a p r z y c i ą g a j ą c a k o l e g j u m j e z u i c k i e g o o k a z a ł a s i ę s i l n i e j s z ą , s z k o ł a k a t e d r a l n a n a t o m i a s t p o d u p a d ła . W d r u g ie j p o ł o w i e w i e k u X V III, j u ż p o d r z ą d a m i a u s t r j a c k ie m i, p r z e s t a ł a z u p e ł n i e i s t n i e ć , n i e o d e g r a w s z y w d w ó c h o s t a t n ic h w i e ­ k a c h s w e g o i s t n i e n i a ż a d n e j r o li w ż y c i u u m y s ł o w e m m ia s t a L w o w a . O to t r e ś ć k s i ą ż k i p . d r a S k o c z k a . P a r ę u w a g j e s z c z e o m a - t e r j a ła c h , n a k t ó r y c h a u t o r o p a r ł s w e b a d a n ia . O tó ż m a t e r j a ły ź r ó ­ d ł o w e s ą s k ą p e i d o t y c z ą g ł ó w n i e s p o r ó w p r a w n y c h p o m i ę d z y m i a s t e m z j e d n e j a p r o b o s z c z e m , p ó ź n i e j k a p i t u ł ą l w o w s k ą , z d r u ­ g ie j s t r o n y . P o ł o ż e n i e p r a w n e s z k o ł y i h is t o r j a o w y c h s p o r ó w d a ła s ię w i ę c w y ś w i e t l i ć ź r ó d ło w o . D o t y c z y t o r ó w n i e ż in f o r m a c y j o r e k ­ t o r a c h i n a u c z y c i e l a c h s z k o ł y . N a t o m ia s t o u r z ą d z e n iu w e w n ę t r z - n e m s z k o ł y , o p r o g r a m ie i p o z i o m ie n a u k , w o b e c z u p e ł n e g o b r a k u z a p i s e k w s p ó ł c z e s n y c h , a u t o r m u s ia ł w n i o s k o w a ć z a n a lo g j i i o p e ­ r o w a ć h i p o t e z a m i, z a z n a c z a j ą c j e d n a k z a w s z e j a k n a j d o b it n ie j , g d z i e s i ę k o ń c z ą ź r ó d ła a z a c z y n a o p e r o w a n i e a n a lo g j a m i i h i p o ­ t e z a m i . W s z a k n a w e t p r z y k r e ś l e n iu u r z ą d z e n ia w e w n ę t r z n e g o s z k o ł y z a H e r b e s t a a u t o r p o s łu g u j e s i ę p r a c ą t e g o ż p. t.

„Craco-

viensis scholae institutio

“ z r. 1 5 5 9 . H e r b e s t w y z n a j e w p r a w d z ie :

„quidquid usu edoctus sum in Schola praesertim Leopoliensi, de­

s c r i b o

l e c z k o r z y s t a ł t a k ż e z i n n y c h d o ś w i a d c z e ń , w o b e c c z e g o p r z y j ę c i e „

Cracoviensis scholae institutio

“ z a r ó w n o z n a c z n e z

Leo-

poliensis scholae institutio

“ , b y ł o b y r z e c z ą z b y t r y z y k o w n ą . B y ł b y w i ę c m o ż e n a m ie j s c u r o z d z i a ł w s t ę p n y o m e t o d z i e , z w ł a s z c z a 0 w n i o s k o w a n i u z a n a lo g j i, j e g o z a k r e s ie w p r a c y tu o m a w i a n e j 1 j e g o g r a n i c a c h . B r a k t a k i e g o r o z d z i a ł u a t o li n i e u m n ie j s z a z a ­ s ł u g i a u t o r a . Z a s łu g ą z a ś p . p r o f. P r z e m y s ł a w a D ą b k o w s k i e g o , t u ­ d z i e ż r e p r e z e n t a c j i m . L w o w a i l w o w s k i e j k a p i t u ł y m e t r o p o lit a ln e j j e s t t o , ż e k o s z t e m ic h m o g ł a s i ę u k a z a ć t a k p o w a ż n a i p o ż y ­

t e c z n a k s ią ż k a .

Andrzej Wojtkowski.

Ks. Edm und M ajkowski:

P r z y c z y n k i d o ż y c i a i s p r a w y M. M a k r y n y M i e c z y s ł a w s k i e j . L w ó w , 1 9 2 9 . 8 ° , s . 5 2 . R o z p r a w a p o d p o w y ż s z y m t y t u ł e m , w t ł u m a c z e n i u n a j ę z y k r u s k i, u k a z a ł a s i ę w Z a p is k a c h z a k o n u B a z y lj a n ó w , o r a z w o s o b n e j o d b i t c e j a k o z e s z y t s z ó s t y B ib lj o t e k i Z a p is e k 9 . A u t o r r o z p r a w y , z n a n y h i s t o r y k o m lit e r a t u r y z o d k r y c ia w a ż ­ n y c h d o k u m e n t ó w , d o t y c z ą c y c h J a n a K o c h a n o w s k i e g o j a k o p r o -J) Свщ. Едмунд Майковський, Лричинки до життя i справа М. Мо- крини Мечиславсько'1 ЧСВВ. (3 акив Познанського Архиву Архшецез1яль- ного). Накладом Видавпицтва ЧСВВ. у Жовкв1 1928. Б1блютека „Записок чину Св. Васшпя Великого“.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Jeżeli zaś trudności praktyki nie znalazły datychczas wy­ razu na zewnątrz w wypowiedziach literatury prawniczej czy w wyja­ śnieniach Sądu Najwyższego, to

[r]

[r]

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych. Palestra

wartości prawa i praktyki prawniczej.. Palestra

[r]

O ochronie własności społecznej w polskim prawie

Nie ma