Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego i prywatnego. Wprowadzenie Przeczytaj Gra interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

(1)

Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego i prywatnego

Wprowadzenie Przeczytaj Gra interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

(2)

Naruszenie norm prawnych obowiązujących na terenie Rzeczypospolitej Polskiej wiąże się z określonymi konsekwencjami. Ich charakter zależy od rodzaju naruszonych norm i będzie inny w przypadku złamania zakazów administracyjnych, niewykonania umowy czy niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy. Szczególnemu rodzajowi odpowiedzialności podlegają osoby, które popełniają przestępstwa, a więc naruszają normy zawarte w Kodeksie karnym. Polski prawodawca przewidział nawet możliwość wieloletniego pozbawienia wolności osób, które dopuszczają się najcięższych przestępstw. Aby jednak było możliwe sprawiedliwe osądzenie konkretnej osoby, należy przeprowadzić skomplikowane i często długotrwałe postępowanie karne, które rządzi się swoimi prawami.

Twoje cele

Scharakteryzujesz wykroczenie i przestępstwo jako formy czynów zabronionych pod groźbą kary.

Wyjaśnisz zasady odpowiedzialności za ich popełnienie.

Przeanalizujesz przebieg postępowania karnego w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego.

Opracujesz prywatny akt oskarżenia.

Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego i prywatnego

Źródło: domena publiczna.

(3)

Przeczytaj

Wykroczenie

Wykroczenie jest czynem:

zawinionym, czyli popełnionym zgodnie z wolnym wyborem zachowania sprzecznego z normą prawną;

społecznie szkodliwym (o mniejszym ładunku społecznej szkodliwości i łagodniej sankcjonowanym niż przestępstwo);

zagrożonym przez ustawę obowiązującą w momencie jego popełnienia karą:

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W odróżnieniu od przestępstw wykroczenia mają mniejszy ładunek społecznej szkodliwości, co wiąże się z łagodniejszymi sankcjami.

Przestępstwo

Przestępstwo to:

czyn człowieka;

społecznie niebezpieczny;

określony w ustawie;

zawiniony;

zabroniony pod groźbą kary przez ustawę, która obowiązuje w momencie jego popełnienia.

Przestępstwa mają większy ładunek społecznej szkodliwości niż wykroczenia i są bardziej surowo karane.

Klasyﬁkacja przestępstw

Przestępstwa są klasyﬁkowane według różnych kryteriów. Najczęściej wykorzystywane są:

podział ze względu na wagę przestępstwa, na zbrodnie i występki;

podział ze względu na kryterium trybu ścigania, na przestępstwa publicznoskargowe i prywatnoskargowe.

Zbrodnie

Zgodnie z Kodeksem karnym zbrodniami są dokonane umyślnie czyny zabronione zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat lub karą surowszą, takie jak fałszowanie pieniędzy, zabójstwo czy rozbój z użyciem niebezpiecznego przedmiotu.

Występki

Występkami są czyny zabronione (dokonane umyślnie lub nieumyślnie) zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc, np. nieumyślne spowodowanie śmierci, kradzież mienia o wartości powyżej 250 złotych czy rozpijanie osoby małoletniej.

Przestępstwa publicznoskargowe

Przestępstwa publicznoskargowe to takie, które są ścigane z oskarżenia publicznego przez uprawniony

(4)

organ – oskarżyciela publicznego. Wśród nich są ścigane na wniosek osoby uprawnionej, np.

w przypadku popełnienia kradzieży na szkodę osoby najbliższej, i z urzędu, czyli bez potrzeby składania wniosku, np. sprowadzenie katastrofy. Określenie przestępstwa jako wnioskowego musi wyraźnie wynikać z treści przepisu.

Przestępstwa prywatnoskargowe

Przestępstwa prywatnoskargowe są ścigane z oskarżenia prywatnego. Postępowanie jest wszczynane, gdy pokrzywdzony złoży prywatny akt oskarżenia, np. w przypadku naruszenia nietykalności cielesnej.

Zakwaliﬁkowanie przestępstwa jako prywatnoskargowego musi wynikać z konkretnego przepisu.

Zastanów się, jak zakwaliﬁkować czyn zabroniony, którego dopuszcza się osoba na zdjęciu. Jest to wykroczenie czy przestępstwo? Spróbuj zdeﬁniować ten czyn.

Odpowiedzialność za wykroczenia

Na zasadach określonych w Kodeksie wykroczeń odpowiada tylko ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Równocześnie mogą wystąpić okoliczności, które wyłączają odpowiedzialność za popełnienie wykroczenia. Należą do nich:

działanie w obronie koniecznej;

działanie w stanie wyższej konieczności.

Nie popełnia też wykroczenia osoba niepoczytalna, ale nie dotyczy to sprawcy wykroczenia, który sam wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia, powodując wyłączenie albo ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.

Zasady odpowiedzialności karnej

Istnieje kilka podstawowych zasad, które muszą być spełnione, aby można było mówić

o odpowiedzialności sprawcy za czyn. Pierwsza z nich to zasadna nullum crimen sine lege. Zasada ta chroni jednostkę przed samowolnym posługiwaniem się represją przez organy państwowe. Druga to zasada lex retro non agit. Według tej zasady odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Ponadto nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu, czyli wolnego wyboru zachowania sprzecznego z obowiązującą normą prawną. Kary i inne środki

przewidziane w Kodeksie karnym stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednak należy stosować ustawę obowiązującą

(5)

poprzednio, jeżeli jest względniejsza (łagodniejsza) dla sprawcy. Ogólną zasadą jest też, że odpowiedzialności karnej podlega ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Czyny popełnione przez osoby nieletnie, czyli poniżej lat 17, co do zasady nie są przestępstwami. Nieletni nie podlegają odpowiedzialności karnej, ale stosuje się do nich środki przewidziane w Ustawie

o postępowaniu w sprawach nieletnich. Od zasady, że odpowiedzialność karną ponoszą osoby, które ukończyły 17 lat, istnieją pewne wyjątki. W pewnych przypadkach odpowiedzialności karnej podlegają nieletni, którzy ukończyli 15 lat i dokonali określonych przestępstw. Kara wymierzona nieletniemu nie może przekroczyć 2/3 ustawowego górnego zagrożenia za dane przestępstwo. Sąd może też zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Reakcją państwa na przestępstwo jest kara, która stanowi z jednej strony odpłatę za popełnienie czynu zabronionego, a z drugiej odstrasza od jego popełnienia. Polskie prawo nie przewiduje kary śmierci.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W pewnych sytuacjach odpowiedzialność karna nie następuje, mimo że mamy do czynienia z czynem zabronionym pod groźbą kary. Sprawca czynu nie będzie pociągnięty do odpowiedzialności z przyczyn natury faktycznej, ponieważ go nie wykryto lub organy ścigania nie dopełniły swoich obowiązków albo natury prawnej. Na mocy Kodeksu karnego w określonych sytuacjach nie następuje ukaranie sprawcy, który popełnił przestępstwo, np. kiedy nastąpiło przedawnienie albo umorzenie postępowania. Równocześnie Kodeks karny

przewiduje, że w niektórych sytuacjach sprawca nie podlega karze albo sąd może odstąpić od

wymierzenia kary. Okoliczności, które wyłączają przestępność czynu, można podzielić na trzy kategorie:

wyłączające bezprawność czynu (kontratypy)

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu to takie, przy których czyn wypełniający znamiona

przestępstwa nie jest przestępstwem, ponieważ działanie takie nie jest uważane za sprzeczne z prawem.

Zaliczamy do nich m.in.:

obronę konieczną (odparcie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem);

stan wyższej konieczności (uchylenie bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem przez poświęcenie innego dobra chronionego prawem, jeżeli

niebezpieczeństwa nie można uniknąć inaczej, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą niż dobro ratowane);

zwyczaj (społecznie akceptowane wręczenie określonym osobom prezentów, np. bombonierki pielęgniarkom jako wyraz wdzięczności za opiekę, albo zachowanie polegające na niezagrażającym zdrowiu naruszeniu czyjejś nietykalności cielesnej, np. oblanie kogoś wodą w śmigus-dyngus).

wyłączające winę

W przypadku okoliczności wyłączających winę czyn pozostaje wprawdzie bezprawny, ale nie jest przestępstwem ze względu na brak zawinienia. Do okoliczności wyłączających winę zaliczamy np. niepoczytalność.

ze względu na znikomą społeczną szkodliwość czynu

Przestępstwem nie będzie również czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Rozważ, czy w warunkach więziennych jest możliwa skuteczna resocjalizacja. Uzasadnij swoje zdanie.

(6)

Zdecyduj, czy w przedstawionej sytuacji zostało popełnione przestępstwo. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Postępowanie karne

Postępowanie karne toczy się według przepisów Kodeksu postępowania karnego. Rządzi się ono swoimi zasadami, wśród których istotne znaczenie odgrywają:

zasada prawdy materialnej;

zasada domniemania niewinności;

zasada prawa do obrony.

Zgodnie z zasadą prawdy materialnej podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. W myśl zasady domniemania niewinności oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem, a zasada prawa do obrony mówi o prawie do osobistej obrony swoich interesów przez oskarżonego w każdy dostępny sposób oraz do korzystania z pomocy obrońcy.

Uczestnicy postępowania karnego

Uczestnikami postępowania karnego są: organy procesowe (czyli sądy), strony procesowe (oskarżyciel, oskarżony), reprezentanci stron procesowych (obrońcy, pełnomocnicy, przedstawiciele ustawowi), osobowe źródła dowodowe (biegli sądowi, świadkowie).

Generalną zasadą jest, że sąd rejonowy orzeka w I instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do rozpoznania przez inny sąd. Sąd okręgowy orzeka w I instancji w sprawach o zbrodnie oraz występki zastrzeżone do jego właściwości. Rozpoznaje też środki odwoławcze od orzeczeń wydanych w I instancji przez sądy rejonowe. Sąd apelacyjny rozpoznaje środki odwoławcze od wydanych w I instancji orzeczeń sądów okręgowych i inne sprawy przekazane mu w drodze ustawy. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasacje oraz środki odwoławcze i inne sprawy w wypadkach określonych

w ustawie.

Stronami postępowania karnego są ci uczestnicy tego postępowania, którzy działają w tym postępowaniu we własnym imieniu i mają interes prawny w określonym jego rozstrzygnięciu. W postępowaniu przed sądem stronami są:

oskarżyciel publiczny;

oskarżyciel posiłkowy;

oskarżyciel prywatny;

powód cywilny;

oskarżony.

(7)

W dochodzeniu i śledztwie stronami są:

pokrzywdzony;

podejrzany.

Oskarżyciel publiczny to organ państwowy, który we własnym imieniu wnosi i popiera oskarżenie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego. Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator.

Oskarżyciel posiłkowy w sprawach ściganych z oskarżenia publicznego to pokrzywdzony, który może działać obok oskarżyciela publicznego (oskarżyciel posiłkowy uboczny) lub zamiast niego (oskarżyciel posiłkowy samoistny).

Oskarżyciel prywatny to pokrzywdzony, który wniósł i popiera oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.

Powód cywilny to pokrzywdzony, który wytoczył przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych, wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.

Pokrzywdzony to osoba ﬁzyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Oskarżony to osoba, przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia.

Podejrzany to osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo te zarzuty przedstawiono.

Obraz Johna Morgana Ława przysięgłych. Rozważ, czy w polskim procesie karnym instytucja ławy przysięgłych zdałaby egzamin.

Przedstaw swoje argumenty.

Postępowanie przygotowawcze

Postępowanie karne przebiega w określonych etapach. Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym stadium postępowania karnego, które dotyczy przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego. Jest ono wszczynane tylko w sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Może ono przybrać postać śledztwa lub dochodzenia. Śledztwa prowadzi się w sprawach, w których rozpoznanie w I instancji należy do właściwości sądu okręgowego i w sprawach określonych przepisami występków.

W pozostałych przypadkach prowadzi się dochodzenie. Celem postępowania przygotowawczego jest ustalenie, czy popełniono przestępstwo, ujęcie sprawcy, zebranie niezbędnych danych dotyczących sprawcy, wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiaru szkody,

(8)

zebranie dowodów dla sądu. Postępowanie przygotowawcze kończy się sporządzeniem aktu oskarżenia albo umorzeniem postępowania przygotowawczego. Jeżeli są spełnione przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.

Postępowanie przed sądem I instancji

Kolejnym etapem postępowania karnego jest postępowanie przed sądem I instancji. Rozpoczyna się ono od wstępnej kontroli aktu oskarżenia. Jeżeli nie odpowiada on warunkom formalnym, jest zwracany oskarżycielowi w celu usunięcia braków, a jeżeli spełnia warunki formalne, jest doręczany oskarżonemu, który ma prawo odpowiedzieć na ten akt. Następnie wyznacza się termin rozprawy głównej. Odbywa się ona jawnie i ustnie, a ograniczenia jawności mogą wynikać z ustawy, przy czym ogłoszenie wyroku odbywa się zawsze jawnie. Oskarżony może przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Ostatnim etapem postępowania jest ogłoszenie wyroku.

W terminie siedmiu dni od ogłoszenia wyroku można złożyć wniosek o jego uzasadnienie, które z kolei powinno być sporządzone w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Postępowanie przed sądem II instancji

Zgodnie z określoną w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą instancyjności postępowania istnieje możliwość wniesienia odwołania od wyroku wydanego przez sąd I instancji. Orzeczenie sądu I instancji można zaskarżyć w całości lub w części. Można też zaskarżyć samo uzasadnienie orzeczenia. Oskarżyciel publiczny (prokurator) ma prawo wnieść środek odwoławczy także na korzyść oskarżonego. Środkami odwoławczymi są apelacja i zażalenie. Apelację wnosi się od wyroku sądu I instancji w terminie 14 dni od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Zażalenie wnosi się na postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku i inne postanowienia w wypadkach przewidzianych przez ustawę. Po rozpatrzeniu środka odwoławczego sąd II instancji – zgodnie z zakazem reformationis in peius - orzeka utrzymanie w mocy orzeczenia sądu I instancji, jego zmianę lub uchylenie – w całości lub części.

Nadzwyczajne środki zaskarżenia

Rozstrzygnięcia sądu odwoławczego mogą być weryﬁkowane w drodze nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Należą do nich kasacja i wznowienie postępowania. Kasację wnosi strona do Sądu

Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego, wskazując, na czym polega zarzucane uchybienie.

Kasację może wnieść także Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich albo Rzecznik Praw Dziecka. Sąd Najwyższy może oddalić kasację, uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub części, a uchylając, może przekazać sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania, umorzyć postępowanie lub uniewinnić oskarżonego – jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne. Wznowienie postępowania polega na ponownym rozpoznaniu sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem co do istoty sprawy. Może ono nastąpić na wniosek strony lub z urzędu. Sądem właściwym w sprawie

o wznowienie postępowania jest sąd wyższej instancji w stosunku do sądu, który wydał orzeczenie, a w przypadku orzeczenia Sadu Najwyższego, on sam. Orzekając o wznowieniu postępowania, jeżeli jest ono uzasadnione, sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania.

(9)

Gmach Sądu Najwyższego w Warszawie. Podaj przesłankę wznowienia postępowania jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

Źródło: Darwinek, licencja: CC BY-SA 3.0.

Postępowanie prywatnoskargowe

Oprócz ogólnego postępowania karnego polskie prawo karne przewiduje też postępowania szczególne, do których stosuje się przepisy dotyczące postępowania zwyczajnego. Wśród nich jest postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego. Prowadzenie spraw w jego ramach jest dużo prostsze. Prywatny akt oskarżenia w takim postępowaniu, który wnosi strona bezpośrednio do sądu, może być ograniczony do oznaczenia osoby oskarżonego, oznaczenia zarzuconego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie. Rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze, które prowadzi sędzia albo referendarz sądowy. Na wniosek albo za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.

Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzeniu pojednawczym bez usprawiedliwienia uważa się za odstąpienie od oskarżenia i umarza się postępowanie. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego prowadzący posiedzenie pojednawcze kieruje sprawę na rozprawę główną. W razie pojednania stron postępowanie się umarza. Wraz z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, która dotyczy roszczeń pozostających w związku z oskarżeniem. Jeśli nie dojdzie do pojednania, kieruje się sprawę na rozprawę główną. Niestawiennictwo oskarżyciela

prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej uważa się za odstąpienie od oskarżenia.

Oskarżony może także złożyć wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Sąd rozpoznaje wówczas obie sprawy. Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne, jeżeli prokurator wcześniej wszczął postępowanie albo przyłączył się do postępowania.

Słownik

lex retro non agit prawo nie działa wstecz niepoczytalność

stan psychiczny wyłączający możliwość rozeznania znaczenia i pokierowania swoim postępowaniem nullum crimen sine lege

nie ma przestępstwa bez ustawy postępowanie mediacyjne

dobrowolny i poufny proces dochodzenia przez strony do porozumienia w obecności neutralnego

(10)

i bezstronnego mediatora zakaz reforma onis in peius

zakaz pogarszania sytuacji strony odwołującej się

(11)

Gra interaktywna

Polecenie 1

Rozwiąż quiz i wykonaj polecenia.

Ćwiczenie 1

Wskaż, jak dzielimy przestępstwa ze względu na kryterium trybu ścigania.

Ćwiczenie 2

Podaj, jakie niezbędne elementy powinien zawierać prywatny akt oskarżenia.

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.

Opracuj projekt prywatnego aktu oskarżenia w sprawie o przestępstwo z art. 216 § 1 lub § 2 Kodeksu karnego.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny

Art. 216

§ 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Źródło: Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, dostępny w internecie: prawo.sejm.gov.pl [dostęp 15.06.2020 r.].

“

(12)

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Wskaż, jaki stopień szkodliwości społecznej w porównaniu z wykroczeniami mają przestępstwa.

taki sam większy mniejszy

przestępstwa nie są społecznie szkodliwe

輸

Ćwiczenie 2

Wskaż elementy składowe przestępstwa. 輸

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj różnicę między zbrodnią a występkiem. 醙

Ćwiczenie 4

Przyporządkuj uczestnika postępowania karnego do jego charakterystyki.

Pokrzywdzony, który wniósł i popiera oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego., Organ państwowy, który wnosi i popiera oskarżenie w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego., Pokrzywdzony, który w sprawach z oskarżenia publicznego może działać obok

oskarżyciela publicznego lub zamiast niego., Pokrzywdzony, który wytoczył przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa., Brak pasującej charakterystyki.

oskarżyciel publiczny

oskarżyciel posiłkowy oskarżyciel prywatny

powód cywilny

oskarżony

醙

Ćwiczenie 5

Ustaw we właściwej kolejności etapy postępowania karnego, zaczynając od najwcześniejszej fazy.

postępowanie przed sądem II instancji postępowanie przygotowawcze

złożenie nadzwyczajnego środka zaskarżenia postępowanie przed sądem I instancji

醙

(13)

Ćwiczenie 6

Scharakteryzuj zasady nullum crimen sine lege i lex retro non agit w prawie karnym.">

zasada nullum crimen sine lege:zasada lex retro non agit:

醙

(14)

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z fragmentami tekstu i uzupełnij zdania odnośnie do trybu ścigania przestępstw.

To przestępstwo jest ścigane

.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny

Art. 148 – Zabójstwo

§ 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

“

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny

art. 190 – Przestępstwo groźby karalnej

§ 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do lat 2.

“

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny

Art. 217. – Naruszenie nietykalności cielesnej

§ 1. Kto uderza człowieka lub winny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

“

(15)

Ćwiczenie 8

Dokonaj analizy przedstawionej sytuacji i wykonaj polecenie.

Zgodnie z ustawą obowiązującą w chwili popełnienia czynu zabronionego sprawca przestępstwa podlegał karze 10 lat pozbawienia wolności. Proces karny tego sprawcy ze względu na zawiłość sprawy trwał długo. W momencie wydawania wyroku przez sąd obowiązywała już inna ustawa karna,

przewidująca za to samo przestępstwo karę 12 lat pozbawienia wolności. Ustawa ta uchyliła poprzednią ustawę (obowiązującą w chwili popełnienia przestępstwa).

Źródło: oprac. własne

Rozstrzygnij, zgodnie z którą ustawą sąd wymierzy karę: obowiązującą w chwili popełnienia przestępstwa czy obowiązującą w chwili orzekania. Odpowiedź uzasadnij. ">

Uzasadnienie:

難

(16)

Dla nauczyciela

Autor: Dawid Tarczyński

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego i prywatnego Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XI. System prawa w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

20) stosuje w analizie przypadku podstawowe instytucje prawa karnego w Rzeczypospolitej Polskiej (odpowiedzialność za wykroczenie i karna, wykroczenie a przestępstwo, występek a zbrodnia; wina i kara; zasada domniemania niewinności; prawo do obrony; wyłączenie odpowiedzialności karnej);

23) podaje przykłady przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego w Rzeczypospolitej Polskiej; wyjaśnia rolę prokuratora i oskarżyciela posiłkowego; pisze akt oskarżenia prywatnego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje wykroczenie i przestępstwo jako formy czynów zabronionych pod groźbą kary;

poznaje zasady odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia i przestępstwa;

analizuje przebieg postępowania karnego;

opracowuje prywatny akt oskarżenia.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;

konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja;

burza mózgów;

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem multimedium.

Formy zajęć:

praca indywidualna;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

(17)

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Uczniowie odpowiadają na pytania:

co rozumieją pod pojęciem wykroczenia i przestępstwa;

czy potraﬁą podać przykłady wykroczeń i przestępstw;

czy wiedzą jakie są etapy postępowania karnego i potraﬁą wskazać jego uczestników.

2. Odpowiedzi są zapisywane na tablicy przez wybraną osobę.

3. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

Faza realizacyjna

1. Wprowadzenie nauczyciela – omówienie:

czym są wykroczenia i przestępstwa – wskazanie cech wspólnych i różnic;

jakie są zasady odpowiedzialności za wykroczenia i przestępstwa;

jak przebiega postępowanie karne, ze szczególnym zwróceniem uwagi na przebieg postępowania prywatnoskargowego.

2. W klasie zostaje przeprowadzona dyskusja na temat zalet i wad kary śmierci.

3. Sporządzenie notatki z lekcji z podziałem na najważniejsze informacje dotyczące:

form czynów karalnych, tj. wykroczeń i przestępstw;

zasad odpowiedzialności za ich popełnienie;

przebiegu postępowania karnego, z uwzględnieniem specyﬁki postępowania publicznoskargowego i prywatnoskargowego.

Faza podsumowująca

1. Gra interaktywna. W ramach podsumowania uczniowie grają w grę sprawdzającą ich wiedzę z zakresu prawa karnego, w tym przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego.

2. Wykonanie ćwiczeń do gry interaktywnej w e‑materiale (1–3).

Praca domowa:

Wykonanie ćwiczeń z modułu „Sprawdź się” (1–8).

Materiały pomocnicze:

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, prawo.sejm.gov.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra może być wykorzystana do lekcji powtórzeniowej lub jako materiał do przygotowania prezentacji multimedialnej o przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego.