VI edycja konkursu Poznaj Polskę
pod patronatem miesięcznika „Poznaj Swój Kraj”
Temat VI edycji:
„Zróżnicowanie przyrodnicze i wykorzystanie gospodarcze gór Polski”
Arkusz dla szkół podstawowych i gimnazjalnych
11 grudnia 2018 r.
Czas rozwiązywania zadań: 60 minut Liczba punktów możliwych do zdobycia: 100
Imię i nazwisko: . . . .
Szkoła: . . . .
Klasa: . . . .
Opiekun: . . . .
Zadanie I. Mapa hipsometryczna przedstawia fragment obszaru Sudetów.
A. Wypisz nazwy pasm górskich przedstawionych na mapie cyframi 1-7. [ … / 7 p.]
1. _______________________
2. _______________________
3. _______________________
4. _______________________
5. _______________________
6. _______________________
7. _______________________
B. Podpisz na mapie rzeki ich nazwami oraz przedstawiony fragment jeziora. [ … / 3 p.]
C. Podpisz na mapie miejscowości: Wałbrzych
i Kłodzko. [ … / 2 p.]
[J. S. Osika, 2012: Puls Ziemi. Zeszyt ćwiczeń dla klasy 3]
D. Na mapie zamieszczono lokalizację Trójmorskiego Wierchu. Wyjaśnij pochodzenie nazwy tego
szczytu. [ … / 3 p.]
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Zadanie II. W każdym z podpunktów 1-8 wybierz jedną poprawną odpowiedź. [ … / 8 p.]
1. Ile szczytów wchodzi w skład Korony Gór Polski?
a. 17 b. 23 c. 28 d. 33
2. Ile wynosi rekord czasowy zdobycia wszystkich szczytów z Korny Gór Polski:
a. 58 h b. 76 h c. 96 h d. 116 h
3. Turbacz jest najwyższym szczytem:
a. Gorców b. Beskidu Małego c. Gór Kaczawskich d. Gór Orlickich 4. Przy którym ze szczytów nie ma schroniska PTTK?
a. Stożek b. Trzy Korony c. Klimczok d. Żar
5. Na której z gór nie ma wieży?
a. Luboń Wielki b. Pilsko c. Mogielica d. Biskupia Kopa 6. W którym paśmie górskim znajduje się schronisko Samotnia?
a. Bieszczadach b. Górach Sowich c. Beskidzie Niskim d. Karkonoszach
7. Ze zboczy której góry wypływa Wisła?
a. Trzy Korony b. Gęsia Szyja c. Barania Góra d. Lackowa 8. Który z wymienionych szczytów nie jest szczytem granicznym?
a. Śnieżnik b. Biskupia Kopa c. Śnieżka d. Kozi Wierch
Zadanie III. Poniższa ilustracja przedstawia jeden z wiatrów lokalnych występujących w Polsce.
Wiedząc, że po stronie dowietrznej w wilgotnym powietrzu temperatura spada na każde 100 m wysokości o 0,6ºC, a po stronie zawietrznej w suchym powietrzu wzrasta o 1ºC na każde 100 m wysokości, wykonaj polecenia.
[J. S. Osika, 2012: Puls Ziemi. Zeszyt ćwiczeń dla klasy 3]
1. Podaj nazwę tego wiatru: ________________ [ … / 1 p.]
2. Wpisz w odpowiednie miejsca na rysunku litery odpowiadające układom ciśnienia – N (niż
baryczny) lub W (wyż baryczny). [ … / 1 p.]
3. Oblicz, a następnie wpisz w odpowiednie miejsca na rysunku wartości temperatury powietrza na wysokości 2000 m n. p. m. oraz na wysokości 1000 m n. p. m. [ … / 2 p.]
4. Podkreśl trzy cechy tego wiatru. [ … / 2 p.]
zimny, ciepły, suchy, wilgotny, słaby, porywisty
Zadanie IV. Połącz nazwy surowców z miejscem ich obecnej lub dawnej eksploatacji. Uwaga: jeden
z regionów powinien być użyty dwa razy. [ … / 5 p]
1. granit A. Góry Świętokrzyskie
2. ropa naftowa i gaz ziemny B. Pogórze Karpackie
3. rudy żelaza C. Przedgórze Sudeckie
4. węgiel kamienny D. Sudety
5. złoto
1. __ 2 __ 3. __ 4. __ 5. __
Zadanie V. Skreśl niewłaściwe określenia tak aby pozostały prawdziwy tekst o Nysie Kłodzkiej oraz Biskupiej Kopie, o których mogłeś przeczytać w „Poznaj Swój Kraj”. [ … / 8 p]
Nysa Kłodzka to lewy/ prawy dopływ Odry/ Wisły wypływający spod masywu Śnieżki/ Śnieżnika o długości 182/ 196 km. Stanowi granicę między Górnym Śląskiem a Dolnym Śląskiem/ Małopolską.
Biskupia Kopa jest najwyższym szczytem Gór Opawskich/ Gór Bardzkich. Ma wysokość 880/ 890 m n. p. m. Na jej szczycie znajduje się m. in. drewniana platforma / murowana wieża widokowa.
Najszybsze podejście piesze prowadzi od strony Czech/ Polski.
Zadanie VI. Przeczytaj poniższy tekst źródłowy.
„Okres po roku 1990 to czas załamania hodowli owiec w Polsce. W ostatnich latach jednak wypas owiec powoli budzi coraz większe zainteresowanie [...].
Owce hodowane w Polsce zwykle przebywają na pastwiskach od maja do października. Pozwala to na znaczne obniżenie kosztów żywienia tych zwierząt - w porównaniu z kosztami żywienia w owczarni. [...]
Pasterstwo zapewnia rozwój rynku spożywczych produktów tradycyjnych i regionalnych, rękodzieła i usług, rozwój turystyki kulturowej, edukacyjnej i agroturystyki. Takie pasterskie imprezy jak redyk (wypędzanie w góry) czy osod (powrót z hal), stają się atrakcjami dla turystów, przyczyniają się też do zachowania tradycji i kultury pasterskiej oraz stają produktem turystycznym. [...]
Jak wygląda wypas wspólnotowy w Karpatach? [...]
- Baca zwykle bierze na redyk owce od kilkunastu, a czasem nawet kilkudziesięciu hodowców, gospodarzy – mówi Józef Michałek, baca i ekspert rolny. - Co więcej, wypas zwykle jest prowadzony na halach, których baca nie jest właścicielem. Należy uzyskać zgodę właścicieli gruntu, wejść z nimi w kooperację. Baca musi zdobyć ich zaufanie. Dzięki temu budowany jest kapitał społeczny.
[...]
Wypas zwierząt przez setki lat ukształtował krajobraz Polski, to dzięki tej formie gospodarowania zaistniały łąki i pastwiska. Obecnie te grunty często są porzucane przez rolników. Następuje sukcesja wtórna na terenach zielonych (naukowo określanymi jako murawy kserotermiczne), na których których najpierw pojawiają się krzewy, potem drzewa.
Wypas owiec chroni przed tym procesem, a także zapewnia naturalne nawożenie i wzbogaca glebę w azot. Udeptywanie darni przez stado wpływa pozytywnie na krzewienie się traw, co z kolei zapobiega erozji gleb. [...]
Siano z łąk, na których wczesną wiosną były wypasane owce, charakteryzuje się większą zawartością białka. Ponadto, poprzez wypasanie zimą i wczesną wiosną można znacznie ograniczyć występowanie niektórych chwastów, chętnie zjadanych przez owce, np. mniszka. Wypas także ogranicza występowanie roślin tzw. nierodzimych (czyli obcych na danym obszarze), za to pojawiają się zioła czy rośliny zaliczane do chronionych.”
[http://gospodarkapodkarpacka.pl/news/view/22984/wypas-owiec-pomoze-zachowac-bioroznorodnosc]
1. Wyjaśnij czym jest wypas wspólnotowy owiec. [ … / 2 p]
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
2. Wyjaśnij po jednej korzyści ekonomicznej, społecznej i ekologicznej wynikającej z wypasu
owiec w polskich górach. [ … / 6 p]
korzyść ekonomiczna ______________________________________________________________
________________________________________________________________________________
korzyść społeczna _________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
korzyść ekologiczna _______________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Zadanie VII. Jakie obiekty zostały przedstawione na poniższych zdjęciach? Zaznacz prawidłową
odpowiedź spośród zaproponowanych poniżej. [ … / 4 p]
Fot.: Internet
a) Twierdza Kłodzko b) Zamek Chojnik c) Zamek Książ
d) Zamek w Chęcinach e) Zamek w Niedzicy
Fot.: Internet
a) Bazylika w Wambierzycach b) Kaplica Czaszek
c) Klasztor na Świętym Krzyżu d) Sanktuarium na Krzeptówkach
e) Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskej
Fot.: Internet
a) Wielka Siklawa
b) Wodogrzmoty Mickiewicza c) Wodospad Kamieńczyka d) Wodospad Szklarki e) Wodospad Wilczki
Fot.: Internet
a) Jaskinia Mroźna b) Jaskinia Mylna
c) Jaskinia Niedźwiedzia d) Jaskinia Piekło
e) Jaskinia Raj
Zadanie VIII. Dopasuj następujące cechy krajobrazu Tatrom Wysokim lub Zachodnim, dopisując
odpowiednio T. Wys., T. Zach.: [ … / 5 p]
1. Po wytopieniu się lodowców górskich pozostały tam takie formy jak: kotły polodowcowe, jeziora cyrkowe i doliny U-kształtne. __
2. W rzeźbie terenu widoczne są formy krasu powierzchniowego (doliny i ostańce krasowe). __
3. Są zbudowane głównie ze skał osadowych: wapieni, margli i dolomitów. __
4. Odznaczają się występowaniem większych wysokości względnych i bezwzględnych. __
5. Charakterystycznymi elementami ich rzeźby są turnie, wąskie granie, żleby i piargi. __
6. Wierzchołki tej partii gór są zaokrąglone, a stoki łagodne. __
7. Występuje tam większość najrozleglejszych polskich jaskiń. __
8. Są zbudowane z odpornych na wietrzenie skał magmowych - granitów. __
9. Wypływy wód podziemnych na powierzchnię tworzą tam wywierzyska. __
Zadanie IX. Zdjęcia przedstawiają szczyty z Korony Gór Polski. Podpisz je nazwami oraz ich
wysokościami bezwzględnymi. [ … / 8 p]
Fot.: Internet
Nazwa: ______________________________
Wysokość: ___________________________
Fot.: D. Taneček
Nazwa: ______________________________
Wysokość: ___________________________
Fot.: Internet
Nazwa: ______________________________
Wysokość: ___________________________
Fot.: Internet
Nazwa: ______________________________
Wysokość: ___________________________
Zadanie X. Rysunek przedstawia układ pięter roślinnych spotykanych w polskich górach.
[http://jedynka.om.pttk.pl/benek/images/1/OPBRIEF.htm]
Uzupełnij legendę rysunku nazwami właściwych pięter roślinnych. [ … / 5 p]
Zadanie XI. Mapa przedstawia lokalizację karpackich parków narodowych.
[A. Michalik: http://www.zielnik-karpacki.pl/_Parki_Narodowe_55.html, zmienione]
Na podstawie mapy i własnej wiedzy uzupełnij poniższą tabelę. [ … / 12 p]
Numer
na mapie Nazwa parku Opis
Powstał w latach 90. XX wieku. Chroni unikatowy w skali Karpat obszar przejściowy między Karpatami Zachodnimi i Karpatami Wschodnimi. Ponad 90% powierzchni parku zajmują lasy.
Jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym na terenie Polski i największym parkiem narodowym w polskich górach. Na jego obszarze leży także najbardziej na południe wysunięty punkt Polski - szczyt Opołonek. Gatunkiem
„herbowym”tego parku jest ryś.
Ma najwyższy wśród wszystkich polskich parków narodowych wskaźnik nasilenia ruchu turystycznego w przeliczeniu na 1 ha powierzchni. Do udostępnionych dla turystów szlaków zalicza się także spływ tratwami przełomem Dunajca.
Wśród polskich parków narodowych wyróżnia się posiadaniem swoistej flory i fauny czyli m. in. kozic i świstaków.
Jego obszar obejmuje m. in. pasmo Turbacza. Symbolem parku jest gatunek chroniony – salamandra plamista.
Na jego utworzenie wpłynął klasycznie wykształcony układ pięter roślinnych, zespół roślinności naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska roślin: okrzyn jeleni i rogownica alpejska. Można w nim zobaczyć wiele zanikających stawków osuwiskowych.
Zadanie XII. Przyporządkuj poniżej wymienione uzdrowiska do obszaru ich występowania dodając
literę K (Karpaty) lub S (Sudety). [ … / 5 p]
Cieplice __ Duszniki Zdrój __ Kudowa Zdrój __ Krynica Zdrój __ Lądek Zdrój __
Muszyna __ Piwniczna Zdrój __ Polanica Zdrój __ Świeradów Zdrój __ Wysowa Zdrój __
Zadanie XIII. Tabela przedstawia wieloletnie średnie temperatury powietrza w styczniu, lipcu oraz średnie roczne temperatur powietrza pochodzące ze stacji meteorologicznych w Karkonoszach.
Stacja meteorologiczna
Wysokość n. p. m. [m]
Średnia temperatura stycznia [ºC]
Średnia temperatura
lipca [ºC]
Roczna amplituda temperatur [ºC]
Średnia temperatura
roczna [ºC]
Szklarska Poręba 640 -2,9 14,6 5,6
Bierutowice (Wang) 872 -3,6 13,6 4,5
Szrenica 1323 -6,8 10 1,9
Śnieżne Kotły 1490 -6,9 9,1 0,5
Śnieżka 1602 -7,1 8,3 0,1
1. Narysuj wykres obrazujący zmianę średnich rocznych temperatur wraz z wysokością. [ … / 4 p.]
wysokość [m] n. p. m.
Średnia roczna temperatura powietrza [ºC]
2. Na podstawie powyższych danych i wpisz do tabeli roczną amplitudę temperatury powietrza na
poszczególnych stacjach. [ … / 2 p.]
3. Na podstawie danych w tabeli sformułuj wnioski na temat zależności wysokości oraz średniej rocznej amplitudy rocznej temperatur powietrza. [ … / 4 p.]
Wniosek 1 _______________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Wniosek 2 _______________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
