Małgorzata Rękosiewicz
* Instytut PsychologiiUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
KONSTRUKCJA ZMODYFIKOWANEJ SKALI ROZWOJU
WYMIARÓW TOŻSAMOŚCI (DIDS/PL-1)
DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
1Artykuł podejmuje kwestię diagnozowania wymiarów tożsamości w ujęciu K. Luyckxa i in. (2006) wśród osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną za pomocą zmodyfikowanej polskiej wersji Skali Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/PL-1). Przedstawiono kolejne kroki modyfikowania kwestionariusza oraz jego właściwości psychometrycz-ne. Przeprowadzono dwa badania w celu weryfikacji rzetelności i trafności narzędzia. W badaniu 1 uczestniczyły osoby w normie intelektualnej (n = 100), a wykorzystano skalę DIDS/PL oraz jej zmodyfikowaną wersję DIDS/
PL-1. Wersja zmodyfikowana okazała się narzędziem rzetelnym na poziomie porównywalnym z DIDS/PL. Analiza
korelacji wyodrębniła dodatnie związki między tymi samymi skalami w dwóch narzędziach oraz ten sam kierunek i podobną siłę związków między zmiennymi wewnątrz każdego z narzędzi. W badaniu 2 uczestniczyły osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną (n = 67) oraz w normie intelektualnej (n = 60). Jedni i drudzy wypełniali skalę zmodyfikowaną DIDS/PL-1. Zmodyfikowana wersja okazała się narzędziem rzetelnym, analiza korelacji wyodrębni-ła związki między zmiennymi obserwowane w innych badaniach z użyciem wersji oryginalnej DIDS i wersji polskiej
DIDS/PL. Zmodyfikowana wersja DIDS/PL-1 może być z powodzeniem stosowana wśród młodych osób z lekkim
stopniem niepełnosprawności intelektualnej.
Słowa kluczowe: eksploracja, lekka niepełnosprawność intelektualna, Skala Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS), tożsamość, zobowiązanie
PL ISSN 0081-685X DOI: 10.2478/V1067-010-0122-3
* Artykuł przygotowany w ramach projektu badawczego NCN nr 2012/05/N/HS6/04061 pt.: Społeczny kontekst kształtowania się tożsamości osób z niepełnosprawnością intelektualną w okresie późnej adolescencji i wyłaniającej się dorosłości na lata 2012–2015
(kierownik projektu: Małgorzata Rękosiewicz; opiekun naukowy: Anna I. Brzezińska, Instytut Psychologii UAM w Poznaniu).
1 Autorka jest stypendystką Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na rok 2014/2015. Kontakt: malgrek@
amu.edu.pl
WPROWADZENIE
W 2006 roku po raz pierwszy opublikowano wyniki badań nad tożsamością w ujęciu Koena Luyckxa i in. (Luyckx, Goossens i Soenens, 2006; por. Luyckx, Goossens, Soenens i Beyers, 2006; Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008) jako kombinacji natężenia eksploracji wszerz, eksplo-racji w głąb, eksploeksplo-racji ruminacyjnej,
podejmo-wania zobowiązania oraz identyfikacji z zobo-wiązaniem. Koncepcja ta jest rozszerzeniem ujęcia statusów tożsamości Jamesa E. Marcii (1966), w związku z czym wpisuje się w
neo-erik-sonowski i procesualny nurt ujmowania
tożsamo-ści osobistej. Narzędzie do badania tożsamotożsamo-ści w tym ujęciu – Skala Rozwoju Wymiarów
Tożsa-mości (Dimensions of Identity Development Scale – DIDS) zostało zaadaptowane do polskich
warunków i funkcjonuje pod tą samą nazwą jako
DIDS/PL (Brzezińska i Piotrowski, 2010).
Skala – zarówno oryginał, jak i polska adapta-cja – stosowana była w różnych grupach wieko-wych (od wczesnej adolescencji po dorosłość, np. Brzezińska i Piotrowski, 2009), narodowościowych (m.in. w Belgii – np. Luyckx, Soenens i Goossens, 2006; we Francji i Szwajcarii – Zimmerman, Lan-negrand-Willems, Safont-Mottay i Cannard, 2013 ; w Polsce – np. Brzezińska, Piotrowski, Gar-barek-Sawicka, Karowska i Muszyńska, 2010; w Stanach Zjednoczonych – Schwartz i in., 2011; czy we Włoszech – Crocetti, Luyckx, Scrignaro i Sica, 2011) oraz w specyficznych grupach spo-łecznych: uczniowie, studenci (np. Rękosiewicz, 2013); osoby pracujące (np. Luyckx, Duriez, Klim-stra i De Witte, 2010); także z różnymi rodzajami niepełnosprawności (z cukrzycą: Luyckx, Seiffge--Krenke i in., 2008; z dysfunkcją narządów ruchu: Piotrowski, 2010). Nie wiadomo jednak, czy narzę-dzie to sprawdziłoby się w diagnozie wymiarów i statusów tożsamości u osób z niepełnosprawno-ścią intelektualną. Wydaje się, że niektóre ze sfor-mułowań skali, szczególnie te dłuższe, mogłyby być dla nich niezrozumiałe. Jak dotąd, nie powstał przeznaczony specjalnie dla tej grupy kwestiona-riusz do badania tożsamości (ani w ujęciu Luyckxa, ani, zgodnie z moją wiedzą, w żadnym innym; podjęto jedynie próby skonstruowania częściowo ustrukturyzowanego indywidualnego wywiadu – Rękosiewicz, 2012a; 2012b; Rękosiewicz i Brze-zińska, 2011). Skala DIDS wydaje się możliwa do wykorzystania wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną pod warunkiem zmodyfikowania jej znacznej części pod względem językowym. Arty-kuł prezentuje etapy modyfikacji skali DIDS/PL oraz analizę właściwości psychometrycznych nowego narzędzia DIDS/PL-1.
PODSTAWY TEORETYCZNE NARZĘDZIA
Omawiana skala opiera się na teorii podwój-nego cyklu formowania tożsamości (ang.
dual--cycle model of identity formation) Koena Luyckxa
i in. (Luyckx i in., 2006). Badacz ten rozwinął ujęcie tożsamości Marcii (1966), będące z kolei kontynuacją myśli Erika H. Eriksona, który zde-finiował tożsamość osobistą jako zestaw przeko-nań na temat siebie, świata i ludzi, spostrzeganie identyczności i ciągłości własnej osoby mimo upływu czasu, a także poczucie odrębności i inte-gralności (Erikson, 1950). Jednak to Marcia, jako pierwszy, dokonał operacjonalizacji wymia-rów tożsamości – poszukiwania (eksploracji) i zobowiązania oraz tzw. statusów tożsamości (np. Marcia, 1966; Marcia i Friedman, 1969; Toder i Marcia, 1973). Eksploracja (ang.
explora-tion) zdefiniowana została jako działania
orien-tacyjno-poszukiwawcze, czyli aktywne wypróbo-wywanie i ocenianie różnorodnych alternatyw, zanim dokona się wyborów angażujących w dzia-łanie. Podejmowanie zobowiązania (ang.
com-mitment) to następujący po eksploracji etap,
polegający na podjęciu decyzji i na zaangażowa-niu się w działanie. W zależności od tego, czy zachodzą (i z jaką intensywnością) obydwa pro-cesy, odpowiadające dwóm kolejno po sobie następującym etapom kształtowania się tożsamo-ści, Marcia wyróżnił cztery statusy tożsamości – osiągnięcie (wysokie natężenie obydwu wymia-rów tożsamości), przejęcie (zobowiązanie i brak lub słaba eksploracja), moratorium (dużo eksplo-racji i brak lub rzadkie zobowiązania) oraz roz-proszenie (brak eksploracji i brak zobowiązań).
O ile Marcia dowodził, że eksploracja zacho-dzi głównie we wczesnym etapie adolescencji, a zobowiązanie w późnym, o tyle współcześnie zwraca się uwagę na to, że tożsamość podlega zmianom już w okresie adolescencji i początków dorosłości, po czym może ulegać kolejnym prze-mianom przez resztę dorosłości. Tożsamość nie jest już zatem traktowana jako stan czy niezmien-ny status, ale w kategoriach dynamiczniezmien-nych – jako zachodzący przez całe dorosłe życie proces ( Vleioras i Bosma, 2005).
W wielu pracach naukowych (m.in. Bosma i Kunnen, 2001; Grotevant, 1987; Meeus, 1996; Meeus, Iedema, Helsen i Vollebergh, 1999; Meeus, Iedema i Maassen, 2002) wykazano, że:
(1) istnieją różne rodzaje eksploracji (dokonywa-ne przed i po podjęciu zobowiązania), (2) eksplo-racja i zobowiązanie to nie następujące po sobie w takiej właśnie kolejności dwa etapy budowania tożsamości, ale etapy mogące zachodzić naprze-miennie, (3) istnieją dwa rodzaje zobowiązania (wstępne i ostateczne). Luyckx i jego współpra-cownicy (Luyckx, Goossens i Soenens, 2006), założyli, że zarówno eksploracja, jak i zobowią-zanie to procesy dwuetapowe, a wyniki ich badań potwierdzają to założenie. Ponadto, wyróżnili trzeci typ eksploracji – tzw. eksplorację rumina-cyjną (Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008). Ostatecznie autorzy modelu opisali pięć wymia-rów tożsamości:
• eksplorację wszerz (ang. exploration in
breadth), rozumianą jako poszukiwanie
moż-liwości działania adekwatnych do własnych wartości, celów, przekonań, zanim dokona się wyboru najlepszej z nich;
• podejmowanie zobowiązania (ang.
commit-ment making) opisywane jako dokonywanie
wstępnych wyborów ważnych dla rozwoju toż-samości;
• eksplorację w głąb (ang. exploration in depth) przedstawianą jako pogłębioną ocenę już podjętych decyzji w celu stwierdzenia, czy podjęte zobowiązania są odpowiednim wybo-rem;
• identyfikację z zobowiązaniem (ang.
identifi-cation with commitment) czyli identyfikację
z podjętymi wyborami wiążącą się z przeko-naniem, że dokonane wybory są dla jednostki odpowiednie;
• eksplorację ruminacyjną (ang. ruminative
exploration), tzn. obawy, lęki i wątpliwości
dotyczące angażowania się w ważne dla roz-woju tożsamości działania.
Model Luyckxa i in. opisywany jest jako model podwójnego cyklu kształtowania się tożsa-mości (ang. dual-cycle model of identity
forma-tion; Luyckx, Schwartz, Goossens, Beyers i
Mis-sotten, 2011), ponieważ formowanie tożsamości odbywa się w dwóch cyklach. Eksploracja wszerz i podejmowanie zobowiązania stanowią pierwszy
z nich – cykl kształtowania zobowiązania. W dru-gim cyklu – ewaluacji zobowiązania, następuje ocena dokonanego wyboru, czyli zwiększa się natężenie eksploracji w głąb i identyfikacji z zobowiązaniem.
Autorzy modelu podwójnego cyklu kształto-wania się tożsamości w swoich licznych bada-niach (np. Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008; Luyckx, Schwartz, Goossens i Pollock, 2008) potwierdzili następujące związki między poszczególnymi wymiarami tożsamości:
• pozytywną korelację między eksploracją wszerz a eksploracją w głąb, co oznacza, że poszukiwanie alternatyw wiąże się ze stałym ich ocenianiem;
• pozytywną korelację między podejmowaniem zobowiązania a identyfikacją z zobowiąza-niem, co oznacza, iż dokonywanie wyborów sprzyja identyfikacji z nimi;
• negatywną korelację między eksploracją ruminacyjną a podejmowaniem zobowiązania i identyfikacją z zobowiązaniem, co oznacza, że obawy i niepewność nie sprzyjają podejmo-waniu ważnych decyzji tożsamościowych; • negatywną korelację między eksploracją
wszerz a podejmowaniem zobowiązania, a zatem dokonanie wyboru najlepszej spośród alternatyw nie wiąże się z potrzebą poszuki-wania innych;
• pozytywną korelację między eksploracją w głąb a identyfikacją z zobowiązaniem czyli dokonywanie oceny wyborów sprzyja identy-fikacji z nimi.
Podobne zależności obserwuje się w polskich badaniach z użyciem DIDS/PL (np. Brzezińska, Piotrowski, 2010).
Diagnoza poczucia tożsamości polega na określeniu natężenia każdego z pięciu wymiarów oraz ustaleniu indywidualnego profilu tożsamo-ści, na podstawie którego można określić jej sta-tus. Jako narzędzie diagnostyczne służy Skala
Rozwoju Wymiarów Tożsamości (Dimensions of Identity Development Scale, DIDS), w Polsce
zaadaptowana przez Annę I. Brzezińską i Kon-rada Piotrowskiego (2010). Kwestionariusz bada
natężenie pięciu wymiarów tożsamości (eksplo-racji wszerz, eksplo(eksplo-racji w głąb, eksplo(eksplo-racji rumi-nacyjnej, podejmowania zobowiązań i identyfika-cji z zobowiązaniami). Na każdy wymiar przypada po pięć pozycji. W różnych badaniach powtarza się podobna właściwość dotycząca rze-telności pięciu podskal DIDS (odpowiadających pięciu wymiarom tożsamości), mianowicie nieco niższa wartość α-Cronbacha dla skal eksploracji niż dla skal zobowiązań (przykłady z badań – Tabela 1).
ETAPY KONSTRUOWANIA ZMODYFIKOWANEJ SKALI
DIDS/PL-1 DO BADANIA OSÓB
Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ
DIDS/PL – polska adaptacja DIDS
(Brzeziń-ska, Piotrowski, 2010), to – podobnie jak oryginał – kwestionariusz zbudowany z 25 pozycji w for-mie zdań oznajmujących. Do każdego ze zdań przypisana jest taka sama skala sześciu odpowie-dzi (zdecydowanie nie – nie – raczej nie – raczej tak
– tak – zdecydowanie tak). Osoba badana jest
poinstruowana w poprzedzającej kwestionariusz instrukcji, aby ustosunkowała się do każdego ze zdań wybierając zawsze jedną odpowiedź ze skali. DIDS/PL może zostać wykorzystany tak do badania indywidualnego, jak i grupowego.
Badanie prepilotażowe z użyciem DIDS/PL
W celu dokonania wstępnej oceny, czy narzę-dzie to można wykorzystać w badaniu osób z nie-pełnosprawnością intelektualną, do badań zapro-szono trzy osoby (w wieku 16, 21 i 22 lat) z lekkim stopniem niepełnosprawnością intelektualnej. Każda z nich wypełniała kwestionariusz samo-dzielnie, zgodnie z zasadami administracji narzę-dzia. Po wypełnieniu odpowiedzi przeprowadzo-no rozmowę z każdą z osób, pytając o trudprzeprowadzo-ności w wypełnianiu kwestionariusza, szczególnie o zrozumiałość poszczególnych pozycji.
Osoby badane zwróciły uwagę na to, że: (1) nie-które zdania są zbyt długie (te uwagi dotyczyły oryginalnych pozycji nr 11, 16, 21), przez co wyma-gały przynajmniej dwukrotnego przeczytania w celu ich zrozumienia; (2) wiele słów lub sformu-łowań jest zupełnie niezrozumiałych lub budzących wątpliwości, w jaki sposób powinny być rozumiane, np. „wizja”, „kierunek, w którym się podąża w życiu”, „droga życiowa”, „cenić swoje plany”, (3) liczba możliwych odpowiedzi jest długa, a przez to trudna w odbiorze, (4) skala byłaby łatwiejsza w użyciu, gdyby poszczególne pozycje były odczy-tywane przez inną osobę, a osobie badanej pozo-stawiono by dostęp do karty odpowiedzi.
Konstrukcja nowych pozycji skali
Po tej wstępnej ocenie podjęto decyzję o skró-ceniu możliwych odpowiedzi z sześciu do czte-rech (nie – raczej nie – raczej tak – tak) i utrzyma-Tabela 1. Wartości współczynników α-Cronbacha dla podskal DIDS oraz DIDS/PL w wybranych badaniach
Skala DIDS: α – Cronbacha DIDS/PL: α – Cronbacha
Eksploracja wszerz 0,811) / 0,762) / 0,843) 0,764) / 0,705) / 0,726)
Eksploracja w głąb 0,791) / 0,792) / 0,813) 0,704) / 0,705) / 0,656)
Eksploracja ruminacyjna 0,861) / 0,852) / 0,853) 0,784) / 0,825) / 0,826)
Podejmowanie zobowiązania 0,861) / 0,832) / 0,913) 0,884) / 0,855) / 0,896)
Identyfikacja z zobowiązaniem 0,861) / 0,852) / 0,933) 0,854) / 0,825) / 0,866) 1) Luyckx, Soenens, Goossens, Beckx i Wouters, 2008 (n = 895).
2) Luyckx, Vansteenkiste, Goossens i Duriez, 2009 (n = 714). 3) Schwartz i in., 2012 (n = 2411).
4) Brzezińska i Piotrowski, 2010a (n = 174). 5) Brzezińska i Piotrowski, 2010 (n = 100).
niu tej samej liczby pozycji w kwestionariuszu (czyli 25). Skonstruowano krótsze i prostsze pod względem językowym odpowiedniki wszystkich zdań ze skali DIDS/PL.
Ocena sędziów kompetentnych i modyfikacja nowych pozycji skali
Trzej sędziowie kompetentni, doktoranci z Instytutu Psychologii UAM, zajmujący się psy-chologią rozwoju człowieka, otrzymali zbiór zdań z DIDS/PL (każde zdanie na oddzielnej białej kartce) oraz zbiór nowych zdań (każde oddziel-nie na żółtej kartce). Ich zadaoddziel-niem było połącze-nie w pary: „biała – żółta kartka” zdań o tym samym znaczeniu. Nie we wszystkich przypad-kach sędziowie dopasowali zgodnie zdanie do zdania, ale łączyli ze sobą zdania należące do tej samej skali. Jest to wynik zadowalający, ponie-waż pozycje z tej samej podskali w DIDS/PL są do siebie pod względem treściowym bardzo podobne. Trzy zdania nie były prawidłowo dopa-sowane przez wszystkich trzech sędziów do inne-go zdania z tej samej skali (były to zdania ze skal eksploracji, dopasowane błędnie do zdań z innych skal eksploracji). Zdania, co do których
nie było pełnej zgodności sędziów, zostały ponownie zmodyfikowane.
Powtórna ocena sędziów kompetentnych
Kolejni trzej sędziowie kompetentni – tym razem psychologowie praktycy pracujący na co dzień z osobami z niepełnosprawnością intelektu-alną – otrzymali to samo zadanie, tzn. dostali zestaw zdań po modyfikacji oraz zestaw zdań z wersji DIDS/PL z prośbą o połączenie zdań „podobnych” – o tym samym znaczeniu. Dopaso-wali zgodnie wszystkie zdania do zdań z tych samych skal. Pozycje zostały zatem zweryfikowa-ne przez sędziów kompetentnych pod względem trafności treściowej. W Tabeli 2. zestawiono przy-kłady oryginalnych i zmodyfikowanych pozycji.
KWESTIONARIUSZ DIDS/PL-1 ORAZ PROCEDURA BADANIA
Poza zmianą treści wprowadzono zmiany w procedurze badawczej. W wersji zmodyfikowa-nej pozycje kwestionariusza w trakcie indywidu-alnego spotkania odczytywane są na głos przez Tabela 2. Przykłady zmodyfikowanych pozycji DIDS/PL-1
Skala Numery pozycji Przykład pozycji w DIDS/PL Przyczyna trudności Pozycja w zmodyfikowanej wersji DIDS/PL-1 EW 5, 10, 13,
17, 23 23. Staram się odkryć, jaki styl życia byłby dla mnie dobry.
Niezrozumiałe
sformułowanie „styl życia” 23. Zastanawiam się, co mogłabym robić w przyszłości, żeby czuć się z tym dobrze.
EG 4, 11, 16,
19, 21 21. Staram się odkryć, co inni ludzie myślą na temat konkretnych kierunków, które chcę obrać w życiu.
Zbyt długie zdanie 21. Pytałam innych ludzi, co myślą
o moich planach.
ER 2, 7, 9, 20, 24
2. Mam wątpliwości dotyczące tego,
co naprawdę chcę osiągnąć w życiu.
Niezrozumiałe sformułowanie „wątpliwości”
2. Ciągle jeszcze do końca
nie wiem, co mogłabym robić w przyszłości.
PZ 1, 6, 12, 14,
22 12. Mam jasną wizję mojej przyszłości. Niezrozumiałe sformułowanie „wizja” 12. Wyobrażam sobie siebie dokładnie w przyszłości.
IZ 3, 8, 15, 18,
25 18. Czuję, że kierunek który chcę obrać w życiu naprawdę będzie do mnie pasował.
Niezrozumiałe
sformułowanie „kierunek, który chcę obrać w życiu”
18. To, co sobie zaplanowałam,
pasuje do mnie.
Uwaga: EW – eksploracja wszerz, EG – eksploracja w głąb, ER – eksploracja ruminacyjna, PZ – podejmowanie zobowiązania,
badacza, a osoba badana ma za zadanie wybrać jedną z czterech odpowiedzi, oceniając, na ile odczytywana pozycja do niej pasuje. Mimo tego, że znaczna część osób z lekką niepełnosprawno-ścią intelektualną nabywa umiejętności czytania i dobrze sobie z nią radzi, to aktywność ta dla części z nich może wiązać się ze zbyt dużym zmę-czeniem, a przez to utrudniać wypełnianie kwe-stionariusza. Badanie przeprowadza się indywi-dualnie, odczytując osobie badanej kolejne pozycje. Dla dodatkowego ułatwienia, przed osobą badaną kładzie się kartę z odpowiedziami:
nie – raczej nie – raczej tak – tak. Po udzieleniu
odpowiedzi badacz samodzielnie zapisuje wybra-ną przez osobę badawybra-ną odpowiedź na karcie odpowiedzi. Tak przygotowany kwestionariusz poprzedzony jest instrukcją, odczytywaną osobie badanej przez osobę przeprowadzającą badanie. Kwestionariusz, podobnie jak wersja oryginal-na, składa się z 25 pozycji w formie zdań oznaj-mujących, dotyczących tworzenia przez osobę badaną planów na przyszłość. Pozycje te tworzą pięć skal (po pięć pozycji w każdej skali) odpo-wiadających pięciu wymiarom tożsamości. Przy-kładowe nowe pozycje dla każdej ze skal brzmią następująco:
• skala eksploracji wszerz: Zastanawiam się nad
tym, czym mógłbym się zajmować w przyszłości
(pozycja w wersji oryginalnej: Staram się
odkryć, jaki styl życia byłby dla mnie dobry);
• skala eksploracji w głąb: Pytałem innych ludzi,
co myślą o moich planach (pozycja w wersji
oryginalnej: Staram się odkryć, co inni ludzie
myślą na temat konkretnych kierunków, które chcę obrać w życiu);
• skala eksploracji ruminacyjnej: Boję się
cza-sem o moją przyszłość (pozycja w wersji
orygi-nalnej: Mam obawy dotyczące tego, co chcę
zrobić ze swoją przyszłością);
• skala podejmowania zobowiązania: Wiem już,
co chcę w życiu robić (pozycja w wersji
orygi-nalnej: Wiem, co chcę osiągnąć w życiu); • skala identyfikacji z zobowiązaniem: To, co
sobie zaplanowałem, pasuje do mnie (pozycja
w wersji oryginalnej: Czuję, że kierunek który
chcę obrać w życiu, naprawdę będzie do mnie pasował).
Wynikiem DIDS/PL-1 jest średnia punktów dla każdej z pięciu skal. Przy każdej pozycji można zdobyć odpowiednio: 1 punkt (za odpo-wiedź nie), 2 punkty (za odpoodpo-wiedź raczej nie), 3 punkty (za odpowiedź raczej tak), 4 punkty (za odpowiedź tak).
PROGRAM BADAŃ WŁASNYCH
Przeprowadzono dwa badania z użyciem zmo-dyfikowanej wersji DIDS/PL-1. Celem pierwszego było porównanie właściwości psychometrycznych wersji DIDS/PL i wersji zmodyfikowanej DIDS/
PL-1 zastosowanych w jednej grupie – u osób w
normie intelektualnej. Celem drugiego było porównanie właściwości psychometrycznych
DIDS/PL-1 zastosowanego w dwóch grupach
osób – w normie intelektualnej i z lekkim stop-niem niepełnosprawności intelektualnej.
Badanie 1 Hipoteza
W badaniu 1 postawiono hipotezę, że wersja zmodyfikowana DIDS-PL-1 jest narzędziem traf-nym i rzeteltraf-nym w podobtraf-nym stopniu, jak wersja bazowa DIDS/PL. W celu weryfikacji hipotezy przeprowadzono w jednej i tej samej grupie osób indywidualne badanie z użyciem DIDS/PL oraz
DIDS/PL-1, a następnie porównano ze sobą
wskaźniki rzetelności skal w obydwu narzędziach oraz przeprowadzono analizę korelacji między skalami jednego i drugiego narzędzia (trafność
DIDS/PL-1). Procedura
W badaniu wzięło udział 100 studentów w wieku 19–27 lat (M = 21,59; SD = 1,85; 71% kobiet) w normie intelektualnej. Przeprowadzono badanie indywidualne. Skala DIDS/PL była przez osoby badane uzupełniana samodzielnie (w wer-sji papier-ołówek). Wersja DIDS/PL-1, z kolei,
była odczytywana, a uzyskiwane odpowiedzi zapisywane przez badacza na karcie odpowiedzi.
Wyniki
Rzetelność skali DIDS/PL-1
Uzyskano zadowalającą rzetelność nowej skali. Wartości współczynników α-Cronbacha wynosiły odpowiednio dla DIDS/PL-1: dla skali eksploracji wszerz 0,72 (DIDS/PL: 0,65); dla eksploracji w głąb 0,71 (0,70); dla eksploracji ruminacyjnej 0,76 (0,82); dla podejmowania zobowiązania 0,90 (0,86); dla identyfikacji z zobowiązaniem 0,90 (0,84). Dla wersji zmody-fikowanej uzyskano podobne różnice wartości α, jak w przypadku wersji oryginalnej i pierwszej polskiej adaptacji w odniesieniu do skal zobowią-zań (nieco wyższe wartości) i skal eksploracji (wartości nieco niższe).
Trafność skali DIDS/PL-1
W celu zbadania trafności teoretycznej (zbież-nej) narzędzia obliczono korelacje pomiędzy wymiarami tożsamości mierzonymi wersją
DIDS/PL-1 a odpowiadającymi im wymiarami
w DIDS/PL. W każdym wypadku uzyskano kore-lacje dodatnie na zadowalającym poziomie – od umiarkowanych (w przypadku eksploracji wszerz i eksploracji w głąb ) do silnych (w przypadku pozostałych skal) (Tabela 3). Wynik na wszyst-kich skalach oprócz eksploracji wszerz w wersji zmodyfikowanej korelował najsilniej z wynikiem
na tej samej skali w DIDS/PL (w Tabeli 3 odpo-wiednio: EG – EG-o; ER – ER-o; PZ – PZ-o; IZ – IZ-o). Wynik na skali eksploracji wszerz w wersji zmodyfikowanej korelował nieco silniej z eksploracją ruminacyjną (r = 0,59) niż z eksplo-racją wszerz w wersji oryginalnej (r = 0,55), przy czym nie jest to różnica duża, jednocześnie eks-ploracja ruminacyjna mierzona wersją oryginalną najsilniej dodatnio korelowała z eksploracją ruminacyjną z wersji zmodyfikowanej (r = 0,83), dużo silniej niż z eksploracją wszerz (r = 0,59).
Wnioski
Zmodyfikowana wersja DIDS/PL uzyskała zadowalające wskaźniki rzetelności i trafności teoretycznej. W analizie korelacji pomiędzy poszczególnymi skalami większość związków obserwowanych w innych badaniach (np. Brze-zińska i Piotrowski, 2010; Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008; Luyckx, Schwartz, Goos-sens i Pollock, 2008) się potwierdziła, choć nie w odniesieniu do skal eksploracji w głąb i identy-fikacji z zobowiązaniem – można by tutaj spo-dziewać się korelacji ujemnej, tymczasem zwią-zek między tymi wymiarami jest nieistotny. Warto jednak podkreślić, że zarówno w niach polskich, z użyciem DIDS/PL, jak i w bada-niach Luyckxa korelacja, jeśli występowała, była słaba (r Pearsona w przedziale -0,20 do -0,35; Brzezińska i Piotrowski, 2010; Luyckx, Schwartz, Berzonsky i in., 2008; Luyckx, Schwartz, Goos-Tabela 3. Korelacje (r Pearsona) między wymiarami tożsamości mierzonymi DIDS/PL oraz DIDS/PL-1 – wersją zmodyfikowaną w badaniu 1
Zmienna EG ER PZ IZ EW-o EG-o ER-o PZ-o IZ-o
EW 0,59** 0,71** -0,35** -0,26* 0,55** 0,36** 0,59** -0,37** -0,32**
EG – 0,49** -0,08 -0,10 0,42** 0,64** 0,39** -0,17 -0,12
ER 0,49** – -0,63** -0,50** 0,46** 0,17 0,83** -0,66** -0,59**
PZ -0,08 -0,63* – 0,72** -0,11 0,12 -0,74** 0,86** 0,80**
IZ -0,10 -0,50* 0,72** – -0,07 0,02 -0,61** 0,72** 0,78**
Uwaga: EW – eksploracja wszerz, EG – eksploracja w głąb, ER – eksploracja ruminacyjna, PZ – podejmowanie zobowiązania,
IZ – identyfikacja z zobowiązaniem; wymiary tożsamości z wersji oryginalnej DIDS/PL: EW-o, EG-o, ER-o, PZ-o, IZ-o.
sens i Pollock; 2008). W niektórych badaniach zaobserwowano nawet słabą dodatnią korelację (np. Piotrowski, Kaczan i Rękosiewicz, 2013, Crocetti, Luyckx, Scrignaro i Sica, 2011; Zim-merman, Lannegrand-Willems, Safont-Mottay i Cannard, 2013). Dużo większy problem stano-wiłby brak korelacji między np. skalami eksplo-racji wszerz i eksploeksplo-racji w głąb, która we wszyst-kich dostępnych mi badaniach jest pozytywna, na przynajmniej umiarkowanym poziomie, czy brak korelacji między skalami zobowiązania, która również zawsze jest dodatnia, przynajmniej umiarkowana, a zwykle silna. W badaniu 1 te związki się odtworzyły.
Badanie 2 Hipoteza
W badaniu 2 postawiono hipotezę, że skala
DIDS/PL-1 jest narzędziem rzetelnym i trafnym
w podobnym stopniu w dwóch grupach porów-nawczych – osób w normie intelektualnej i osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.
Procedura
Badanie 2 stanowiło jeden z etapów większego projektu badawczego nakierowanego na poszuki-wanie społecznych mechanizmów formowania tożsamości przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. W badaniu wzięło udział 127 osób, w tym 67 z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (ON) oraz 60 w normie intelek-tualnej (OS), w dwóch grupach wiekowych:
póź-nej adolescencji (16–17 lat) oraz wyłaniającej się dorosłości (20–21 lat) (Tabela 4.).
Wszystkie osoby były badane indywidualnie. Pozycje zmodyfikowanej wersji DIDS/PL-1 były im odczytywane, a osoba badana miała za zadanie wybrać jedną z odpowiedzi. Zabieg ten zastosowano także wśród osób w normie intelek-tualnej, aby umożliwić dalsze porównania mię-dzygrupowe.
We wszystkich grupach po badaniu zbierano informacje od uczestników badania – pytano o ogólne wrażenia z badania, czy jakieś zdania były niezrozumiałe, czy kwestionariusz był łatwy czy trudny, czy dokonaliby w nim jakichś zmian. Część osób badanych wyrażała swoje niezadowo-lenie faktem dużego podobieństwa poszczegól-nych pozycji, znaczna część osób sugerowała skrócenie kwestionariusza. Jednak, co ważne, żadna z osób badanych nie zgłosiła uwagi, by któreś ze zdań było niezrozumiałe. Jako trudne osoby badane oceniały jedynie konieczność dłuż-szego zastanowienia się nad niektórymi z nich – trudność w ich subiektywnej ocenie wiązała się więc z koniecznością wzbudzenia autorefleksji (często na ten temat po raz pierwszy w życiu – jak deklarowały głównie osoby z niepełnosprawno-ścią intelektualną, ale także sprawne), a nie ze zbyt zawiłym sformułowaniem zdań.
Wyniki
Rzetelność skali DIDS/PL-1
W celu weryfikacji hipotezy przeprowadzono analizę rzetelności. Wartości współczynnika
α-Cronbacha wynosiły w grupie osób z niepełno-Tabela 4. Osoby badane w badaniu 2
Zmienne
Grupa A Grupa B Grupa C Grupa D
Ogółem ON adolescencja ON wyłaniająca się dorosłość OS adolescencja OS wyłaniająca się dorosłość N (% kobiet) 36 (41,7%) 31 (38,7%) 30 (63,3%) 30 (70,0%) 127 (52,8%) Wiek (sd = 0,49)M = 16,36 (sd = 0,50)M = 20,42 (sd =0,43 )M = 16,23 (sd = 0,50)M = 20,43 (sd = 2,13)M = 18,35
sprawnością intelektualną: dla skali eksploracji wszerz 0,71 (u osób sprawnych: 0,74), dla eksplo-racji w głąb 0,70 (u osób sprawnych: 0,72), dla eksploracji ruminacyjnej 0,71 (u osób spraw-nych: 0,71), dla podejmowania zobowiązania 0,76 (u osób sprawnych 0,91), a dla identyfikacji z zobowiązaniem 0,82 (u osób sprawnych 0,89). Są to wartości wystarczające, aby uznać narzę-dzie za rzetelne, jednocześnie wartości te są zbli-żone do tych uzyskanych w badaniu 1 oraz bada-niach z użyciem oryginalnej wersji DIDS oraz polskiej adaptacji DIDS/PL.
Trafność skali DIDS/PL-1
W analizie korelacji przeprowadzonej oddziel-nie na dwóch grupach badanych powtórzyły się pojawiające się w innych badaniach dodatnia korelacja między eksploracją wszerz a eksplora-cją w głąb oraz pomiędzy podejmowaniem zobo-wiązania a identyfikacją z nim (Tabela 5). Ujem-ną korelację między eksploracją ruminacyjUjem-ną a podejmowaniem zobowiązania i identyfikacją z zobowiązaniem zaobserwowano tylko w grupie osób sprawnych. Wśród osób z
niepełnosprawno-ścią związek ten jest nieistotny statystycznie. Pozytywną korelację między eksploracją w głąb a identyfikacją z zobowiązaniem obserwowaną w innych badaniach analiza wskazała jedynie wśród osób z niepełnosprawnością. Wśród osób sprawnych związek ten jest ujemny, ale słaby. Różnicę pomiędzy grupami widać także w odnie-sieniu do związku eksploracja wszerz – podejmo-wanie zobowiązania. W innych badaniach kore-lacja między tymi zmiennymi jest zwykle ujemna. W tym wypadku ujemną korelację zaobserwowa-no jedynie w grupie osób w zaobserwowa-normie intelektual-nej, podczas gdy wśród osób z niepełnosprawno-ścią jest ona dodatnia. W jednej i drugiej grupie są to jednak korelacje słabe.
Wnioski
Skale zmodyfikowanej wersji DIDS/PL uzy-skały zadowalające wskaźniki rzetelności w bada-niu 2. Jednocześnie, są to podobne wartości
α-Cronbacha w grupie osób sprawnych i z niepeł-nosprawnością. Zaobserwowane w innych bada-niach najsilniejsze i najczęściej powtarzające się związki między zmiennymi (silne dodatnie kore-Tabela 5. Korelacje (r Pearsona) między wymiarami tożsamości mierzonymi DIDS/PL–1 – wersją zmodyfikowaną w badaniu 2
Zmienna EG ER PZ IZ
osoby z niepełnosprawnością intelektualną
EW 0,68** 0,65** 0,37** 0,46**
EG – 0,51** 0,34** 0,51**
ER – 0,11 0,13
PZ – 0,50**
IZ –
osoby w normie intelektualnej
EW 0,61** 0,72** -0,37** -0,37**
EG – 0,52** -0,19 -0,31*
ER – -0,71** -0,61**
PZ – 0,71**
IZ –
Uwaga: EW – eksploracja wszerz, EG – eksploracja w głąb, ER – eksploracja ruminacyjna, PZ – podejmowanie zobowiązania,
IZ – identyfikacja z zobowiązaniem.
lacje między eksploracją wszerz a eksploracją w głąb oraz między podejmowaniem zobowiąza-nia a identyfikacją z zobowiązaniem) odtworzyły się w badaniu w obydwu badanych grupach.
DYSKUSJA
Skala Rozwoju Wymiarów Tożsamości (DIDS/ PL) została zaadaptowana do polskich warunków
(Brzezińska i Piotrowski, 2010) i była wykorzysty-wana w badaniach naukowych przeprowadzanych na różnych grupach, jednak, jak dotąd, nie wśród osób z niepełnosprawnością intelektualną. Szacu-je się, że osoby te stanowią nawet 2–3% populacji, a około 89% z nich dotyczy stopień lekki niepeł-nosprawności (Burack, Russo, Flores, Iarocci i Zigler, 2012). Mimo tego, że jest to spora grupa, psychologia rozwoju człowieka dopiero od stosun-kowo niedługiego czasu interesuje się wkracza-niem w dorosłość młodych osób z niepełnospraw-nością intelektualną, w tym kształtowaniem się ich tożsamości osobistej (Burack i in., 2012). Być może jednym z powodów tego stanu rzeczy jest brak odpowiednich narzędzi umożliwiających jej diagnozę. Modyfikacja DIDS/PL miała być odpo-wiedzią na ten brak, miała dostarczyć rzetelnego narzędzia i pośrednio przyczynić się do poszerze-nia wiedzy na temat rozwoju tożsamości młodych osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Najważniejsze zmiany dokonane w polskiej adaptacji skali DIDS dotyczą treści pozycji kwe-stionariusza, długości skali odpowiedzi oraz administracji. Przy zachowaniu tej samej kolejno-ści, wszystkie pozycje z polskiej wersji DIDS/PL zostały zamienione na krótsze i prostsze pod względem językowym. Skala odpowiedzi została skrócona z sześciu do czterech (usunięto dwie odpowiedzi, pozostałych nie przekształcono). Zmodyfikowana wersja może być wykorzystywa-na jedynie do badania indywidualnego, wszystkie pozycje są odczytywane przez badacza. Aktyw-ność osoby badanej ogranicza się wybrania i wypowiedzenia jednej odpowiedzi określającej jej stosunek do danej pozycji skali.
Analizy pokazały, że narzędzie to jest rzetel-ne na poziomie porównywalnym z wersją nalną (DIDS) oraz polską adaptacją wersji orygi-nalnej (DIDS/PL). W badaniu 1 przeprowadzonym na grupie osób w normie intelektualnej zesta-wiono wyniki badania tożsamości przy użyciu
DIDS/PL i jej wersji zmodyfikowanej DIDS/PL-1.
Odpowiadające sobie skale narzędzi uzyskały podobne, wysokie wartości α-Cronbacha. W ana-lizie korelacji zaobserwowano także podobne związki między zmiennymi wewnątrz każdego z narzędzi, jak i umiarkowane do silnych korela-cje między tymi samymi skalami w dwóch narzę-dziach (trafność teoretyczna).
W badaniu 2 z użyciem jedynie zmodyfi-kowanej wersji DIDS/PL-1 udział wzięły osoby z niepełnosprawnością intelektualną w wieku 16–17 lat (późna adolescencja) i 20–21 lat (wyła-niająca się dorosłość) oraz osoby w normie inte-lektualnej w tym samym wieku. Zmodyfikowa-na wersja DIDS/PL-1 okazała się Zmodyfikowa-narzędziem rzetelnym, a analiza korelacji wyodrębniła dwa najsilniejsze związki między zmiennymi (eksplo-racja wszerz – eksplo(eksplo-racja w głąb i podejmowanie zobowiązania – identyfikacja z zobowiązaniem) obserwowane w innych badaniach z użyciem wer-sji oryginalnej DIDS i werwer-sji polskiej DIDS/PL.
Zmodyfikowana wersja DIDS/PL-1 może być stosowana wśród młodych osób z lekkim stop-niem niepełnosprawności intelektualnej. Jako narzędzie diagnozujące wymiary oraz statusy tożsamości może znaleźć zastosowanie zarówno w badaniach naukowych, jak i w praktyce psycho-logicznej do indywidualnej diagnozy nastolatków i młodych dorosłych. Może służyć między innymi jako narzędzie do wyłonienia grup ryzyka, do której zaliczałyby się osoby o statusie tożsamości rozproszonej czy nadanej, a także o wysokim natężeniu eksploracji ruminacyjnej. Jak wskazują badania, są to osoby o szczególnych trudnościach w funkcjonowaniu psychospołecznym (Clancy i Dollinger, 1993; Helson i Srivastava, 2001; Luyckx, Schwartz, Goossens i Pollock, 2008).
Jak dotąd, badania nad rozwojem tożsamości skupiały się głównie na podmiotowych
uwarun-kowaniach jej rozwoju lub podmiotowych korela-tach. Dużo mniej wiemy na temat społecznych mechanizmów jej rozwoju, a także na temat jej rozwoju w „nietypowych” grupach społecznych o specyficznych doświadczeniach, np. mniejszo-ści społecznych i narodowych, osób nie uczących się, czy – w końcu – osób z różnymi ograniczenia-mi sprawności (Schwartz, 2001).
Warto byłoby przeprowadzać badania w róż-nych grupach osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną – wśród uczniów, osób pracujących (w miejscach dla nich przeznaczonych jak Zakła-dy Aktywności Zawodowej czy ZakłaZakła-dy Pracy Chronionej, jak i na wolnym rynku), korzystają-cych z ośrodków dla nich przeznaczonych, miesz-kających z rodzicami lub samodzielnie, mających za sobą (lub będących w trakcie) edukację spe-cjalną lub w szkołach ogólnodostępnych. Badania takie dostarczyłyby znaczącej wiedzy na temat roli specyficznych pozytywnych i negatywnych doświadczeń w budowaniu tożsamości tych osób (por. Rękosiewicz, 2012a; Rękosiewicz i Brzeziń-ska, 2011).
LITERATURA
Bosma, H. A., Kunnen, S. E. (2001). Determinants and mechanisms in ego identity development: A review and synthesis. Developmental Review, 21, 39–66. Brzezińska, A. I., Piotrowski, K. (2009). Diagnoza
statu-sów tożsamości w okresie adolescencji, wyłaniającej się dorosłości i wczesnej dorosłości za pomocą Skali
Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS). Studia Psy-chologiczne, 47, 93–109.
Brzezińska, A. I., Piotrowski, K. (2010). Polska adapta-cja Skali Wymiarów Rozwoju Tożsamości (DIDS).
Polskie Forum Psychologiczne, 15, 66–84.
Brzezińska, A. I., Piotrowski, K., Garbarek-Sawicka, E., Karowska, K., Muszyńska, K. (2010). Wymiary toż-samości a ich podmiotowe i kontekstowe korelaty.
Studia Psychologiczne, 49, 81–93.
Burack, J. A., Russo, N., Flores, H., Iarocci, G, Zigler, E. (2012). The more you know the less you know, but that’s ok: developments in the developmental approach to intellectual disability. W: J. A. Burack, R. M. Hodapp, G. Iarocci, E. Zigler (red.), The
Oxford handbook of intellectual disability and devel-opment (s. 3–12). Oxford: Oxford University Press.
Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton.
Clancy, S. M., Dollinger, S. J. (1993). Identity, self, and personality: identity status and the Five – Factor Model of Personality. Journal of Research on
Adole-scence, 3, 227–245.
Crocetti, E., Luyckx, K., Scrignaro, M., Sica, L. S. (2011). Identity formation in Italian emerging adults: A cluster-analytic approach and associations with psychosocial functioning. European Journal of
Developmental Psychology, 8, 558–572.
Grotevant, H. D. (1987). Toward a process model of identity formation. Journal of Adolescent Research,
2, 203–222.
Helson, R., Srivastava, S. (2001). Three paths of adult development: conservers, seekers and achievers.
Journal of Personality and Social Psychology, 80,
995–1010.
Luyckx, K., Duriez, B., Klimstra, T. A., De Witte, H. (2010). Identity statuses in young adult employees: Prospective relations with work engagement and burnout. Journal of Vocational Behavior, 77, 339–349. Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B. (2006). A
deve-lopmental contextual perspective on identity con-struction in emerging adulthood: change dynamics in commitment formation and commitment evalu-ation. Developmental Psychology, 42, 366–380. Luyckx, K., Goossens, L., Soenens, B., Beyers, W. (2006).
Unpacking commitment and exploration: Validation of an integrative model of adolescent identity forma-tion. Journal of Adolescence, 29, 361–378.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Berzonsky, M. D., Soenens, B., Vansteenkiste, M., Smits, I., Goossens, L. (2008). Capturing ruminative exploration: extending the four-dimensional model of identity formation in late adolescence. Journal of Research in Personality,
42, 58–82.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Goossens, L., Beyers, W., Missotten, L. (2011). Processes of personal iden-tity formation and evaluation. W: S. J. Schwartz, K. Luyckx, V. L. Vignoles (red.), Handbook of
identi-ty theory and research (s. 77–98). New York: Springer.
Luyckx, K., Schwartz, S. J., Goossens, L., Pollock, S. (2008). Employment, sense of coherence and identi-ty formation: contextual and psychological processes on the pathway to sense of adulthood. Journal of
Luyckx, K., Seiffge-Krenke, I., Schwartz, S. J., Goossens, L., Weets, I., Hendrieckx, C., Groven, C. (2008). Identity development, coping, and adjustment in emerging adults with a chronic illness: The sample case of type 1 diabetes. Journal of Adolescent Health,
43, 451–458.
Luyckx, K., Soenens, B. Goossens, L. (2006). The per-sonality-identity interplay in emerging adult women: convergent findings from complementary analysis.
European Journal of Personality, 20, 195–215.
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego – identity status. Journal of Personality and Social
Psychology, 3, 551–558.
Marcia, J. E., Friedman, M. L. (1969). Ego identity status in college women. Journal of Personality, 38, 249–263.
Meeus, W. (1996). Studies on identity development in adolescence: An overview of research and some new data. Journal of Youth and Adolescence, 25, 569–598. Meeus, W., Iedema, J., Helsen, M., Vollebergh, W. (1999). Patterns of adolescent identity development: Review of literature and longitudinal analysis.
Devel-opmental Review, 19, 419–461.
Meeus, W., Iedema, J., Maassen, G. H. (2002). Com-mitment and exploration as mechanisms of identity formation. Psychological Reports, 90, 771–785. Piotrowski, K. (2010). Wkraczanie w dorosłość. Tożsamość
i poczucie dorosłości młodych osób z ograniczeniami sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Piotrowski, K., Kaczan, R., Rękosiewicz, M. (2013). Off-time higher education as a risk factor in identity formation. Polish Psychological Bulletin, 3, 299–309. Rękosiewicz, M. (2012a). W drodze do dorosłości.
Toż-samość osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wielichowo: Wydawnictwo TIPI.
Rękosiewicz, M. (2012b). Właściwości tożsamości mło-dzieży z niepełnosprawnością intelektualną. Studia
Psychologiczne, 3, 49–62.
Rękosiewicz, M. (2013). Type of social participation and identity formation in adolescence and emerging adulthood. Polish Psychological Bulletin, 3, 277–287. Rękosiewicz, M., Brzezińska, A. I. (2011). Kształto-wanie się tożsamości w okresie dzieciństwa i dora-stania u osób z niepełnosprawnością intelektualną: rola rodziny i szkoły. Studia Edukacyjne, 18, 23–43. Schwartz, S. J. (2001). The evolution of Eriskonian
and Neo-Eriksonian identity theory and research: a review and integration. Identity: an International
Journal of Theory and Research, 1, 7–58.
Schwartz, S. J., Beyers, W., Luyckx, K., Soenens, B., Zamboanga, B. L., Forthun, L. F., Hardy, S. A., Vazsonyi, A. T., Ham, L. S., Kim, S. Y., Whitbourne, S. K., Waterman, A. (2011). Examining the light and dark sides of emerging adults’ identity: A study of identity status differences in positive and negative psychosocial functioning. Journal of Youth and
Ado-lescence, 40, 839–859.
Toder, N. L., Marcia, J. E. (1973). Ego identity status and response to conformity pressure in college women. Journal of Personality and Social Psychology,
26, 287–294.
Vleioras, G. Bosma, H. A. (2005). Predicting change in relational identity commitments: exploration and emotions. Idenity: An International Journal of Theory
and Research, 5, 35–56.
Zimmerman, G., Lannegrand-Willems, L., Safont-Mot-tay, C., Cannard, C. (2013). Testing new identity models and processes in French-speaking adoles-cents and emerging adults students. Journal of Youth
THE CONSTRUCTION OF THE MODIFIED DIMENSIONS OF IDENTITY DEVELOPMENT
SCALE (DIDS/PL-1) FOR PEOPLE WITH INTELLECTUAL DISABILITY
ABSTRACT
The article addresses the issue of assessing identity dimensions as conceptualized by K. Luyckx et al. (2006) in people with mild intellectual disability using the modified Polish version of the Dimensions of Identity Development Scale (DIDS/PL-1). The author presents the steps followed in the modification of the questionnaire as well as its psychometric properties. Two studies were conducted in order to test the reliability and validity of the measure. The participants in Study 1 were people within the intellectual norm (n = 100), and the measures used were DIDS/PL as well as its modified version, DIDS/PL-1. The modified version turned out to be an instrument with a reliability comparable to that of DIDS/PL. The analysis of correlations yielded positive relations between the same scales in the two measures as well as the same direction and similar strength of relations between the variables within each measure. The participants in Study 2 were people with mild intellec-tual disability (n = 67) and within the intellecintellec-tual norm (n = 60). Both groups completed the modified scale, DIDS/PL-1. The modified version proved to be a reliable instrument; the analysis of correlations found the relations between variables that are observed in other studies using the original DIDS and the Polish version, DIDS/PL. The modified version, DIDS/
PL-1, can be used successfully among young people with a mild degree of intellectual disability.
Keywords: exploration, mild intellectual disability, Dimensions of Identity Development Scale (DIDS), identity, commitment
Małgorzata Rękosiewicz
Institute of Psychology Adam Mickiewicz University in Poznań
