tom 13 (2014)
Jacek KOTUS
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
PARTYCYPACJA
SPOŁECZNA
W
ZARZĄDZANIU
MIASTEM:
POMIĘDZY
WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM
A
ZAANGAŻOWANIEM
SOCIAL PARTICIPATION IN THE CITY MANAGEMENT:
BETWEEN SOCIALEXCLUSION AND INVOLVEMENT
ABSTRACT: Contemporary urban planning in so-called„Western”countriesis carried out according to the participatoryparadigm. In this case the residents ofthe area are active, conscious and educated subjects in theprocess of planning and spacemanagement. It can be argued that planningin Poland and space manage-
ment on the locel level - cities andmunicipalities - arestillcarried out with social exclusion. In practice, theyareoften implementedonthe principleof „fighting fires that have already occurred”. Also, the structure
of the city offices and planning companies must be considered, as it is mostly out-dated incomparisonwith modernplanning and urban standards.In generał, such structure excludes all residents in the process of
thearea planning. This paper adapts as its startingpoint the concept of Arnsteins„participatory ladder” and discusses the place of Poznańon thatladder, leading to analysis from the perspective oftheactions
undertaken bythe city authorities.
KEY WORDS: socialparticipation, city management,city
Wprowadzenie
Czy współudziałmieszkańców w planowaniu przestrzennym w mieście oraz współ- zarządzanie nim jest właściwą drogą rozwoju miasta? Udzielając odpowiedzi na tak postawione pytanie,można stwierdzić,iż już kilkanaście lattemuXXI w. zapowiadany byłjakowiek planistów oraz tzw. participatory planning (Innes1997). W związkuz tym najprawdopodobniej postawienie takiego pytaniaobecniew wieluśrodowiskachspo łecznych i naukowych może wywołać olbrzymie zdziwienie, zaskoczenie, a być może wręczoburzenie. Waktualnym stanie wiedzy naukowej, doświadczeń działań prak tycznychoraz powszechnie panującym odczuciu społecznym rozważaniazmierzają ku odpowiedzi nie na pytanie „czy warto?” a raczej „wjaki sposób?" (Thomas 2006, Forester 1999, 2009,Johnson2012). Podkreśla się, że zaangażowaniedo dyskusji
moż-38 Jacek Kotus
liwie wielu zainteresowanych podmiotówpozwala osiągnąć konsensusw działaniach planistycznych i organizowaćprzestrzeń publiczną w zgodzie z potrzebami różnych podmiotów (McKinney 2001, Davies i in. 2012). Paradygmat planowania uwzględ niający takie angielskie określenia jak: deli.berati.ve planning, collaborative planning, communicative planning, public participationuznawanyjest zanajbardziej pożądany zarównoze względów społecznych, politycznych, jaki ekonomicznych(Allmendinger 2009, Innes 1998, Healey1998, 2003).
Poszukując sposobów angażowania mieszkańców w proces planowania, zaznacza się, iżpartycypacjapowinnaprzebiegać wielotorowo, a sam procesjest stopniowalny. W literaturze podkreśla się, że partycypacja jest raczej swego rodzaju kontinuum ak tywności niżjednym określonym sposobem działania. Na elementy skalipartycypacji składają się: informowanie społeczeństwa, słuchanie społeczeństwa, zaangażowanie społeczeństwa, rozwójporozumienia (Creighton 2012). Na kwestiepartycypacji jako swego rodzaju kontinuumzwracała uwagę już w latach 60.minionego wiekuS.R. Arn-stein. Autorka na skali tego kontinuum (drabinypartycypacji) umieszczała 8 stopni relacji władza-społeczność:manipulacja, terapia, informacja,konsultacja,łagodzenie, partnerstwo, delegowanie władzy, kontrolaobywatelska (Arnstein 1969).
W kontekściepodziałuzaproponowanego przez Arnstein wartozwrócić uwagę na fakt, iż nazwanie XXI w. mianem wieku planistów ipartycypacji jest pewnym uogól nieniem.Należy mieć nauwadze, iż w wielu krajach świata o rzeczywistejpartycypacji społecznej wzarządzaniu miastem nie wspomina się w ogóle, a w dużej liczbie miast świata partycypacja w planowaniu jestdopiero w fazie wdrażania. Społeczności miej skie oraz władzepnąsięzmozołem po kolejnych szczeblach drabiny partycypacji. Ten drugi przypadekdotyczy większości miast Polski. W miastach tych władze i jednostki planistyczne albo z dużym dystansem przyglądają się doświadczeniom zagranicznych miast, albo w sposób powolnywdrażają pewne rozwiązania związane z partycypacją społeczną w planowaniu przestrzennym. W tym przypadkuudział społeczny w pla nowaniu przestrzennymto ciągle nowa ścieżka działania. Pojawiasiępytanie:wjakim miejscu drabiny partycypacyjnej lokująsię miastaPolski? W jakisposób władze tych miast wdrażają schemat partycypacji w zarządzaniu miastemina jaki społeczny grunt ich działania trafiają? Bez wątpienia największą aktywność w tym względzie przeja wiają władze miastnajwiększych. Jednakże również wtych miastach, ze względu na ich wielkość, różnorodność interesariuszy oraz problemów do rozwiązania, kwestia partycypacji społecznej wydaje się najtrudniejsza do realizacji. Celem niniejszego opracowaniajest prezentacjasposobów działania władz miejskichPoznania wzakresie współdziałaniaz mieszkańcami.
Większość planistycznych jednostek miejskich działaw Polsce nadal z pominięciem mieszkańców jako głównych zainteresowanychzarządzaniem miastem, a stosowane metody partycypacji są raczej metodami manipulacji lub co najwyżej informacji. Prywatne biura planistyczne i urbanistyczne zwracają uwagę, że partycypacja spo łeczna podnosi kosztyprojektów inie pozwalabyć konkurencyjnym na rynku ofert. Z kolei planistyczne jednostki urzędów często partycypację społeczną traktują jak
problem sam w sobieorazdziałanie generujące kolejne dylematy. Pomimo tych uwag można stwierdzić, iż partycypacyjny paradygmat planowania przestrzennego jest coraz częściej stosowany w Polsce. W liczbie polskich miast Poznań jest tym, które jako jedno zpierwszychw kraju zainicjowało partycypację społeczną w zarządzaniu planistycznym miastem (budżet obywatelski, konsultacje MPZP). Aktywność władz miastawspierana jest, abyć może wymuszana aktywnością organizacji obywatelskich działających natereniemiasta (My-Poznaniacy- strona WWW). W celu odpowiedzi nazasadnicze pytanie niniejszego opracowania, a mianowicie w jakim miejscudrabiny partycypacyjnej znajdujesię Poznań,porównaniupoddane zostaną:
— struktura urzędu miastaw kontekście organizowania iprowadzeniakomunikacji społecznej,
— działania prowadzone przez władze miejskie.
W ten sposób zostanie poddanyanaliziejeden z dwóchistotnych wymiarów two rzenia partycypacyjnego paradygmatu planistycznego, czyli operacyjne możliwości współtworzenia polityki miejskiej w zakresie planowania przez mieszkańców, które stwarzają im władze miasta. Drugimaspektemdziałań partycypacyjnych (nieanalizo-wanym w tym opracowaniu) jest świadomość możliwości współtworzeniatejpolityki przezmieszkańców.
Władze miasta nadrabinie partycypacji,
czyli o stwarzaniu operacyjnych możliwości partycypacji
Struktura urzędu miasta w kontekście działań partycypacyjnych1
1 Pełna struktura Urzędu Miasta Poznania dostępna pod adresem: http://bip.poznan.pl/bip/struktura- organizacyjna-miasta-poznania,doc,293/.
Wpoznańskim urzędzie miasta pierwszoplanową rolę w zakresie organizacjikomu nikacji społecznej pełni Biuro Kształtowania Relacji Społecznych (BKRS). Formalnie jest ono odpowiedzialne za:
— podejmowaniedziałań z zakresu komunikacji społecznej;
— programowanie iinicjowanie przedsięwzięćzmierzającychdo stworzenia prawid łowej strukturykomunikacjizespołeczeństwem;
— koordynowaniebadańdotyczących opinii i potrzeb społeczności lokalnej; — wykonywanie obsługi prasowejPrezydenta MiastaiUrzędu Miasta;
— prowadzenie kampanii społecznych kształtujących pozytywny wizerunek miasta oraz współorganizowanie imprezz udziałem władz miasta;
- prowadzeniedziałańz zakresu promocji turystycznej miasta;
— prowadzeniedziałańwspierających organizatorów konferencji wramachBiura Kongresówi Konferencji (zarządzenie nr4/2009dyrektora biura kształtowania relacji społecznych zdnia9 marca2009 r., paragraf7).
40 Jacek Kotus
Łatwozauważyć, iż BKRS posiada w swych kompetencjach szeroki wachlarz aktyw ności komunikacyjnych, z czego główny nacisk położonyjestna budowaniewizerunku, promocję oraz obsługę prasową PrezydentaMiasta iUrzęduMiasta.Do takichzadań byłopowoływane. W okresiejego tworzeniakwestie partycypacji w planowaniu były zadaniem wtórnym.
Drugą jednostką,która jest zainteresowana sprawami pozyskiwania opinii społecznej ikształtowania relacji społecznych,jestoddziałrewitalizacjiwchodzący w skład Biura Koordynacji Projektów(BKP). W związkuzprzedmiotemzainteresowań tego oddzia łu- rewitalizacją, a raczejtworzeniem planów rewitalizacjiwyznaczonych obszarów miasta - jednostka ta powinnaw sposóbcyklicznyprowadzićkonsultacje społeczne. Jednymz jejzadań jest „organizowanie gremiów społecznych zaangażowanychw pro ces rewitalizacji” (zarządzenie nr4/2012 dyrektora biurakoordynacjiprojektów z dnia 9 maja2012 r., paragraf 6). Wreszcie trzeciąjednostką zainteresowaną komunikacją społeczną jest Miejska PracowniaUrbanistyczna (MPU). Jednostka ta prowadzi bieżące i perspektywiczne działania planistycznew mieście. Jej zadaniami są m.in. tworzenie ikoordynacja opracowańplanistycznych, realizacjamiejscowych planówzagospodaro wania przestrzennego, prowadzenie szeroko rozumianych badań z zakresu planowania przestrzennego. Jest to jednostka w sposób bezpośredni zainteresowanawszelkiego rodzajusposobami partycypacji mieszkańców w procesie planowania przestrzennego, choć niemająca w swych szeregach specjalistówz tego zakresu.
Dodać dotego należy,iż w ramach strukturyurzędu miasta funkcjonują: Wydział RozwojuMiasta(WRM), WydziałUrbanistyki i Architektury(WUiA) oraz Wydział WspieraniaJednostek Pomocniczych Miasta (WWJPM) (wspieranie rad osiedli),które hipotetycznie - z racji nazwy własnej oraz formalnych zadań - także powinnybyć zainteresowane nie tylko efektami partycypacji, aleteż realizacją założeńwspółpracy władz miejskich, planistów imieszkańców.
Aktywność cyklicznawładz miasta
Podstawowym narzędziem partycypacji społecznej w zakresie planowania prze strzennegosą w Poznaniukonsultacje społeczne organizowanewzwiązku z miejscowy mi planami zagospodarowaniaprzestrzennego, tworzonymi przez MiejskąPracownię Urbanistyczną. Jakto zaznaczono wcześniej, ustawodawca nakłada obowiązek orga nizacji ogólnie rozumianejdyskusji publicznej nad projektami, bez wskazania formy tej dyskusji.Władze Poznania oraz MPU,wychodząc naprzeciw mieszkańcomi chcąc realizować paradygmatplanowania oparty nawspółpracyztymi ostatnimi, od 2007 r. realizujądwuetapowe konsultacje z mieszkańcami obszaru,któregoma dotyczyć plan.
Akcjeokazjonalnewładz miasta
Poza aktywnością cykliczną Urzędu Miasta, związaną z organizacją konsultacji społecznych do tworzenia miejscowych planów,prowadzona jest także działalność
oka-zjonalna. Ten rodzaj działań przedstawicieli urzędu miastamana celu organizowanie szeroko rozumianych debat społecznych nad różnego rodzaju kwestiami (por. tabela 1). Tabela 1 Główne tematy i formydyskusji społecznych w latach 2011-2012
Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji na stronie www.poznan.pl (dostęp 12 stycznia 2013).
Temat i forma
dyskusji Cel konsultacji
Debatana temat przyszłości daw
nego stadionu
miejskiego
Celemdebaty byłozebranie opinii i oczekiwańnatemat możliwychsposobów
zagospodarowania tego terenu. Ta forma dialogu społecznego była połączeniem
debaty publicznejz badaniami społecznymi. Zakładała ona dokonanie dwóch „pomiarów" badawczych: w ramach badań kwestionariuszowych z mieszkańca mi orazw ramach badań ankietowychz uczestnikami debaty(zaraz po debacie).
Debata w sprawie rozwoju śródmieś
cia miasta
Celem tych działańbyło zebranie opiniimieszkańców oraz organizacjii stowa rzyszeńspołecznych natemat kierunków odnowy śródmieścia miasta.Wtrakcie
działańpołączono różne formy konsultacji,m.in.ustawienie autobusów kon sultacyjnychw wybranych częściach miasta,w których mieszkańcy mieli okazję
wypowiedzieć się na temat śródmieścia.
„Sąd obywatelski” w sprawie ul.Umul- towskiej
Celem tej debaty byłoprzedyskutowanie przebiegu i charakteru jednej z ulic
na przedmieściach miasta. Debata została zaaranżowana w formie procedury
sądowniczej,z obrońcami, oskarżycielami, świadkami i władzą sądowniczą.
Spotkanierobocze „Park-Rataje”
Celem spotkania było przedyskutowanie sposobu zagospodarowania obszaru
jednego z poznańskich osiedli.Spotkanie było rezultatem protestów mieszkań
ców codo proponowanego sposobu zagospodarowania. Po wysłuchaniu pro
testów społecznych odbyłosię kilka spotkańprzedstawicieli zainteresowanych
Rad Osiedli, radnych oraz specjalistów z zakresu planowania.
Polityka mieszka
niowa miasta na
lata2012-2022
Celem debaty byłospotkanieosób zainteresowanych wypowiedzeniem się na te
mat polityki mieszkaniowejmiasta. Debata tego problemu przebiegaławformie
otwartego spotkania w urzędzie miasta oraz utworzenia forum dyskusyjnego na
stronieurzędu.
Konsultacje spo łeczne „Partnerstwo
na rzecz Warty”
Celem jest dyskusja nadsposobami zagospodarowania nadbrzeżyrzeki prze pływającejprzezmiasto. Konsultacjeodbywają sięwieloetapowo w formie otwartych spotkań dla mieszkańców oraz debat socjalistów.
Poznański Budżet
Obywatelski 2013
Celem działańjestdostarczenie mieszkańcominformacjii wiedzy na temat
sytuacji finansowejmiasta oraz zagadnień związanych z planowaniembudżetu,
włączenie jak najszerszych grupspołecznych i mieszkańców wproces pla nowania budżetu miasta, dostarczeniedecydentominformacji o potrzebach,
oczekiwaniach ipreferencjach mieszkańców. Konsultacje realizowane sącztero- etapowo: zbieraniepomysłów od mieszkańców, weryfikacja pomysłów,publiczne głosowanie najlepszychpomysłów, wpisanie zwycięskich pomysłów dobudżetu.
Do okazjonalnych formkontaktu z mieszkańcami zaliczyć także można stronę inter netową,na którejcopewien czas aranżowanesą dyskusje nad zadanymi wątkami zwią zanymi z rozwojem miasta.Jest to oficjalna Platforma Konsultacji Społecznych Urzędu Miasta. Inicjatywa ma na celu ułatwienie dialogu z zainteresowanymi stronami na
42 Jacek Kotus
temat projektówsamorządowych Urzędu MiastaPoznania. Pierwszy postna platformie pojawił się wczerwcu 2007 r. Do24lutego2013 r. zainicjowano47 wątków, wktórych pojawiło się916 postów. Odnosząc aktywność naPlatformie Konsultacji Społecznych do liczby mieszkańców miasta(blisko 600 tys.), można określić jąmianem bardzosłabej. Z 47 wprowadzonych wątków - 22 ma0postówodpowiadających,13 wątków - do 10 postówodpowiadających,7wątkówdo 50 postówodpowiadających,5wątkówpowy żej 50 postówodpowiadających (por. tabela2). Przykład najpopularniejszegotematu w 2007 r. pokazuje,iż Platforma wykorzystywana jest też dokomunikacjiwewnętrznej pomiędzy urzędnikamimiasta,conie jest najlepsząwizytówką profesjonalizmu urzęd ników w organizacjikomunikacjizmieszkańcami. W omawianym przypadku pojawiła siędyskusjanatemat tego, czy Wigilia ma byćdniem wolnym od pracy wurzędzie.Nie jest to niestetyjedyny przypadek wykorzystania platformy konsultacyjnej do komuni kacji wewnętrznej. Warto teżskomentowaćnajpopularniejszy wątek, jaki pojawił się w2009 r. Była nim prośba moderatora dyskusji o opisaniewizji miasta w 2030 r.Na zainicjowaną dyskusjęodpowiedziało trzech mieszkańców Poznania. Widać z tego, że albo formuła kontaktu jest bardzosłabo rozpropagowana wśród mieszkańców mia sta, alboosoby, które mają coś do powiedzenia, nie mają dostępu do Internetu, albo mieszkańcymiastaniesą zainteresowanitąformą kontaktu zUrzędemMiasta. Temu ostatniemu wnioskowi przeczyć może liczba postów na palące społecznie problemy takiejakaktywność Straży Miejskiej (43 i 108 odpowiedzi)czy decyzja o przeniesieniu tzw. klasy zerowej z przedszkoli do szkół podstawowych (256 odpowiedzi) i decyzja o likwidacji przedszkoli igimnazjów w 2013 r. (86 odpowiedzi) (por. tabela 2).
Aktywność użytkowników Platformy KonsultacjiSpołecznych
Tabela2 Podstawowe statystyki aktywności naPlatformie Konsultacji Społecznych Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 (do 24.02) Liczba wątków 4 11 11 10 6 3 2 Liczbapostów 45 399 10 88 150 8 165 Najbardziej popularne wątki Boże Narodzenie jako dzień wolny wUrzędzie Miasta; 40 postów Zerówki w szkole podsta wowej; 256 po stów Poznań w roku 2030; 6postów Straż Miejska, bezpie czeń stwo na ulicach; 43 postów Straż Miejska - sprawa dla straż nika; 108 po stów Polityka mieszka niowa; 8postów Likwidacja przed szkoli i gim nazjów w2013 r.; 86 postów Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://forum.um.poznan.pl/mvnforum/mvnforum/ index (dostęp 24 lute go 2013).
Czy władze miastapodążają właściwą drogą?
W organizacji partycypacyjnego paradygmatu planowania przestrzennego należy brać pod uwagę dwa wymiary: operacyjne możliwości współtworzenia przez miesz kańców polityki miejskiej w zakresie planowania, które stwarzają im władze miasta i jednostki planistyczne, oraz świadomość możliwości współtworzenia tej polityki przez mieszkańców.W przypadku Poznania kierunek zmian napewno jestdobry, ale nie wiadomo, czypodążamy właściwą „ulicą”.
Wnioski, jakie płyną z analizy aktywności władz miasta na drabinie partycypacji i podejmowania działań związanych zaranżowaniem oraz prowadzeniem komunikacji społecznej w zakresie planowania są następujące:
— Poznański Urząd Miasta ma wydziały zainteresowanerealizacją partycypacji oraz podejmujące próby współpracy ze sobą w zakresieorganizacji komunikacji społecznej. Są też pojedyncze stanowiska pracy związane z organizowaniem komunikacji spo łecznej, natomiast nie są to stanowiska związanie merytorycznie zplanowaniemprze strzennym.Najczęściej konsultacjeprowadzonesąprzez jedną osobęodpowiedzialną za kwestieorganizacyjne (przedstawiciel BKRS) oraz jedną osobę odpowiedzialnąza kwestie merytoryczne (przedstawicielzainteresowanego wydziału). Ztakiego podzia łu wynika wniosek, iż planista reprezentujący kwestie merytoryczne najczęściej jest nieprzygotowany do rozmówz mieszkańcami, aosoba przygotowana pod względem komunikacyjnymniema wiedzy merytorycznejnaokreślony temat.
— Podział struktury Urzędu Miasta nie odzwierciedlapełnych potrzeb w zakresie komunikacjispołecznej irealizacji planowaniapartycypacyjnego, zewzględów mery torycznych, strukturalnych orazkadrowychprowadzone działanianiemogą przebiegać w sposób profesjonalny, regularny i komplementarny. Wydział odpowiedzialny za ko munikację społeczną był powołany doprowadzeniadziałańpromocyjnychi reprezen towania Prezydenta Miastaw mediach. Z czasem stałosięoczywiste, że zdecydowanie więcej czasu niż promocja miasta zajmuje organizowanie partycypacji mieszkańców wsprawach bieżących oraz planistycznych.
— W chwili obecnej brak połączonego działania odpowiedzialnych jednostekUrzędu Miasta.W praktycenie mawydziałuwiodącego oraz odpowiedzialnego - projektują cego i nadzorującego proces partycypacji w Poznaniu.
— Liczba akcji oraz aktywności przedstawicieli UrzęduMiasta w zakresie partycy pacjispołecznejjestbardzo duża wrealiachpolskichibardzospektakularna. Niestety niekiedy możnanazwać te działania właśnie „akcjami”aniesystematycznąwieloaspek tową komunikacjąz mieszkańcami w zakresie współzarządzania miastem.
W tytule niniejszego artykułu zawarte jest domyślne pytanieo miejsce miasta na drabinie partycypacji społecznej. Wyznaczając tomiejsce aktywnością władzmiejskich orazsposobem tej aktywności, pozostaje wskazać obszar określany mianem działań pozornych („tokenizm”).Arnstein (1969)zalicza do nichtakiefazy jak: informowanie, konsultacje, łagodzenie.Niekiedy jednak można odnieść wrażenie, że przedstawiciele Urzędu Miasta, pozornie starającsięprzenieść sferę działań na poziom „partnerstwo”
44 Jacek Kotus
w rzeczywistości niepotrafią oderwać się odpłaszczyzny „manipulacja” iciągle pro wadzązarządzaniemiastemw ramach strategii „zadecyduj - ogłoś - broń”. Wydaje się, iż partycypacyjny paradygmat planowania wdrażany jest poprzez stosowanie metod i procedur bez zmiany mentalności urzędników oraz -co ważne - bez dostosowania struktury urzędudopotrzeb partycypacji społecznej.
Podsumowanie
Mówiąc lub pisząc„miasto”możemy mieć namyśli władze samorządowe,mieszkań ców, inwestorów, specjalistów z zakresu planowania przestrzennego, turystów orazinne podmiotybiorące udział w funkcjonowaniu miejskiegoorganizmu. Co prawdamiasto jest przedewszystkim siedliskiem dlajego mieszkańców, ale równocześnie jestareną układania i rozgrywania miejskiej polityki oraz obszarem ekonomicznej i społecznej gry o przestrzeń. Widać toszczególniewyraziście w takciągle młodych i kształtujących się demokracjachjakpolska.Operacyjne możliwości partycypacjiulegają zwiększeniu, choćsą niedoskonałe. Zbyt często jeszcze mieszkańcy wprocesie partycypacjisą wroli przedmiotowej, anie podmiotowej, a rolę wiodącą pełnią urzędnicy, specjaliściigrupy wpływu.
J.L. Creighton w opracowaniu The public participation handbook stwierdza, iż realizacja partycypacji społecznej to raczej forma rzemiosła (Creighton 2005, s. 245). Jeślitakjest, to władzepolskich miast sąna etapie wyuczaniasiepodstawowychzasad uprawiania tego rzemiosła, a mieszkańcy w sposóbnieśmiałyucząsię być partnerem dla władz miejskich i innychinteresariuszy. Nieco upraszczając, możnastwierdzić, iż w polskimplanowaniupartycypacyjnym władze miasta są nieporadne, niezorganizowa-neirozdarte w działaniach, mieszkańcy nie są nauczeni działań, a inicjatywy oddolne bywają spontaniczne i okazjonalne.
Bibliografia
Allmendinger P., 2009,Planning theory, Palgrave Macmillan, New York.
ArnsteinS.R., 1969, A ladder of Citizen participation, „Journal ofthe American Institute of Planners” 35(4),
s. 216-224.
CreightonJ.L.,2012, The public participation handbook, Wiley, San Francisco.
DaviesS.R., Selin C.,GanoG.,Pereira A.G., 2012, Citizen engagement and urban change: Three case studies ofmateriał deliberation,„Cities”29(6), 351-357.
Forester J., 1999,The deliberativepractitioner:Encouragingparticipatoryplanningprocesses, The MIT Press,
Cambridge.
Forester J„ 2009,Dealingwithdifferences:Dramasof mediating publicdisputes, OxfordUniversity Press. Oxford.
Healey P.,2003, Collaborative planningin perspective, „Planning Theory” 2(2),s.101-123.
Innes J.E., 1997, Theplanners’ century, „Journal ofPlanning Educationand Research” 16(3), s. 227-228. Innes J.E.,1998, Information in communicative planning, „Journal of the AmericanPlanningAssociation”
Johnson B.J., 2012, TV, boon or bane?Participation and a televised townmeeting, „PlanningTheory & Pra-
ctice”13(2), s.275-293.
McKinney M.J., 2001, What do we mean by consensus?Some definingprinciples, [w:] Across the Great Divi-de: Explorations in Collaborative Conservation and theAmerican West, ed. P. Brick, D.Snów, S. Van de Wetering,Island Press, Washington, s. 33-41.
ThomasR., 2006, Taking democracyto scalę:Toolsfor planning atthe speedof change, [w:] Urban sprawi: A comprehensivereference guide, ed. D.C. Soule,GreenwoodPress,Westport, s. 289-334.
http://bip.poznan.pl/bip/struktura-organizacyjna-miasta-poznania,doc,293/(dostęp 23 września 2012). http://forum.um.poznan.pl/mvnforum/mvnforum/index (dostęp 24 lutego 2013).
http://www.my-poznaniacy.org/(dostęp 23 września 2012). www.poznan.pl (dostęp12 stycznia 2013).
PARTYCYPACJA SPOŁECZNA W ZARZĄDZANIU MIASTEM: POMIĘDZY WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM A ZAANGAŻOWANIEM
ABSTRAKT: Współczesne planowanie przestrzennew tzw.krajach zachodnich realizowane jestwedług paradygmatu partycypacyjnego. W ujęciu tym mieszkańcy obszarusą aktywnymi, uświadomionymi i wy edukowanymipodmiotami w procesie planowania orazzarządzania przestrzenią. Można postawićtezę, iż planowanie przestrzenne w Polsce oraz zarządzanieprzestrzeniąna poziomie lokalnym -miast igmin — realizowanejest nadal z wykluczeniem społecznym. Praktycznie często realizowane są na zasadzie „gaszenia pożarów, które już zaistniały”.Do tego należy dodać strukturę urzędów miejskich oraz firm urbanistycznych, która jest najczęściej anachroniczna w stosunku do współczesnych standardów planistycznych i urbanistycz
nych. Z reguły struktura ta wyklucza udział mieszkańców przyplanowaniu przestrzeni. W opracowaniu przyjmujesię za punktwyjścia koncepcjęS.R. Arnstein „drabiny partycypacyjnej” i podejmujesię dyskusję
nad miejscem natej drabinie Poznania,prowadząc analizę z perspektywy działań podejmowanych przez władzemiasta.
