Ruim 4 miljard euro aan bouwplannen mbo, hbo en wo in de maak

Delft University of Technology

Ruim 4 miljard euro aan bouwplannen mbo, hbo en wo in de maak

Overheid probeert fraude en wanbeheer te voorkomen

Dubbeling, Dirk

Publication date

2016

Document Version

Final published version

Published in

Bouwmarkt

Citation (APA)

Dubbeling, D. (2016). Ruim 4 miljard euro aan bouwplannen mbo, hbo en wo in de maak: Overheid probeert

fraude en wanbeheer te voorkomen. Bouwmarkt, 56(7), 5-7.

Important note

To cite this publication, please use the final published version (if applicable).

Please check the document version above.

Copyright

Other than for strictly personal use, it is not permitted to download, forward or distribute the text or part of it, without the consent

of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license such as Creative Commons.

Takedown policy

Please contact us and provide details if you believe this document breaches copyrights.

We will remove access to the work immediately and investigate your claim.

This work is downloaded from Delft University of Technology.

OKTOBER 2016

Owerheid probeert fraude en w a n b e h e e r te voorkomen

mem mim, mm m w®

ff

Het m b o , h b o en w o h e b b e n d e a f g e l o

-p e n j a r e n v e e l n i e u w b o u w g e -p l e e g d .

O o k in d e konnende j a r e n zal n o g v e e l

w o r d e n g e b o u w d . Het Rijk w i l d a a r

s t r e n g e r t o e z i c h t o p h o u d e n o m w a n b e

l e i d , z e l f v e r r i j k i n g e n w i l d g r o e i t e v o o r

-k o m e n . L e n e n v a n h e t Rij-k z o u

f i n a n c i e r i n g s r i s i c o ' s m o e t e n v e r k l e i n e n .

Dirk Dubbeling De o m v a n g v a n de w a a r d e v a n o n d e r w i j s g e b o u w e n in e i g e n d o m v a n m b o - , hbo- en w o - i n s t e l l i n g e n en de daaraan gerelateerde le-n i le-n g e le-n is de a f g e l o p e le-n tiele-n j a r e le-n sterk t o e g e le-n o m e le-n . G r o t e le-n d e e l s is

^31

\\/7

dat het g e v o l g v a n n i e u w b o u w . In de p e r i o d e 20042014 zijn de m a teriële vaste a c t i v a , w a a r v a n v a s t g o e d v e r u i t de b e l a n g r i j k s t e c o m -p o n e n t is, f l i n k g e s t e g e n ( m e t 53,9% in het m b o , 4 1 , 3 % in het h b o en 50,8% in het w o ) . Dat is t e lezen in een recent r a p p o r t v a n de In-spectie v a n het O n d e r w i j s . De o n d e r w i j s i n s t e l l i n g e n zijn zelf v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r h u n h u i s -v e s t i n g en o n t -v a n g e n d a a r -v o o r een r i j k s b i j d r a g e . De h u i s -v e s t i n g is deels g e h u u r d en deels in e i g e n d o m . Op verzoek v a n d e m i n i s t e r is d o o r de Inspectie o n d e r z o e k g e d a a n naar g r o t e g e r e a l i s e e r d e en g e p l a n d e i n v e s t e r i n g e n v a n alle m b o - , h b o - en w o - i n s t e l l i n g e n en de m o g e l i j k e f i n a n c i ë l e risico's, w a n t h o e w e l de h u i s v e s t i n g s k o s t e n slechts een klein deel v a n de t o t a l e kosten v o r m e n , k u n n e n de risico's v a n i n v e s t e r e n in e i g e n h u i s v e s -t i n g en in he-t o n d e r h o u d e r v a n g r o o -t zijn. Da-t bleek in de a f g e l o p e n j a r e n u i t de v a s t g o e d d e b a c l e s v a n het ROC Leiden ( n i e u w b o u w w e r d v i j f m a a l d u u r d e r d a n b e g r o o t en w a s veel t e o m v a n g r i j k ) , ROC Landstede ( w a n b e l e i d bij o n g e b r e i d e l d e g r o e i ) , het Berechja C o l l e g e te Urk ( a a n n e m e r w a s t e v e n s t o e z i c h t h o u d e r ) en de f a i l l i e t e A m a rantis O n d e r w i j s g r o e p (zelfverrijking en w i l d g r o e i aan b o u w p r o j e c -ten). De Inspecteur-generaal v a n het o n d e r w i j s s p r e e k t v a n ' b l i n d e ambitie'.

Huidige waarde vastgoed

De t o t a l e w a a r d e aan v a s t g o e d in eigen bezit v a n liet m b o is de af-g e l o p e n j a r e n vrij stabiel af-g e b l e v e n en in 2013 en 2014 licht af-g e d a a l d . Slechts een deel w o r d t g e h u u r d . De b o e k w a a r d e v a n de g e b o u w e n en t e r r e i n e n k w a m in 2014 uit o p 2,95 m i d . e u r o , o n g e v e e r t w e e derde van de totale activa (zie t a b e l 1).

Ook in het hbo is de totale b o e k w a a r d e aan v a s t g o e d de a f g e l o p e n j a r e n v r i j stabiel g e b l e v e n . A l l e e n in 2011 v o n d een s t i j g i n g v a n zo'n

100 m i n . euro plaats. In 2012 daalde de b o e k w a a r d e w e e r t o t het ni-v e a u ni-v a n 2010. De b o e k w a a r d e ni-v a n de g e b o u w e n en t e r r e i n e n lag in 2014 op 1,91 m I d . e u r o , iets m e e r dan de helft v a n de t o t a l e activa. Die v e r h o u d i n g v e r t o o n t een d a l e n d e t r e n d , w a t e r o p d u i d t dat de g e m i d d e l d e leeftijd v a n het v a s t g o e d t o e n e e m t .

De w a a r d e v o o r g e b o u w e n en t e r r e i n e n in de sector w o is de afge-i o p e n j a r e n flafge-ink t o e g e n o m e n : v a n 3,2 m I d . euro afge-in 2010 t o t 3,57 m I d . euro in 2014. De u n i v e r s i t e i t e n h e b b e n h u n v a s t g o e d v o o r een g r o o t deel m e t eigen v e r m o g e n g e f i n a n c i e r d . Een g r o o t deel v a n het v a s t g o e d is relatief o u d en g r o t e n d e e l s a f g e s c h r e v e n . De boek-w a a r d e van de g e b o u boek-w e n en t e r r e i n e n m a a k t e iets m e e r d a n de helft uit v a n de totale activa. Deze v e r h o u d i n g is redelijk stabiel. Na een lichte d a l i n g in 2012 n a m het aandeel van v a s t g o e d in de totale activa in 2014 w e e r licht toe.

Veel i n s t e l l i n g e n h e b b e n relatief n i e u w e g e b o u w e n die h o o g ge-w a a r d e e r d o p de balans staan.

De g e b o u w e n van de u n i v e r s i t e i t e n zijn over het a l g e m e e n veel o u d e r en al v o o r een g r o o t deel a f g e s c h r e v e n . De u n i v e r s i t e i t e n h e b b e n veel eigen v e r m o g e n in de v o r m v a n reserves. Het is d a a r o m niet v e r w o n d e r l i j k dat zij g r o t e i n v e s t e r i n g s p l a n n e n

heb-b e n . '

Onderwijsgebouw van de Rijksuniversiteit Leiden in liet centrum van Den I-laag.

OKTOBER 2016

Investeringen

Het m b o heeft het a f g e l o p e n d e c e n n i u m f l i n k g e ï n v e s t e e r d in vast-g o e d . In enkele vast-g e v a l l e n heeft dit ertoe vast-geleid dat i n s t e l l i n vast-g e n in de p r o b l e m e n zijn g e k o m e n . Door de relatief n i e u w e g e b o u w e n is het v a s t g o e d o p de balans v o o r a l in deze sector v r i j h o o g g e w a a r d e e r d . H i e r d o o r o n t s t a a t bij h e r f i n a n c i e r i n g of in regio's m e t b e v o l k i n g s d a -ling de kans o p a f w a a r d e r i n g e n die de f i n a n c i ë l e positie v a n de In-s t e l l i n g e n k u n n e n v e r In-s l e c h t e r e n .

In de sector m b o zijn in 2014 na t w e e j a a r van f l i n k lagere investeringen de I n v e s t e r i n g e n in g e b o u w e n en t e r r e i n e n w e e r t o e g e n o -m e n (naar 217,9 -m i n . e u r o ; zie tabel 2). De t o t a l e i n v e s t e r i n g e n lagen d a a r m e e in 2014 o n g e v e e r o p het n i v e a u v a n de j a r e n 2010 en 2011.

De g e p l a n d e I n v e s t e r i n g e n zijn relatief beperkt (552 m i n . e u r o ; zie tabel 3). M i n d e r dan de helft v a n de i n s t e l l i n g e n heeft p l a n n e n o m ln h u i s v e s t i n g te i n v e s t e r e n . Dit valt te v e r k l a r e n d o o r de naar ver-h o u d i n g n o g v r i j j o n g e ver-h u i s v e s t i n g van deze sector.

De g e b o u w e n v a n het h b o zijn v o o r a l m e t e i g e n v e r m o g e n g e f i n a n -c i e r d . De i n v e s t e r i n g e n zijn de a f g e l o p e n j a r e n f l i n k t e r u g g e l o p e n . In 2012 en 2013 lagen de geïnvesteerde b e d r a g e n o p o n g e v e e r de helft v a n de I n v e s t e r i n g e n ln 2010. In 2014 zijn de i n v e s t e r i n g e n t e n opzichte v a n het v o o r g a a n d e jaar w e e r m e t bijna 5 0 % g e s t e g e n t o t 154.2 m i n . e u r o . O n g e v e e r een derde v a n de h b o - i n s t e l l i n g e n heeft in de j a a r s t u k k e n a a n g e g e v e n de k o m e n d e j a r e n t e w i l l e n investe-ren ln v a s t g o e d . Het gaat o m een b e d r a g van 510 m i n . e u r o . Ook in het h b o geeft m i n d e r dan de helft v a n d e i n s t e l l i n g e n aan i n v e s t e r i n g e n te w i l l e n d o e n in h u i s v e s t i n g . V e r s c h i l l e n d e h b o i n s t e l lingen zeggen b o v e n d i e n dat zij v a n plan zijn o m n i e u w e h u l s -v e s t i n g te h u r e n in plaats -van zelf te laten b o u w e n .

Na een piek in 2011 zijn de i n v e s t e r i n g e n in u n i v e r s i t e i t s g e b o u w e n in 2012 en 2013 t e r u g g e l o p e n t o t het niveau v a n 2010. In 2014 zijn de I n v e s t e r i n g e n m e t o n g e v e e r 85 m i n . euro f l i n k t o e g e n o m e n t o t 322 m i n . e u r o .

Bijna alle u n i v e r s i t e i t e n w i l l e n de k o m e n d e j a r e n al of niet f o r s i n v e s t e r e n in v a s t g o e d , v o o r a l ter v e r v a n g i n g v a n relatief o u d en g r o -t e n d e e l s a f g e s c h r e v e n v a s -t g o e d . He-t gaa-t o m een b e d r a g v a n circa 3 m I d . euro w a a r v a n iets m i n d e r d a n 800 m i n . e u r o g e ï n v e s t e e r d zal w o r d e n in de p e r i o d e t o t en m e t 2017 en zo'n 2,2 m I d . e u r o in de j a r e n d a a r n a .

Werkelijice kosten

De t o t a l e w e r k e l i j k e kosten v o o r h u i s v e s t i n g ( a f s c h r i j v i n g v a n ge-b o u w e n en t e r r e i n e n en de post h u i s v e s t i n g s l a s t e n ) lagen in 2014 v o o r de sector m b o o p 488,8 m i n . euro (zie t a b e l 4). Deze lasten zijn t e n opzichte v a n 2013 n a u w e l i j k s g e s t e g e n .

De t o t a l e w e r k e l i j k e kosten v o o r h u i s v e s t i n g in het h b o in 2012 en 2013 zijn eerst licht g e d a a l d maar in 2014 w e d e r o m g e s t e g e n , t o t 370.3 m i n . e u r o (+11,7%). Deze s t i j g i n g is v o o r a l v e r o o r z a a k t d o o r een t o e n a m e v a n de a f s c h r i j v i n g e n m e t r u i m 30 m i n . e u r o en m i n -der d o o r s t i j g i n g v a n de p u r e h u i s v e s t i n g s l a s t e n .

In de sector w o f l u c t u e r e n de kosten v o o r h u i s v e s t i n g de laatste v i j f jaar n o g a l . In 2014 n a m e n de h u i s v e s t i n g s l a s t e n m e t r u i m 20 m i n . euro a f t e n opzichte v a n 2013 (van 708,6 naar 687,7 m i n . e u r o ) . Dat w a s g e h e e l te d a n k e n aan de r u i m 30 m i n . e u r o lagere a f s c h r i j v i n -g e n . De a l -g e m e n e h u i s v e s t i n -g s k o s t e n n a m e n j u i s t m e t r u i m 12 m i n . euro t o e .

Risico's

Het o n d e r z o e k v a n de Inspectie heeft geleid t o t n a d e r o n d e r z o e k bij d i v e r s e i n s t e l l i n g e n .

Bij t w e e m b o - i n s t e l l i n g e n heeft het nader o n d e r z o e k g e l e i d t o t aan-passing v a n de r i s i c o - i n s c h a t t i n g . Bij een a n d e r e m b o - i n s t e l l i n g zijn m o g e l i j k e f i n a n c i ë l e risico's v a s t g e s t e l d . Voor deze i n s t e l l i n g is het basistoezicht g e h a n d h a a f d . Bij nog t w e e a n d e r e m b o ' s is v a s t g e -steld dat ze m o g e l i j k f i n a n c i ë l e risico's l o p e n o p het g e b i e d v a n h u i s v e s t i n g . Deze t w e e i n s t e l l i n g e n staan al enkele j a r e n o n d e r aan-gepast f i n a n c i e e l toezicht v a n de Inspectie.

OKTOBER 2016

Tabel 1 Ontwikkeling materiële vaste a ctiva sector mbo, tibo en w o (min. euro) 2010 2011 2012 2013 2014 • M B O Totale activa 4.590,9 4.657,5 4.508,6 4.581,5 4.558,9 G e b o u w e n en 2.845,3 2,946,2 2,967,5 2.962,4 2.958,4 terreinen G + T a l s % v a n 62,0% 63,3% 65,8% 64,7% 64,9% totale activa • H B O Totale activa 3.413,7 3.520,7 3.477,9 3,560,1 3.691,1 G e b o u w e n en 1.897,2 1.995,7 1.909,8 1.898,0 1.913,7 terreinen G+T als % v a n 55,8% 56,7% 54,9% 53,3% 51,8% totale activa • W O Totale activa 5.936,0 6.175,7 6.571,8 6.701,1 6,852,9 G e b o u w e n en 3.205,7 3.334,0 3.299,7 3.368,0 3,570,7 terreinen G+T a l s % v a n 54,0% 54,0% 50,2% 60,3% 52,1% totale activa

Tabel 2 Totale investeringen gebouwen en terreinen sector mbo, hbo en w o (min. euro) 2010 2011 2012 2013 2014 • M B O Investeringen G e b o u w e n en 211,0 252,4 114,4 99,1 217,9 Terreinen • H B O Investeringen G e b o u w e n en 211,5 141,5 101,9 103,2 154,2 Terreinen • W G Investeringen G e b o u w e n en 224,0 372,5 210,7 236,3 322,2 Terreinen

Tabel 3 Inschatting investeringen per sector (min, euro)

S e c t o r Totaal instellingen Totaalbedrag M B O 64 552,4 HBO 35 510,6

i W O 18 3,019,8 Tabel 4 Ontwikkeling kosten sector mbo, hbo en wo (min, euro)

2010 2011 2012 2013 2014 • M B O Afschrijvingen G + T 128,7 148,5 157,0 180,6 171,9 Huisvestingslasten 320,3 311,7 300,6 305,0 317,0 Totale werkelijke 449,0 460,2 457,6 485,6 488,8 huisvestingskosten • H B O Afschrijvingen G + T 107,8 131,5 120,7 102,7 133,3 Huisvestingslasten 221,4 221,8 224,9 228,6 236,9 Totale werkelijke 329,2 353,3 345,6 331,4 370,3 huisvestingskosten • W O Afschrijvingen G + T 209,9 267,2 232,2 252,6 219,5 Huisvestingslasten 432,9 471,5 454,5 456,0 468,2 Totale w e r k e l i j k e 642,8 738,7 686,7 708,6 687,7 huisvestingskosten Bij v i j f h b o - i n s t e l l i n g e n is de c o n c l u s i e dat de j a a r s t u k k e n w e l i s w a a r niet v o l d o e n d e i n f o r m a t i e bieden v o o r een c o m p l e e t beeld v a n de h u i s v e s t i n g s s i t u a t i e , maar dat er geen g r o t e risico's zijn. Bij één i n -s t e l l i n g l o o p t het nader onderzoek n o g .

Bij vier u n i v e r s i t e i t e n is in het j a a r v e r s l a g te w e i n i g c o n c r e t e infor-m a t i e v o o r een v o l l e d i g o o r d e e l t e r u g t e v i n d e n . Bij de U n i v e r s i t e i t v a n A m s t e r d a m en de Vrije U n i v e r s i t e i t is v a s t g e s t e l d dat ze f i n a n ciële risico's l o p e n o p het g e b i e d van h u i s v e s t i n g . Beide i n s t e l l i n -gen h e b b e n o m v a n g r i j k e p l a n n e n . T e g e l i j k e r t i j d is de i n s t r o o m v a n n i e u w e s t u d e n t e n het a f g e l o p e n jaar g e d a a l d . Deze u n i v e r s i t e i t e n w a r e n al v o o r a a n v a n g v a n het h u i s v e s t i n g s o n d e r z o e k g e s i g n a l e e r d d o o r de Inspectie.

Sïoppeling irivesteririgen aan studentaantallen

De h o r i z o n v o o r v a s t g o e d i n v e s t e r i n g e n is zeer l a n g . i n s t e l l i n g e n w o r d e n geacht in de c o n t i n u ï t e i t s p a r a g r a a f v a n h u n j a a r v e r s l a g e n een p r o g n o s e v a n de s t u d e n t a a n t a l l e n v o o r t e n m i n s t e de k o m e n d e drie j a a r te g e v e n . Bij de j a a r s t u k k e n over 2014 v o l d e d e n n o g niet alle i n s t e l l i n g e n aan deze eis. Recente i n s c h r i j f g e g e v e n s lieten d a -lingen zien bij de i n s c h r i j v i n g e n van n i e u w e s t u d e n t e n in het eerste studiejaar. De h b o en w o i n s t e l l i n g e n lijken de t o e k o m s t i g e o n t w i k -k e l i n g e n t e p o s i t i e f in te schatten. De i n s t e l l i n g e n m e l d e n w e l d e t e i n v e s t e r e n b e d r a g e n en de g e p r o g n o t i s e e r d e a a n t a l l e n s t u d e n t e n , m a a r een k o p p e l i n g t u s s e n beide w o r d t niet a l t i j d g e l e g d . Ook wor-den m e t n a m e de p r o g n o s e s v a n de aantallen s t u d e n t e n niet onder-b o u w d .

De sector m b o gaat ervan uit dat het t o t a a l aantal s t u d e n t e n in 2017 gelijk zal zijn aan het aantal s t u d e n t e n iri 2015. A f h a n k e l i j k v a n de locatie zullen m b o - i n s t e l l i n g e n echter te m a k e n k r i j g e n m e t de ef-f e c t e n v a n r e g i o n a l e b e v o l k i n g s d a l i n g . Het h b o v e r w a c h t een mar-ginale t e r u g g a n g en de u n i v e r s i t e i t e n gaan uit v a n e e n s t i j g i n g m e t 2,7%.

[Iriis©hra|wi[nig stiodentemi te

ro©skleyr3g ingesehat

Wat de i n v l o e d zal zijn van o n t w i k k e l i n g e n o p h e t v l a k v a n e-lear-ning en a f s t a n d s o n d e r w i j s ( b i j v o o r b e e l d het v o l g e n v a n c o l l e g e s o p i n t e r n e t , zoals M O O C s die duizenden d e e l n e m e r s t r e k k e n ) o p de be-hoefte aan o n d e r w i j s v a s t g o e d is nog m o e i l i j k in te s c h a t t e n , m a a r als deze o n t w i k k e l i n g e n een g r o t e v l u c h t n e m e n , kan die b e h o e f t e v r i j snel a f n e m e n .

Financiering

Van het t o t a l e v r e e m d v e r m o g e n in de v o r m v a n h y p o t h e c a i r e le-n i le-n g e le-n bij het m i d d e l b a a r ele-n het h o g e r o le-n d e r w i j s is iets m i le-n d e r dan 4 0 % g e f i n a n c i e r d vla de schatkist. In het m b o is o n g e v e e r een derde v a n de l a n g l o p e n d e leningen bij de schatkist g e f i n a n c i e r d . S c h a t k i s t f i n a n c i e r i n g is v o o r een o n d e r w i j s i n s t e l l i n g de m i n s t risi-c o v o l l e f i n a n risi-c i e r i n g s v o r m m e t extern v e r m o g e n . De m e n i n g v a n de Inspectie is d a n ook dat m e e r i n s t e l l i n g e n h i e r v a n g e b r u i k z o u d e n m o e t e n m a k e n .

Dit artikel is g e b a s e e r d op het rapport 'Huisvesting in het mbo, hbo en w o , T h e m a o n d e r zoek' v a n de I n s p e c t i e v a n hel Onderwijs IMinisterie v a n Onderwijs, Cultuur en W e t e n