POLITECHN IKA ZIELONOGORSKA • • Z ESlYTY NAUKOWE N R 111
Nr5 I NŻYN I E RIA Ś RODOWI SKA 1996
Tadeusz Butrymowicz ·
SKŁAD MORFOLOGICZNY ODPADOW KOMUNALNYCH •
Z MIAST: ŻARY, ŻAGAŃ, POLKOWICE Z LAT 1992- 1993 ORAZ ZIELONA GÓRA Z LAT 1992 - 1996 NA TLE INNYCH
MIAST POLSKII PROGNOZ Z LAT 80-TYCH
1. WSTĘP
Zgodnie z ustawą o oc hron i e i kształtowaniu ś rodowi ska z 3 1 stycznia 1980 r . (Dz . U . nr 3 p oz. 6) przez odpady " rozumie s ię zu żyte prze dmioty oraz sub stan cje s tał e, a t akże - nie będące ściekami - substanc je ciekłe ,
pow sta j ące w zw i ązk u z bytowani em czł owieka lu b działalności ą gospodarczą, nieprzydatne w miejs cu lub czasie , w którym powstały
i uciążl iwe dla ś rodowi ska" .
Wyróżniamy trzy podstawo we grupy o dpadów :
• komunalne (z gospodarstw domow yc h , z ulic, placów oraz innych
urządzeń i zakładów infras truktury mi e j ski ej )
• przemysłowe (z techn olog i czn yc h pr ocesów [produkcy jnyc h) ,
• rolnicze (szczegó lnie z dużyc h fer m hodowlan ych . 2. BADANIA ODPADOW •
Dokładną charakterystykę odpadów uzyskuje się wykonując pełną analizę
tj '
- sitową- której za daniem jest p o d ział odpadów na frakcje
dro bną O - 8 mm
średnią 8 - 40 mm
• •
Tadeusz BUTRYMOWI CZ - Z a.k1ad Technologi i Wo dy, Scieków i Odpadów ,
Folitechnika Zielonogór sk a
148
grubą 40 - 120 ITIITI
odsiew> 120 mm
Tadeusz BUTRYMOWJCZ
• morfologiczną - której celem jest wyselekcjonowanie możliwie dużej
liczby składników odpadów. Daje ona odpowiedź na pytanie dotyczące
wtórnego użycia i zawracania niektórych substancji odpadowych.
Analizie morfologicznej czyli sortowaniu poddaje się zwykle frakcję grubą tj. > 40 mm.
• chemiczną - ukierunkowaną na konkretną metodę unieszkodliwiania odpadów :
a) w przypadku wysypiska - próba na wymywanie składników i ich
podatność na procesy rozkładu,
b) w przypadku kompostowni - test na zdolność kompostowania i stwier- dzenia obecności substancji nawozowych i trujących,
c) w przypadku spalarni - ciepło spalania, zawartość wody, związki
chlorowe i fluorowe.
Główne składniki morfologiczne odpadów to : Organiczne
• papier i tektura,
• tworzywa sztuczne,
• tekstylia,
• drewno, skóra, kości, guma,
• odpady kuchenne,
• pozostalości organiczne. Nieorganiczne
• popiół i żużel,
• metale,
• szkło,
• minerały (gruz, kamienie, stłuczka),
. .
• mne orgamczne.
3. SKŁAD MORFOLOGICZNE ODPAOÓW W POLSCE W LATACH 1970/80
Skład morfologiczny odpadów komunalnych z niektórych miast Polski z lat 70/80 przedstawiono w tabelach l i 2.
S kład mor fo logi czny odpadów komun alnych z m iast: i m:v. Żn gmi, l)o lk owi ce . .... 1-+ 9
Sredni ' skład m o rf o logicz n y o dp adów ko mun a lnych w Po l sce w roku 1 985 przedstaw i o no na ry s. nr l .
T AB ELA l Analiza morfologiczna odpadów miejs ki ch w niektór ych miastac h Pa f ski
(z lat 70 / 8 0) % wag.
MJt):;owołt' rok P'fl<t .. /.tUl t t.~.-1J~' Szkło. "'M «T" JW .l TW1yl· lX<"'\0 5\:ón KC~'
o-nu
POló~..,.e Mlf'let2.11'1t U•ag~.-
u::IZlł" r.s•.ttlt.t st~.J<W S &KIM•
l 'ltp'ICI:\e (rosi , (frJ.~DO:t.lo' cnlr.".tk:a lWI'"fl; .. :KOl'"
ł<.MOWlC:~
' ,,
l l 1 • c~· l )9 045 ': fNkC!I1971TI• (7. rum l >4C•UYJ'I
Tychy lO"
• o ,,
l '
' -· . o
~ IJt
fJnn r.
•Pr:>thOWICC III
o o•
o ·~ 18t 027 l Wo • 1
(HiOH
; '<l 'ł"'
! IY'ł')J74
L~srn:a
••o
l -,~ l ~Q (1 ~ .. ~. , ..
'łJ
.... 1l \,1 (• •. IC'"
I~H'74
W>hn 11 10 l 1-l ł ~ 8 >10 o~~. 4(.! G 4:.
l.,
.!H .;;". ..
l i lł!;iJ,j•
Wtodr• 24Cł ! 1 ~
. ..
. ,. •
l~ '·l 17 )j'U.
1Ad1;
1n
1 00 9\..
~ ')r-
191 J."'ld0,01• 11? 1 l 6 ~ łr O? "' l t., 1
2 -; s s s o
!'16~\1) 1C' l
n
l l F 7/' d1 J J l j6'11915/16 ll '
!tę<ir;lm:yn
' o
1 • l mur.
c. '\8-l'ł l l'-·' .. '·"•
~·, .. ·~
!1o · ..
u ,• ll , .• , 9 ~,.l~}19:).'10
l'h<:borlt !l<& 1 9·S (l
,.., .
6'11~~ t ~ ł l p OJ l <~ ·
1 Ol• .. •
IH (4'f'11?'1)!76 i$ ł
o
l'>ll>cholu:y 19)),1"Z(i 11 Z.O(! 1 j 4 ., l l 1 1
·o
2 11 ' a> 1)••
0\ l i ~~ lS OIC4.,2,
.4(1 H t'
KaJ.owu:e
"" . . •••
• iĄ l 98 o~··~~;sn?
>:tu~
..
l "! "•. '
l 1 łJ l • lO l ]\ q;.l01~1
TABELA 2 Srednie w ' y niki badaJ] sklądu grupo 1-vego odpadól-t 1 m iast p o l sk ich w
latach 19 7-1-8 4
Sr '<sl<>:nl~
Rok 8od.lfl 11\łt,łl" t~ylu uł-:ł1
M U.\\ pe~w F'łfltC -w ,, :"fli.
o
O<%>•dow
'~ttMf'm •n•t·" mf"k<'M'I y. ~~Ju•a
•
• kr.1A•••
k•'M'o• ~M.· · ... 1<01-. • •
l
'
l•
) (• .
t 9:>
l·~
' l••
l Wat~:t11il iS"12 ,, ~·Q l ·~ fł 1~ r. l • l l 6 l l ' l
..
l~... .
! 8~
u"' nu
,:1.'4 '} L l b :."" ., '· '
l ;"
1 l l l ll ~tJltn 19 ... ~· .,6 I~S IZ ,. H 11 ' 11 l l
' '
• Zolwp• •"
197~ 16 16\:a • sr
·~ 7 •l , •1 " 71 • 'l l{) ) ... 'is
l l 9 '}~ WorJZJWI 1919 PO
' "
'ł ..
~j' ., 6i ~ • 6 11 1 l • p ! H ~H• •
i l G6 Y .nic ów :;flo ą1 N4 n~ .:.? 7
'
' !14 '~ l.'
' ' '' 9 itJ l 11 ą 1l (-:od"thOWI ·~f!,.r) l". )lO
...
7t H,.
p •.J i' G 6•
li') ~8 \'Jr':~.,.H 1~: ~ III 2
r l
l•. ,.
• :z•
11•• .c z .. . '
9 O:!;'tttt '<'11"' "Yttł!tOI ts-oJ ,,. 1 ....
''"
1/ • • 2 .: l • \ l • t l l •.
~tO M'!i.u \l:.OO tr1tlńc\ l ~SJ-6-t
, , '
?:"n 1/o l ;.
4C 1 1 't IJ ' l 11 ~ '~ ~Qc .d . TABELA 2
.>.l\! 7J"("()W' ,.~ r!US'J ~t<56.• w !tWe t t tr r.\ 'lln!:obt/m)
'"
MłutO Roi l!ł"..tń.,,
kńM'• ~. U/M •,
V. -k~i•a l-> kt'M'• .\ k•llV •••l 2 l l l to 11 18 l~ 2() 21 2l ?l
Z •
l Wllf'S.UWi :9:2.1\ 2 '1 ~ 9 20 1 44 ) ~tl 1.: l 39. 86:.. 4łj ~ lC:i O
2 Od-mu 19'/4 ./ ~ l 2 7.0 l!i ~ 1'' ~ 12 200
<
lO. C· f.tS ~ 41 1 90l I.<A>lon t97':j-76
< 9
Ił 2 l~ l u;:,s
l':!
6,.., .,
l l)~•
z.atop. l( i97S i6 lO H H 181 l l : f!O
6' .&i) 'f ·~...
l~:_o
~ '.J./'IN::nu 19ł9 ~G •J 106
:e
(l C9v 19) ,(; j ·~s ll•ł ~6 K:-Mtw l EIS"•'l. C l 1P H . , l 6-1(>
'Z ",
o.ą .&1 4 ł~l ()1
•
' ~81. Jtl l 'n-: "'
7$o
' lno
4ev:ze'
11? ' t<>C8 W~.:P."' (l) 1982 8) l " 16 IP\
•r
:!& l H 110 :01 1 :. ;. (+9 U!łr.ua (utt -:•~a~ o\ :91') .•• • 1
f ,.
l( '•••
lo• •
14 l )l~• ••
~' (JlO <M\'rlll(l;ud rn1~' ł'~ft
t e
:. l o'· >1. .,t
., .. l G•
l 9 "J t1>e'
·~o150
8% 14%
2% 2%2% 7%
Tadeusz BUTRYMOWICZ
• Odpady spożywcze roślinne i zwierzęce
•szkło
•Metale D Tw. sztuczne 30% • Tekstylia
1:1 Żużel i i popiół
• Pozostale niorganiczne
• - ~•n~n•~~n~
Rys l .. \'redm uk{nd odpadów komunalnych 11' Polsce w 1985 r.
4. PROGNOZY SKŁADU MORFOLOGICZNE ODPADÓW KOMUNALNYCH W POLSCE l WYBRANYCH KRAJACH
W PERSPEKTYWIE ROKU 2000/2005
Prognozy przedstawiono w tabelach 3 i 4. Prognozę składu odpadów komunalnych w 2000 roku w Polsce przedstawiono na rys. nr 2.
5. KIERUNKI ZMIAN SKŁADU 4Y.. ODPADÓW KOMUNALNYCH
Główne kierunki zmian kształtować miały się następująco .
• papier - wzrost w odpadach o ponad l 00% mimo odzysku makulatury,
• odpady spożywcze - spadek o ok. 33% spowodowany modernizacją przemysłu i rozwojem koncentratów i półfabrykatów gotowych,
• tworzywa sztuczne - wzrost o ok. 50%. Mimo niewielkiego udziału
masowego stanowią znaczny udział objętościowy,
• żużel i popiół - znaczny spadek o ok. 58% spowodowany głównie
rozwojem systemów centralnego zaopatrzenia w ciepło oraz wprowadzenie powszechnie gazu jako nośnika energii,
• szkło - wzrost o l 00% spowodowany łatwością pozyskiwania surowców na jego wyprodukowanie oraz hamulcem dyscyplinarnym
.\'kład m orjhlogiczny od porl ów komuntdn_vch;: 1Jilflst · l.m:r. 7.agan. }Jolkowice. . . 1 51
w stos unku do prod ucen tów opakowaó z t wa r zyw sztucznyc h i barie r ą
w prod ukcj i papieru
TA B ELA 3 Ki erunki zmia n składu % o dp ad ów komuna lnych
Składn ik
pap i er
o dpady sp oż ywcze
p ozost ałość
orga ni czna t e kstylia
tworzywa sztu cz ne
ż u ze l i p op iół sz kło
metale
p ozostałość
. .
n1 eo r "'an1 cz na
29%
12%
8%
10% 2% 3%2%
1 985
14 30
8 2
2 24
7 2
l l
2000/ 2005 o/o kie ru nek zm i an 29 + 1 07 . 1
20 -33.3
8 o
2 o
3 f-50
lO -28 .3
-- - ·--·- --
14 + 100
') - o
12 +9 . 1
• Odpady spoż~ze roś linne i zwierz ęce
a szkło
20% • Metale
D T w . s ztuczne
•Tekstylia
BZużeli
•i popiół
• Pozostałe niorg an i czne
14% • Pozostałe org aniczne
11 Papier
Rys. 2. Prognoza sk/m/11 ntl ;>(l(/ów komu11a/nyc;h w J>o/sce w 2000 r.
152 Tadcus1. BUTRYMOWICZ
6. SKLAD MORFOLOGICZ~Y ODPADÓW KOMUNALNYCH MIAST: ŻARY, ŻAGAŃ, I'OLKOWICE, ZIELONA GÓRA
Odpad) z. w/w miast analizowano w latach 1992/1996. W przypadku miast lary i Zagar1 analizie morfologicznej poddano odpady powstające
w centralnych jak i peryferyjnych dzielnicach miasta z wyróżnieniem pór roku.
W przypadku Zielonej Góry analizowano na przestrzeni 5 lat odpady
dowożone na kompostownię w Raculi
W Polkowicach analizie poddano odpady wymieszane wywożone na wysypisko.
Sklacl morfologiczny odpadów z w/w miast przedstawiono w tabelach S i6
7. WNIOSKI
Analizując skład morfologiczny odpadów z badanych miast i prognozy
składu odpadow z lat ~W-tych łatwo zauważyć, że takie składniki
odpadów jak papier, odpady spożywcze, odpady mineralne mieszczą się
w granicach przcwidyw·anych średnich krajowych. Przekroczyły natomiast
% takie skladniki jak : metale, szkło, tek tylia, tworzywa sztuczne i folia.
Szczególnie zauwazalny jest znaczny wzrost t warzyw sztucznych i folii, które obecnie stanowią średnio ok. 10% wagowych ogólnej masy odpadów.
Prognozy z lat 80-tych przewidywały udział tworzyw sztucznych w granicach 3 -3 .4%. Nastąpiło więc już w połowie okresu perspektywicznego ok. 200% przekroczenie tego składnika odpadów.
Łatwość produkcji tworzyw sztucznych i folii oraz powszechniejsze stosowanic ich jako materiałów opakunkowych może doprowadzić do jeszcze wiQkszego udziału ich w masie odpadów. Konieczne wydaje się więc stworzenie pewnych barier ograniczających produkcję tworzyw lub wymuszenie na producentach konieczności zagospodarowania lub utylizacji zużytych produktów
Analizując sklad morfologiczny odpadów miasta Zielona Góra można zauważyć tendencję obnizania udziału % takich składników jak . papier, tekstylia, szkło, metale. Spowodowane jest to rozszerLeniem selektywnej lbiórki odpadów oraz W7.msill świadomości ekologicznej spo1eczet1stwa.
l
l Skład m m:fnlogiczny odpadó\1' komunalnych z miast : /.a ry, Zagm1, PolkOi t 'l ce. 1 53
Znacz ny udział ma t eż odz ysk s uro wców wtó rnyc h (głównie łatwo
zbywalnych) przez osoby indyw idualn e . PGKiM Zielona Góra w ramac h selektywnej zbiórki w okresie od O. l . O 1 . 1 996 do 3 l . OS . 1 996 pozyskało :
• plastyk - 9 15 m· 1 ,
• tekstylia- 8 m ',
• szkło - 67m 3 ,
• opo n y - 34 szt .
• drewno - 3 m 3 .
T ABELA 4 S cenariusze . \ Tedni ego sk ladu, ma. \y i o~it!lo.\-ci odpad ów pmvslających
d l l d f k 2000 '2 005 k (l . l ~
w go. \po ars wac 1 01110\V)JC 1 w rUJII w ro /l upu e za
',., ~~~ ... u. '" , .. ). l ' •. liiJOiii.Jr4'o\\.o ,-·~·łl·"''"""l , ... t..,·n :-..:a. •• • ... tw. łoili l JHŃ'" .\ ,~
. .. (':
l O h\t,,V,oo( ... ł;,lyotq ~;,,1, h\11)_,,,(,,•, 1 qrJM-'dl''ł'·:r ttt.t! • .l.ffJł•~.,.·• f•Notom 1 i\QrJf•v.-.n, •• ~ n '"t~:-4'Wo~Vn' • r•Mol ."m ~r·f'I(,""".J"'',..,.
~'V(:~).~AII!WI l.'.t,ll't+ ' Ił' ,'j,,~ ~ 11 IVf' l
"~~t· ~l
.,
'..-Qil\1'0"1.,
l flllo~·lv •po:Y'"'1'• 6~
re q, ,,
Ht1Y' .:~...
1 ~CJI'I~f l łł"-'łllf'A 61 i. fj
... ..,
t l ~• r.,)-'
l..
~ .,~1l $111M ... tlfl l , lltl
1' " lfl1'
4 rY..ł'lf /';'W.., '.1ł Y lit•
' "' uo
•. ~J '· "' l(' .. 'l'.,
'(Mo,•,ty!tił l (,'11 .. '. l l) ••• ł l.
~b łY''tw~ l; C:U > • ' r ··- .: llf)
l fl<'l~Jv-1.' •AQJID't..'ł •!
·~
<~V f.) ~~ • .J'
! ~~t
Pf-'/ Wcler"o, t'-t."V' 9~H~l'~J:f)rr
h• b l L"'" 10 l '(~ Jła.tOff"' '9";
ro
•łłtr •.
:':'" ~ ~l"..
10 ~.Jdnllll "'9~"" 7'"M 'J!.: M
• • c
1-1•
11 ;:;-,n
C: .... .)(ll._k f\o(of_~.Y\( :IV'... .. ' •
l ' l'
' __ •_ri1] f •v.,...rwrw-.o ...rn ~~)A"
•
t '\'1•\'U ·~t 1(111• .. ..,. ,,...,..~" ~"':.,.,1~N"" • ' ' l III '- •
"'"" •'-• . . .
) •l J •
• .. •
. . _ł•l o/~
....",... ... ...
~~... ""\ ... l "''
l : •••·•; ;,; •·· ··'· J "'
tl," ~c . d. TABELA 4
N• Ie et l f· ł\l•ł""'""f{.,-,ttl\o~ l1 1 w·.t W \flr , r ... ta-::h' 'i1-:f",.~'l/'r ~ u ... ,._. ,.,... • 4.' f'lt }Ił l'Yf"\' + ..,•u· IJI ł'"~"'t!Y.. w;
L p C halakierystyka
składuodpadow z m1ejscov'Ym
l<~gospodarowan1em 7mieJscowym
odpadow spozy.vczych ogrodowych zago!:.podarowamem ty lko Oraz
WięksZej C7CSCI7U71U l
popiołUodpadów
spoąwczych1
og:odowych organicznych
kg /M'a o/o kg/M'a o/o
1 Odpady
spożvY-~cze0.2 ' 60=12 9 .00 - o 2 ' 60 = 12 2.5 0
2 Papier i tektura 0 .2 ' 60=1 2 9.00 o 2 ' 6 0= 12 2 50
3
Szkło25. 00 18.00 25.00 5 .00
4 Tw orzywa sztuczne 05' 10=5 400 o 5 ' 10- f> 2 00
5 Tekstylia o 5' 6==3 2 00 o s •5;:3 1 00
6 M etale 6 .00 ti OO 600 1.00
7
Pozostałoścorgan iczna o s· a=4 300 o
s·s=<~100
8
Pozostalośćnleorgan1czna 70 00 51 00 120+300 =420 86.00
9 Razem 137.00 10000 487 00 100. 00
10 S k!adn1k1 orga111zcne 3600 .a oo 36 . 00 8 00
11
Skł<~dnikinlorQaniczne 101 00 73 00 451 00 9700
12 Oszacowan 1 e
średn1ego c1ęzaru ob]ętosc1owego300.00 550 00
odpadów w poje mnuSC ICIC h kgtm 3
13 Oszacowanie w skaimków nagounadzc r11a o 45 o 8!)
objęiOŚC.IO WCQO m 3 /M" a
l "'-1 Tadcus;. BUTRYMOWICZ
c d TA HELA 4 --.---- ---l 'i,l :t'lł'fl.,.( --1ł 'iłfi•J'•Io.l~h "ojw;łl1 (l ł ,. ~Otjl/1''."1.-ł·---~---~ ltiP I~•'~J"'LOW~,. l; i dl< 9~7U dla
r
.e!.!Y~'!:·~·~·~~~!~CW _- ; - -
ob;clyo;h olctf'',OWfiP NfNOI..Pill (lip 1 IM nre Ohjęty< l• W~'WOZPrn IP<"..l
n;:J 1 •1 rnrP...,r<-cy) 1org~ruzowanyrn1 "punktami
g•om..tdlnru.J"
---4---~k~o,/1~~~._-,---r--~,~~---+---~~,~,I~M~ .• --·-r---~
~~~~ <~-~~·---~-----~--~1~!~;·~6~U~U~--~----~/~00;---~---~~---4
~~?~P~·~·~·e~·~·~lc~··~~~~"~··---~-~o~~~·o~)~1-~?---~-~~-3~0l~l--4--~~~--4r--~~~
J ~~ ~00 ~00
Tw01zywa 'ztuc?nt• D !>'1()-~ ____ 5~()()==-'---t--'='::7:7~--!--7:=:---1
5 l~'<~tyltct l) 1*!> ~ -~OC
,~~etalc ---- ---·--- f --- --il OC -- f -- 70\~-
/ Pozostolo~!" n•q:"'i"'ir;n:r ___ ··--~----·. O 1)*8 ·tt 11 00--+---+----~
l\ ro/O~t~IO._~ f\ (Urt.)d'tiC /tl.~ 30 C.!J U()(.) 1
g l~a.~:ern ~1 C·D 100r.0
1 O 5,1dadr 1":1 oroanl7fl1('
l. !Jkł<idr'l~! lll')l!.)illl•;.;,-.p- - -- - - - · -+ - - - 1 ~ OSZ.:J~:owanTc ~lf'dntft!Jo c 't"l·•'h
:lV ~o 32 oo
"''~"~'----~---~~~·~·~~~--+--~~~-+--~~~--1
~?o on
. cl:j~::,;~~:cwt':]:) or:p.,r1c•s \".' ff'J:.:mt·cn.:.'t:J: h
ukgil~ j -...,----+---=-~----+---f---::-::---+---~
J 1'1l(Jc,;a;ow:::an P wo;lc.~;r,,kow n<:TgOin'"o~-1117l•rH:'l C c11
L obJrtoSCTOWC'go m"'JM•,:
TABELA 5
,\kluJ mmfo/ogic:~JJ)' ndp({(ir'JII' kmn11JJai!~rch miasl Żary, /..agw1. Folkowiu: Jl)f)IJ2 /91)3, .fm/((ja -10 mm
f%
wagf
1.11 /.•:~an J'C\IkiJV.'lCC
l .• lt• /TIIIol l,,,,,, /u u,; ·~l J:td'
- -
l 'llltn.tr: Jlef\ lcnc ~ \;1}\.ru.ill l' ..:T\ ::;!~!.; ··t,lltul •~:"!\ f.·ut ('t;I\IITJIH 1\avf .. w· \'."\'1\Tll,;"'·lfll'~lJHt:l ..:." lk ,, OR , ... (l~~
" -~ lll(o'i \1 ,., 1"21 l , •:x
r - - - --
-
lldpad~ )O,!)>. 1,•) .,, 11 1 1r,()2 :•)'1"7 ZH :'r· ló .,,,,,
~~ .... l.h ..
\t .• :-r,,J, ' 'l h l~ (+'''•
-,-
'-- .... ~~ (o,:O) n 2n l ·11''•!r=•tl\'nnn:-r .... l!!t"' "'~2 -)~ " l •.1"'1· (! n·v, 1.•1)
S.1~ło\ 11 -, ,-_, d ... ~ lr.l ('l -~l IX h• o ( ( Z> l l ,-D~
~~~·· 1) ·J~ r, o;,- \.;C. ,.:" III l '" 1 1·1
, , ,,
1·::.·:.·-,·.·;;l : J: ~ \i· t :t) s. 1 :~ (,(.: :: ~R ;,1! n 1 •, ,, .,
,,/1111../l)~
'Po;t•)he ~'••·ł~ -·:n _,_, tc:.1 '}0:. y· 11