-ZESPÓŁ POGLĄDÓW
WYKLUCZAJĄCYCH POTRZEBĘ ISTNIENIA PAŃSTWA
- POSZCZEGÓLNE WERSJE
ANARCHIZMU RÓŻNIĄ SIĘ STOPNIEM RADYKALIZMU, DROGĄ PRZEJŚCIA DO SPOŁECZEŃSTWA
BEZPAŃSTWOWEGO ORAZ
PRZEWIDYWANĄ ORGANIZACJĄ PAŃSTWA
Anarchizm
anarchiści z reguły byli wrogo nastawieni do instytucji własności prywatnej, chociaż nie wszyscy domagali się jej całkowitego zniesienia;
Państwo to aparat przemocy i ucisku, a władza powoduje konflikty rodzące
przemoc.
LUDZIE SĄ POZBAWIENI DĄŻENIA DO KONFRONTACJI ORAZ POTRAFIĄ
KOOPEROWAĆ POMIĘDZY SOBĄ BEZ POMOCY PAŃSTWA
-Ludzie nie potrzebują żadnej formy centralizacji państwa;
- główną drogą do wolności jest ustrój bezpaństwowy
oparty na związkach
producentów i konsumentów;
- brak uznania dla dyktatury proletariatu.
Doktryna anarchistyczna, kładła nacisk na
likwidację ucisku
kapitalistycznego ale w formach odmiennych od
politycznej walki, będąc tym samym w opozycji
do marksistów.
Doktryna anarchistyczna nigdy nie stanowiła jednolitej
treściowo całości. Wyodrębnia się jedynie wspólne cechy
różnorodnych poglądów:
- absolutyzowanie wolności jednostki;
-wiara w dobro natury ludzkiej;
-walka z naciskiem w postaci instytucji państwa.
Winston Churchill
„Demokracja to najgorszy
system ale nie wymyślono do tej pory nic lepszego
William Godwin
Anarchia jest złem, ale nie potencjalnie mniejszym od państwa
William Godwin (1756-1836)
Stworzył pierwotną wersję anarchizmu,
związanego z zasadami
myśli liberalnej (naturalne prawa człowieka, koncepcja stanu
przedspołecznego ludności jako stanu pełnej równości).
W. Godwin był również wyznawcą utylitaryzmu.
William Godwin postulował:
- likwidację wojen;
-równość majątkową bez
zniesienia prawa własności;
-likwidację kary śmierci oraz zastąpienie wszelkich kar
środkami wychowawczymi;
- zredukowanie władzy do
obszaru parafii, która przejmie społeczną kontrolę jednostek (decentralizacja władzy).
- William Godwin nie postulował natychmiastowego oraz
całkowitego zniesienia państwa.
Był przeciwny stosowanemu w państwie przymusu jako
degradującego moralnie jednostki;
- W. Godwin nie wykluczał
zniesienia państwa w przeszłości;
- podobnie jak inni anarchiści
uważał, że dobro tkwi u podstaw natury ludzkiej.
ANARCHOINDYWIDUALIZM Pierre Joseph Proudhon
(1809-1865)
Jako pierwszy, sam
określił się anarchistą.
Qu’est ce que c’est la propriété?
P. J. Proudhon, a własność prywatna
- Własność to kradzież – przeciwnik własności o
kapitalistycznym charakterze;
- nie proponował zastąpienia prywatnej własności reżimem
własności wspólnej w komunizmie, ponieważ komunizmu nie da się
pogodzić z postulatem likwidacji państwa (taki typ ustroju zakłada centralizację władzy państwowej)
- uważał, że własność może
być jedynie efektem pracy, zaś kapitalizm prowadzi do
wyzysku i ubóstwa wytwórców;
- krytykował instytucje
demokratyczne w państwie – parlament, nie przyznawał
prawa przedstawicielstwa suwerennego ludu.
Doktryna gospodarcza P.J.
Proudhona:
- zastąpienie kapitalizmu systemem mutualistycznym (tzn. świadczenie wzajemnych usług na podstawie
umowy autonomicznych jednostek);
- podobnie jak socjaliści utopijni
proponował zniesienie pieniądza, który w systemie mutualistycznym traci
swoją przydatność;
- gospodarkę pieniężną powinien
zastąpić bank wymiany produktów,
udzielający również bezprocentowych kredytów rzeczowych.
Droga przejścia do społeczeństwa
bezpaństwowego:
Przejęcie siłą władzy przez robotników nie dałoby
odpowiednich rezultatów, dlatego też Proudhon opowiada się za
drogą pokojowych refom.
Wolność i sprawiedliwość ma szansę bytu tylko w
społeczeństwie równych obywateli (gminy tworzące federacje)
Proudhon był zarówno socjalistą
jak i anarchistą
- uważał, że zrealizowanie
postulatów współczesnych mu socjalistów doprowadziłoby do likwidacji szansy na
zachowanie najważniejszych wartości takich jak wolność i sprawiedliwość
Autorytet, rząd, władza,
państwo – każde z tych słów oznacza to samo – środek
nacisku i wyzysku… ktokolwiek kładzie na mnie rękę, aby mną
rządzić, jest uzurpatorem i tyranem – uważam go za
swego wroga P.J.Proudhon
(Najlepszy rząd to taki, który potrafi stać się niepotrzebnym)
ANARCHIZM
INDYWIDUALISTYCZNY Max Stirner
(1806-1856)
Jeden z najbardziej radykalnych zwolenników jak
najdalej posuniętego indywidualizmu
„Prawem staje się to co, jednostka jest w stanie wymusić”
Jedyny i jego własność
- negacja jakiegokolwiek autorytetu zewnętrznego względem człowieka , w tym autorytetu boskiego;
- poddanie działań jednostki wyłącznie jej własnej woli;
- współczesne społeczeństwo usiłuje uzależnić człowieka od
wyznaczonych przez siebie
standardów, odebrać mu jego
niepowtarzalność oraz wyłączność decyzyjną.
- jednostka nie powinna się
krępować żadnymi względami moralnymi;
- wszystkie uczucia jakich doznaje jednostka, nie
powinny być jej narzucane z zewnątrz, lecz wypływać z jej własnej woli jako jedynego;
BRAK PROBLEMU DOBRA
I ZŁA / PRZEŁOŻENIE POGLĄDÓW ANARCHISTYCZNYCH NA KWESTIĘ PAŃSTWA
ANARCHIZM
KOLEKTYWISTYCZNY Michaił Bakunin (1814 – 1877)
„Bóg i państwo”
„Państwo i anarchia”
Reprezentował
najbardziej radykalne stanowisko w myśli
anarchistycznej XIXw.
Doktryna gospodarcza M.
Bakunina:
-odrzucenie własności prywatnej na rzecz uspołecznienia środków produkcji, własność indywidualna może dotyczyć jedynie dóbr
konsumpcyjnych;
- zniesienie prawa dziedziczenia (zrównanie klas) – stanowi
pierwszy krok ku zniesieniu państwa (jako tworu
scentralizowanego i
zbiurokratyzowanego) oraz powstania ponadnarodowej federacji.
„Tylko otwarta rewolucja przyniesie zmiany w
społeczeństwie”
Michaił Bakunin
- W myśli Bakunina dominowały plany
zorganizowania rewolucji,
której mieli dokonać zawodowi rewolucjoniści, którzy
poderwaliby lud do
wystąpienia przeciw władzy i w rezultacie do jej obalenia;
-wskazane było sięganie do wszelkich środków
przybliżających wybuch rewolucji, w tym aktów terrorystycznych;
- Bakunin odnosił się negatywnie do nauki, która choć powinna odgrywać istotną rolę, absolutyzuje swoją rolę we współczesnym świecie – postawa antyinteligencka;
- zdecydowany antyklerykalizm - jego postawa ateistyczna, odrzucała
jakąkolwiek ingerencję kościoła i dogmatów wiary na życie ludzkie;
- negacja potrzeby istnienia prawa , jako instytucji ściśle powiązanej z
państwem;
…anarchizm, kolektywizm, ateizm…
ANARCHIZM KOMUNISTYCZNY Piotr Kropotkin
(Anarchistyczny Książe) (1842-1921)
Przedstawiciel anarchizmu w wersji wykluczającej
użycie przemocy
Piotr Kropotkin był twórcą anarchokomunizmu, który
zakładał połączenie doktryny komunizmu gospodarczego (jako wspólnej własności
środków produkcji oraz dóbr konsumpcyjnych) z wolnością jednostki
Starał się ugruntować anarchizm w oparciu o teorie pozytywizmu, ewolucjonizmu oraz empiryzmu.
Jak każdy przedstawiciel doktryny anarchistycznej wierzył w dobro natury ludzkiej, która stała się
podstawą dla stworzenia teorii, że ludzie w społeczeństwie
powszechnie kierują się zasadą wzajemnej pomocy.
P. Kropotkin
Pomoc wzajemna jako czynnik rozwoju
Pomoc, świadczona sobie
spontanicznie przez jednostki, tak wśród ludzi jak też w
skupiskach zwierząt, jest
motorem przetrwania i rozwoju społeczności. Kształtuje w nim postawy solidarystyczne.
Jednak powstanie państwa zakłóciło ten proces.
Państwa nie da się reformować, należy je zlikwidować, razem z prawem.
Krytyka myśli Marksa – uważał, że rewolucja jest zdolna jedynie przekształcić państwo, a nie zlikwidować.
Był przeciwny terrorowi, a rewolucję chciał poprzedzić propagandą.
Zdecydowane wystąpienie przeciw odgórnej władzy. Jedynie lokalne struktury oraz sam lud zdolny jest do zapewnienia nowemu społeczeństwu gminno-komunalnemu socjalistyczny charakter.
Wiek XVI według Kropotkina zapoczątkował okres upadku.
Powstała centralizacja władzy, rządów prawa oraz
zwiększonych wpływów
duchowieństwa. Rewolucje
burżuazyjne jedynie pogłębiły narastający problem.
Pomoc wzajemna stanowi
antidotum na odmianę porządku świata.
Doktryna gospodarcza P. Kropotkina:
- utopia komunistyczna;
- podział dóbr powinien
zaspokajać wszelkie potrzeby ludzi, niezależnie od ich
wkładu pracy w wytwarzanie
tych dóbr, lecz każdy obywatel komuny winien czuć
obowiązek pracy.
ANARCHIZM JEST IDEOLOGIĄ UTOPIJNĄ!