W Y S T A W A
P L A S T Y K Ó W
AMATORÓW
I N I K I F O R A L U B L I N
1956
O D W R O C I E REPRODUKCJA AKWARELI
WOJEWÓDZKA RADA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH ZWIĄZEK POLSKICH ART. PLASTYKÓW OKR. LUBLIN
W Y S T A W A
P L A S T Y K Ó W A M A T O R Ó W
I N I K I F O R A
L U B L I N 1 9 5 6
K O M I T E T ORGANIZACYJNY
P I O T R KLIMEK P r z e w o d n i c z ą c y WRZZ S T A N I S Ł A W BRODZIAK P r e z e s Z P A P Okręg Lublin MGR IRENA ISKRZYCKA
D y r e k t o r Muzeum JERZY CHYLAK Kierownik Zespołu K.O. WRZZ
J U R Y
JADWIGA GROSSMANÓWNA . Członek Komisji Kultury WRN
IRENA SZCZEPOWSKA Instruktor Art. WRZZ
LESZEK SIEMION Redaktor Sztandaru Ludu MGR TADEUSZ CHABROS Redaktor Życia Lubelskiego MGR JERZY LUDWlNSKI
H i s t o r y k Sztuki Przedstawiciel Redakcji Kameny
JANUSZ ŚWIEŻY
Członek Komisji A r t y s t y c z n e j Z P A P Lublin MGR HENRYK ZWOLAKIEWICZ
W i c e p r e z e s Z P A P Lublin WIKTOR ZIÓŁKOWSKI Członek Komisji A r t y s t y c z n e j Z P A P Lublin
P r z e w o d n i c z ą c y Jury
KOMISARZ WYSTAWY: JULIAN KOT
W S T Ę P D O K A T A L O G U
Wiele czynników wskazuje na to, że zorgani- zowana obecnie w Lublinie Wystawa Plastyków Amatorów odegra poważną rolę w rozwoju ruchu amatorskiego na terenie tutejszego woje- wództwa. Jej przełomowy charakter polega przede wszystkim na próbie zastosowania nowych kryteriów, pozwalających wybrać z dość znacznej liczby, ponad 700, nadesłanych prac pozycje najbardziej interesujące.
Dotychczasowe wystawy tego typu nie zawsze zdawały egzamin: zamiast wartościowej twór- czości pokazywały „amatorszczyzną" i dyle- tanctwo — produkty schyłkowej, komercjalnej kultury burżuazyjnej; bardzo często zamiast wy- chowywać społeczeństwo w sensie plastycznym, stawały się po prostu szkołą złego gustu.
Zakres twórczości amatorskiej jest niesłycha- nie szeroki. Według Aleksandra Jackowskiego
„obejmuje rozległą dziedzinę od prymitywu aż po osiągnięcia o dużym ciężarze gatunkowym, od dyletantyzmu aż po zupełną dojrzałość arty- styczną i warsztatową".
3
J u r y obecnej wystawy, amatorów miało bardzo trudne zadanie wobec dużej różnorodności nade- słanych prac plastycznych. Niestety tak zwa- ne) twórczości samorodnej (prymitywy, naiwny realizm) nie nadesłano prawie wcale. Wobec tego jury zdecydowało się programowo pokazać na wystawie również prace Nikifora w celu popularyzacji tego rodzaju sztuki amatorskiej.
W przeważającej większości prac dało się zaobserwować jakiś stosunek do tak zwanej sztuki uczonej. W wielu wypadkach było to niestety naśladownictwo różnego rodzaju oleodru- ków, sentymentalnych „landszaftów", pocztówek, fotografii, lub też złego naturalistycznego i gada- tliwego malarstwa ubiegłych wieków. Najbar- dziej z tego wszystkiego przykre, że w gronie tych naśladowców znalazły się między innymi również i jednostki utalentowane. Prace należące do wyżej wymienionej grupy zostawały z reguły odrzucane. Nie znaczy to jednak, że prace, dla których na wystawie zabrakło miejsca, były złe.
Protokół zajęć jury podaje, że „zbiórka prac dała niewątpliwie bardzo ciekawy i dosyć różno- rodny materiał, w pełni nadający się do wielo- krotnego nawet wykorzystania dla szeregu zesta- wów odpowiednich do opublikowania równo- cześnie z wystawą w Lublinie i w innych mia- stach i miasteczkach Lubelszczyzny".
Znamienny był pozytywny stosunek jury do twórczości będącej pod wpływem sztuki nowo- 4
czesne) w wypadkach, gdy również nie zacho- dziło zjawisko naśladownictwa lub też jaskrawej nieudolności. W gruncie rzeczy twórczość ama- torska nie koniecznie musi pozostawać w tyle za sztuką zawodową; nie rzadko zdarzało się prze- cież, że wielcy artyści - amatorzy należeli do światowej awangardy, tworzącej wciąż nowe, nieznane przedtem, widzenia świata.
Obecne kryteria artystyczne są szczególnie czułe na samodzielność artysty, gwarantującą stały postęp. Artysta musi po swojemu patrzeć na świat, po swojemu go rozumieć. Takim arty- stą jest nie tylko van Gogh i Picasso, takim artystą jest również Nikifor, którego nikt nie uczył malarstwa, tacy są prymitywiści i naiwni realiści. Wszyscy oni są artystami bez względu na stopień ich zaradności technicznej, nie może zaś być artystą ten, kto kopiuje lotogratie i pocztówki.
Między Nikiforem a twórcami współczesnej
awangardy plastycznej nie ma dużych różnic sty-
lowych. tak jak nie ma ich w rzeczywistości
między sztuką zawodowców 1 amatorów. Sztuka
jest jedna. Wydaje się, że korzystanie amato-
rów z nowych wartości plastyki uczone) jest zja-
wiskiem zdrowym i pożądanym, byle by tylko
te wartości zostały dobrze zrozumiane. Jeżeli
przy tym plastyk amator zachowa swój indywi-
dualny, ciekawy styl, z pewnością będziemy
wtedy mieli do czynienia z prawdziwym artystą.
Jednym z zadań ruchu amatorskiego jest wykrywanie takich właśnie interesujących talen- tów i w miarę potrzeby — opieka nad nimi.
Najważniejszym jednak celem tego ruchu jest wzajemne zbliżenie twórców i odbiorców przez bezpośrednie zetknięcie się tych ostatnich z sa- mym procesem twórczym, wychowanie społe- czeństwa w duchu nowej przodującej kultury i sztuki na rozumnego i wrażliwego odbiorcę.
Można mieć nadzieję, że wystawa lubelska przy- najmniej w części przyczyni się do spełnienia tego doniosłego zadania.
Jerzy Ludwiński
6
S P I S P R A C A M A T O R Ó W
O L E J E * ) KAZIMIERZ BOGUSŁAWSKI
1. Żniwa 18 x 24 RYSZARD CYC
2. Jesień 45 x 54
3. Zima 4 5 x 5 4 STANISŁAW DOMIN
4. Autoportret 66 x 40
5. Głowa dziewczynki 4 8 x 4 0 OLGIERD IWASZKIEWICZ
6. Lublin — Podwale 60 x 45 MIROSŁAW KOMENDECKI
7. Bomba H 5 7 x 5 6 RYSZARD KOMAJDA
8. Portret uczennicy 50 x 35
9. Portret Władka 4 1 x 3 1 MARIA KRUPIANKA
01. Z Estrady 5 8 x 4 4 JERZY MAREK
11. Kompozycja I 7 4 x 5 3 12. Kompozycja II 6 5 x 5 0 13. Martwa n a t u r a 44 x 57
14. Pejzaż 5 6 x 7 4 JACEK MARGAT
15. Portret 6 1 x 4 6
•) Wymiary w cm.
WACŁAW MAZUR
16 Kwiaty 4 0 x 3 6 HENRYK MĄCZKOWSKI
17. P a r k jesienią 70 x 50
18. Pejzaż z mostkiem . . . 4 9 x 3 5 19. Przystań wodna 64 x 50
20. Uliczka w małym miasteczku . . . 4 1 x 2 8 MARIAN PAMAR
21. Martwa natura I 3 8 x 5 2 22. Martwa natura II 4 0 x 5 0 23 Martwa natura III 3 9 x 4 9 MICHAŁ SADŁEJ
24. Martwa natura z pejzażem 74 x 55 25. Martwa natura ze światłocieniem 59 x 49
26- Portret potrójny 9 0 x 7 0 CZESŁAW STUDZIŃSKI
27. Czytająca 71 x 50
28. Martwa natura 4 6 x 5 0 29. Martwa natura ze skrzypcami . . . 49 x 34
KONRAD SZUROWSKI
30. Martwa natura 4 6 x 3 6 MARIAN SZYMONA
31. Pejzaż 2 4 x 3 4
T E M P E R Y JADWIGA CHMIELEWSKA
32. Elżunia 3 5 x 2 7 33. Martwa natura z cytryną 2 8 x 2 2
34. Okno 3 1 x 2 5 8
MIROSŁAW KOMENDECKI
.35. Autoportret 3 3 x 2 4 36. Drzewo 3 3 x 2 4 37. Kompozycja 2 4 x 3 3 38. Krajobraz fantastyczny 24 x 33
39. Leżąca 3 5 x 50
40. Odaliska 2 3 x 3 3 41. Pejzaż 2 4 x 3 3 42 Studium 3 0 x 2 1 43. Wojna 5 8 x 4 8
G W A S Z E STANISŁAW MICHALCZUK
44. Dachy 3 3 x 2 4 45. Ulica 3 3 x 2 4 TADEUSZ SIUDA
46.: Helenka 4 2 x 3 0 47. Portret dziecka 3 9 x 2 8 48. Portret matki 4 2 x 3 0 49. Tereska 4 2 x 3 0
P A S T E L E KAZIMIERZ BOGUSŁAWSKI
50. Ogrodnik 6 5 x 5 0 WANDA CHEŁMICKA
51. Portret pani K 4 2 x 3 1 RYSZARD KIWERSKI
52. Wnętrze 4 2 x 3 0 MIROSŁAW KOMENDECKI
53. Kompozycja 2 9 x 4 1
57. 58.
61. 62.
A K W A R E L E WANDA CHEŁMICKA
54. Kwiaty I
55. Kwiaty II W JADWIGA CHMIELEWSKA
56. Chłopiec siedzący Kompozycja Martwa natura . 59. Pejzaż
60. Pejzaż z okna . Wnętrze pracowni I Wnętrze pracowni II HALINA CYGAN
63. Stare miasto STEFAN DOMIŃSKI
64. Opadające liście TYTUS DZIEDUSZYCKI
65 Jesień z okna
66. Krakowskie Przedmieście w nocy , MIROSŁAW KOMENDECKI
67. Martwa natura . . . 68. Pejzaż jesienny . . . 69. Uliczka w Tarnowie 70. Widok z okna . . . 71. Wnętrze
LESZEK KOSIŃSKI 72. Pejzaż
73. Pejzaż jesienny . . . ZOFIA KWAPISZEWSKA
74. Las w Garbatce . . . 75. Pejzaż
76. Radków
20 x 28 22 X 15
3 2 x 2 7 1 7 x 2 1 24 x 25 2 3 x 3 6 2 8 x 2 1 2 1 x 2 8 2 7 x 2 0 3 0 x 4 1 2 4 x 3 3 4 2 x 3 0 4 2 x 3 0 2 4 x 3 3 2 4 x 3 3 4 1 x 2 9 4 1 x 2 9 3 3 X 2 4 2 1 x 2 9 2 5 x 3 5 3 8 x 2 7 2 4 x 1 7 I5>^22 10
STANISŁAW MICHALCZUK 77 Kompozycja
JANINA SKRZECZEWSKA 78 Martwa natura (anilina) JANA STASIAKOWNA
79. Okno 80. Stół
CZESŁAW STUDZIŃSKI 81. .Głowa kobiety 82. Lolobrigida 83. Martwa natura 84. Pejzaż
85. Portret dziewczyny 86. Portret Kryśki 87. Robotnica NORBERT SZOSTAK
88. Konie . . . 89 Na postoju
KONRAD SZUROWSKI 90 Konie
JOZEF TARŁOWSKI 91. Izba
92. Sad
93. Wnętrze szopy ZYGMUNT ZADURSKI
94. Zimowy zachód
KAZIMIERZ ZNAMIEROWSKI
95. Przełęcz Przesiecka . . .
R Y S U N K I
BOGUSŁAW CIEĆKO 96. Polowanie
TYTUS DZIEDUSZYCKI 97. Chłopska f u r a . . . 98. Chory w szpitalu 99. Kaczki
100. Przy ognisku MARIA DZIUBIŃSKA
101.
102
Chatka Czechów 103. Domek
Fragment lubelskiego podwórka Most nad Łabuńką
104.
105 106. Rynek w Zamościu ANTONI FALKIEWICZ
107. Ex libris Kazimierza Góry . . . 108. Ex libris Marii Szeleźniakowej 109. Ex libris O. Sylwestra . . . . . . HENRYK GŁAZOWSKI
110 Lublin w 1954 roku 111. Szkic do kompozycji RYSZARD KIWERSKI
112. Iwaszkiewicz
113. Trucizna zabija powoli LESZEK KOSIŃSKI
114. Autoportret 115. Głowa chłopa
KRZYSZTOF KURZĄTKOWSKI 116. Lasocin
117. Szewc 118. Ulica 119- Zima
3 0 x 4 2 3 0 x 4 2 2 4 x 3 3 3 0 x 2 1 3 3 x 2 4 1 7 x 2 4 1 7 x 2 5 1 4 x 1 8 1 1 x 1 6 1 5 x 2 0 1 6 x 2 4 11 x 6 15 x 8 25 x 17 19 x 26 2 0 x 2 8
3 0 x 2 1 4 2 x 3 0 3 2 x 2 2 1 5 x 1 0 2 7 x 3 7 3 4 X 2 3 2 9 x 4 1 3 3 x 2 5 2
STANISŁAW MICHALCZUK
120. Deszcz 3 0 x 2 1 121- Kaktusy i owoce 3 0 x 4 1
122. Wrony 3 0 x 2 1 LUCJAN OCIAS
123- Drzewo 2 5 x 3 3 124. Szkic 2 5 x 3 3 LEOKADIA KOSINIAK-RYCERZ
125. Akt kobiecy 2 9 x 2 1 126. Koleżanka 2 9 x 2 1 127. Malarka w pracowni 2 9 x 2 1
128. Siedząca ; . . . 2 9 x 2 1 JACEK SIEDLECKI
129. Rysunek 3 0 x 2 1 JANINA SKRZECZEWSKA
130. Głowa I 3 0 x 2 1 131 Głowa II 3 2 x 2 3 132 Szkic głowy 3 2 x 2 7 CZESŁAW STUDZIŃSKI
133. Chuligani 4 2 x 3 0 134. Gwiazda filmowa 4 2 x 3 0 TERESA SZAŁOWSKA
135. Chełmiana Stanisława Skibińskiego 7 x 1 1 136. Ex libris Witolda Odrowąża
Mieszkowskiego 8 x 8 137. Z księgozbioru Teresy Szałowskiej 7 x 14
KONRAD SZUROWSKI
138. Martwa natura 2 9 x 4 2 139. Na wybiegu 2 9 x 4 2 140. Stary dom 21 x 29
13
J Ó Z E F TARŁOWSKI
141. Aleja w Saskim Ogrodzie 3 3 x 2 4 142. Chałupy wiejskie (Konopnica) . . . 1 7 x 2 3
143. Chata 2 2 x 3 0 144- Sad 1 8 x 2 5 145- K u m y 21 x 26
146- Młocka I 1 9 x 2 5 147. Młocka II 1 7 x 2 1 148. Pejzaż I 1 8 x 2 5 149. Poddasze w słońcu 2 3 x 3 1
150. Portret Króla 24 x 17
151. Pszczoły przy pracy 2 0 x 2 7
152- Ryby 2 3 x 3 0 153. Siano w stodole . . . 24 x 31
154- Szkic krowy , 22 x 29
155. Waga 1 7 x 2 4 156 Widok ze strychu 2 0 x 2 8
157. Wierzby . . . 1 9 x 2 6 158. Wnętrze obory 2 5 x 3 3 159. Wnętrze szopy 2 3 x 3 0 KAZIMIERZ ZNAMIEROWSKI
160- Dziewczyna z warkoczami 50 x 34
G R A F I K A RYSZARD KIWERSKI
161- Bożek hawajski 2 7 x 2 2 162. Głowa kobieca 2 8 x 2 2 163. Kompozycja 2 8 x 2 2 JERZY MAREK
164- Głowa (sucha igła) 14 x 10
165. Kompozycja I (sucha igła) 2 1 x 1 6 166. Kompozycja II
(akwatinta z akwafortą) 12 x 11 14
JERZY MAREK
167- Pejzaż (akwatinta z a k w a f o r t ą ) . . . 1 1 x 1 1 168- Święty „ » . . . 1 5 x 3 169. M a r t w a n a t u r a „ ,, • • • 6 x 4
R Z E Ź B A STANISŁAW MICHALCZUK
170. Atom I (kreda) wys. 5
171. Atom II (gips) 12 172. Dziadek (kreda) » 18
173 Głowa (gips) 12 174. Pies (kreda) 13 175- Podżegacz wojenny (kreda) •> 5
A K W A R E L E N I K I F O R A SERIA P A R Y S K A sprzed 1937
(Zbiory p r y w a t n e poznańskie)
176. P a n Stefan 21,6 x 15,5 177. Kraków. Szpital (z kinkietami) 1 6 , 5 x 2 1 178. Tarnów. Piwiarnia 15,5 x 22,3 179. Tarnów. U szewca (sklep i w a r -
sztat) 15 x 22,7 180. Lwów. Autoportret na tle kościoła 24 x 15,7 181. Autoportret w kapie, m a l o w a n y
w poniedziałek 23,6 x 15,8
182- K r a j o b r a z miejski 2 0 , 6 x 2 9 183. Chrystus z krzyżem 32 x 21,a
OKOŁO 1937
(Zbiory p r y w a t n e warszawskie)
184. K r a j o b r a z miejski z kościołem 39,2 x 29,6
185. Wnętrze koścjołą 2 3 , 2 x 1 7 , 4
KRYNICA około 1950 (Zbiory prywatne lubelskie)
186. Autoportret ze świecznikami . . . 20 x 16,2 KRYNICA, STYCZEŃ 1952
(Zbiory j. w.)
187. Autoportret n a tle krajobrazu . . . 25,4 x 15,7 188. Autoportret z profilu 20 x 16,2 189. Autoportret. Tło: krajobraz ze
śniegiem i architekturą . . . 26 k 14,5 190. Wieś 22 x 23 191. Krynica. Willa Białej Róży . . . 20,7x22,8 192. Ulica w e wsi 19,3 x 19,3
KRYNICA, LISTOPAD 1954 (Zbiory j. w.)
193 Święci 7,5x13,5 194. Święci: Tryptyk 9,3x19,3
KRYNICA, około 1955 (Zbiory j. w.)
195- Pejzaż z kościołem 16,8 x 13,5 KRYNICA, LUTY 1956
(Zbiory j. w.)
196. Krajobraz krakowski 16 x 18 197. „Wieś — seło" . . . 14 x 21
16
KRYNICA, SIERPIEŃ 1954 (Zbiory j. w.)
198 „Seło" 11 x 13,5 OKOŁO 1950
(Zbiory p r y w a t n e puławskie)
„Malarz k wsi krakowski . . .
199. ...Krynica sobota (autoportret) 23,5 x 16,1
„OBYWATEL N I K I F O R ZWANY „MATEJKO",
jest synem głuchoniemej o. niewiadomym nazwi- sku ur. rzekomo w Krynicy w r. 1895 wg jego zapodania, zamieszkuje w Krynicy od małego
dziecka"
(z zaświadczenia tamtejszego Prezydium MRN)
17
ARTYKUŁY O TWÓRCZOŚCI NIKIFORA ZEBRANE NA OBECNEJ WYSTAWIE
I O NIM
Jerzy W o l f f : Malarze naiwnego realizmu w Pol- sce. Nikifor. Arkady 1938, n r 3, str. 124—130.
Andrzej B a n a c h : O Nikiforze. P r z e k r ó j 1949, n r 219 (z reprodukcją).
Antoni G r u d z i e ń : Nikifor z pasją m a l u j e ! Przekrój 1951, n r 345, str. 6.
Juliusz K y d r y ń s k i : Dzień powszedni Niki- fora. Życie literackie 1955, n r 174, str. 5.
Juliusz K y d r y ń s k i : O Nikiforze. P r z e k r ó j 1955, nr 538, str. 5—6.
Andrzej B a n a c h : Nikifor — Matejko m a l u j e obrazy, pamiątki z Krynicy. Polska Sztuka Ludowa 1955, n r 3, str. 131—169.
Aleksander J a c k o w s k i : Z problematyki współczesnej amatorskiej twórczości ludowej.
Polska Sztuka Ludowa 1955, n r 5, str. 257—295 (również o twórczości Nikifora i repr. prac).
N i k i f o r w Warszawie. Przekrój 1956, n r 564, str. 10
18
R E P R O D U K C J E
A K W A R E L A
N I K I F O R A
176. PAN STEFAN wyra. 21,6 X 15,5
7. .Mirosław Komendecki: Bomba H
13. J e r z y M a r e k : Martwa natura
126. Leokadia Kosiniak-Rycerz: Koleżanka 11?. R y s z a r d K i w e r s k i : Trucizna zabija powoli
70. Mirosław Komendecki: Widok z okna
26. Michał S a d l ę j : P o r t r e t potrójny
23. Marian P a m a r : Martwa n a t u r a III
