N O W O Ś Ć ! W IKTOR GO M U LICK I
WSPOMNIENIA NIEBIESKIEGO MUNDURKA
Ilustrował K. Górski Cena z przesyłką 15/6
Do nabycia:
Veritas F. P. Centre, 12, Praed Mews, London, W. 2.
ROK V II. ■ ■ ■ ■ B H H B B B H B i
KATOLICKI TYGODNIK RELIGI3NO - KULTURALNY
LO N D Y N , 10 STYCZNIA 195+ R.
C E N A l sk
N O W O Ś Ć !
I. M. BOCHEŃSKI, O. P.
SZKICE ETYCZNE
Cena z przesyłką 15/6 Do nabycia:
V E R IT A S F. P. CEN TRE 12, Praed Mews, London, W.2.
N r 2/3f2
ORĘDZIE WIGILIJNE OJCA ŚW.
W wigilię Bożego Narodzenia ro
ku 1953 Jego świątobliwość Papież Pius X I I przyjął grono kardynałów wraz z przedstawicielami dworu pa
pieskiego. Dziekan Kolegium K ar
dynalskiego Tisserant złożył Ojcu św. w imieniu zebranych życzenia.
W odpowiedzi wygłosił Ojciec św.
wigilijne orędzie, którego tekst w przekładzie polskim poniżej zamie
szczamy. Tekst ten zawdzięczamy uprzejmości Sekcji Polskiej Radio
stacji Wolnej Europy w Mona
chium i jej kierownikowi dyr. J a nowi Nowakowi.
WOKÓŁ PROM IENNEGO ŻŁÓBKA ZBAW ICIELA
„Lud, który nfeszkał w ciemnościach, zobaczył światło wielkie.“
W takim to żywym obrazie proroczy duch Izajasza zapowiedział przybycie na ziemię Boskiego Dzieciątka, Ojca przyszłego wieku i Księcia pokoju. Tym samym też obrazem, umiłowani syno
wie i córki, który w ciągu wieków stal się pokrzepiającą rzeczywistością ludz
kich pokoleń, jakie po sobie następują w tym świecie pogrążonym w ciem
nościach, pragniemy rozpocząć to na
sze wigilijne orędzie i nim też posłu
żyć się, aby was przyprowadzić raz jeszcze do żłóbka nowonarodzonego Zbawcy, źródła jaśniejącego światła.
„ŚW IATŁO ŚW IECĄCE W CIEM NO ŚCIA CH “
Światłem, które rozwiewa i prze
zwycięża ciemności, jest rzeczywiście w swoim najgłębszym znaczeniu narodze
nie Pana, które święty Ja n Apostoł wyłożył i streścił we wzniosłym wstępie do swej Ewangelii, będącej jak gdyby echem uroczystego nastroju pierwszej strony Księgi Rodzaju, wobec ukazują
cego się po raz pierwszy na ziemi światła. „A Słowo ciałem się stało i mieszkało między nami“ . I widzieliś
my chwałę Jego, chwałę, jaką Jedno- rodzony ma od Ojca. pełen łaski i prawdy. On sam w sobie życiem i światłem jaśnieje w ciemnościach i u- życza mocy stania się synami Bożymi wszystkim tym, którzy doń kierują swe oczy i swoje serca, tym mianowicie, którzy Go przyjmują i wierzą weń.
Atoli, mimo tak szczodrego rozsiewa
nia blasku i światła Bożego bijącego ze skromnego żłóbka Zbawiciela, czło
wiekowi pozostała straszliwa możność pogrążenia się w dawnych ciemno
ściach, wynikających z grzechu pier
worodnego, gdzie duch zaskorupia się w dziełach z błota i śmierci. Dlatego dla rodzaju ślepców z własnej woli.
którzy się nimi stali, już to dlatego, że stracili wiarę, już to dlatego, że ją osłabili, samo Boże Narodzenie nie za
wiera innego uroku, jak tylko urok święta czysto ludzkiego, zredukowane
go do płytkich uczuć i do wspomnień czysto ziemskich, często może słodko przeżywanego, ale jak powłoka bez za
wartości i jak łupina bez jadra. Ota
czają więc żłóbek Zbawiciela kręgi ciemności i krążą dokoła ludzi o oczach nieczułych na jasność niebieska, nie żeby Bóg wcielony nie miał światła na oświecenie każdego, który na ten świat przychodzi, ale dlatego, że wielu oszo
łomionych przelotnym blaskiem Idea
łów i dzieł ludzkich, ogarnia swym wzrokiem tylko granicę stworzenia, a nie zdolni są podnieść go do Stwórcy, początku harmonii i celu wszystkiego, co istnieje.
POSTĘP T ECH NIK I
Tym ludziom ciemności pragniemy okazać wielkie światło, jakim promie
nieje żłóbek, wzywając ich przede wszystkim do uznania przyczyny, jaka ich dzisiaj czyni ślepymi i nieczułymi na rzeczy Boskie. Jest nią zbytnia, niekiedy wyłączna, cześć dla tak zwa
nego postępu technicznego. Wymarzo
ny naprzód jako wszechwładny mit i szafarz szczęścia, następnie doprowa
dzony przy pomocy rozmaitego rodza
ju przemysłu aż do najbardziej śmia
łych zdobyczy, posteo ten narzucił się sumieniu ogółu jako cel ostateczny człowieka i życia, wypierając wszel
kiego rodzaju ideały religijne i du
chowe. Dzisiaj widzi się już z całą jas
nością, że jego nieuzasadnione wy
wyższenie zaślepiło oczy ludzi współ
czesnych, przytępiło ich słuch tak da
lece, że sprawdza się na nich to. co Księga Mądrości chłostała u bałwo
chwalców swojego czasu, mianowicie, że są niezdolni ze świata widzialnego pojąć „Tego, który jest“ . Sprawdza się to słowo jeszcze bardziej dzisiaj na tych. co chodzą w ciemnościach.
Dla nich prawdy o świecie nadprzyro
dzonym i dziele odkupienia, wyższym ponad wszelką naturę i dokonanym przez Jezusa Chrystusa, pozostają spo
wite w całkowitej ciemności.
POSTĘP TECH N IK I PRZYCHODZI OD BOGA I PROWADZI DO BOGA
A jednak takie odchylenie nie po
winno się było przydarzyć. Ani też obecnego naszego wywodu nie należy rozumieć jako potępienia postępu tech
nicznego samego w sobie. Kościół ceni postęp ludzki i sprzyja mu. Nie da się zaprzeczyć, że postęp techniczny po
chodzi od Boga, a zatem może i powi
nien do Boga prowadzić. I rzeczywiście bardzo często się zdarza, że człowiek wierzący podziwiając zdobycze techni
ki, posługując się nimi, aby tym głę
biej wniknąć w poznanie stworzenia i sił natury, i żeby tym lepiej opano
wać je przy pomocy maszyn i przyrzą
dów, a więc wprzągnąć w służbę czło
wieka i przyczynić się do wzbogacenia życia wiecznego, czuje się jakby por
wany do złożenia hołdu Dawcy tych dóbr. które podziwia i wyzyskuje na swój użytek, wiedząc dobrze, że Syn Odwieczny Boga jest pierworodny wśród wszystkich stworzeń, jako że w Nim uczynione są wszystkie rzsczy w niebie i na ziemi, widzialne i niewi
dzialne. Bardzo daleki więc od ocho
ty odżegnywania się od cudów techni
ki i jej słusznego zastosowania, czło
wiek wierzący jest raczej gotowy do zgięcia kolana przed Bożą Dzieciną w żłóbku, bardziej świadom swego długu wdzięczności wobec Tego, który mu dał rozum i te rzeczy i bardziej skłon
ny do wciągnięcia samych dzieł tech
niki do chóru Aniołów w tym hymnie betlejemskim: „Chwała na wysokości Bogu“ . DTa niego naturalną nawet rzeczą będzie położyć obok złota, ka
dzidła i mirry, jakie Mędrcy ofiarowa
li Bożemu Dziecięciu, również współ
czesne zdobycze techniki, maszyny i obliczenia, laboratoria i odkrycia, siły i zasoby. Owszem, taka ofiara jest jakby przedłużeniem Mu dzieła, które On sam zalecił, a teraz zostało szczęśli
wie wykonane, chociaż jeszcze zupeł
nie nie zostało ukończone. „Zaludniaj
cie ziemię i czyńcie ją sobie podległą“
— powiedział Bóg do człowieka powie
rzając mu stworzenie w tymczasowe dziedzictwo. Jakżeż długa i uciążliwa droga od owej chwili aż do czasów obecnych, w których ludzie mogą po
wiedzieć do pewnego stopnia, że wyko
nali rozkazy Boże!
TECH NIKA NOWOCZESNA U SZCZYT U PO TĘGI I ŚW IETNOŚCI
Technika rzeczywiście prowadzi współczesnego człowieka ku doskona
łości dotychczas jeszcze nigdy nie o- siągniętej, w opanowywaniu świata materialnego. Maszyna współczesna pozwala na sposób produkcji, która zastępuje olbrzymią energię ludzkiej pracy, całkowicie ją wyzwalając od wkładu sił organicznych zapewniając najwyższy stopień potencjału, zasięgu i rozmachu przy równoczesnej dokład
ności. Ogarniając jednym spojrzeniem vyniki tego rozwoju może się zdawać, iż w naturze widzimy potwierdzenie zadowolenia z tego, .iak wiele człowiek w niej zdziałał i zachętę do dalszego postępu na drodze badań i wyzyskiwa
nia jej niewyczerpanych możliwości.
Otóż jasnym jest, że wszelkie badanie i odkrycie sił natury, dokonywane przez technikę, sprowadza się do po
szukiwania i odkrycia wielkości, mąd
rości i harmonii Boga. Tak pojętą technikę któż mógłby zganić albo po
tępić?
NIEBEZPIECZEŃSTW O EW ENTUAL
NYCH SZKÓD DUCHOW YCH SPO
WODOWANYCH T. ZW.
„DUCHEM T ECH N IK I“
Wydaje się atoli rzeczą niezaprze
czalną, że sama technika, która w na
szym wieku osiągnęła szczyt potęgi i świetności, zamienia się z powodu oko
liczności tego faktu w poważne niebez
pieczeństwo duchowe. Zdaje się ona udzielać współczesnemu człowiekowi, który bije czołem u jej ołtarza, jakie
goś poczucia samowystarczalności i za
spokojenia swoich pragnień wiedzy i bezgranicznej potęgi. Przy swoim róż
norodnym zastosowaniu, przy bez
względnym zaufaniu, jakim się cieszy, przv niewyczerpanych możliwościach, jakie przyobiecuje współczesna tech
nika roztacza dokoła dzisieisz°go czło
wieka tak szeroką wizję, że wielu mie
sza ią z samym Bytem Nieskończonym.
Konsekwentnie przypisuje się iei jakąś niemożliwą autonomię, która ze swej strony przekształca się w myśli nie
których w błędne pojęcie życia i świa
ta, określane nazwą ..ducha techniki“ . Ale na czymże ten duch dokładnie
polega? Na tym. że za najwyższą war
tość ludzką i życiową uważa się wycią
ganie najwyższego zysku sił i składni
ków natury, że ustala się jako cel, z pominięciem wszystkich innych czyn
ności ludzkich, metody techniczne u- możliwiające produkcję mechaniczną i że się upatruje w nich doskonałość kultury i szczęścia ziemskiego.
• DU CH T E C H N IK I“ ZA C IE ŚN IA W ID N O K R Ą G CZŁO W IEK A
DO M A TER II
Przede wszystkim tkwi tutaj zasad
niczy błąd tak wypaczonej wizji świata, jaką nam daje „duch techniki“ . Wid
nokrąg, na pierwszy rzut oka bezkres
ny, jaki technika roztacza przed oczy
ma człowieka współczesnego, choćby on był rozległy, pozostaje jednak zaw
sze częściowym rzutem życia na rze
czywistość, wyrażając się tylko jego odnośnią do materii. Jest to panorama łudząca, która się kończy zamknięciem człowieka, zbytnio dufaiącego w bez
miar i wszechpotęgę techniki, jakby w więzieniu, przestronnym wprawdzie, ale ograniczonym, a przeto nieznośnym na dalszą metę dla jego właściwego du
cha. Wzrok jego nie mogąc dosięgnąć jego nieskończonej rzeczywistości, któ
ra nie jest tylko materią, czuć się bę
dzie skrępowanym przez zapory, jakie mu ona z konieczności stawia. Stąd to ukryte udręczenie człowieka współczes
nego. który stał się ślepcem dobrowol
nie pogrążywszy się w ciemnościach.
..D U CH T E C H N IK I“ C Z Y N I Cz ł o w i e k a ś l e p y m n a p r a w d y
R E L IG IJN E
O wiele cięższe są jeszcze szkody wy
nikające z „ducha techniki“ dla'czło
wieka, który pozwoli się nim unoić, .isśłi chodzi o dziedzinę praktyk religij
nych i o jego stosunki ze światem nad
przyrodzonym. I to są także te ciemno
ści. o iakich wspomina św. Ja n Ewan
gelista, które wcielone Słowo Boga przyszło rozprószyć, a które przeszka
dzają w duchowym zrozumieniu tajem
nic Bożych. Nie jakoby technika sarna w sobie wymagała zaprzeczenia warto
ści religijnych w imię logiki, która jak to oowyżej powiedzieliśmy, raczej pro
wadzi do ich odkrycia, ale ów „duch
techniki" stawia człowieka w położeniu niekorzystnym dla poszukiwania, roz
ważania i przyjmowania prawd i dóbr nadprzyrodzonych. Myśl, która pozwą la się uwieść pojęciu życia wyrzeźbio
nemu przez „ducha techniki“ , pozosta
nie nieczuła, obojętna, a zatem ślepa wobec tych dzieł Bożych, z natury cał
kowicie różnych od techniki, jakimi są tajemnice wiary chrześcijańskiej. Sam środek zaradczy, który miałby polegać na zdwojonym wysiłku do spojrzenia pcza zapory ciemności i do obudzenia w duszy zainteresowania dla spraw nadprzyrodzonych już w samym punk
cie wyiścia został przez tegoż samego
„ducha techniki“ udaremniony, ponie
waż tenże pozbawia ludzi zmysłu kry
tycznego ze względu na szczególny nie
pokój i powierzchowność naszych cza
sów. Niedomaganie, które także i ci, co naprawdę szczerze pochwalają postęp techniczny, muszą niestety uznać jako jedno z jego następstw! Ludziom prze
nikniętym „duchem techniki“ trudno znaleźć spokój, pogodę i skupienie, po
trzebne do odkrycia drogi prowadzącej do Syna Bożego, który się stał czło
wiekiem. Dcchcdzą przecież nawet do oczerniania Stwórcy i iego dzieła, do
patrując się w naturze ludzkiej jakiejś wadliwej konstrukcji, kiedy funkcyj- ność mózgu i innych organów ciała lu
dzkiego przeszkadza w urzeczywistnie
niu techniczno-naukowym rachubom i projektom. Mniej jeszcze zdolni są po- iąć i ocenić najwyższe tajemnice życia i ekonomii Boże i, jak na przykład ta
jemnicę Bożeao Narodzenia, w której połączenie się Słowa odwiecznego z na
turą ludzką, wciela rzeczywistości i wielkości bardzo odmienne od tych.
jakimi zajmuje się technika. Ich myśl postępuje innymi drogami i kieruje się innymi metodami pod jednostronnym dyktandem owego „ducha techniki“ , który nie uznaje i nie docenia żadnej innej rzeczywistości, poza tym, co da się wyrazić stosunkami liczbowymi i rachunkiem przynoszącym korzyść. Są dzą, że w ten sposób udało im się roz
łożyć rzeczywistość na poszczególne składniki. Tymczasem ich poznanie ślizga się po powierzchni i porusza w jednym tylko kierunku. Jest rzeczą i*sną, że ten, co stosuie metodę tech
niczną iako jedyne narzędzie poszuki
wania prawdy, musi zrzec się wniknię-
SED CONTRA
Myśląc o tym, czego to się u nas o religii nie słyszy, po
wiedziałem sobie, że trzeba, raz przecież, zestawić kilka prawd na jej temat — broń Boże, nie teologicznych (fe!
tego błachuter strawić nie może) — ale po prostu nauko
wych. Oto one, z maleńkim obrokiem duchownym po każ
dej.
Prawda pierwsza. Religia nie jest ani etyką w wulgar
nym tego słowa znaczeniu, ani estetyką, ani niczym ta
kim, ale dziedziną najzupeł
niej sicoistą, różną od innych, św. Tomasz zalicza ją co prawda do etyki, ale wiedzieć trzeba, że operuje on najzu
pełniej różnym od naszego, o wiele głębszym pojęciem ety
ki. Jeśli o dzisiejsze, wulgar
ne znaczenie wyrazu „etyka“
chodzi, religia wiąże się co prawda z nim, ale nie jest z etyką identyczna.
Obrok duchowny: trudno o bardziej kompromitującą rzecz, jak twierdzenie, że tre
ścią religii jest... altruizm.
Kto nie dostrzega ogromu nonsensu w takim powiedze
niu zawartego, powinien się wstydzić. Prawdziwy skandal, że aż tylu inteligentów, dziś, w roku Pańskim 1954, takie rzeczy — i z jaką pewnością siebie! — rozpowiada.
Prawda druga. Religia jest dziedziną wartości bezwzględ
nych. Pytać wierzącego „po co ty Bogu cześć oddajesz?“
ma równie mało sensu, jak domyślać się, dlaczego to syn
O R E L I G I I
nie morduje własnej matki dla zdobycia paru groszy na kino. ów charakter bez
względności nie jest wyłącz
ną cechą religii: przysługuje, na przykład, także sztuce.
Mówi się czasem, że nie ma gorszego barbarzyństwa od bolszewickiego soc-realizmu, ale to nie jest ścisłe: podpo
rządkowanie religii, a więc wartości najwyższych, numi- nalnych, czemukolwiek in
nemu, jest gorsze.
Obrok duchowny: nie opo
wiadać, drogi panie, że religia jest po to, aby lud zachował moralność, albo aby służyć roz
wojowi sztuki. Religia wpływa wprawdzie dodatnio i na mo
ralność i na sztukę i na wiele innych rzeczy jeszcze, ale z tego nie wynika, aby ona była po to właśnie, żadnego „po to“ nie można sensownie z re- ligią połączyć.
Prawda trzecia. Człowiek — każdy człowiek — w miarę jak jest człowiekiem, jest tak czy inaczej religijny. Max Sche- ler twierdził nawet, że to jest jedyna cecha, po której moż
na odróżnić człowieka od zwierzęcia. Może to i przesa
da, ale jedno jest pewne: że człowiek niereligijny jest mi
tem, czystą teorią, nigdzie i nigdy nie zrealizowaną. Tak zwani „ludzie niereligijni“ u- tracili wiarę chrześcijańską, ale wierzą za to w liczby na loterii, w dni feralne, w małp
ki na samochodach i inne amulety czy fetysze. Zamie
nił stryjek siekierkę na kijek,
ale religii się nie pozbył, to się zrobić nie da.
Obrok duchowny: jeśli, dro
gi Czytelniku, na twoje nie
szczęście straciłeś wiarę chrześcijańską, nie udawaj gorszego, niż jesteś: nie o- skarżaj chrześcijan z twojego afrykańskiego, fetyszowego poziomu, o „ciemnotę“ , bo to jest nie tylko nieładne, ale
"prost ciemno-kretyńskie stanowisko.
Prawda czwarta. Religia jest podstawowym czynni
kiem w życiu społecznym i cy
wilizacji. Wiemy już dziś, że jak ryba rozkłada się od gło
wy, tak społeczeństwo i jego cywilizacja rozkładają się od religii. Zabierzcie religię, a u- padek reszty jest nieuchron
ny.
Obrok duchowny: nie pleść o „postępie“ przez usunięcie religii. Owszem, postęp byłby, gdyby się zastąpiło religię niższą (na przykład fety- szyzm współczesnych Euro
pejczyków) przez wyższą. Ale zastępowanie chrześcijaństwa przez tenże fetyszyzm (bo o to w owym wrzekomym „usuwa
niu religii“ chodzi) może się skończyć tylko tak, jak to właśnie widzimy własnymi o- czyma obecnie: ruiną i śmier
cią.
Prawda piąta. W otwarto
ści człowieka na dziedzinę re
ligijną są stopnie, dokładnie tak samo, jak odnośnie do prawdy i piękna. Mamy w re
ligii geniuszów, zwykłych od-
bo biorców i barbarzyńców nie
dorozwiniętych duchowo. G e
niusze religijni, to święci;
zwykłymi odbiorcami jesteś
my my, pospolici wierzący; na szarym końcu idą niedowiar
ki.
Obrok duchowny: jeśli, bra
cie, nie umiesz się modlić, jeśli nie możesz pojąć biczo- wań św. Damiana, ani zrozu
mieć sensu życia o. Beyzyma, nie udawaj wyższej istoty, nie patrz z pogardą na tytanów, którym nie dorastasz do ko
stek, ale miej na tyle rozu
mu, aby powiedzieć sobie: nie rozumiem, bo jestem w tych sprawach widać ślepcem i barbarzyńcą. Bo jesteś reli
gijnym barbarzyńcą, podob
nym do tych, którzy nie mogą niczego dosłyszeć w symfo
niach Beethovena, ani doj
rzeć na płótnach Van Gogha.
A wreszcie prawda ostat
nia albo raczej rada, dotyczą
ca już nie samej religii, ile, że tak powiem, dobrego wycho
wania. Jeśli się nie miało ni
gdy różańca w ręku i tak da
lej, lepiej nie rozprawiać o re
ligii, nie mędrkować i nie pomstować. A najlepiej by było wziąć książkę i czytać.
Można się z książek niejed
nego dowiedzieć — pod wa
runkiem, oczywiście, aby to były książki naukowe, nie ma
nifesty fanatycznych ślep
ców ubiegłego stulecia, któ
rych „dorobkiem“ żyje nie
stety tylu zacofańców po dzień dzisiejszy.
I. U . B.
c:a między innymi w głębię życia orga
nicznego. a daleko więcej jeszcze ży
cia duchowego, osobowości czy społecz
ności ludzkiej, których nie da się roz
łożyć na składniki kwantytatywne.
JaKże można spodziewać się od tak urobionego umysłu uznania i podziwu wobec wspaniałej rzeczywistości, do której podniósł nas Jezus Chrystus po
przez swe wcielenie i odkupienie, obja
wienie i łaskę? Pomijając nawet ślepotę religijną, jaka wypływa z „du
cha techniki“ , człowiek nim owładnię
ty jest okaleczony w dziedzinie myślo
wej. dzięki której właśnie jest obrazem Bożym. Pan Bóg jest rozumem o nie
skończonych możliwościach, podczas gdy „duch techniki“ wysila się, by czło
wiekowi zacieśnić swobodę rozumowej instancji. Technikowi, nauczycielowi, czy uczniowi, który chce wyiść cało z tego okaleczenia, należałoby poradzić nie tylko wyszkolenie myśli poprzez pogłębienie jej, lecz nade wszystko wy
kształcenie religijne, które wbrew wszelkim twierdzeniom najbardziej zdolne jest uchronić myśl od wpływów jednostronnych. Wtedy dopiero zani
kać pocznie ograniczoność jego pozna
nia, wtedy też dopiero dzieło stworze
nia przedstawi mu się we wszechstron
nym świetle, szczególnie, kiedy przed Żłóbkiem usiłować będzie z‘rozumieć długość, szerokość i głębokość, oraz Doznanie miłości Chrystusa. W prze
ciwnym razie era techniki spełni pracę monstrualną, urabiając człowieka - olbrzyma w świecie fizycznym, z u- szczerbkiem dla jego ducha, zreduko
wanego do rzędu pigmejów w świecie nadprzyrodzonym i prawd wiecznych.
WPŁYW JA K I WYWIERA „DUCH T ECH N IK I“ NA ZW YK ŁY TRYB ŻYCIA NOW OCZESNEGO CZŁOW IE
KA I NA JE G O W SPÓŁŻYCIE Z INNYM I
Lecz nie tu się kończy wpływ wywie
rany przez postęp techniki, a który wchłaniany jest przez świadomość jako autonomiczny świat i cel samoistny.
Niczyjej uwagi nie uchodzi niebezpie
czeństwo technicznego pojmowania ca
łego życia, to znaczy pojmowania życia jedynie z punktu widzenia jego warto
ści technicznych jako składnika i współczynnika technicznego. Takie pojmowanie wpływ swój wywierać mu
si zarówno na sposób życia ludzi nowo
czesnych. iak też na ich wzajemne stosunki. Przypatrzcie się na chwilę, jak ono się ujawnia wśród ludu, gdzie już dziś zaczyna się szerzyć, a w szcze
gólności zwróćcie uwagę, jak zdołało zmienić ludzkie i chrześcijańskie poję
cie pracy i jaki wpływ wywiera na pra
wodawstwo i administrację. Lud przy
jął, i to całkiem słusznie, życzliwie po
stęp techniczny. Zmniejsza on bowiem zmęczenie a wzmaga produktywność.
Trzeba jednak przyznać, że jeśli ta
kiego ustosunkowania się nie utrzyma się w należytych granicach, wtedy lu
dzkie i chrześcijańskie pojęcie pracy musi ponieść szkodę. Z niewłaściwego pojmowania życia i co za tym idzie pracy jako techniki wypływa pojmo
wanie czasu wolnego jako celu dla siebie, zamiast patrzeć nań i używać go dla słusznego wypoczynku i nabra
nia sił, wiążąc go w ten sposób organi
cznie z rytmem życia uporządkowane
go, w którym spoczynek i zmęczenie splatają się jak nitki w przędzy, two
rzące razem harmonijną całość. Bar
dziej widocznym jest wpływ „ducha techniki“ na pracę w zastosowaniu do dnia niedzielnego. Pozbawia go wła
ściwej godności, jako dnia kultu nale
żytego Bogu, oraz jako dnia fizyczne
go, czy duchowego wypoczynku, zarów
no dla jednostki, jak dla rodziny. Na
tomiast zamienia go na jeden z dni wolny tygodnia, dobieranych według potrzeby na zmianę dla poszczególnych członków rodziny, w miarę większej lub mniejszej korzyści, jaka płynie z ta
kiego technicznego rozkładu ludzkiej energii materialnej. Innym przykła
dem tego wpływu jest praca zawodowa, tak niewolniczo uwarunkowana i uza
leżniona od funkcjonowania maszyny i narzędzi, wyniszczających pracowni
ka do tego stopnia, iż jeden jej rok wyczerpuje siły dwóch albo nawet więcej lat normalnego życia.
WPŁYW „DUCHA T ECH N IK I“ NA GODNOŚĆ OSOBISTĄ CZŁOW IEKA
ORAZ NA CAŁOKSZTAŁT EKONOM II
Nie będziemy się dłużej zatrzymywać nad tym, jak podobny system kierowa
ny wyłącznie wymogami techniki, nie osiągnąwszy oczekiwanych zamierzeń musi spowodować marnowanie mate
rialnych zasobów i podstawowych źró
deł energii, do których bezsprzecznie (Dokończenie na str. 2)
