ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA
VOL. XXXV, 9 SECTIO C 1980
• Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin
Maria WAWER, Anna ŁUCZYCKA-POPIEL
Lasy nadleśnictwa Kijowiec w okolicach Białej Podlaskiej
Jleca iiafljiecHWiecTBa KweBeu b oKpecTiiocTHX EHJia-nofljiacKa
The Forests of the Kijowiec Forest District Administration, near Biała Podlaska
WSTĘP
Lasy nadleśnictwa Kijowiec są pozostałością dawnej Puszczy Kijo- wieckiej. Zajmują południowo-wschodnią część Podlasia, przylegającą bezpośrednio do Polesia Lubelskiego. Wchodzą w skład Okręgu Mielnic
kiego, Podokręgu Białopodlaskiego (8). Ogółem zajmują 7638,41 ha po
wierzchni.
Badaniami objęto leśnictwa: Konstantynów, Cieleśnica, Klonownica, Serwin oraz Kniejówka (ryc. 1). Pominięto leśnictwo Leśna oraz uro
czysko Dębina koło Janowa Podlaskiego, ponieważ opracowano je wcześ
niej (2, 3, 4, 5, 6). W pozostałych wyżej wymienionych leśnictwach nie były dotąd przeprowadzone badania geobotaniczne, a wiadomości o florze tych okolic podaje jedynie Fijałkowski (7).
CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA
Na badanym terenie występują pozostałości zlodowacenia środkowopolskiego.
Panują utwory moreny dennej — silnie zdenudowanej. Należą do nich gliny zwa łowe i miejscami piaski z głazami akumulacji denno-lodowcowej pokryte piaskami sandrowymi. Pokrywa sandrowa osiąga miejscami kilkanaście metrów miąższości.
Tworzy ona przedpole moreny czołowej (podlaskiej fazy zlodowacenia), biegnącej kilka kilometrów na NE od badanego terenu w kierunku Mielnika nad Bugiem.
Na obszarze objętym badaniami wyks^ałcił się duży sandr wysoczyznowy (wys.
170—190 m n.p.m.). Ku południowi i wschodowi rozdziela się on na szereg mniej-
!06 Maria Wawer, Anna Łuczycka-Popiei
1 — leśnictwo Konstantynów, 2 — Cieleśnica, 3 — Klonownica, 4 — Serwin, 5 — Kniejówka
szych szlaków sandrowych, układających się w wąskie i głębokie (wcześniej pow
stałe) doliny rynnowe. Owe dolinne sandry występują w dolinach Krzywuli, Klu- kówki oraz Krzny (11).
Gleby na badanym terenie są mało zróżnicowane. Przeważają gleby bielicowe.
W leśnictwach Klonownica, Serwin, płn.-zachodniej części leśn. Konstantynów oraz
Lasy nadleśnictwa Kijowiec w okolicach Białej Podlaskiej 10?
w północnej części leśn. Kniejówka panują gleby bielicowe wytworzone z piasków słabogliniastych. Gleby bielicowe wytworzone z piasków gliniastych zajmują po łudniową część leśn. Kniejówka i połudn.-wschodnią część lasów konstantynow skich. Nieznaczną, półn.-zachodnią część leśn. Cieleśnica pokrywają gleby bielicowe wytworzone z piasków luźnych oraz czarne ziemie zdegradowane. W lokalnych obni
żeniach terenu w leśn. Klonownica stwierdzono również gleby torfowe wytwt^zone z torfów dolinowych.
Stosunki wodne badanego obszaru są pod decydującym wpływem Bugu. Po łudniową część nadleśnictwa odwadniają Klukówka i Pomaranka — lewobrzeżne dopływy Krzny. Wody z leśn. Konstantynów zbiera Czyżówka, natomiast z pół
nocnej części leśn. Klonownica — Krzywula (lewobrzeżne dopływy Bugu). Rzeki oraz strumyki o łagodnych spadkach płyną szerokimi dolinami, które dawniej stanowiły rynny odpływowe dla topniejącego lodowca. W dolinach rzek występują liczne wydmy piaszczyste powstałe wskutek erozji rzecznej oraz działania wiatrów (10).
Badany teren leży w środkowowschodniej części krainy klimatycznej chełmsko- -podlaskiej, w dziedzinie bialsko-łukowskiej (20). Klimat charakteryzuje się stosun
kowo niskimi temperaturami; najzimniejszym miesiącem jest luty (—4,1°C), naj cieplejszym lipiec (18,7°C), a średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,4°C.
Najdłuższą porą roku jest lato. Czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi 212 dni.
W ciągu roku zaznacza się przewaga opadów letnich nad zimowymi. Suma roczna opadów wynosi 556,7 mm. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 65,7. Charaktery
styczną cechą klimatu badanego terenu jest również znaczna wilgotność względna powietrza (68,%), obniżony niedosyt wilgotności powietrza (najwyższy w lipcu — 6,7 mb), duże sumy roczne parowania wody (864 mm). Klimat ten ma więcej cech oceanicznych niż kontynentalnych (10, 20).
Roślinność badanego terenu jest mało zróżnicowana i uboga w gatunki. Przy
czyniły się do tego mało urzeźbiona powierzchnia, słabo zróżnicowana gleba oraz znaczne wyniszczenie pierwotnej szaty roślinnej. Olbrzymiego spustoszenia w lasach kijowieckich dokonali Niemcy w okresie okupacji. Jednym z uderzających objawów w składzie zdegradowanej roślinności leśnej jest znaczny udział, a nawet przewaga gatunków wszędobylskich i kwasolubnych.
Na powierzchnię leśną składają się zbiorowiska borowe (ok. 50%), grądy (ok.
40%) oraz fragmenty silnie zniekształconych lasów łęgowych
METODY PRACY
W pracy zastosowano metody: fitosocjologiczną i ekologiczną. Charakterystyka fitosocjologiczna wykonana została wg metody Braun-Blanąueta (1). Prace terenowe trwały przez dwa okresy wegetacyjne w latach 1074—1975. Wykonano 89 zdjęć fitosocjologicznych, które dały podstawę do wyróżnienia 7 zbiorowisk roś linnych (tab. 1, 2, 3). Gatunki charakterystyczne zespołów podano wg „Szaty roślin nej Polski” (17). Charakterystykę ekologiczną wyróżnionych zbiorowisk oparto na własnych badaniach glebowych. Poza opisem, wykonanym w terenie, pobrane próby glebowe poddano badaniom laboratoryjnym, wykonując 1) analizę mechaniczną me todą Casagrande’a w modyfikacji Prószyńskiego oraz określając: 2) odczyn gleby
— metodą elektrometryczną; 3) zawartość próchnicy i substancji organicznych — metodą Tiurina; 4) zawartość CaCO3 — metodą Scheiblera; 5) zawartość przy
swajalnego fosforu i potasu — metodą Egnera-Riehma; 6) zasobność gleby w fosfor i potas — wg liczbgranicznych dla fosforu i potasu.
108 Maria Wawer, Anna Łuczycka-Popiel
CHARAKTERYSTYKA WYRÓŻNIONYCH ZBIOROWISK ROŚLINNYCH
1. ZBIOROWISKA ŁĘGOWE ZE ZWIĄZKU ALNO-PADION
tab. 1, zdj. 1—4
Zbiorowiska łęgowe zajmują niewielki procent badanego terenu.
Składem florystycznym łęg olszowy przypomina zespół Circaeo-Alne- tum O b e r d. 1953 (zdj. 1—3) opisywany z pobliskich okolic (5, 16). Jest on silnie zniekształcony przez wyrąb drzew i wypasanie bydła. Zdjęcie 4 wyraźnie nawiązuje do zespołu Fraxino-Ulmetum (R. T x. ap. L o h m.
1952) Oberd. 1953, jednakże duża grupa gatunków grądowych wska
zuje na przejściowy charakter łęgu jesionowego do grądów niskich. Płaty łęgu olszowego występują w lokalnych obniżeniach terenu w leśn. Cieleś- nica (w sąsiedztwie borów świeżych i grądów), natomiast łęg jesionowy stwierdzono tylko w leśn. Konstantynów (oddz. 58).
Drzewostan w badanych płatach zbudowany jest z olszy czarnej z nie
wielką domieszką brzozy brodawkowatej bądź z jesionu z domieszką dębu szypułkowego. W dobrze rozwiniętej warstwie podszycia (zwarcie do 70%) główną rolę odgrywają kruszyna i bez czarny. Runo jest bujne — osiąga 100% zwarcia. Gatunkami występującymi najliczniej są: Impatiens noli- -tangere, Urtica dioica, Polygonum hydropiper, Athyrium filix-femina i Anthriscus siluester. Z mchów najczęściej rosną Eurhynchium Zetter- stedti i Mnium undulatum, zaś w „oczkach wodnych” jeszcze Amblyste-
gium varium. ,
Lista florystyczna badanych zbiorowisk składa się z 56 gatunków. Na czoło wysuwają się rośliny charakterystyczne klasy Querco-Fagetea. Du
ża ich liczba (23 gat.) wskazuje na silne powiązanie badanych łęgów z grą
dami. W dużej grupie roślin towarzyszących znaczne pokrycie (do 40%) w niektórych płatach mają gatunki synantropijne i łąkowe. Świadczą one o przekształceniu zbiorowisk naturalnych i utrudniają dokładniejsze usta
lenie ich przynależności systematycznej.
Zbiorowiska łęgowe wykształciły się na czarnych ziemiach zdegrado
wanych wytworzonych z piasków gliniastych zalegających na piaskach luźnych. Charakteryzuje je profil glebowy nr 1 w zdj. 3:
0— 2 cm ściółka;
3— 50 cm poziom próchniczny ciemnoszary, lepki, ukorzeniony;
51— 80 cm piasekgliniasty lekki z rdzawymi plamami;
81— 85 cm rudawiec;
86—140 cm piasek luźny, szary, lepki, mokry.
Odczyn górnych warstw gleby jest słabo kwaśny. Zasobność w fosfor
— średnia, a w potas — zła (tab. 4).
Lasy nadleśnictwa Kijowiec w okolicach Białej Podlaskiej 109
Tab.1.SkładflorystycznyzbiorowiskłęgowychiTilio-Carpinetum. FloristiccompositionoftheforestsinrivervalleysandTilio-Carpinetumass.
/Xotxb%buoo/ M M M
&r B)|«9CaTuX 292 7Z6L*90*Z 05 - OZ OZ - • • • • «T- • ar- a
77 B5(«9Cajuil 252 7Z6k*90*Z 05 02 09 09 .T- •♦ • • • • + •
£7 «oyuMOuoxy SSL 7Z6L*90*5 OZ - 05 09 - • ł • • * + •
27 ujMJag k*72 7Z6l*90*Z 09 C2 05 06 - ♦ • • CMt- + ł-
L7 BHM9feTU)l 852 7Z6L*90*Z 0*7 ’ 08 06 - • • • • • ♦ • • a a
0*7 BHMęreiUH 202 7Z6L*90* 9 0£ 05 02 09 - • . • • it.t- a • ♦
6i BOJUMOUOI5I 5Sk 7Z6L*90*S 05 0£ Oi 08 ♦ a • r-
8£ BOJUMOUODl 09L 7Z6«*90*S 05 - 08 06 - ♦ +♦ + +
Z£ B3JUMOUODI 99L 7Z6L*90*S 0*7 Ot 06 06 - • • ♦ •+ •
9C UpM«S 502 7Z6L*90*9 0*7 - OZ C6 - • • • • .r- • a- ł♦
ii apuag k«7k 7Z6l*9O*5 09 02 05 08 - • • • *+ •
*li BOTUMOUOni OSL 7Z6L*9O*5 05 - 07 06 ♦ • + m • • + P • •
ii boTumouoih99L 7Z6L*90*9 0*7 0£ 02 COL ♦ • «<r • • + r- +
zi eaiUAOUOTO 651. 7Z6L*9O*5 07 05 ♦ OCL - • . • • K. • •CU • • ♦ • ♦ +♦ + k£ B3JUM0U0-OI 59L 7Z6k*60*5 08 - ♦ 06 OL • • ♦ -w • •♦ • a a t<. • • ++
Oi woyuAOUO-ra 59L 7Z6L*90*6 09 “ 07 00L - . . • • .T-♦ a a a © • ♦ •
& ujMjas 68L 7Z6L’90*9 0*7 02 OZ COL - . • • •T> T- • • • • ♦ • • + to ++ +
62 B37UMOUOXM 05 L 7Z6L*90*S 0*7 05 0£ 06 - • ♦ + • ini a ••ad) +r- a
Z2 UJMJSS Z8L 7Z6L*90*9 09 C£ Oi 00 L - • m • • • • • ♦ • • • O) • + •
92 M9uXą.uBą.suo>i6£ *7'Z6L,90*8 0*7 OL 09 00 L OL • + • * • a a • •
52 UTM43S £02 7Z6L*90*9 0*7 “ 09 00 L ♦ . • • • -T~♦ • in • • • + +
72 BOJUAOUOni 65L 7Z6L*90*5 05 0£ 02 OZ - . . • ♦ • + • • • + • • + r-
£2 BoyuyeiaTo ZOL 7Z6L*90*52 09 02 09 06 ♦ • r- + • • • ♦ • ID • • +
22 eoyuwouoiH LL2 *7Z6L*90*5 05 02 OZ 06 OL • • + • CU T- ■ CU • . . • in • • + CU
L2 MpuX^.u«ą.8uo)( Z7 7Z6L*90*8 09 “ 05 06 OL • ♦ • • • a • b- ♦ • • •
02 252 7Z6L*90*Z 0*7 02 oi 09 - . . • • CU r- • • •
6L BH»9faTOI L52 7Z6L*90*Z Of - 07 06 - • • ♦ • • ♦ • +
et u yrj ag *702 7Z6L*90*9 0*7 - 07 CCL - • « • • • + • • •
ii «WP»TO( L5L *7Z6L*9O*5 0*7 “ 05 06 - • •aa♦ a a a •T-T-
9L BHM9CaTax 28L *7Z6L*9O*Z 0*7 C£ C7 C6 - . • • • K>T- •* ♦+
5L BH-pCajUH 252 7Z6L*90‘Z C7 - 07 C6 - . . • + + •
n UJMJ9S 822 7Z6L*90*9 0*7 Oi OZ 06 - • • + • + • • +a- CU♦
£L BOJUMOUOra S9L *7Z6L*9O*6 09 - 0£ 06 - • • ♦ ++ CU
?.i ufjuas 98L «7Z6L*SO*9 CS - Oi 00 L ♦ • • + • • • ♦ • ’
LL ujMaas 822 *7Z6L*9O*9 09 - 02 OCL - a • a • •O
UL BHMpCeyuH £92 *7Z6L*9O*?- 05 0£ 05 Ci CL T- T- CU + •
6 uiMjas £*72 *7Z6L*9O*5 OZ - OL OCL - T- • • • • • + • ♦ • • • + r- ♦+
8 upuas 6£2 *7Z6L’5O*Z 0*7 - OZ 00 - ♦ . • . + + • ♦
Z BOJUMOUOIH 65L *7Z6L*9O*9 0£ 07 OL 09 02 • • • •<ł + a a •
9 upuag 072 7Z6L*90*9 05 02 05 OZ ♦ • • • • T-T- + ++ + •
S ujMjas 822 7Z6L*90*9 05 - 05 OCL OL • • • T- «T- V • • • ♦ ♦ CJ •
7 M9UZ^UEą,BUO)( 9£ 7Z6L*S0*8 OZ 02 07 08 - ♦ • ♦ • • • . • a + ar- • • incuT- + + +
i BoyusaTayo 76 7Z6L*90*S2 08 OL OZ 06 - • • . a . . - • • • •
2 Bojujaiajo 58 7Z6L*90*52 OZ - 05 00 L C£ • • • • . . • . • * * * •
L Bojujaiaja58 7Z6l*90*52 OZ - 07 COL Ci ♦ T- • • • • • • • * •
32 1* o
itOP
•H «
•ss
30 co ot N>
TJ~I■ntJ C O Si!
O u
•iir.
is
s:
II o t. o ss
<i
Kf
OTOt u 41 ss 4l
o/, w
lir. fe ir" >
u3 c o
U »H 41 Ol Vt 3 8
B; X> O 3O
«j rt -i
nis
ss
>. u U, 0)
■B >
>. G> G G4l G 41
£o O O o o. o
rt 41G
> p X) HG .. H O G U OT Ol O 3 H
•h-idii 3 > 3 O Ś -JPW O. 4l
I OTOTW O 3 H Ol CT 3X5 sajsa
BS
»X- o i ot w w <
>otot --3 3
C liGHÓ
•H 41 41 3 n. > > .Gw G 0 3 .13n w n rj 0 3 3 :3
i g.g.§ 8
-i GG -w 3 r-t OO e-ł G
■H > > ®« H W Ol 3 a
• o OX oh t, n o 4'4J P*J+1 floot 3 Ł«i «1 lfi31 5 fl OT .C
X3 Ai ■ Tl TJT? T3 OT C : G G G G 3 (O
OTOTOTc O O O O > I n *H
«3333UOGO3-HG : G G S .. O r-I flj ł.ł<rtH.<fi f!(1 fflfi : ,M X u. p. C, ---i -l -I-H3 p rH . GG l. -HriHriCUO!
SUK&.-.HHHHOflP u u u ci hp 2: Q n
j o o o o
!fl « OT <i m r* r..._1 I—i r B C, OT
I 41 4l 41 rł 3 O
•HOOO3WUS OT X X X IX3 3 3 41 Ol 41 O *H 41 -H
r-i3 3 3 3 e-ł C OT C G C G K 3 ? 4 >_( Ł. 3 o s
O X X X 3 -I-h « hc 4} nj axird c e
« U U L H -I 3 I t«4 br U. U, > to c
110 Maria Wawer, Anna Łuczycka-Popiei
HHHH 4-44-4 4-4 4-44-4 4-4 4-4 HHHK
Ciągdalszytab.1—Table1continued
♦7*
m • .
• OJ
•+ + +
♦
♦ ♦ • ♦
• • * • • • * • • ** *• • • ♦ ♦p ♦ ♦
♦♦♦ ••
• • ‘ •
ii • ♦ • .p...+ • • ♦ tn • • p + ♦
in + * + • ♦ •• • •+ + • • • • •• •+ •• ♦ U*7♦ ... • • <0 • • + •■* p ♦+
0*7 p • • .p + +♦
br♦ •.. ... ...•• CM ♦ • p ♦ ++♦ •• • • •• • • •♦ • .. .• CM •p+ • ♦ • • •• • ’ • +• •, •
Oi.. ....... CO • • »p ♦ + •+ P ♦ »p+♦+♦ • ♦ • • • •N • •
Li+ . + ... co • + p p ++♦ • +
9£ • •CM ♦ ♦+ p • • • • •• • •
« <r • _+ •ł- ♦ • + + p♦ • • • •CM • •
•k •+•••+ ... m • • • ♦ p ♦ ♦♦ ♦ P ♦ . +♦ • • • • • •• • • . .• • •• • • + • ♦ + • • • ♦ • ♦
ii♦ •+ • .. ...* •• m • . .p + + + 4- . . • • CM •.♦+♦ • ♦ •+ • • • •P •
z£ •+••••• ... ♦ • . .p ♦ + ••+ ♦4 •♦ ♦ • CM • •
l£ + + . . . + • •p • ♦
Oi <r • • • p ♦ •+•+ •♦
63 •+••++... 'O • • p p + +
82 4. + + » • ♦♦
LZ K\ • . .p + ++
92 • .+ ... <r • • • + ♦ • + + • * . . .•+ • + • ♦ •♦+ • ♦ • •
S2 M? • . .p ++♦♦+ •♦ • + . . .. . .•♦ •+ • + k • • • ♦ • •
♦72 p• . . p » + • . . . • • • • • • • • •. •• . . • • • . . •• • •
iz KA • . .p * •+ • • • KA • 4.
22 . ... ... tn • • .pp •
LZ
02 OJ + . • p +• +4- • • + ++ +♦ • • •
61 <3 • • •+ p ++
GL tn . . .p
Li • +... ... ... tn • . . (M + •+ • p . .p • • •• • • •+ • . • .• •• • • + + • ♦ • • • . .. .
9i ♦ •... m . • •CM * • • ♦ • • ♦ ••+ •’ * • * • • • • * *• »p+ • • • • p • .
£L <f • • •p ••P • ♦ • . • • • • • ••CM •• ... • • • •+ ♦ • + 4- • • • • • ••
*76 + +••+•...♦ • • • • »<M ♦ ♦♦
£L .. . . ... m • . .p♦ + ♦♦♦ • • • • • • • • •• . . .• • ♦ • • +■ »CM♦ • •’ •
2L ni • • •CMp+♦
LL p • . .p • ♦♦♦ + •
OL + ••++• »P•••••• • ♦♦ ♦ • •• • • »CM •
6 + + +.+ ••«-.+ ••••• p • • »pp 4-♦ • ++ • • • • • •• • • • + •• . • ♦♦ + •• ♦ • • • • <r • •
e + . . . . 4- »<\J ••++••• C-~• p ♦ •♦ p •♦ • • ♦ • • •• • • •• •• ♦• • ♦+ • ♦ •• ♦ •• • • m • •
i p • + +
9 tn • . .p ♦ + ++ • + <p >
i •+ • + «(-w• +... in • + •+ + 4- p • • P • + • • • • •• • + • • •• • CM-' • •
tj ♦...♦ p... p• •+ • • • • p• • ♦ • • • • • • •• • • .*• • . •• • • 4- ••. • •• • •• •
i co • • •
Z c-~ • ••
L ♦ p <0 p• •
•5 -JC CWtS B B .u U -i r- -4-4 0 3 3 — bO-P -h rt 4J > -O c fi w P 6 3art ł r-t p H c O i 3 p
3.i3'OOT)'HOn3 i CP4iP
ocigtoori^uso co-h
fll-aL,3flO.O'HO 3 O O 0..0 U O. o P CJm-OŁśTJ-iEOO .1 « M 1} (. £ T> O 3 -4 i- — • ' 1 fl 3 «! S P C C' i. c~
• “ -4C 3 d c
» PB M : u ó.o 1.u o u«
J C fi - J o <a 4 O _ TJ 44 Or-ł « 3 O 3 O U fi O-4 3 Op X3 1' 44 C .0 3 O.P« Ł Go + ‘ C- O 3 P Sfl P .2 X3 -4 O,13 pO >.pOr-4u 3 P >, O.P r-4taC £.Ł. f-M O Ł P <13 O.
0X3jJ(t-40EO«p4iOŁWCi
• ■ " u J<h -4; Ł r. "
«3 - -
<Ur-lr~t«H.UpU«) Phh3X3 f.O C da 44 o «P 3 fi efl taO> > C -4J O P
« <4 <•; S o _q3 W) 1U U u) 3 4, O 3 3n 3 H C:3 OHH 3 C o t, >C fi13 O P OUfcUdOt-r.
--- ---- 3 OO OX3 > C44
»» W <2 OUUUtt « «< li W-4 UŁ
»Łc 5
to p P «ą «q H.P 3 C+3-4- H > PV
4l 3 «4P _ t> Ł.> O44 r-4 d U <c
Ł <v 41
W ;C P top•.
h w c cxj « ć w i Up
fi V4 P
•3 -3 2
p o w po C. C.XTp wTI OW4> r-4r-4 X. o X> 3 taO X P fti
OpP X5O. fi fi W fi « o 3
*' P U ”
•iwR p n p
X3O4433PCWP .ąscsseas Pn3<0.3ra<CX)PPOpp44<OPP Ł. fc,C pp X3 go Sll|SSg&a2feg.a«|s
~1 <0 P 4 O <0
o <0 <0 :
««(»«<
p w e u x « >.
-43 <0X3 44 pŁ, x3 H XłP 4) fi o 5 P
P U P CO
g3i-S4.a51 V.X3+‘ P O BP 4)3<0 OP (0 O 003 JX>U«
*>. »O O O 0000 g-ssee CTPfi fi fi N 3.64 444)
gS'3'3’3 00.0.0.000fifi.---—*04444r-40fi_ ... p5 C P PP F-4<CQflłfp
IPPPOÓÓ33PSEBq2°
04)4) dPPPbCCO
«WPC3O,DOP
/
