Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy, na tych samych warunkach, w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy i przez EBC, zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw.

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE HISTORIA PROCESU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

– Aristide Briand, współtwórca Traktatu z 1928 r. o wyrzeczeniu się wojny – w 1930 r.

wystąpił na forum Ligi Narodów z propozycją utworzenia europejskiego stowarzyszenia państw o charakterze federacyjnym → nie przeszło;

– po II wojnie światowej powrót do idei integracyjnej w Europie – powody:

odbudowanie więzi gospodarczych i politycznych;

* 1946 r. w Zurychu W. Churchill mówił o utworzeniu Stanów Zjednoczonych Europy;

* 1948 r. Pakt Brukselski – Unia Zachodnia → w 1954 r. protokołem do tzw.

Układów Paryskich przekształcona w Unię Zachodnioeuropejską;

* 1948 r. powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) → w 1960 r. przekształcona na mocy Konwencji Paryskiej w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD);

* 1949 r. – powołano NATO;

* 1949 r. – kongres w Hadze → propozycje Ruchu Europejskiego dot. takiej integracji, która zapewniałaby demokratyczne rządy, ochronę praw człowieka, objęcie zasadniczych elementów życia społ., ekon. i polit. oraz zapewnianie pokoju i bezpieczeństwa; domagał się też powołania Zgromadzenia Europejskiego  przekazane konferencji rządowej w Londynie → powołanie Rady Europy (Council of Europe) – kompromis między stanowiskiem francusko- belgijskim a brytyjskim;

I.

Rada Europy

– art. 1 St. RE → celem RE jest osiągnięcie większej jednomyślności między jej członkami dla ochrony i realizacji ideałów i zasad będących ich wspólnym dziedzictwem i ułatwiających ich postęp społeczny i gospodarczy;

– organy RE:

* Zgromadzenie Parlamentarne (parlamentarzyści wyznaczeni przez swoje parlamenty);

* Komitet Ministrów (MSZ lub ich zastępcy – z reguły stali przedstawiciele);

* Sekretariat z SG na czele;

* Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy – od 1994 r.

* oraz inne organy pomocnicze;

– nie ma kompetencji do stanowienia prawa, ale może wydawać niewiążące rezolucje oraz może przygotowywać projekty u.m.;

– zgodnie z praktyką jej działalności są 3 główne idee przyświecające jej pracom:

* zasada demokracji pluralistycznej;

* poszanowanie prawa;

* system ochrony praw człowieka;

→ EKoOPCiPW z 14 protokołami z 1950 r. → skuteczny mechanizm kontroli jej przestrzegania – początkowo działała E. Komisja P.Cz. oraz E. Trybunał P.

Cz., a od 11 Protokołu ETPCz;

→ E Karta Społeczna z protokołami z 1961 r.

→ E Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu z 1987 r.

→ E Konwencja o wykonywaniu praw dzieci z 1996 r.

– organizacja międzyrządowa (pomimo ZP) o kompetencjach koordynacyjnych

→ kompromis między stanowiskiem integracji o charakterze ponadnarodowym (system ochrony praw człowieka, ZP) a stanowiskiem integracji międzyrządowej (generalnie mechanizm jej działania);

II. Powstanie i ewolucja Wspólnot Europejskich

– 9 maja 1950 r. Deklaracja Roberta Schumana – propozycja połączenia przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec oraz innych państw zachodnioeuropejskich oraz utworzenie ponadnarodowego organu zarządzającego;

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

– 18 KWIETNIA 1951 R. BELGIA, FRANCJA, HOLANDIA, LUKSEMBURG, RFN I WŁOCHY W PARYŻU TRAKTAT USTANAWIAJĄCY EWWIS (wszedł w życie 23 lipca 1952 r.) na 50 lat (wygasł 2002 r.);

– przemysł węglowo-stalowy oraz przedsiębiorstwa sektora górniczo- hutniczego pod zarządem Wysokiej Władzy (niezależna od państw) (początkowo termin ponadnarodowy);

– 4 podstawowe instytucje Wspólnoty:

* Specjalna Rada Ministrów → kompetencje decyzyjne;

* Wysoka Władza → kompetencje decyzyjne  Komisja;

* Wspólne Zgromadzenie → kompetencje kontrolne  Parlament Europejski;

* Trybunał Sprawiedliwości→ kompetencje kontrolne;

– traktat ten to wzorcowy przykład traite-loi gdyż uregulowano w nim wszystkie kwestie, które państwa uważały za niezbędne dla sprawnego funkcjonowania wspólnego rynku węgla i stali → te materialnoprawne regulacje uzupełniane przez strukturę instytucjonalną;

– odejście od międzyrządowego, klasycznego modelu org. m. → w związku z EWWiS w doktrynie p.m. wyróżniono cechy org. o charakterze ponadnarodowym:

* instytucje, które nie reprezentują państw;

* we wszystkich instytucjach decyzje mogą być podejmowane większością głosów;

* upoważnienie organów organizacji do przyjmowania aktów o charakterze wiążącym;

* niektóre z tych aktów mają skutek wiążący w stosunku do jednostek f zycznych i osób prawnych;

* postanowienia traktatu i powstające na jego podstawie prawo stanowią jako całość nowy porządek prawny;

* poddanie oceny ważności aktów takiej organizacji i oceny wypełniania zobowiązań przez państwa członkowskie kontroli instytucji sądowej organi zacji (Trybunałowi Sprawiedliwości);

Europejska Wspólnota Gospodarcza

– odrzucenie projektu Wspólnoty Obronnej (układ z 27 maja 1952 r.) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (propozycja ZP EWWiS z 9 maja 1953 r.) → wrócono do koncepcji integracji społeczno-gospodarczej;

– propozycja państw Beneluksu (projekt holenderskiego MSZ Jana Beyena) utworzenia wspólnego rynku przez stopniowe rozszerzanie integracji na nowe dziedziny gospodarcze → tzw. rezolucja messyńska z 2 czerwca 1955 r. – EWWiS za i utworzono komitet do opracowania dokumentów (Raport Spaaka – belg MSZ)

→ raport przyjęty w Wenecji;

– 25 marca 1957 r. Traktat o utworzeniu EWG (Rzym; czas nieokreślony; wszedł w życie 1.1.1958) → akt obszerny, wraz z konwencją stowarzyszającą z EWG kraje i terytoria zamorskie; określał cele, które miały być realizowane przez utworzenie wspólnego rynku oraz konkretyzował środki przysługujące EWG, a system instytucjonalny to:

* Rada (prawodawcza, międzyrządowa);

* Komisja (wykonawca, ponadnarodowa);

* Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (kontrolna, reprezentanci parlamentów);

* Trybunał Sprawiedliwości (kontrolna, ponadnarodowa);

* Komitet Ekonomiczno-Społeczny (pomocniczy);

– Traktat z Maastricht zmienił nazwę EWG na WE;

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)

– 25 marca 1957 r. Traktat o utworzeniu EWEA (Rzym, czas nieokreślony; wszedł w życie 1.1.1958) → system instytucjonalny: Rada, Komisja, Europejskiego ZP, Trybunał Sprawiedliwości, Komitet Ekonomiczno-Społeczny;

Traktaty o fuzjach instytucji trzech Wspólnot Europejskich

– 25 marca 1957 r. Układ o wspólnych organach WE (tzw. pierwszy traktat fuzyjny) → wspólne ZP i TS dla wszystkich 3 wspólnot;

– 8 kwietnia 1965 r. tzw. drugi traktat fuzyjny → połączenie Rad Ministrów i Komisji;

Charakter relacji między traktatami ustanawiającymi Wspólnoty Europejskie – TWE – traite-cedre → bo dot. całości gospodarki i z tego powodu nie możliwe było

zawarcie w nim szczegółowych przepisów;

– TEWEA – traite-loi → więc pozostawia niewielką przestrzeń dla regulacji w trybie aktów pochodnego prawa wspólnotowego;

– TWE w stosunku do TEWEA jest jak lex generalis do lex specialis, co potwierdzał ETS, a w sprawie 230/81, Luxemourg vs European Parlament, ZB.

Orz. 1983, s. I-283 uznał że powszechnie obowiązuje norma, która pierwotnie była tylko w jednym z traktatów założycielskich→ wynika to min. z zasady jednorodności prawa wspólnotowego;

* regulacje o charakterze wew. podejmowane przez instytucje Wspólnot zazwyczaj dot. postanowień obu traktatów założycielskich;

– KOMPETENCJE INSTYTUCJI WSPÓLNOT → są identyczne tylko w sferze organizacyjnej, ale liczne różnice w ramach WE i EWEA (wcześniej też EWWiS) – w EWWiS decydujący głos miała Komisja, ale obawy państw przed narzuceniem zobowiązań traktatowych spowodowały że w WE i EWEA decydujący głos ma Rada; te same obawy spowodowały początkowo przyznanie niewielkich kompetencji PE, a dopiero z czasem nabierał on znaczenia w sferze prawotwórczej (procedura współpracy i współdecydowania)

* różnice te dot. też obszarów poddanych reżimowi prawnemu II i III filaru UE, gdyż odmienne procedury i role poszczególnych instytucji;

Jednolity Akt Europejski

– luty 1986 r. – Jednolity Akt Europejski (wszedł w życie 1.7.1987) → krótki dokument (3-częściowy);

* I część – niewiele wspólnych postanowień, ale w art. 2 JAE formalne uznanie Rady Europejskiej (konf. szefów państw i rządów);

* II część – poprawki i uzupełnienia traktatów zał. dot. m.in. trybu głosowania w Radzie, procedury legislacyjne współpracy i zgody w ramach ówczesnej EWG oraz sprawy związane z Sądem I Inst.;

* III część – formalizowała procedury dot. Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP);

– prawo materialne → wprowadzono nowe polityki (np. ochrona środowiska) i postanowiono o wprowadzeniu do końca 1992 r. rynku wew. (obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób,

usług i kapitału);

– w preambule JAE → wola przekształcenia w UE na fundamentach WE oraz EWP;

– niehomogeniczny charakter JAE → ważne zmiany do 3 traktatów, po raz pierwszy skodyfkował zagadnienia WSP, ale nie połączył tych 2 torów integracji → jednak: ujęte w jednym dokumencie postanowienia o odrębnych podstawach prawnych, warunkach oraz celach dla instytucji WE i EWP → ale: zapoczątkowanie łączenia tych obszarów, gdyż Rada Europejska ma prawo podejmowania działań w obu tych obszarach  JAE uczynił z WE i EWP dwa nierozłączne flary do tworzenia UE;

Traktaty o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, Traktat z Amsterdamu oraz Traktat z Nicei)

– 12.1989 r. – konferencja w Strasburgu (zwołana na mocy art. 236 TEWG) → przygotowanie zmian traktatowych dot. unii gosp.-walutowej → 06.1990 r. Rada Europejska zwołała konferencję dot. unii politycznej, w związku ze zmianami politycznymi w Europie Śr. i Wsch.  projekty: Traktat o Unii Gosp.-Walutowej oraz Traktat o Unii Politycznej → podpisane jako Traktat o Unii Europejskiej w Maastricht 7 lutego 1992 r. (wszedł w życie 1.11.1993);

* składa się: preambuła i 7 części;

→ post. dot. UE w I, V, VI, VII – cele i struktura UE, II (wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa) i III (współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych) flar;

→ pozostałe części modyfkują traktaty założycielskie;

 niejednorodna struktura;

→ wprowadził zmianę z EWG na WE;

* zmiany do TWE – włączenie przepisów o Unii Gosp.-Walutowej, o obywatelstwie UE i zasadzie pomocniczości; procedura współdecydowania w stanowieniu prawa pochodnego; w prawie materialnym: polityka społeczna, polityki dot.

oświaty, kształcenia i młodzieży, kultury, zdrowia, ochrony konsumenta, przemysłu i sieci transeuropejskich;

– 1996 r. konferencja międzyrządowa do opracowania reformy instytucjonal- nej UE → 06.1997 r. przyjęty przez Radę Europejską projekt Traktatu Amsterdamskiego (wszedł w życie 1.5.1999) zmodyfkował TUE i TWE i TEWEA

→ liczne protokoły, załączniki i deklaracje;

* nie przeprowadzono zamierzonej reformy instytucjonalnej (m.in.

modyfkacji składu Komisji i systemu głosowania większością kwalifkowaną w Radzie);

* określono zasady na których opiera się UE → możliwość zawieszenia w pewnych prawach członka, który narusza przepisy traktatu;

* postanowienia dot. tzw. ściślejszej współpracy zarówno w ramach WE jak i III flaru;

* uwspólnotowienie polityki azylowej, wizowej i imigracyjnej (tytuł IV TWE);

* zmieniono nazwę III filaru na WSPÓŁPRACĘ POLICYJNĄ I SĄDOWĄ W SPRAWACH

KARNYCH i rozszerzono częściowo jurysdykcję TS na III filar UE;

* wiele istotnych zmian w ramach II filaru UE (min. większy zakres decyzji większością kwalifkowaną w Radzie);

26 LUTY 2001 PODPISANIE PRZEZ MSZ TRAKTATU NICEJSKIEGO (WSZEDŁ W ŻYCIE

1.2.2003)

– przygotowany przez konferencję międzyrządową zwołaną w 2000 r. → cel: akcesja nowych państw z Europy Śr. i Wsch. → w Deklaracji w sprawie przyszłości Unii dołączonej do Aktu Końcowego TN napisano, że TN zamyka zmiany instytucjonalne niezbędne do przystąpienia nowych państw członkowskich;

– to u.m. zmieniająca TUE, TWE oraz inne akty prawne, składa się z krótkiej preambuły i 2 części;

* I część (art. 1-6): zmiany do TUE, TWE, TEWWiS, TEWEA, Protokołu w Sprawie Statutu ESBC i EBC oraz Protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów WE;

* II część (art. 7-13): przepisy przejściowe i końcowe → 7,8,9 dot. uchylenia post.

Protokołu dot. Statutu TS, art. 10 uchyla decyzję Rady o ustanowieniu Sądu I Inst., pozostałe to typowe przepisy końcowe;

→ zawarty na czas nieokreślony;

* dołączono cztery Protokoły:

→ w sprawie rozszerzenia Unii Europejskiej;

→ w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości;

→ o skutkach finansowych wygaśnięcia TEWWiS oraz o Funduszu Badawczym Węgla i Stali;

→ w sprawie art. 67 TWE;

* do Aktu Końcowego Konferencji dołączono 24 Deklaracje przyjęte przez Konferencję i 3 Deklaracje odnotowane przez Konferencję;

– ZMIANY OBEJMUJĄ:

* zarówno związane z procesem rozszerzania UE, jak i niezwiązane;

* skład, procedury, podział miejsc w instytucjach WE → uzależnione od liczby nowych państw (szczegóły w Protokole i Deklaracji w sprawie rozszerzenia Unii oraz Deklaracji w sprawie progu większości kwalifkowanej w procedurze głoso- wania w Radzie);

* nowe zasady podziału głosów w Radzie i skład liczbowy Komisji;

* nowe zasady podziału miejsc w PE, Trybunale Obrachunkowym, Komitecie Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitecie Regionów;

* istotne zmiany w strukturach sądowych;

* zwiększona rola Komisji i PE związana ze ściślejszą współpracą (wzmocniona współpraca „enhanced co.”);

* nowela art. 7 TUE dot. uznania państwa za winne poważnego i trwałego naruszenia zasad zawartych w art. 6 TUE;

* zmiany w TUE dot. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa → min. podkreślenie niezależności między UE a UZachE, procedura głosowania większością kwalif. w spr. u.m. dot. WPZiB, specjalny przedstawiciel mający mandat dot. szczególnych kwestii polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;

– ustanowienie UE spowodowało zbliżenie się obu kierunków integracji: nurtu ponadnarodowego w I flarze i nurtu międzyrządowego w II i III flarze;

* II i III flar – kwestie te podejmowane są przez Radę, częściowe wykluczenie ich spod kompetencji TS → w II flarze nie może orzekać o zgodności z prawem czy wydawać orzeczeń prejudycjalnych, a w III orzeczenia prejudycjalne mają charakter fakultatywny;

* postanowienia wspólne TUE oraz postanowienia tytułów V i VI – elementy międzyrządowe, a postanowienia końcowe (tytuł VIII) oraz postanowienia do- tyczące zmian traktatów (tytuły II-IV) – ponadnarodowe;

– ważne → post. dot. międzyrządowego nurtu TUE nie naruszają traktatów wspólnotowych lub późniejszych aktów je zmieniających albo uzupełniających, a UE ma obowiązek respektowania acquis communautaire (dochodzone przed TS w stosunku do instytucji wspólnot i państw członkowskich);

– TUE poszerzył obszar obu płaszczyzn integracyjnych → SFERA WSPÓŁPRACY WSPÓLNOTOWEJ może obejmować jeszcze szerszy zakres bez konieczności wprowadzania zmian do traktatów; SFERA WSPÓŁPRACY MIĘDZYRZĄDOWEJ obejmuje potencjalnie całość polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (III flar tylko to co w tytule VI TUE);

– art. 2 TUE o zachowaniu i rozbudowywaniu przez UE acquis communautaire

→ rodzaj gwarancji dla nurtu ponadnarodowego; a art. 5 TWE (zasada pomocniczości) → rodzaj gwarancji nurtu międzyrządowego;

Konwent Europejski

– Deklaracja w sprawie przyszłości UE przyjęta przez Radę Europejską w Laeken w 2001 r. dała podstawy do dyskusji Konwentu Europejskiego nad reformą instytucjonalną UE;

* rozszerzyła ramy dyskusji zakreślone w dyskusji nad TN, min. przybliżenie instytucji UE obywatelom oraz wzmocnienie roli UE w globalizującym się świecie;

* defnicja globalizacji → globalizacja powinna oznaczać rozwój, solidarność, moralność i korzystne zmiany we wszystkich krajach, także najuboższych → w tym celu UE ma budować wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz realizować program reform gospodarczych;

* w związku z w/w konieczna jest reforma instytucjonalna, w kierunku demokracji, przejrzystości i efektywności;

* 4 grupy zagadnień, które wymagają rozwiązania:

→ bardziej klarowny podział kompetencji między UE i państwami członkowskimi;

→ uproszczenie instrumentów prawnych UE;

→ wzmocnienie legitymizacji demokratycznej, przejrzystości i skuteczności instytucji europejskich;

→ uproszczenie traktatów założycielskich;

– Konwent to reprezentacja 15 państw członkowskich i 13 państw kandydujących (ale one bez prawa weta);

– prace podzielono na etapy (wysłuchanie propozycji – analiza – roboczy projekt) → debata polityczna głównie nad kierunkiem rozwoju UE (federalny czy klasyczny);

* wstępny projekt w Brukseli 28.10.2002;

* ostateczny projekt przedstawiony RE w Rzymie 18.7.2003 r. → obrady konferencji międzyrządowej w Brukseli (zawiesiła obrady 13.12.2003 r.) → wznowiono 17.05.2004;

– składa się ze wstępu, preambuły i 4 części ;

* wstęp → odniesienie do założeń Deklaracji z Laeken i zadania wykonane:

→ zaproponował ulepszony podział kompetencji UE i państw członkowskich;

→ zalecił połączenie traktatów oraz przyznanie UE osobowości prawnej;

→ ustanowił uproszczenie instrumentów działania UE;

→ zaproponował środki mające na celu rozwijanie demokracji, zwiększenie przejrzystości i skuteczności UE poprzez:

 większy udział parlamentów narodowych w procesie legitymizacji projektu europejskiego;

 uproszczenie procedur decyzyjnych;

 zwiększenie przejrzystości i zrozumiałości funkcjonowania instytucji europejskich;

→ ustanowił środki niezbędne do usprawnienia struktury i wzmocnienia roli każdej z trzech instytucji UE, z uwzględnieniem konsekwencji rozszerzenia;

* znosi trójflarową konstrukcję UE łącząc traktaty w całość, utrzymując odrębność tylko EWEA, na tych samych zasadach;

* Część I → 9 tytułów:

1) Defnicja i cele Unii;

2) Prawa podstawowe i obywatelstwo Unii;

3) Kompetencje Unii;

4) Instytucje Unii;

5) Wykonywanie kompetencji Unii;

6) Demokratyczna praktyka Unii;

7) Finanse Unii;

8) Unia i jej bezpośrednie otoczenie;

9) Członkostwo w Unii.

→ nadaje osobowość prawną UE;

→ możliwość wystąpienia z UE;

→ granice kompetencji wyznaczone (jak do teraz) przez zasadę kompetencji powierzonych, pomocniczości i proporcjonalności;

→ Konstytucja i prawo UE pierwszeństwo nad prawem krajowym;

→ podział kompetencji UE na: wyłączne (np. tworzenie prawa dot. konkurencji, polityki monetarnej (dla strefy euro), wspólnej polityki handlowej, celnej, wspólnej polityki rybołówstwa), dzielone oraz wspierające, koordynujące i uzupełniające;

→ struktura instytucjonalna → Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada Ministrów, Komisja Europejska i Trybunał Sprawiedliwości → + Przewodniczący RE na 2,5 roku oraz MSZ UE;

 instytucje doradcze: Europejski Bank Centralny, Trybunał Obrachunkowy oraz Komitet Regionów i Komitet Społeczno-Ekonomiczny ;

 dwie kategorie komisarzy mianowanych przez PE na zasadzie rotacji: tzw.

komisarzy europejskich z prawem głosowania i komisarzy bez prawa głosowania;

→ Projekt inicjuje znaczne zmiany w katalogu aktów prawnych UE. Znalazły się w nim:

 ustawy europejskie (akty o charakterze ustawodawczym, podobne do obecnych rozporządzeń);

 europejskie ustawy ramowe (akty o charakterze ustawodawczym, podobne do obecnych dyrektyw);

 rozporządzenia europejskie (akty o charakterze wykonawczym);

 rozporządzenia delegowane (akty, które mogą uzupełniać lub zmieniać niektóre, mało istotne elementy ustaw lub ustaw ramowych);

 decyzje europejskie (akty o charakterze nieustawodawczym, wiążące w całości);

 zalecenia i opinie (akty niemające mocy wiążącej).

* Część II „Karta Praw Podstawowych” → 7 tytułów:

1) Godność;

2) Wolność;

3) Równość;

4) Solidarność;

5) Prawa Obywatelskie;

6) Sprawiedliwość;

7) Postanowienia ogólne dotyczące wykładni Karty;

→ to Karta Praw Podstawowych z modyfkacjami;

→ dążenie UE do przystąpienia do EKOPCziPW;

* Część III „Polityki i funkcjonowanie Unii” → 7 tytułów:

1) Zasady ogólne;

2) Niedyskryminacja i Obywatelstwo;

3) Polityka i działania wewnętrzne;

4) Stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich;

5) Działania zewnętrzne Unii;

6) Funkcjonowanie Unii;

7) Postanowienia Wspólne;

→ ta materia obecnie w I, II i III flarze;

→ ważne zmiany dot. prowadzenia i implementacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (w związku z MSZ UE);

* Część IV „Postanowienia ogólne i końcowe”;

* Załączniki (5 protokołów i 3 deklaracje):

→ Protokół w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej;

→ Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności;

→ Protokół w sprawie reprezentacji obywateli w Parlamencie Europejskim oraz ważenia głosów w Radzie Europejskiej i Radzie Ministrów;

→ Protokół w sprawie Eurogrupy;

→ Protokół zmieniający Traktat Euratomu;

→ Deklaracja dotycząca Protokołu w sprawie reprezentacji obywateli w Parla- mencie Europejskim oraz ważenia głosów w Radzie Europejskiej i w Radzie Ministrów;

→ Deklaracja o utworzeniu Europejskiej służby działań zewnętrznych;

→ Deklaracja w sprawie wejścia w życie Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy.

* UE to org. m. regionalna, o ponadnarodowym charakterze funkcji niektórych jej instytucji (oraz prawa przez nie stanowionego → ze skutkiem bezpośrednim i bezpośredniego stosowania) → nawiązuje do obecnych rozwiązań, ale wg niektórych przesunięcie akcentu w stronę koncepcji współpracy międzyrządowej (coraz większa rola RE), ale raczej jest to zachowanie obu nurtów integracji europejskiej;

CHARAKTER PRAWNY WSPÓLNOT EUROPEJSKICH I UNII EUROPEJSKIEJ I. Charakter prawny Wspólnot Europejskich

– Wspólnoty Europejskie to organizacje powstałe na podstawie umów między państwami → mają podmiotowość prawną  jedynie EWWiS miała określone, że

„korzysta w stos. m. ze zdolności prawnej do wykonywania funkcji związanych z procesem osiągania jej celów” → pozostałe wspólnoty – „posiada osobowość prawną” (art. 281 TWE i art. 184 TEWEA) → kolejne artykułu określają podmiotowość w prawie wewnętrznym, więc w/w artykuły dot.

prawnomiędzynarodowej podmiotowości;

→ podmiotowość ta wynika też z innych postanowień, które nadają Wspólnotom zdolność do uczestniczenia w obrocie prawnym → ograniczona zasadą funkcjonalności;

– orzecznictwo ETS w sprawie podmiotowości Wspólnot:

* sprawa 6/64, Flaminio Costa v. E.N.E.L → ETS na pytanie prejudycjalne od włoskiego sądu stwierdził, że system prawny powołany TEWG stanowi integralną część systemów państw członkowskich, a obowiązek przestrzegania tego prawa wynika min. z przekazania kompetencji na rzecz Wspólnoty, nadania jej osobowości i zdolności prawnej, stworzenia własnych instytucji i wyposażenia Wspólnot w uprawnienia wynikające z ograniczenia suwerenności przez państwa czł.;

* sprawa 22/70; KE v. R (tzw. sprawa ERTA) → Komisja wnosiła o unieważnienie postanowień Rady na podstawie art. 173 TEWG [230 TWE] – kwestia kompetencji zewnętrznych EWG i podziału kompetencji między EWG a państwa czł.  ETS dokonał wykładni systemowej art. 210 [281] TWE, mówiącego, że Wspólnota ma osobowość prawną. Ze względu na umieszczenie art. w tytule „Postanowienia ogólne i końcowe”; Wspólnota może nawiązywać stosunki umowne w zakresie wszystkich celów zdefniowanych w Części I Traktatu (uzupełnioną o Część VI). Ustalenie, czy w konkretnym przypadku WE ma prawo zawarcia umowy musi uwzględniać całą systematykę Traktatu, a

kompetencja do zawarcia umowy może wynikać albo z przepisów bezpośrednio dot. takiej kompetencji, ale również z innych postanowień Traktatu;

– przejawy w praktyce: nawiązywanie stosunków dyplomatycznych, zawieranie umów m., a analiza poszczególnych elementów pojęcia podmiotowości prawnomiędzynarodowej prowadzi do stwierdzenia, że WE są podmiotami p.m., jak inne org. m.;

Ponadnarodowy charakter Wspólnot Europejskich

– w stosunkach między państwami członkowskimi inter se, miedzy instytucjami WE inter se oraz instytucjami a państwami, a także innymi os. fz. i pr. stosuje się prawo wspólnotowe → prawo ponadnarodowe (ang. supranational);

– pojęcie „ponadnarodowości” w art. 9 TEWWiS (też w Traktacie o Europejskiej Wspólnocie Obronnej) → nie zdefniowane, a z analizy nie wynikało więcej niż zasada uznania m. char. funkcjonariuszy org. m. → tzw. drugi traktat o fuzjach uchylił ten przepis;

– znaczenie w doktrynie → termin prawniczy i polityczny, oparty na analizie funkcji szczególnych cech WE:

1 istnienie organów, których decyzje nie zależą od woli państw;

2 podejmowanie decyzji większością głosów, które obowiązują wszystkie państwa czł.;

3 organy WE same realizują podjęte decyzje lub sprawują nadzór nad zgodną z prawem ich realizacją przez państwa czł.,

4 prawo wspólnotowe może tworzyć uprawnienia i zobowiązania po stronie wszystkich podmiotów prawa wspólnotowego, w tym podmiotów indywidualnych, a do rozstrzygania wątpliwości w tym względzie uprawnione są organy sądownicze państw członkowskich;

Ad 1. w kontekście dawnego art. 9 TEWWiS termin ten dotyczył trybu powoływania składu Wysokiej Władzy – członkowie nie reprezentowali państw, lecz byli niezależnie mianowanymi funkcjonariuszami → to samo dla członków Komisji WE i K EWEA, członków PE, Trybunału Obrachunkowego i sędziów ETS;

– jednak kandydatury nie z powszechnych wyborów (poza PE), lecz z nadania państwa;

Ad 2. zgodnie z zasadami p.m. uchwały org. m. nie wiążą ich członków wbrew ich woli, jednak w prawie wspólnotowym większość aktów podejmowana jest większością głosów, a ETS odrzuca możliwość zgłaszania zastrzeżeń oraz twierdzi, że prawo wspólnotowe powinno być jednolicie interpretowane ze względu na zasadę jednolitości jego stosowania;

Ad 3. rodzaje administracji wspólnotowej:

– administracja bezpośrednia → instytucje WE realizują podjęte decyzje lub sprawują nadzór nad ich realizacją przez państwa czł.;

– administracja pośrednia → zgodnie z art. 10 TWE państwa czł. są zobowiązane podjąć wszelkie właściwe środki o charakterze ogólnym lub specjalnym w celu zapewnienia realizacji zobowiązań wynikających z TWE lub działań instytucji WE;

→ w obu przypadkach do egzekwowania stosowania prawa powołane są sądy i inne właściwe organy państw czł., ale kontrola państw jest szersza niż w p.m. (patrz min. postępowanie w trybie art. 226 TWE i art. 146 TEWEA);

→ w ramach I flaru wszystskie państwa podlegają ETS (ostateczne i obowiązujące decyzje);

Ad 4. WE mają swój porządek prawny o 2 podstawowych cechach: os. fz. i pr. mogą się powoływać na jego bezpośrednio skuteczne post. i prymat tego prawa nad pr.

wew. Państwa czł. powołując ten porządek ograniczyły swoje suwerenne prawa i

przekazały je WE na czas nieokreślony

– sprawa 26/62, van Gend & Loos → ETS stwierdził, że państwa przekazały EWG część swych suwerennych praw, a prawo wspólnotowe może nakładać obowiązki na podmioty indywidualne, przyznawać im prawa, nie tylko gdy TEWG tak stanowi, ale też na podstawie jasno sformułowanych obowiązków, jakie TEWG nakłada na podmioty indywidualne, państwa członkowskie oraz instytucje Wspólnoty;

– opinia 1/91 dot. powołania EOG → TEWG, choć w formie u.m., jest kartą konstytucyjną Wspólnoty opartej na zasadzie praworządności i zgodnie z orzecz. ETS traktaty utworzyły nowy porządek prawny, na rzecz którego państwa ograniczyły swoje prawa, a podmiotami są nie tylko państwa, ale i jednostki;

– dyskusja nad terminem ponadnarodowości Wspólnot nie koncentruje się nad zagadnieniem „tak czy nie”, ale nad szczególną kumulacją w WE elementów p.m., jak:

* niezależność mechanizmu podejmowania decyzji;

* bezpośredni stosunek między władzą międzynarodową a jednostką;

* istnienie organu sądowego kontrolującego wypełnianie zobowiązań przez państwa członkowskie i ważność aktów organizacji;

→ istota tych czynników nie jest nowa, a nietypowe jest jedynie ich natężenie w jednej org.;

→ jedyna nowość to kontrola zgodności z prawem aktów WE przez ETS;

– w związku z w/w można powiedzieć, że WE SĄ ORG. M. O PONADNARODOWYM CHA-

RAKTERZE FUNKCJI W PŁASZCZYŹNIE STOSUNKÓW WEWNĄTRZ ORGANIZACJI, ALE W STOSUNKACHZEW. SĄ ORG. M. O CHARAKTERZE INTEGRACYJNYM;

Charakter prawny Unii Europejskiej

– czy UE jest org. m. w rozumieniu p.m. i czy posiada podmiotowość prawną → ORG.

M. TO FORMAWSPÓŁPRACY PAŃSTW ORAZ INNYCH PODMIOTÓW P.M. OPARTANA U.M.,

POSIADAJĄCASTAŁE ORGANY I REALIZUJĄCA SAMODZIELNE CELE;

* uważa się, że org. m. powinny być wyposażone w podmiotowość prawną (ale nie ma jej Unia Gosp. Państw Beneluxu czy OBWE);

– umowa m. → jest, choć o oryginalnej konstrukcji (TUE nie włączył traktów zał. do siebie, a jedynie wprowadził w nich zmiany);

– samodzielne cele i zadania UE → skomplikowane  określone w art. 2 TUE, ale po analizie TWE i TEWEA tylko niektóre mają charakter autonomiczny, a inne związane z celami WE;

* art. 2 ust. 2 i art. 4 TUE ważne w rozważaniach nad podmiotowością;

– samodzielna struktura organizacyjna → kontrowersyjne  art. 3 TUE (UE dysponuje jednolitymi ramami instytucjonalnymi), ale jedynym organem w TUE jest Rada Europejska (która nie tworzy prawa), a poza tym korzysta z instytucji WE dla wykonywania swych zadań (art. 5 TUE);

– przystąpienie nowych członków → art. 49 TUE – państwo europejskie, które przestrzega zasad z art. 6 TUE może ubiegać się o status członka w UE

→ pytanie: czy w świetle tego przepisu można przystąpić do struktur międzyna- rodowych, które nie mają ram organizacyjnych oraz podmiotowości?

 problem nie istniał dla państw tworzących traktat z Maastricht, ale istnieje dla nowo przyjmowanych państw, które przystępują do UE, a nie tylko do WE, tzn. przystępują do struktury o niejednolitym charakterze o elementcie podmiotowości przeniesionym na nią przez państwa czł., który gwarantuje poszanowanie praw i obowiązków wynikających z traktatu akcesyjnego, co potwierdzone jest wymogiem z art. 49 TUE, by

przystąpienie było w formie u.m. między państwami czł. a państwem;

 procedura → wniosek państwa do Rady, która decyduje po opinii Komisji i zgodzie PE (bezwzględna większość) → sam traktak w formie u.m.;

– choć traktat nie przyznaje UE prawa do zawierania u.m., to w praktyce UE jest stroną kilku u.m., np. umowy z byłą Jugosławią, Polską, Bośnią i Hercegowiną, Albanią, NATO, USA;

– TUE brak przepisów dot. podmiotowości UE zarównow stos. wew. jak i zew.;

* doktryna → pogląd dominujący – UE nie ma podmiotowości, ale niektórzy (Galster, Witkowski) wywodzą podmiotowość z art. 3, 6, 33 TUE. Podmiotowość wew. powinna być oceniana na podstawie prawa wew. państw czł., gł. m. prawa prywatnego;

– UE nie ma też innych atrybutów p.p.m. jak przywileje i immunitety, prawo wnoszenia roszczeń i ponoszenie odpowiedzialności, nie ma też własnego budżetu (choć budżet WE i EWEA nazywany budżetem UE), ale w pewnym stopniu ma wtórne prawo legacji (przedstawicielstwa Komisji w związku z tytułem V TUE);

Reasumując:

– przewaga dowodów formalnych i prawnych wynikających z analizy TUE → NIE, ale praktyka zawierania u.m.;

– nawet bez podmiotowości (to nie jest warunek sine qua non) UE może być uznana za org. m.;

– większość doktryny pisze o dynamicznym procesie tworzenia się struktur organizacyjno-proceduralnych UE, bez próby zdefniowania → z założeń art. 2 wynika że UE to konstrukcja organizacyjna in statu nascendi → tak praktyka, min. pojawienie się funkcji Wysokiego Przedstawiciela do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa + ius contrahendi w tym zakresie;

– brak jednolitej koncepcji charakteru prawnego UE → głównie jako nowa jakość w katalogu instytucji p.m., ale na pewno nie jako federacja czy konfederacja;

* interesujące stanowisko Niem. TK → UE to „związek państw” <niem.

Staatenverbund>, czyli związek suwerennych, działających na poziomie międzyrządowym państw, który z jednej strony szanuje narodową tożsamość państw członkowskich, z drugiej zaś uchwala, na podstawie własnego prawa konstytucyjnego, wiążące dla państw członkowskich akty prawne, dzięki czemu poszczególne zadania państwa są realizowane wspólnie i w tym zakresie wspólnie jest wykonywana suwerenna władza”;

TRÓJFILAROWA STRUKTURA UNII EUROPEJSKIEJ I JEJ KONSEKWENCJE PRAWNE

– I filar – Wspólnoty Europejskie;

– II filar – Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (tytuł V TUE);

– III filar – Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych (tytuł VI TUE);

* tradycyjna współpraca międzyrządowa (pomimo wzrostu znaczenia ETS w III flarze);

→ zwieńczenie konstrukcji → postanowienia wspólne traktatu (tytuł I TUE) dot. celów, zasad, ram instytucjonalnych;

→ wspólny fundament → postanowienia końcowe TUE (tytuł VIII) dot. trybu zmian traktatów, przyjmowania nowych członków oraz przepisy dot.

wzmocnionej współpracy (tytuł VII TUE);

– II i III filar → współpraca oparta na post. tytułu V i VI oraz Post. wspólnych i Końcowych → decyzje podejmowane przez Radę, bez PE i TS (w II, a w III ogr);

– pomimo oddzielenia flara ekonomicznej integracji od międzyrządowych form współpracy istnieją międzysystemowe powiązania w celu zapewnienia

jednolitości strukturalnej UE → jednolite instytucje WE i UE, oraz poszanowanie dorobku prawnego WE (acquis communautaire);

STOSUNEK UE–WE → RÓŻNE POGLĄDY:

* porównanie do stosunków wynikających z holdingu (ze względu na to iż UE łączy dotychczasowe i nowe obszary polityk);

* UE to org. o charakterze dynamicznym, ewoluującym, w której WE to samodzielne związki o charakterze korporacyjnym, a UE ma pozycję nierównorzędną (ze względu na brak podmiotowości);

* UE to jeden podmiot, z jednolitymi instytucjami → tak ze względu na art. 49 TUE

 UE to org. m. powstała z WE powiązanych II i III flarem;

* teoria o trzech podmiotach tworzących org. unijną, a każdy z nich ma odrębne zadania, a po części również organy, gdyż poszczególne instytucje Unii i Wspólnot działają w materii każdego traktatu jako instytucja danej Wspólnoty lub Unii;

– PANUJĄCY POGLĄD → istotę UE określa art. 3 TUE, gdyż decyduje o spójności instytucjonalnej i materialnej WE z UE w zakresie stos. zew. i wew.

* spójność instytucjonalna  jednolite ramy instytucjonalne, tzn. że instytucje WE i Rada Europejska działają w obszarach i na podstawie kompetencji z traktatów, a przepisy proceduralne są stosowane inter se;

* spójność materialna  poszanowanie i dalszy rozwój przez UE acquis communautaire → punkt wyjścia dla działań UE – podkreślenie zakazu uszczuplenia dorobku WE, gdyż raz uwspólnotowiony obszar współpracy nie może być zmieniony na poziomie współpracy międzyrządowej (co nie oznacza zakazu zmiany traktatów[=to też acquis communautaire] zgodnie z ich postanowieniami);

– pojęcie ram instytucjonalnych dot. zarówno instytucji WE jak i Rady Europejskiej;

* RE → kompetencje określone ogólnie (nadawanie UE impulsu niezbędnego do jej rozwoju i określanie ogólnych wytycznych jej polityki), ale w TUE też kilka szczegółowych zadań;

* instytucje WE → kompetencje nie tylko z TWE i TEWEA, ale też obowiązek określania i realizacji polityki w ramach II i III flaru → zadanie RE, a rola KE i PE różna, ograniczona;

– wg art. 3 TUE RE i KE odpowiedzialne są za zapewnienie spójności działań w II i III flarze, ale ze względu na brak podmiotowości UE działania te przyjmują postać działań albo WE albo współpracy państw  art. 5 TUE stanowi, że RE, KE, PE i TS wykonują swoje uprawnienia zgodnie z warunkami i celami z TWE, TEWEA i TUE;

* WE NIE PRZEKSZTAŁCIŁY SIĘ W UE, A JEDYNIE INSTYTUCJE WE ZMIENIAJĄ SWOJE FUNKCJEI UPRAWNIENIA, GDYWYKONUJĄ ZADANIA Z TUE;

– pytanie  CZY UE TO KOLEJNY ETAP INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ CZY TEŻ WARTOŚĆ NOWA, KORZYSTAJĄCAPRZEJŚCIOWO ZEWSPARCIA WE? – różne poglądy:

* schemat zakładający, że nowe polityki uzupełniają wspólnotową politykę integracji gospodarczej tworząc nowy etap integracji, ponieważ tworzą nowe wartości, nie tyle wieńczące proces integracji gospodarczej, co tworzące podstawy nowego etapu integracji Europy → wg doktryny UE to rozwijająca się struktura organizacyjna współpracy państw, konstrukcja o charakterze mieszanym;

* któryś z filarów przejmie funkcje pozostałych, np. możliwość

„uwspólnotowienia” Unii, tzn. że słabsze flary zostaną wchłonięte pod względem instytucjonalnym i materialnym przez WE (tak ze względu na art. 2 TUE – m.in. cel Unii to „zachowanie i rozwój acquis communautaire, tak aby

móc określić, do jakiego stopnia polityki i formy współpracy wprowadzone przez TUE wymagają skorygowania, celem zapewnienia efektywności instytucji i mechanizmów Wspólnoty” (podobnie w Konstytucji);

* UE wchłania WE, ale ich nie likwiduje, a one wtórnie na nią oddziaływają, a UE staje się org. ponadnarodową → NIE, za względu na to iż II i III flar to wciąż współpraca międzyrządowa;

* z historii rozwoju integracji europejskiej trudno określić kierunek zmian:

→ od współpracy międzyrządowej do ponadnarodowej – JAE włączył nowe polityki (badania naukowe, rozwój i ochrona środowiska), TUE (szkolnictwo, kultura, ochrona zdrowia i ochrona konsumenta);

→ ale praktyka podejmowania decyzji przez Radę też w sprawach nieprzewidzianych w traktatach oraz praktyka włączania do obrad RE zagadnień, którymi wcześniej zajmowała się Rada;

CELE WSPÓLNOT EUROPEJSKICH I CELE UNII EUROPEJSKIEJ I. Uwagi wprowadzające

– „zadania”=”cele” (Preambuła, art. 1 i 2 TUE, art. 308 i 2 TWE, art. 203 i 1 TEWEA) → kierunek działań, które powinny być podejmowane przez instytucje funkcjonujące w jednolitych ramach instytucjonalnych UE i przez państwa czł.;

* art. 10 TWE obejmuje też cele z art. 2;

II. Cele Wspólnoty Europejskiej – art. 2 TWE wymienia zadania WE:

1 ustanowienie wspólnego rynku,

2 ustanowienie unii gospodarczej i walutowej (też w art. 4),

3 harmonijny, zrównoważony i stały rozwój działalności gospodarczej, 4 wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej,

5 równość mężczyzn i kobiet, 6 trwały i nieinflacyjny wzrost,

7 wysoki stopień konkurencyjności i konwergencji dokonań gospodarczych, 8 wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego,

9 podwyższanie poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między państwami członkowskimi,

– ale też osiągnięcie funkcjonowania instytucji obywatelstwa UE (art. 17 TWE);

– JAE → wprowadził cele wynikające z koncepcji rynku wewnętrznego, która zakłada podniesienie poziomu integracji w zakresie podstawowych swobód oraz rozciągnął cele WE na nowe polityki (badania naukowe, ochrona środowiska, rozwój postępu technicznego) → te nowe polityki oraz zmiana nazwy z EWG na WE wskazują na nowe podejście do polityki integracji europejskiej – wzrost gosp. przekształcił się we wzrost gosp.-społ odbywający się w warunkach koncepcji sustainable development;

– TWE do TEWEA – lex generalis do lex specialis, więc i cele TWE dot. EWEA, przy uwzględnieniu też celów z TEWEA (autonomia tych celów zagwarantowana w art. 305 TEWEA)

* pomimo kompleksowego charakteru celów TWE dokonując z nich zmian, nie zmieniano TEWEA;

III. Cele Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej – sformułowane ogólnie → art. 1 TEWEA:

1 przyczynienie się, przez stworzenie niezbędnych warunków, do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego,

2 podniesienie poziomu życia w państwach członkowskich, 3 rozwijanie stosunków z innymi państwami.

– preambuła TEWEA → postęp w sprawie pokoju i apel o podjęcie niezwłocznie wysiłku do realizacji tego celu;

* TEWEA – tylko pokojowe wykorzystanie energii jądrowej;

– jednym z celów jest też podniesienie stopy życiowej w państwach czł. → nawiązanie do realizacji celów społ.;

IV. Cele Unii Europejskiej

CELEOGÓLNE UE

– art. 1 TUE → kształtowanie w sposób spójny i solidarny związku między państwami i ich narodami;

– art. 2 TUE → szczegółowy katalog:

1 popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia,

2 doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, zwłaszcza przez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, umacnianie spójności go- spodarczej i społecznej, ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, docelowo ze wspólną walutą,

3 potwierdzenie tożsamości UE na arenie międzynarodowej w szczególności przez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, obejmującej kształtowanie wspólnej polityki obronnej, mogącej prowadzić do wspólnej obronności,

4 umacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich przez ustanowienie obywatelstwa UE,

5 utrzymywanie i rozwijanie UE jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w którym swobodny przepływ osób jest zapewniony w połączeniu z właściwymi środkami dotyczącymi zewnętrznej kontroli granic, azylu, imigracji oraz zapobiegania i zwalczania przestępczości;

6 pełne zachowanie i rozwój dorobku wspólnotowego, tak by móc określić, do jakiego stopnia polityki i formy współpracy wprowadzone przez traktat wymagają skorygowania, celem zapewnienia skuteczności mechanizmów i instytucji Wspólnoty;

→ cele te zespalają flary UE (głównie 1,2,6), a brak autonomicznego charakteru m.in. przez brak samodzielnych środków, pomimo art. 6 TUE ust.

4 (UE zapewnia sobie środki ...); a cel dot. obywatelstwa nie ma autonomicznego charakteru, gdyż to TWE określa obywatelstwo;

→ gdyby przyjąć stanowisko o odrębności UE i WE, to jedynie cele 3,5,6 mogłyby być uznane za autonomiczne (związane z II i III flarem), rozwinięte dalej w art. 11 (tytuł V) i art. 29 (tytuł VI) → art. 11 i 29 integralnie związane z art. 2, realizowane przy pomocy jednolitych ram instytucjonalnych  cele UE to cele WE i vice versa;

CELESZCZEGÓLNE UE DOT. II I III FILARU

– art. 11 TUE – UE określa oraz realizuje politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, której cele są następujące:

1 ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i in- tegralności Unii, zgodnie z zasadami Karty NZ,

2 umacnianie bezpieczeństwa Unii we wszelkich formach,

3 utrzymanie pokoju i umacnianie bezp. m., zgodnie z zasadami Karty NZ i zasadami Aktu Końcowego z Helsinek oraz celami Karty Paryskiej (Karta Paryska dla Nowej Europy z 1990 r. w KBWE – początek przejścia z KBWE do OBWE), włączając te dotyczące zewnętrznych granic,

4 popieranie współpracy międzynarodowej,

5 rozwijanie i umacnianie demokracji i rządów prawa oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności,

→ nawiązują do pokojowych zasad z Karty NZ i powszechnego p.m., ale też do europejskich dokumentów dot. bezp. i współpracy → UE postrzegana jako organizacja europejska o charakterze ogólnym, organizująca w oryginalny sposób nurt międzyrządowej i ponadnarodowej współpracy państw;

→ element szczególny – „wspólne wartości, podstawowe interesy, niezależność i integralność UE” → 2 pierwsze znane, 2 kolejne niezdefniowane;

– art. 29 TUE → odwołanie do TWE („bez uszczerbku dla kompetencji WE” – nie ma odwołania do TEWEA), a cele:

* zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, poprzez podejmowanie przez państwa członkowskie wspólnych działań w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych;

* zapobieganie rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczanie tych zjawisk;

→ komplementarność celów UE i WE;

→ cele UE, jako zespalające filary mają charakter społeczny, gospodarczy i polityczny → powinny być urzeczywistniane na warunkach z TUE, przy poszanowaniu zasady pomocniczości z art. 5 TWE, w harmonii i równowadze z TUE, w celu stopniowego zacieśniania więzi między narodami Europy, a decyzje podejmowane w sposób jawny i na szczeblu najbliższym obywatelowi;

→ wg orzecz. ETS (np. sprawa 141/78, Francja v. GB; sprawa 44/84, Hurd v Inseptor Podatkowy GB); przepisy dot. celów to nie tylko ogólne założenia polityczne, ale SĄ PRAWNIE WIĄŻĄCE, i choć samoistnie nie mogą być podstawą orzekania (nie zawierają norm kompetencyjnych), to należy je stosować jako środek pomocniczy przy wykładni i stosowaniu innych przepisów prawa UE;

CZŁONKOSTWO W UNII EUROPEJSKIEJ

– TUE z Maastricht uchylił poprzednie procedury przyjmowania nowych członków → teraz jedna procedura, a przyjęcie do UE oznacza przyjęcie do WE i EWEA;

I. Nabycie członkostwa w Unii Europejskiej

– przepisy dot. przystępowania nowych członków powinny być interpretowane na tle wszystkich traktatów zał., wraz z preambułami i dokumentami politycznymi → poszerzanie org. to proces pożądany (art. 2 Preambuły TUE), ale mającym swoje WARUNKI z art. 49 TUE (oraz z konkluzji RE z Kopenhagi z 1993 r.), a są to:

* kandydat = państwo (wg p.m.) i to europejskie;

→ europejskość → też gdy tylko część państwa leży w Europie (np. Turcja – tak, Maroko – nie); też gdy tylko część terytorium do UE (np. Dania); też kryterium historyczne i kulturowe, oraz inne;

* kandydat = demokratyczne państwo prawa, szanujące zasady wolności, demokracji, prawa człowieka i podstawowe wolności, a ustrój musi odpowiadać zasadom gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji (art. 49 TUE w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 TWE);

* kandydat musi przyjąć acquis communautaire;

– STRONAPROCEDURALNA (PRZEPISYI PRAKTYKA):

* wniosek do Rady (jednostronny akt), który może być wycofany do czasu złożenia dokumentów ratyfkacyjnych umowy o przystąpieniu (np. Norwegia);

* Rada do Komisji, która robi wstępną opinię w sprawie (może uzależnić swoją opinię od spełnienia przez kandydata określonych warunków);

* po opinii Komisji Rada podejmuje decyzje o rokowaniach z kandydatem (nie ma skutków wiążących wobec kandydata);

* wstępne negocjacje → sprawdzanie zgodności prawa krajowego z acquis communautaire <ang. screening> - szczególna rolka KE  przedstawienie stanowisk negocjacyjnych w poszczególnych rozdziałach → rokowania prowadzi Rada  po ich zakończeniu KE przygotowuje dla Rady opinię w sprawie gotowości kandydata do przystąpienia (konieczna zgoda PE bezwzględną większością);

* przyjęcie nowego członka → jednomyślnie Rada;

* podpisanie umowy akcesyjnej (warunki przyjęcia i dostosowania traktatów) między państwami czł. a nowym → umowa wchodzi w życie po ratyfikacji przez wszystkie państwa-strony;

II. Zawieszenie praw członkowskich w Unii Europejskiej

– nie ma generalnego zawieszenia członka, ale zawieszenie niektórych praw członkowskich, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu w Radzie za naruszenie zasad z art. 6 ust. 1 TUE („UE OPIERA SIĘ NA ZASADACH WOLNOŚCI, DEMOKRACJI, POSZANOWANIA PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI ORAZ PAŃSTWAPRAWNEGO, KTÓRESĄWSPÓLNE DLA PAŃSTW CZŁ.”).

– procedura z art. 7 TUE:

* wniosek 1/3 państw lub KE → Rada wysłuchuje dane państwo, może też wysłuchać osób niezależnych (w rozsądnym terminie ich sprawozdanie dot.

sytuacji w państwie) a następnie może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez dane państwo członkowskie w/w zasad (4/5 za po zgodzie PE [2/3]) i może skierować odpowiednie zalecenie do tego państwa;

→ Rada systematycznie bada, czy powody są aktualne ;

* Rada (skład szefowie państw i rządów) na wniosek 1/3 państw lub KE, po wezwaniu państwa do przedstawienia swoich uwag, może stwierdzić (jednomyślnie, po zgodzie PE [2/3]) poważne i stałe naruszenie w/w zasad;

* po w/w decyzji Rada (większość kwalifkowana, wstrzymujący się nie liczą, większość ustalana na podstawie art. 205) może zadecydować o zawieszeniu niektórych praw (łącznie z prawem do głosowania w Radzie);

→ nie oznacza to zwolnienia z obowiązków;

→ Rada w tej decyzji bierze pod uwagę skutki dla osób fz. i pr.;

* przywrócenie praw → po zmianie sytuacji Rada może (większością kwalifkowaną) uchylić zastosowany środek;

III. Ustanie członkostwa

– żaden z traktatów nie zawiera przepisów dot. wypowiedzenia członkostwa lub rozwiązania WE lub UE;

* w projekcie K jest taka klauzula;

– ARGUMENTYPRZECIWNIKÓW TEJ MOŻLIWOŚCI:

* wyraźne postanowienia o nieograniczonym czasie obowiązywania TWE, TEWEA i TUE (wyjątkiem w tej mierze był TEWWiS);

* daleko zaawansowany stopień integracji państw czł. i ich wzajemnych stosunków opartych na zasadach lojalności i solidarności;

* istnieją w WE procedury egzekucji prawa wspólnotowego, dlatego jednostronne zerwanie umowy z powodu naruszenia traktatu nie było by usprawiedliwione → KE lub inne państwo może skierować sprawę nie wywiązywania się ze zobow. do ETS  różnice w doktrynie czy w razie nie rozwiązania problemu w przewidzianych prawem wspólnotowym procedurach

możliwe czy nie, gdyż traktaty nie przewidują wykluczenia lub wymuszenia wystąpienia przez członka;

– ARGUMENTYZA MOŻLIWOŚCIĄ:

* możliwość w wyniku rewizji traktatów przez państwa czł. → państwa nie tracą podmiotowości, ani suwerenności również w kwestiach zawierania u.m. lub członkostwa w org. m.;

* na podstawie KW o prawie traktatów możliwość wystąpienia → wg niektórych czysto teoretyczna ze względu na stopień integracji;

– co wynika z analizy KW o prawie traktatów (art. 54, 56, 57, 60, 62):

* art. 54 → zgodna wola państw na uchylenie traktatów lub wystąpienie jednego państwa;

* art. 62 → reguła rebus sic stantibus, ale musiałby być spełnione szczególne warunki, gdyż traktaty przewidują wiele regulacji na wypadek sytuacji konfliktowych (np. art. 100 i 297 TWE).;

* art. 56 → domniemanie prawa wypowiedzenia → dyskusyjne, gdyż niektórzy uważają że ze względu na charakter traktatów nie można tego prawa z nich domniemywać;

* art. 57 → zawieszenie stosowania umowy → raczej nie możliwe ze względu na regulacje traktatów dot. związków gospodarczych między państwami czł., a nawet gdyby zawieszono TUE, obowiązywałby TWE, natomiast możłiwość zawieszenia TWE w doktrynie jest podważana;

* art. 60 → wygaśnięcie lub zawieszenie w następstwie jego naruszenia → ale panuje pogląd (też orzecz. ETS) że zasada solidarności państw czł. ze Wspólnotami i inter se ma zastosowanie także wtedy, gdy inna strona dopuściła się naruszenia swoich zobowiązań. Także zasada wzajemności jest w tym zakresie ogr. (orzecz. ETS);

– wg doktryny istnieje (ograniczona) możliwość zaprzestania bycia członkiem UE, ale z punktu widzenia politycznego jest ona bardzo mało prawdopodobna;

STOWARZYSZENIE ZE WSPÓLNOTAMI EUROPEJSKIMI

– TUE z Maastricht wprowadził jednolitą formę członkostwa, ale możliwe są umowy stowarzyszeniowe (z W, a nie z UE);

* umowy te z państwami eurp. mają szczególne znaczenie w procesie integracji;

* wg orzecz. ETS umowy te tworzą specyfczne i uprzywilejowane związki z państwami trzecimi, których szczególny charakter opiera się na systemie wspólnotowym;

* procedura → negocjacje prowadzi Komisja, po otrzymaniu mandatu Rady, a układ zawiera Rada jednomyślnie po zgodzie PE (absolutna większość) → ratyfkacja (niektóre umowy – tzw. mieszane, których dziedziny obejmują kompetencje dzielone między WE a państwa czł. – mogą wymagać ratyf. przez wszystkie państwa);

* 2 kategorie stowarzyszeń:

→ tzw. stowarzyszenia traktatowe → państw i org. m. oparte na art. 310 TWE i art. 206 TEWEA;

 niektóre z nich (tzw. stabilizacyjne) powołują się tez na art. 101 TEWEA (choć nie dot. on tych umów);

 TEWWiS nie zawierał takich postanowień, a umowy takie powoływały się na art. 95 TEWWiS;

→ tzw. stowarzyszenia konstytucyjne → krajów i terytoriów zamorskich (część IV TWE);

I. Stowarzyszenia traktatowe (kooperacja traktatowa)

– umowy między państwami lub org. m., obejmujące wzajemne praw i obowiązki, wspólne działania i specjalne procedury:

* wymóg zinstytucjonalizowania:

→ specjalny organ składający się z członków rządów państw czł. W lub członków Rady (często + przedstawiciele KE) oraz przedstawiciele państw stowarzyszonych → Rada Stowarzyszenia (R. Ministrów, R. do Spr.

Współpracy) – decyzje jednomyślnie;

→ Komitet Stowarzyszenia – kompetencje legislacyjne i wykonawcze;

→ parlamentarny organ doradczy – przedstawiciele PE i parlamentu/ów narodowych;

* z reguły też przepisy dot. rozwiązywania sporów, z reguły w razie nie możności rozwiązania arbitraż;

– 2 rodzaje tych umów:

1 STOWARZYSZENIAOGRANICZONE DO PAŃSTW EUROPEJSKICH, 2 STOWARZYSZENIAZPAŃSTWAMI POZAEUROPEJSKIMI.

STOWARZYSZENIAOGRANICZONE DO PAŃSTW EUROPEJSKICH

– w traktatach jedynie ogólnie o treści tych umów (dwustronne prawa i obowiązki, wspólne działania i specjalne procedury) → zał. podstawą jest strefa wolnego handlu o szczególnych celach oraz cele polityczne mogące prowadzić do członkostwa (umowy te jednak nie gwarantują członkostwa), jednak umowy te zawierane z przyszłymi członkami wyróżniają się spośród innych tych umów;

– wg ETS umowy te stanowią integralną część porządku wspólnotowego, a zobowiązania państw czł. wobec państwa S mają nie tylko publicznoprawny, ale i wspólnotowy charakter → pogranicze klasycznych umów m. i ponadnarodowych;

– takie traktaty z Grecją, Turcją, Cyprem i Maltą;

– nowy typ → Układy Eurpejskie (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Bułgaria, Rumunia, Estonia, Litwa, Łotwa, Słowenia) – charakter mieszany, gdyż ich stroną są W, państwa czł. i państwa S.;

→ Deklaracja o członkostwie we WE zamieszczona w Układzie Europejskim z Polską ma charakter jednostronny;

PRZYKŁAD: UMOWA Z RP Z 1991 (WESZŁA W ŻYCIE 1994, ALE CZĘŚĆ W 1992)

* bezterminowy, ale z możliwością wypowiedzenia (notyfkacja i po 0,5 roku)

→ wygasł w dniu wejścia do UE;

* zawarty przez 3 W (więc pomimo braku tych umów w TEWWiS były one dopuszczalne w oparciu o zasadę jedności, integralności i komplementarności kompetencji W);

* cele układu:

→ dialog polityczny;

→ popieranie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych;

→ stworzenie podstawy dla pomocy fnansowej i technicznej W dla Polski;

→ stworzenie ram stopniowej integracji Polski ze W;

→ popieranie współpracy w dziedzinie kultury;

 układ określił zadania Polski w okresie przejściowym;

* instytucje:

→ Rada Stowarzyszenia – członkowie rządu RP, członkowie Rady i Komisji (na szczeblu ministrów, raz w roku lub w razie potrzeby);

 nadzorowanie procesu realizacji Układu i inne sprawy;

 decyzje wiążące za zgodą obu stron (gdy Układ je przewidywał); też zalecenia

→ Komitet Stowarzyszenia – przedstawiciele Rządu RP oraz przedstawiciele Rady i Komisji (szczebel wyższych urzędników)

 wspomaganie Rady Stowarzyszenia;

→ Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia – członkowie PE i parlamentu RP;

 forum wymiany poglądów parlamentarzystów obu stron;

* system załatwiania sporów wynikających z interpretacji i stosowania – każda strona mogła przedstawić spór Radzie Stow. → Rada decyzję, a jeśli niemożliwe to arbitraż (każda strona po jednym, a trzeciego Rada) → decyzja arbitrów większością głosów + zobow. stron do realizacji orzeczenia arbitrażowego;

– Europejskie Układy o Stabilizacji i Stowarzyszeniu (Stabilisation and Association Agreement - ASS) – przez WE i państwa czł. z Chorwacją oraz byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii → charakter umów mieszanych, a podstawa prawna (FYROM);

* charakter umów mieszanych;

* podstawa prawna → art. 310 TWE – jak w/w i art. 101 TEWEA – inaczej, bo nie art. 206 TEWEA – podyktowane pewnie względami proceduralnymi – inny tryb zawierania u.m.:

→ art. 206 – Rada jednomyślnie;

→ art. 101 – Komisja za zgodą Rady działającej większością kwalifkowaną głosów;

* reszta procedury normalnie;

– inne stowarzyszenie oparte na art. 306 TWE i 206 TEWEA – Układ o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) → termin w 1984 r. w oświadczeniu państwa EWG, EFTA i Komisji;

* obowiązuje między W, państwami czł., Norwegią, Islandią, Lichtensteinem;

* zał. Układu → rozszerzenie wspólnego rynku wewnętrznego na EFTA bez wstępowania ich do WE;

* umowa o charakterze mieszanym → prócz współpracy gosp. też polit.;

* swobodny przepływu towarów, osób, usług i kapitału; reguły konkurencji;

postanowienia dot. współpracy w dziedzinie badań naukowych, rozwoju, środowiska, edukacji i polityki społecznej.

* własna struktura:

→ Rada – zapewnia polityczną inicjatywę realizacji Układu;

→ Wspólny Komitet – organ wykonawczy;

→ Wspólny Komitet Parlamentarny – koordynacja i uzgodnienie wspólnych interesów parlamentarzystów;

→ Komitet Doradczy – kwestie ekonomiczne i społeczne (skład: członkowie Komitetu Gosp-Społ. W oraz Komitetu Doradczego EFTA);

– różnice między układami stowarzyszeniowymi a traktatami zał.:

* TWE umowa samowykonalna, a układy wymagają instrumentów wykonawczych;

* układy to umowy ramowe, dlatego ważna rola Rady Stow. (organ wykonawczy i prawodawczy);

– podobieństwo (pozorne) → zobowiązania stron oraz prawa i obowiązki jednostek wynikające z TWE i układów, ale wg orzecz. ETS postanowienia układów wiążą państwa strony, a jednostki tylko gdy przepisy spełniają wymogi bezpośredniej skuteczności;

STOWARZYSZENIAZ PAŃSTWAMI POZAEUROPEJSKIMI

– podstawa – art. 306 TWE i 206 TEWEA;

– cel → wspieranie gosp. i społ. rozwoju państw;

– szeroki zakres pomocy gosp. i technicznej dla państw stowarzyszonych;

– obecnie → z państwami Maghrebu (Maroko, Algieria i Tunezja), też Egipt, Jordania, Liban, Syria i Izrael.

– warunki:

* ułatwienie dostępu produktów tych państw na rynek UE, współpraca gosp. i