ZPRAKTYKI
mgrinż.Julia Mazur (autor korespondencyjny) głównyspecjalistaCNBOP-PIB
jmazur@cnbop.pl
mgrinż. PawełFa1iszewski
specjali sta CNBOP-PIB
Zn
aczenie
ś
ladów
rykoszetu w ce
lu
poszukiwan ia
pocisków na miejscu
zdarze
nia
i
okreś
len ia
m
iejsca
po
łożenia
strze
lającego
Streszczenie
Artykuł poświęcony jest przybliżen iu zjawiska rykoszetu. W tekście poruszamy tematykę badań poświę
conych pociskowi, który podczas lotu zmienił swój kierunek na skutek zetknięcia się z różnymi rodzajami przeszkód.Ślady rykoszetusąwykorzystywane przez specjalistówkryminalistykidookreśleniakierunkulotu pocisku,miejsca,z któregozostałoddany strzał, wzoru oraz kalibrupocisku. Poszukiwanie pocisków odbi-tych rykoszetem jest bardzo trudnezewzględuna to,iż kąt odbicia rykoszetowych pocisków nie jest równy
kątowi ich padania.
W artykule poświęconym balistyce oraz rykoszetowi opieraliśmy się na badaniach przeprowadzonych przez specjalistów z Akademii MWO Rosji w Wołgogradzie. Przeprowadzili oni badania z wykorzystaniem małogabarytowego pistoletu samopowtarzalnego PSM, kal. 5,45 mm. Opisaliśmy strzelania eksperymen -talne nabojami pistoletowymi 5,45 mm, centralnego zapłonu (MPC) z pociskiemo masie2,5 g z rdzeniem stalowym, zładunkiem 0,15-0,17 g prochu Sf040,o prędkości wylotowej 315-325 m/s. Strzelano do płyt
drewniano-wiórowych (OSP) grubości 16 mm, wykorzystano płyty dwóch gatunków: pokrytych laminatem oraz niepokrytych laminatem,pochodzącychze starych mebli.
Podaliśmyw publikacji wyniki17eksperymentalnych wystrzałów.We wszystkich próbach, wylot lufy odda-lonybyło 2 m od przewidywanego miejsca uderzenia pocisku wpłytę.
Biorąc pod uwagę wyniki eksperymentu, możemy zauważyć, iż kąt odbicia we wszystkich przypadkach zrykoszetowania był większyod kątapadania.Pocisk pokonywał pewną odległość wewnątrz płytyi
wycho-dziłz frontowej stronypłyty.
Analiza otrzymanych wyników badań pozwoli w przyszłości sformułowaćwnioskidotyczące miejsca
wy-strzału i poszukiwańpocisków na miejscu zdarzenia.Wyszczególniliśmy przybliżoną kolejność działańeks -perta do kilku etapów:określeniezastosowanego naboju, określenielotu pocisku,określenie kątówpadania iodbicia,określenie miejscawystrzału iposzukiwania pocisku.
Słowa kluczowe rykoszet,pocisk,balistyka, kąt odbicia, broń palna,kaliber, proch,nabój,łuska, kierunek lotu pocisku,ślad, prędkośćpocisku
Wstęp
Zjawisko rykoszetu od dawna znane jest w sztuce strzeleckiej, znajdując niekiedy praktyczne wyko -rzystanie również w dziedzinie wojskowe]', Według
J.
Radzickiego pociskiem rykoszetowym nazywamy taki "pocisk, który zmienił swój kierunek i biegnie po Np. tzw. strzelanie odbitkowe przy zwalczaniu nieprzyjacielsk iej piechoty przez artylerię ogniem na wprost.nowym torze na skutek zetknięcia się z przedmiotem
sprężystym lubpółsprężystym. Odbicie pocisku może być centralne lub skośne (...). Rykoszet pocisku jako zjawisko odbicia opiera się na tych samych zasa -dach, co zjawisko w ogóle. Zachodzi ono wówczas, gdy:
1. nastąpi zderzenie dwu ciał sprężystych lub pół sprężystych
2. ciałate albo przynajmniej jedno z nich jest w ru-chu, podczas gdy drugie jest w staniespoczynku
W takim przypadku zmieniasię szybkość początko wa pocisku ipierwotny kierunek jego droq i'" .
Podobnie istotę rykoszetu określają T.M. Sobalak i P. Jenoch oraz T. Andrzejczak". W literaturze kryminalistycznej wiele uwagi rykoszetowi poświę
cił S. Kustanowicz, który jako pierwszy zauważył możliwą nierówność kątów padania pocisków oraz
kątów ich odbicia' . Zjawisko rykoszetu jest
rów-nież przedmiotem zainteresowania medyków są
dowych, w literaturze polskiej od L. Wachholza
poczynając.W nowszej literaturze należy wspomnieć
kapitalne dzieła St. Mancza rskieqo" bądź prace A.Jaklińskeigo,J.S.Kobieli,K.Jaegermana,Z.Marka i Z. Tomaszewskie]'. W literaturze rosyjskojęzycz
nej należałoby wskazać monograficzną pozycję
W.L. Popowa, W.S. Szigejewa oraz L.E. Kuzniecowa'.
Wspólną cechą relewantną dla medyczno-sądowych
wyników tych prac są zaobserwowane charaktery -stycznerozległe obrażeniatkanekistotyżywej , spowo-dowane zakłóceniam i wirowan ia pocisku (zwłaszcza koziołkowaniem pocisku w momencie zetknięcia ztkanką miękkąlub zkościącelu).
Jeżeli wstępne rezultaty oględzin miejsca
zdarze-nia wskazują na możliwość wystąpien ia w przebiegu
wydarzeń zjawiska rykoszetu pocisku broni palnej,
istotną sprawą staje się znalezienie miejsca zetknię cia się takiego pocisku z przegrodą (z wyłączeniem powierzchni wody)". Odnalezienie takiego miejsca
w dużej mierze warunkuje możliwość ustalenia
przy-puszczalnego miejsca, z którego strzelano , oraz kierunku dalszego lotu pocisku po odbiciu się od przegrody. Niewyłączo ne jest przy tym grupowe, a nawet indywidu alne,określenie(identyfi kacja) wzoru lub konkretnego egzemplarza broni,z którejstrzelano, bowiemużyciebronipalnejłączy sięz tworzeniemróż norodnych śladów na przedmiotach materialnych lub
2 J.Radzicki,Wypadkipostrzałowespowodowanemyśliw ską bronią palną, Wydawnictwo Prawnicze,Warszawa
1957, s.81inast.
3 T.M. Sobalak i P.Jenoch, Polujmy bezpiecznie, Wyd. PPHU GRANDEL,Piła2011,s.71.
T. Andrzejczak,Wypadkina polowaniach,Wyd."Łowiec
Polski" Spółka z 0.0. , Warszawa, 2010, s. 12 i nast., ipassim.
4 S. Kustanowicz, Badanie broni palnej, wyd. Zakładu Kryminalistyki Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej,
Warszawa1959,s.219inast.;por.takżeC.,Q.KycTaHoB~4
CYAe6HaH 6aJ1J1IiICT~Ka, rOClOpl13,QaT,Mooksa 1956,CTp.
258i nast.
5 St. Manczarski, Uszkodzeniapostrzałowe, wyd. WINW Warszawa 1938,passim;równieżjegoMedycynasądo wa wzarysie, wyd. PZWL,Warszawa1954,s.101. 6 A. Jakli ński, J.S. Kobiela, K. Jaegerman, Z. Marek,
Z. Tomaszewska, Medycyna sądowa, Wyd. PZWL, Warszawa 1972,s.150inast. Wydania.
7
n.
nOnOB, B. 5. lllarees,n.
E. KY3Hel..\OB CYAe6HO -MeA~ I..\I1 H CKaH 6aIlIlI1CT~ Ka, ~3Arl1nnOKpaT2002,passim. 8 S.Kustanowicz,op.cit.,s.219inast.Z PRAKTYKI
w miejscach,w którychtabrońzostała użyta, awśród nichmogą się znaleźć śladyrykoszetów- odbiciapo -cisków od przeszkód.
Interesujące sprawo zdanie z eksperymentalnych
prób wypracowania określonych kierunków pos zu-kiwań znaleziono w najnowszej literaturze rosyjskiej - w artykule A.A. Pogreb noja dotyczącym znaczenia
śladów rykoszetu dla poszukiwania pocisku na mie
j-scu zdarzenia i określenia miejsca oddania strzału". Wspomniany autor zasadnie twierdz i, że "ślady ry -koszetu mogą być wykorzystane w celu określenia
kierunku lotu pocisk u,miejscawystrzału,miejsca znaj-dowaniasiępocisku,wzorunabojui innychokoliczności użyciabroni.D/a otrzymaniatakiej informacji podczas
oględzin miejsca zdarzenia wymagany jest udział
specjalisty o wysokich kwalifikacjach. Poszukiwanie pociskówodbitych rykoszetem utrudnione jest z tego powodu, że w wypadku rykoszetu nie działa prawo odbicia światła i fal mechanicznych (akustycznych), tj.kąty odbiciatych rykoszetowych pocisków zreg uły niesąrówne kątom ich padania.Skomplikowanycha -rakter wzajemnego oddziaływania różnych sił w mo-mencie rykoszetu doprowadza do tego,że kątodbicia
może być zarówno większy, jak i mniejszy od kąta
padania (uderzenia).
W niektórych źródłach wspomina się jedn ak, że
szukać rykoszetujących pocisków należy pod takim
samym kątem wobec przeszkody, jak i kąt padania. Oprócz tego istnieją inne utrudnienia przy badaniu śladu rykoszetu, np. brak wskazówek co do określe nia kąta padania,co czynibardzo trudnymokreślenie
kątaodbicia i,odpowied nio,miejsca,w którymmożna
znaleźć pocisk. Wskazane problemy określają cel tej
publikac ji - zapewnienie uczest nikom grupy opera
-cyjno-śledczej wiedzy,która może posłużyćwykorzy
-staniu śladów rykoszetu dla poszukiwania pocisków iokreślen iamiejscaskądstrzelano?".
Praktycz naweryfikacjazałożeńbadawczychwyma -gałaod auto raprzeprowadzeniastrzelańeksperymen -talnych z broni palnej w warunkach laboratoryjnych.
Co do przyjętych środków i metod badawczych
AA Pogrebnoj twierdzi, że "przeprowadzał ekspe -rymenty z wykorzystaniem 5,45 mm pistoletu samo -powtarzalnego małogabarytowego PSM. Strzelano nabojamipisto letowym i5,45mm centralnego zapłon u (MPC)zpociskiemo masie2,5grama zrdzeniem s
ta-lowym,zładunkiem 0,15-0,17grama prochu Sf 040,
o prędkości wylotowej 315-325 m/s.Jako przeszkód
użytodrewniano-wiórowychpłyt(OSP),grubości16
mi-limetrów dwóch gatunków- pokrytych surowych bądź
9 AA nOrpe6HOiil3Ha4eHl1e CIl eAOB pl1KOWeTaAIlHnOI1CKa nynsHaMeCTenpOI1CWeCTBI1H11onpenenaasMeCTonOIlO
->KeHI1H crpensaurero, c.20-25, «3KcnepT-KpI1MI1HaIl I1CT" NQ 4 OT 2013 r., <l>eAepaIlbHbliil HaY4Ho-npaKTI14eCKI1ii1 >KypHaIl,cOY4peAl1TeIlb - MOCKOBCKI1ii1 rOCYAapcTBeHHbliil
IOpI1AI14ecK~ii1YHI1BepCI1TeT11M.O.E.KYTaepl1Ha (Mr IOA).
ZPRAKTYKI
pokrytych laminatem, pochodzących ze starych mebli znajdujących sięw domach mieszkalnych ok. 10 lat.
Wystrzałyoddawano w stronę zewnętrzną (licową) płyt, które umocowanebyływ takisposób,aby wyk lu-czyć możliwośćich przemieszczan iasię. Odległośćod wylotulufy do przeszkodywynosiła2 m. Oddano 17 wy-strzałówpodkątemod 2 do 15 stopni,zpostąpien iem
co 2-3 stop nie"!'. Wg autora uzyskane wyniki winny być charakterystyczne równ ież dla następujących
wzorów pistoletów skonstruowanych pod 7N7 nabój 5,45mm, dla IŻ-75 (111)/(-75); OC-23 "Dziryt" (OW-23 «,Qpon 1K»); OC-26 (OW-26);"Świder"(<<,Qpenb»).
Założenia pomiarów wyników eksperymentu - wg autora - były następujące: kąt zetknięcia pocisku z przeszkodą mierzono z dokładnością 1 stopnia za pomocą kątomierza i wskaźnika laserowego, umo-cowanego na kożuchu zamka pistoletu. Natomiast kąty odbicia mierzono z uwzg lęd n ien iem uszkodzeń spowodowanych przez rykoszetujące pociski na kar-tonowych ekranach , ustawionych w odległości 1 m od przeszkody.Jako kąt zetkn ięcia lub odbicia uznaje się kąt między linią opisywaną środkiem ciężkości
pocisku a powierzchnią przeszkody przed kontaktem i po kontakcie z nią. Rozmiary śladów autor mierzył
suwmiarkąodokładności0,1mm.
Podane w publikacji wyniki 17 eksperymentalnych wystrzałów (we wszystkich wylot lufy oddalony był
o 2 m od przewidywanego miejsca uderzenia pocisku wpłytę)byłynastępujące:
- przykącie padania(uderzenia) równym 2°: a. strzał pierwszym pociskiem - kąt odbicia
zmierzono jako ]O, natomiast wymiary śladu rykoszetu pocisku wyniosły 62 mm długości, 7 mm szerokości i1,2 mmgłębokości (ryc.1)12;
Ryc. 1.Śladporykoszetowy po strzaleoddanym pierwszym pociskiemprzykąciepadaniarównym2°(dół zdjęcia
przedstawiapodziałkę centymetrową).
b. drugipocisk - kątodbiciatym razemsię zmien ił
iwyniósł5°,natomiastzmienionewymiaryśladu rykoszetu pocisku wyniosły 47 mm długości , 5 mm szerokości i 0,4 mmgłębokości (ryc. 2);
Ryc. 2.Śladporykoszetowy po strzale oddanym drugim pociskiem przykąciepadaniarównym 2° 11 Ibidem,s.21.
12 Przywszystkich ryc. (1-11)strzałkąoznaczonokierunek lotu pocisku.
- przykąciepadania (uderzenia) równym 5°: c. pierwszy pocisk - kątodbiciawyniósł10°, nato
-miastwymiaryśladu rykoszetupociskuwyn iosły
58 mmdługości,6 mmszerokościi3 mmgłębo kości (ryc . 3);
Ryc.3.Śladporykoszetowy po strzaleoddanympierwszym pociskiemprzykąciepadaniarównym 5°
d. drugi pocisk - kąt odbicia tym razem się nie zmien ił iwyniósł 10°, natomiast zmienione wy-miary śladu rykoszetu pocisku wyniosły 47 mm długości, 5,5mm szerokości i 1,2 mm głęboko ści (ryc.4);
Ryc. 4.Śladporykoszetowypo strzaleoddanymdrugim pociskiemprzykąci epadaniarównym5° - przykąciepadania(uderzenia)równym 7°: e. pierwszypocisk - kątodbiciawyniósł13°,
nato-miastwymiaryśladurykoszetupociskuwyniosły 60 mm długości , 6 mmszerokościi3 mm głębo kości(ryc.5);
Ryc. 5.Śladporykoszetowy po strzaleoddanym pierwszym pociskiem przykąciepadaniarównym]O
f. drugipocisk - kątodbicia tym razemsię zmienił
iwyniósł12°,natomiast zmienionewymiaryśla du rykoszetu pocisku wyniosły46 mm długości, 5 mmszerokościi 1,6 mm głębokości (ryc.6);
Ryc.6.Śladporykoszetowypo strzaleoddanym drugim pociskiem przykąciepadaniarównym]O
- przy kącie padania (uderzenia) równym 10°: g. pierwszy pocisk- kąt odbiciawyniósł18°,
nato-miastwymiaryśladu rykoszetu pociskuwyniosły
57 mm długości, 7 mm szerokości i 2,9 mm głębokości (ryc.7);
Ryc. 7.Śladporykoszetowy po strzaleoddanympierwszym
pociskiem przykąciepadaniarównym 10°
h. drugi pocisk- kątodbiciatym razemsięzmienił iwyniósł 140, natomiastzmienionewymiaryśla du rykoszetu pociskuwyniosły46 mmdługości ,
6 mmszerokości i 2 mmgłębokości ;
i. trzeci pocisk - kąt odbicia znów się zmienił iwyniósł 16° ,wymiary śladu rykoszetu pocisku
wyniosły 52 mm długości, 6,5 mm szerokości
i 3,4 mmgłębokości(ryc. 8);
Ryc. 8. Śladpory kosze towypo strzaleoddanymtrzecim
pocisk iemprzykąciepadania równ ym 10°
j. czwartyipiątypocisk - utknęływpłyciebezkąta
odbicia, ślady rykoszetu pocisku występowały
w granicach 87 i 57 mm długości , 10 i 9 mm szerokości (ryc. 9);
Ryc. 9.Śladporykoszetowy po strza leoddanym czwartym
pociskiemprzykąciepadaniarównym 10°
- przykąciepadania (uderzenia) równym12°:
k. pierwszypocisk- kątodbiciawyniósł20°,na
to-miastwymiaryślad urykoszetu pociskuwyniosły 106 mm długości , 10 mm szerokości i 5,5mm
głębokości (ryc.10);
Ryc. 10.Śladporykoszetowy po strzale oddanym
pierwszym pociskiemprzy kąciepadaniarównym 12°
I. drugi,trzeci i czwarty pocisk - utknęły w płycie
bez kąta odbicia, ślady rykoszetu pocisku wy -stępowaływ granicach72,97i44 mmdługości
oraz9,11 i 8 mmszerokości(ryc.11);
ZPRA.KTYKI
I 111\ililii
Ryc. 11. Śladporykoszeto wy po strza leoddanymdrugim
pociskiem przykąciepadania równ ym 12°
- przykąciepadania (uderzenia)równym15°:
m. pierwszy i drugipocisk - utknęły w płycie bez
kąta odbicia, ślady rykoszetu pocisku wystę
powały w granicach 32 i 39 mm długości oraz 6 mmszerokościw obu przypadkach.
Na rycinach 1-11 pokazano ślady rykoszetu (na wszystkich zdjęciach kierunek lotu pocisku - z lewej naprawą:nazdjęciach DSP z teksturowym pokryciem
orazz pokryciemlakierowanym).
Biorąc pod uwagę wstępne wyniki eksperym
en-tu, można zauważyć, że kąt odbicia we wszystkich
przypadkach zrykoszetowania był większy od kąta
zetknięcia o 1,5- 3 razy. Pocisk,wbijając się w płytę,
pokonywał pewną odległość wewnątrz niej i znów wychodziłzfrontowej stronyprzeszkody.W wypadku, gdy kąt zetkn ięcia przekraczał 12-1 30 , pocisk z re -guły wn ikał w płytę i pozostawał w niej w odległości
6-15 cm od wlotu. Przy kątach padania 15° i więk
szych pociskprzebijałpłytęna wylot,nierykoszetując, iupadałwpobliżuniej.Należyzwrócić uwagęna to,że
pociskużytego przy eksperymencie naboju MPC 7N7 (MnLt 7H7) zawiera rdzeń stalowy, w wyniku czego ma zdolność przebicia kamizelki kuloodpornej jednej klasyz pistoletem
n
(druga klasa obrony wg GOST L 50744-95). Pistolet Makarowa 9 mm zaliczono do broni oniższej zdolności przebicia" .Uogólniając- rezultatyeksperymentuAA Pogreb-nojamożna przedstawićjakna rycinie12:
Sektor prawdopodob nego miejscawystrzału
(poszukiwani.łusek)
Ryc. 12.Kątpadaniałuski iodbic iapocisku . Według eksperymentatora analiza otrzymanych
wyników niekiedy może pozwol ić sformułować opi -nie (wyniki)dotyczące miejsca wystrzału i kierunków
poszukiwań łusek tudzież pocisków, poczynając od miejsca zdarzenia. A.A. Pogrebnojzwraca uwagę na to, że prawdopodobny "przypuszczalny wzór naboju
13 A. rpl1roprlH. 60eBble nacronersi POCCI1I1. TT Masapoe
Z PRAKTYKI B 17 RadzickiJ.,op.cit.,s.86-87. - - - ? ) • B
~
~
/
/
",
/ ~.
~ (1=58'/ 'r-,'<J.
if
/
l'
odległość65 mA
"
~
0% <, ~'b.r:_ .i
"o i \fOJ! <, a=70'0'"
O'? "Ryc. 14. Określeniemiejscawystrzałui poszukiwaniakuli.
Autor odwołuje się w tym miejscu do wypadku
ustalenia miejsca rykoszetu pocisku wzoru Brennecke,
niecelniewystrzelonego w kierunku biegnącegodzika,
którym to pociskiem został śmiertelnieugodzony inny
uczestnik polowania po wewnętrznym
zrykoszetowa-niu i zdeformowazrykoszetowa-niu (w ustalonej starannymi oględzi
nami brzozie) tejżebreneki.
,
t
, , .11
.; '·'.~. ~a
"Otwór wlotowy pocisku w drzewie odpowiadał
kierunkowi, z którego strzelał sprawca, podczas gdy
otwór wylotowyprzebiegałw kierunku ofiary wypadku.
Pocisk ugodził ofiarę w lewy pośladek, a kanał
po-strzałowy przebiegałprzez mięśnie lewego pośladka,
talerz biodrowej, otrzewną w okolicę miednicy małej,
jamę brzuszną, w której spowodował uszkodzenie
jelita cienkiego igrubego, oraz obu tętnic biodrowych
w okolicy ich rozwidleń ikończył się ślepo w prawym
mięśniu lędźwiowo-udowym. Zniekształcony pocisk
ołowiany utkwiłw prawym mięśniu udowym?".
Analiza otrzymanych danych pozwoli sformułować
na przyszłość wnioski dotyczące określenia miejsca
wystrzału i poszukiwań kul na miejscu zdarzenia.
Kolejność działań eksperta sprowadza się do kilku etapów.
Etap 1. Określeniezastosowanego naboju
Prawdopodobny przypuszczalny wzór naboju
określony jest na podstawie wykrytych na miejscu
zdarzenia kul,gilz broni palnej,śladówjejużycia,
infor-macji uczestników wypadku. Poprzeczny profil spodu
Ryc. 13. Zmiana kierunku toru pocisku wewnątrzdrzewa.
14 Ib idem,s. 192;atakżeco do GOST-ówvide http://www.
npo-sm.ru/stand.php,z dnia12.07.2014.
15 A.fpV1ropHH, op. cit.,s. 192.
16 Radzicki J.:Wypadkipostrzałowespowodowanemyśliw
ską bronią palną, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa
1957,s.87.
określić można m.in. na podstawie odnalezionych na
miejscu zdarzenia zdeformowanych pocisków lub ich
fragmentów orazłusek. Poprzeczny profil dna (spodu)
śladów rykoszetu nie odpowiada rozmiarom, dlatego
ryzykowne są próby odczytania (obliczenia, określe
nia) promienia poprzecznego przekroju (tj.wskazania
prawdopodobnego kalibru)"!".
Kierunek lotu pocisku (strona podlotu) określany
winien być poprzez różnicowanie wyglądu początko
wych i końcowych części śladów rykoszetu. Według
eksperymentatora - najbardziej szeroki i głęboki
od-cinek znajduje się zreguływ końcowej części śladów,
czasami - w średniej części. Pochylenie (spad) dna
bardziej łagodne (pochyłe) w początkowej części śla
du. Kąt schodzenia się bocznych części stron śladu
będzie najczęściej bardziej ostry w początkowej czę
ści. Na dnie śladu odwarstwiają się, ze strony dolotu
pocisku i wskutek jego ruchu, fragmenty
wierzchnie-go pokrycia powierzchni płyty nieoklejonej, wiórów
sprasowanych na gorąco i przesyconych substancją
wiążącą.
°
kierunku lotu pocisku świadczą zwłaszcza "łukowate fałdy, które wypukłą stroną zwrócone sązgodnie z tym kierunkiem (patrz ryc. 9). Taka orientacja
charakterystyczna jesttakże dla wypukłych
fragmen-tów lakieru?".
Przybliżone miejsce wystrzału AA Pogrebnoj
za-leca określać poprzez zestawienie, przyrównanie da
-nych o kierunku lotu pocisku ikąta zetknięcia, miejsce
znajdowania się kuli - danych o kierunku wystrzału,
kątach zetknięcia i odbicia. Rozpatrywać można
również odwrotny problem - według znanego kąta
odbicia określić kąt zetknięcia i miejsce wystrzału.
Jednak w tym przypadku prawdopodobieństwo
po-myłki rośnie, ponieważ z redukcją prędkości pocisku
na wskutek uderzenia wzrasta prawdopodobieństwo
jego powtórnych rykoszetów.
W kwestii kryminalistycznego poszukiwania - na
szerokim niekiedy obszarze - miejsc i przyczyn
możliwego zrykoszetowania pocisku znamienne
wydaje się przypomnienie o zaobserwowaniu przez
J. Radzickiego zjawiska rykoszetu wewnętrznego,
polegającego na wnikn ięciu pocisku w przegrodę,
a następnie zmianie (niekiedy nieoczekiwanie dość
znacznej) kierunku jego dalszego lotu, wywołanej
oddziaływaniem twardszej materii przegrody. Pocisk
możenp.wniknąćwpieńbrzozy od strony nasłonecz
nionej, bardziej miękkiej, następnie wewnątrzpnia pod
działaniem oporu warstwy słoja o większej twardości
zmienićkierunek iopuszczając pień kontynuowaćswój
lot w kierunkuwyraźnie odbiegającymod pierwotnego
- por. rycina 1316.
śladów rykoszetu nie odpowiada rozmiarom kuli,
dlatego określenie zasięgu według długości cięciwy
iwysokości odcinka jest bezcelowe.
Nabój 5.45 mm MPC jest etatowym oprócz pistoletu PSM,dla pistoletów JWC-75, OC-23 .Drotik'', OC-26 i "Opiel". Praktycznie wszystkie modele charaktery
-zują się podobnymi początkowymi prędkościami kul (315-326 m/s).
Biorącpowyższepod uwagę, można założyć, że
ry-koszet kul podczaswystrzałówze wskazanych modeli
będzie analogiczny z rykoszetem podczaswystrzałów
z PSM.
Etap 2. Określeniekierunku lotu kuli
Kierunek lotu kuliokreślanyjest drogądyferencjacji
początkowychikońcowych części śladówlub na pod-stawie specyficznych śladów.
Najbardziej szeroki i głęboki odcinek znajduje się
zreguływkońcowej części śladów,czasami - w śred
niejczęści. Pochyleniedna jest bardziejłagodnew po
-czątkowej części śladu. Natomiast kątschodzenia się
bocznych części stron śladu najczęściej jest bardziej ostry wpoczątkowej części.
W wyniku ruchu kuli na dnie śladu odwarstwiają się
fragmenty teksturowego pokrycia, które mają fakturę łusek- ze strony podlotu kuli.
Przygniecione teksturowe pokrycie ma kształt łukowatych fałd oraz wypukłą stroną zwrócone jest
w kierunku lotu kuli. Taka orientacjacharakterystyczna
jest dlawypukłychfragmentów lakieru. Et ap 3. Określenie kątów zetknięciai odbicia
Kąt zetknięcia można wyjaśnićna dwa sposoby:
- kiedy znane jest miejsce wystrzału, należy połączyć promień lasera lub nitki ze śladem
rykoszetu i za pomocą kątomierza określić kąt zetknięcia
- jeżeli miejsce wystrzału nie jest znane, kąt
ze-tknięcia określa się na podstawie cech uszko-dzenia wg cech spodu i bokówśladu.
Przy kątach zetknięcia do 8° boki śladów są sto-sunkowo równe, z niewielkim odwarstwieniem lakie
-rowanego pokrycia, powyżej8° - z odłamkami górnej warstwypłytywśredniejikońcowej części. Napłytach
OSP z pokryciem z teksturowego papieru spód śladu całkowicie lub prawiecałkowicie go nie naruszył, przy
kątach zetknięcia do T", na płytach OSP lakierowa-nych - do 2°.
Przy dużych kątach zetknięcia pokrycie zachowuje
się tylko w początkowej ikońcowej części śladów lub tylko wpoczątkowej.
Biorąc pod uwagę małą liczbę śladów, które róż
nicują kąty zetknięcia oraz nieznaczny odstęp kątów,
podczas których możliwy jest rykoszet, w ramach
oględzin miejsca wypadku, należy celowo wydzielić
tylko jeden odstęp kątów zetknięcia: 2-12°. Odstęp kątów odbiciawynosi 7-20 °.
Jeśli kąt zetknięciazostał określony według dokład
nie znanego miejsca wystrzału, kąt odbiciamoże być określonyw bardziej wąskim odstępie.
Z PRAKTYKI
Etap 4. Określenie miejsca wystrzału i poszukiwania kuli
Ostatni etap rozwiązuje się, biorąc pod uwagę
poprzednie etapy. Miejsce wystrzału określa się po
-równaniem danych kierunku lotu kuli i kąta zetknięcia,
miejsce znajdowania się kuli - danych o kierunku
wystrzału, kątach zetknięcia i odbicia. Uwzględniając
to, że kąt zetknięcia niezawodnie ustawia się jako
interwał, miejscawystrzału i kuliwystępująjako praw-dopodobne odcinki.
Przeanalizować można również odwrotny problem - według znanego kąta odbiciaokreślić kąt zetknięcia
i miejsce wystrzału. Jednak w tym przypadku
praw-dopodobieństwopomyłki rośnie, ponieważz zanikiem
prędkości kuli na wskutek uderzenia wzrasta
prawdo-podobieństwopowtórnych rykoszetów.
Źródłarycin
Ryc. 1-11: dzięki uprzejmości Akademii MWO wWołgogradzie
Ryc. 12-14:autorzy
Bib liografia
1. Andrzejczak T.:Wypadki na polowaniach, Wyd.
"Łowiec Polski"Spółkaz0.0., Warszawa 2010.
2. rpWOplłH A.: boeBble mlCTOl\eTbl Poccau. TT
Maxapoe nCM CTe4KVfH. 1Ą3A. GELEOS 2005. 3. JaklińskiA., Kobiel J.S., Jaegerman K.,Mark Z.,
Tomaszewska Z.: Medycyna sądowa, Wyd. PZWL,Warszawa 1972.
4. Kustanowicz S.: Badanie broni palnej, wyd.
Zakładu Kryminalistyki Komendy GłównejMilicji
Obywatelskiej,Warszawa 1959.
5. KycTaHoBVf4 C.A.: CYAe6Hal'ł 6aMVfcTVfKa, rOCIOp Vf3AaT, MOCKBa 1956.
6. Manczarski S1.: Medycyna sądowa w zarysie,
wyd.PZWL,Warszawa 1954.
7. Manczarski S1.: Uszkodzenia postrzałowe, wyd.
WINW,Warszawa 1938.
8. norpe6Hol1 A.A.: 3Ha4eHVfe Cl\eAOB puxourera AMI nOVfCKa nYl\b Ha Mecm npOVfCWeCTBVfl'ł
Vf onpeAel\HVfl'ł MeCTOnOI\O>KeHVfl'ł crpexaaurero.
«3 KcnepT-KpVf MVf HaI\Vf CT» N~ 4 OT 2013 r., <I>eAepal\bHbl11 HaY4Ho-npaKTVf4ecKVfI1 xypua«,
cOy4peAVfTel\b - MOCKOBCKVfI1 rOCYAapcTBeHHbl11 IOpVfAVf4ecKVfl1 YHVfBepcVfTeT VfM. O. E. KyTa<pVfHa
.(MrIOA).
9. nOnOB A.,lllureea
s
.s
.,
KY3HeLl,OB f\.E.:CYAe6Ho-MeAVfLl,VfHCKal'ł6aMVfcTVfKa,1Ą3A rl-1nnOKpar 2002. 10.RadzickiJ.: Wypadki postrzałowespowodowa
-nemyśliwską broniąpalną, Wydawnictwo Praw-nicze, Warszawa 1957.
11. Sobalak T.M. i Jenoch P.: Polujmy bezpiecznie,
