Trawa pampasowa ozdobą parków i ogrodów

74

Wprowadzenie

Introduction

Od niedawna daje siö zauwa- Ĕyè wzrost zainteresowania trawa- mi, a szczególnie gatunkami ozdob- nymi [Foerster 1982, Greenlee 1992, Haber 1989]. Trawy stanowiñ waĔny element kompozycyjny w naszych ogrodach. Szczególnie wzrasta ran- ga traw sprowadzonych do naszego kraju z innych stref klimatycznych.

Zaczyna dostrzegaè siö ich ukryte piökno i walory estetyczne. Najoka- zalszñ i najbardziej dekoracyjnñ spo- Ĉród traw ozdobnych jest trawa pam- pasowa (Cortaderia selloana Aschers.

et Graebn., syn. Gynerium argen- teum Ness.). Ta szczególna roĈlina, bywa czösto zwana „królowñ traw”.

Ojczyznñ tego gatunku jest Argenty- na, gdzie roĈnie na Ĕyznych, zasob- nych w wapþ terenach pampy argen- tyþskiej (stñd potoczna nazwa „trawa pampasowa”).

Stanowisko w ogrodzie

Position in the garden

Trawa pampasowa doskonale wyglñda jako soliter na dobrze utrzy- manym trawniku, ale takĔe posadzo- na w kompozycji z bylinami i krze- wami (ryc.1). Sadziè tö roĈlinö naleĔy w miejscach widocznych, np. w po- bliĔu tarasów, oczka wodnego, gdyĔ stanowi piökny akcent na tle zabu-

dowaþ, krzewów lub jako täo dla ra- bat kwiatowych (ryc. 2). MoĔna tak- Ĕe trawö pampasowñ komponowaè w niewielkie grupy, zwäaszcza przy zbiornikach wodnych w ogrodach i parkach. WyróĔnia siö ona deko- racyjnoĈciñ, a przy tym nie jest zbyt ekspansywna. W warunkach polskie- go klimatu duĔe przestrzenie otwarte nie sñ dla tej trawy wskazane, ponie- waĔ wówczas mogäaby byè naraĔona na „przeciñgi”, a zwäaszcza mroĒne wiatry zimñ. Najlepszym dla trawy pampasowej jest stanowisko säonecz- ne i osäoniöte, dobrze odwodnione.

Zaleca siö uprawiaè jñ na niewielkich kopczykach, co zabezpiecza korze- nie przed gniciem [Ondrej, Oparta 1997]. System korzeniowy tych ro- Ĉlin jest wiñzkowy, silnie rozbudo- wany i szeroko rozgaäöziajñcy siö.

Pod³o¿e pod uprawê

Substrate for the cultivation

W uprawie trawy pampaso- wej naleĔy starannie przygotowaè podäoĔe. JeĔeli gleba jest maäo zasobna, moĔna jñ wybraè caäkowi- cie, a w to miejsce umieĈciè Ĕyznñ ziemiö kompostowñ z domieszkñ duĔej iloĈci torfu, wzbogaconñ na- wozami mineralnymi (np. Terra Cot- tem – odĔywka dla roĈlin stosowana doglebowo¹).

Najlepsze warunki do rozwo- ju tej trawy zapewnia podäoĔe luĒne i przepuszczalne, o Ĉredniej Ĕyzno- Ĉci, niezbyt wilgotne, lecz o duĔej zdolnoĈci podsiñkania. Tylko w ta-

Tr a w a p a m p a so w a o zd o b ¹ p a rk ó w i o gr o d ó w Fr a nc is ze k G o sp o d a rc zy k, M a re k L is ze w sk i

Pampas Grass

as Decoration

of Parks and

Gardens

75

kich warunkach poszczególne od- miany osiñgnñ docelowe rozmia- ry, zazwyczaj dwa metry wysokoĈci.

Sadzenie i zabiegi pielêgnacyjne

Planting and beauty treatments

Trawö pampasowñ naleĔy sa- dziè wyäñcznie wiosnñ, niezbyt gäöboko, gdyĔ przykrycie nasady roĈlin moĔe spowodowaè ich gnicie.

Sadzonki powinny byè ukorzenio- ne i wypuszczaè pierwsze pödy.

Dobrze, gdy górna czöĈè nasady sadzonej roĈliny wystaje ponad powierzchniö gleby. Podczas suszy trawa ta wymaga obfitego podlewa- nia. CzynnoĈè tö naleĔy wykonywaè co 8 dni, a dawka wody na kaĔdñ (kilkuletniñ) roĈlinö powinna wyno- siè 30 dcm³ jednorazowo. NaleĔy pamiötaè, Ĕe przy nadmiarze wilgoci trawa pampasowa „choruje”, tzn.

gniciu ulega nasada roĈlin. Szczegól- nie groĒne jest zbytnie uwilgotnienie gleby jesieniñ, kiedy wysychanie wierzchniej warstwy jest säabsze.

W okresie tym naleĔy podlewanie ograniczyè do minimum [Ondrej, Oparta 1997; Urbaþski 1991, 2001].

RoĈliny korzystnie reagujñ na nawoĔenie organiczne (w postaci päynnej), w okresie wegetacji, co za- pewnia prawidäowy wzrost i kwitnie- nie trawy. Wieloskäadnikowe nawo- zy mineralne, a szczególnie zawar- te w nich fosfor i potas, wpäywajñ

korzystnie na rozwój zarówno czö- Ĉci nadziemnej, jak i systemu korze- niowego. Stosowanie potasu jesie- niñ zwiöksza ponadto odpornoĈè tra- wy na mróz.

Ochrona przed zim¹

Winter protection

Trawa pampasowa charaktery- zuje siö duĔñ wraĔliwoĈciñ na wy- marzanie, dlatego wskazane jest od- powiednie zabezpieczenie (ocie- plenie) roĈlin przed zimñ. Z dostöp- nej literatury i obserwacji ogrodni- ków wynika, Ĕe zagadnienie mrozo- odpornoĈci trawy pampasowej jest kontrowersyjne. Twierdzenie, Ĕe ga- tunek ten w naszych warunkach kli- matycznych wymarza nie pokrywa siö w peäni. P. Urbaþski (2001) zali- cza trawö pampasowñ do bylin od- pornych na mróz.

U naszych sñsiadów, a mia- nowicie w Niemczech, Czechach, Säowacji, gdzie panujñ warunki kli- matyczne zbliĔone do polskich tra- wa pampasowa jest uprawiana i zi- muje dobrze. Spotyka siö jñ równieĔ

w ogrodach przydomowych w na- szym kraju, a szczególnie na Dol- nym ćlñsku i w Wielkopolsce. Jak podaje P. Urbaþski (1991) gatunek ten moĔe rosnñè na jednym miej- scu przez wiele lat i nie wymarza, pod warunkiem stworzenia mu od- powiedniego mikrosiedliska i zabez- pieczenia na okres zimy. Przed na- dejĈciem pierwszych przymrozków köpö naleĔy osäoniè na zimö (ryc. 3).

Bryäa korzeniowa musi byè chronio- na zarówno przed przemarzniöciem, jak i przed nadmiernñ wilgociñ. Jed- nym ze sposobów jest obciöcie äodyg i liĈci na wysokoĈci 30–40 cm od na- sady roĈlin oraz zwiñzanie pozosta- äej czöĈci. NaleĔy to zrobiè przy su- chej pogodzie, po pierwszych przy- mrozkach. Zwiñzanñ köpö naleĔy okryè sianem lub suchymi liĈèmi. Od- powiednie do tego celu sñ równieĔ trociny, obornik, pociöta säoma, ple- wy zboĔowe. MoĔna równieĔ stoso- waè maty säomiane lub gaäñzki Ĉwier- ku, ukäadajñc je warstwami na prze- mian z liĈèmi. Wokóä köpy rozkäada siö foliowy „koänierz”, aby späywa- jñca woda nie dostaäa siö do korze- ni. Na wierzch naleĔy zaäoĔyè od- Ryc. 1. Trawa pampasowa w otoczeniu

krzewów róĔanecznikowych (Hiszpania, Toledo) Fig. 1. Pampas grass surrounded by roseum bushes (Spain, Toledo)

76

wróconñ do góry dnem wodoszczel- nñ skrzynkö. CzöĈè nadziemnñ moĔ- na teĔ ochroniè przed mrozem owi- jajñc säomñ i foliñ, z równoczesnym okryciem gleby wokóä korzeni war- stwñ kory, trocin lub liĈci, a nastöp- nie przysypanych ziemiñ. Tak okry- ta trawa bödzie zabezpieczona przed przemarzniöciem.

Walory dekoracyjne

Decorative values

Trawa pampasowa wytwarza kaĔdego roku silnie rozbudowane grzywiaste köpy, ponad które wyso- ko wyrastajñ kwiatostany (ryc. 4). Li- Ĉcie sñ liczne, szarozielone, smukäe i równowñskie, drobnozñbkowane, ostro zakoþczone, opadajñce äuko- wato ku ziemi. Zñbkowanie na li- Ĉciach moĔe spowodowaè skalecze- nie. Kwiatostanem trawy pampaso- wej jest silnie rozgaäöziona wiecha

pozostajñca na roĈlinie przez zimö, a Ĉciöta jesieniñ u nasady roĈliny sta- nowiè moĔe ciekawy element deko- racyjny w bukietach.

NaleĔy podkreĈliè, Ĕe Cortade- ria selloana jest roĈlinñ dwupiennñ, co oznacza, Ĕe kwiatostany möskie i Ĕeþskie pojawiajñ siö oddzielnie na osobnych osobnikach. WartoĈè dekoracyjnñ majñ wiechy wyksztaä- cone na osobnikach Ĕeþskich, zaĈ möskie sñ maäo efektowne. W ogro- dach sadziè naleĔy pochodzñce z wegetatywnego rozmnaĔania roĈli- ny wczeĈnie kwitnñcych osobników Ĕeþskich. Powiewne, puszyste kwia- tostany majñ u odmian róĔnorodne zabarwienie o coraz wiökszych wa- lorach dekoracyjnych (srebrzystobia- äe, srebrzysto róĔowe, srebrzyste, ró- Ĕowe, szaro beĔowe, purpurowe, ja- sno - lub ciemnoczerwone). Kwiato- stany na roĈlinach sñ duĔe, o däugo- Ĉci 40 -80 cm, osadzone na masyw- nych i däugich (do 2,0 m) ĒdĒbäach.

Trawa pampasowa wypuszcza mäo- de pödy póĒnñ wiosnñ, a ich wzrost jest poczñtkowo powolny, dopie- ro od czerwca do koþca lipca ro- snñ szybciej. Odmiany trawy pam- pasowej mogñ róĔniè siö siäñ wzro- stu. Bardzo silnie rosnñ odm. Gigan- tea oraz Roi de Roses, osiñgajñc wy- sokoĈè nawet do 3,0 m, nieco säabiej (do 2,0 m) przyrastajñ odm. Pumila, Sunningdale Silver, zaĈ Ĉredniñ siäñ wzrostu (do 1,0–1,5 m) charaktery- zuje siö odm. Elegans i Nanum [On- drej, Oparta 1997; Urbaþski 1991].

WaĔnñ cechñ odmianowñ tra- wy pampasowej jest barwa kwiato- stanów (pojawiajñcych siö w mie- siñcach IX–X). Popularne sñ odmia- ny o srebrzystych wiechach (Sun- ningale Silver, Elagans), choè rów- nie atrakcyjnie wyglñdajñ odmiany o kwiatach róĔowych (Roi de Roses).

Ciekawñ odmianñ jest Albolineatum wyhodowana w 1863 roku we Fran- cji przez M. Rendatter’a, charakte- ryzujñca siö jasnozielonymi, bardzo ozdobnymi i podäuĔnie paskowany- mi liĈèmi [Urbaþski 2001].

Polecane odmiany

Recommended varieties

Sunnigdale Silver, osiñga wyso- koĈè do 3 m, kwitnie biaäymi, lĈniñcymi, jedwabnymi i puszy- stymi kwiatostanami. Köpy roz- rastajñ siö zwykle do 2,0 m Ĉred- nicy, a liĈcie dorastajñ do 1,0 m däugoĈci.

Ryc. 2. Köpa trawy pampasowej w „Ogrodzie XX-wieku” (Anglia, Hampton Court) Fig. 2. Clump of pampas grass in the

“Garden of twentieth-century” (England, Hampton Court)

Ryc. 3. Köpa trawy pampasowej przygotowana do zimowania (oprac.

M. Liszewski wg [Ondrej, Opart 1997]) Fig. 3. Clump of pampas grass ready for winter (ed. M. Liszewski, according to [Ondrej, Opart 1997])

77

Pumila, odmiana odpowiednia do uprawy w naszych warunkach klimatycznych, ĒdĒbäa osiñgajñ wysokoĈè do 2,0 m.

Rosea o kolorze kwiatów, w po- czñtkowym okresie kwitnienia, róĔowym, póĒniej przybiera od- cieþ biaäawy, a nastöpnie szara- wy. Wymaga starannego osäoniö- cia na zimö.

Remorino, wyhodowana w Szwaj- carii, juĔ od poäowy kwietnia roz- poczyna intensywny wzrost, osiñ- ga wysokoĈè okoäo 2,5 m. Wie- cha koloru srebrzystego o däugo- Ĉci okoäo 80 cm. UwaĔana jest za najodpowiedniejszñ do wykorzy- stania w niesprzyjajñcych warun- kach klimatycznych Europy ćrod- kowej.

Roi de Roses, wytwarza kwiato- stany jasnoróĔowe.

Elegans, szeroko rozpowszechnio- na w Szwajcarii, o zbitych köpach, biaäo srebrzystych kwiatostanach, osiñga wysokoĈè do 1,0 m.

Albolineatum, odmiana wyhodo- wana pod koniec XIX w. we Fran- cji przez Rendatter’a. Charaktery- zuje siö jasnozielonymi, bardzo ozdobnymi, podäuĔnie paskowa- nymi liĈèmi.

Podsumowanie

Conclusion

Trawy ozdobne stanowiñ waĔ- ny element w kompozycji parków i ogrodów. Jednñ z cenniejszych ro- Ĉlin z tej grupy jest trawa pampaso-

wa. Doskonale prezentuje siö w ze- stawieniu z bylinami i krzewami, a szczególnie na dobrze utrzymanym trawniku, bñdĒ przy zbiorniku wod- nym jako soliter. Pomimo, Ĕe trawa ta pochodzi z cieplejszej strefy kli- matycznej, to moĔna jñ z powodze- niem uprawiaè w kraju. NaleĔy jed- nak ochroniè köpö w okresie zimy, stosujñc róĔnego rodzaju osäony.

Szczególnie polecane do nasadzeþ w warunkach klimatycznych Polski sñ odmiany: Pumila, Remorino i Sun- nigdale Silver.

Fotografie wykonaä Marek Liszewski.

Photographs made by Marek Liszewski.

Franciszek Gospodarczyk Instytut Architektury Krajobrazu

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocäawiu Institute of Landscape Architecture

Wrocäaw University of Environmental and Life Sciences

Marek Liszewski Katedra Szczegóäowej Uprawy RoĈlin Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocäawiu Department of Crop Productions

Wrocäaw University of Environmental and Life Sciences

Przypis

1 5kg Terra Cottem/m³ ziemi lub 5 g Terra Cotem/dcm³ ziemi.

Literatura

1. Foerster K., 1982, Einzug der Gra- ser Farne in die Garten. Neuman Ver- lag, Leipzig, Radebeul.

2. Greenlee J., 1992, The Encyclo- pedia of Ornamental Grasses, Roda- le Press, Emmaus, Pensylvania.

3. Haber Z., 1989, Trawy rabatowe dla naszych parków i ogrodów, Ofi- cyna Wyd. „Atena”, Poznaþ.

4. Ondrej J., Oparta M., 1997, Trávniky a okresné travy, „BRIO”, Praha.

5. Urbaþski P., 1991, Cortaderia selloana Aschers et Graebn., syn.

Gynerium argenteum Nees. – trawa pampasowa (syn. kortaderia, okolcz srebrzysty). Ulotka OĈrodka Upo- wszechniania Postöpu, AR w Pozna- niu.

6. Urbaþski P., 2001, Trawy ozdob- ne, turzyce i sity, PWRiL, Poznaþ.

Ryc. 4. „Grzywiaste” wiechy trawy pampasowej Fig. 4. “Maned” panicles of pampas grass