Wpisuje zdaj!cy przed rozpocz"ciem pracy
PESEL ZDAJ#CEGO
Miejsce na nalepk"
z kodem szko$y
PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z WIEDZY O SPO!ECZE"STWIE
Arkusz 2
Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdaj!cego
1. Prosz" sprawdzi%, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 20 stron. Ewentualny brak nale&y zg$osi%
przewodnicz!cemu zespo$u nadzoruj!cego egzamin.
2. Prosz" uwa&nie czyta% wszystkie polecenia.
3. Arkusz zawiera dwie cz"'ci. Cz"'% pierwsza wymaga analizy materia$ów (ród$owych, a cz"'% druga napisania wypracowania na jeden z podanych tematów.
4. Odpowiedzi trzeba zapisa% czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka&dym zadaniu.
5. Prosz" pisa% d$ugopisem (piórem) w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisa% o$ówkiem.
6. Nie wolno u&ywa% korektora.
7. B$"dne zapisy trzeba wyra(nie przekre'li%.
8. Obok ka°o zdania podana jest maksymalna liczba punktów, któr! mo&na uzyska% za jego poprawne rozwi!zanie.
)yczymy powodzenia!
Wpisuje egzaminator / nauczyciel sprawdzaj!cy prac"
Nr zadania 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. SUMA Maksymalna
liczba punktów 5 4 4 4 2 1 4 2 34 60 Uzyskana
liczba punktów
Zadanie 26. (5 pkt)
Zapoznaj si" ze (ród$ami A i B oraz wykonaj polecenia.
*ród$o A Rozwój ludno'ci 'wiata w czasach nowo&ytnych.
Ludno#$ #wiata w czasach nowo%ytnych (mln osób) Kontynenty
[1] r. 1000 r. 1500 r. 1750 r. 1900 r. 1950 r. 1970 r. 1980 r. 1990 r. 2000 r.
Azja 205 185 295 520 920 1355 2091 2579 3138 3642
Europa
(+ dawny ZSRR) 40 45 80 165 430 572 702 749 772 826
Afryka 35 40 55 90 145 217 354 470 633 814
Ameryka Pó$-
nocna i +aci,ska 16 32 42 20 160 380 509 612 719 822
Australia i
Oceania 1 1 1 2 6 13 19 23 26 30
-wiat ogó$em 297 303 473 797 1661 2537 3675 4433 5288 6134
*ród$o: Ziemia. Liczby, fakty, ilustracje. Wydawnictwo Kurpisz, Pozna, 2001, s.406.
*ród$o B Piramidy wiekowe
*ród$o: „Polityka” nr 19 z 10.05.2003r., s. 75.
Na podstawie (ród$a A i wiedzy poza(ród$owej:
a) Wyja'nij, dlaczego zmieni$a si" populacja Europy w ci!gu ostatniego stulecia. Wykorzystaj dwa argumenty.
...
...
...
b) Wyja'nij, dlaczego zmieni$a si" populacja w Ameryce +aci,skiej w ci!gu ostatniego stulecia.
Wykorzystaj dwa argumenty.
...
...
...
c) Napisz, o ile zmieni$ si" udzia$ Europy w ca$kowitej populacji 'wiata w ostatnim stuleciu.
Wynik podaj w procentach.
...
...
d) Przedstaw zmiany w rozk$adzie zaludnienia mi"dzy Starym (Europa, Azja, Afryka) a Nowym -wiatem (Ameryka Pó$nocna, Ameryka Po$udniowa, Australia i Oceania). Uwzgl"dnij w odpowiedzi rok 1500, 1900 i 2000.
...
...
...
...
...
Na podstawie (ród$a B i wiedzy poza(ród$owej:
e) Nazwij problem przedstawiony graficznie w tym (ródle i wymie, 3 przyczyny tego zjawiska.
Odpowiedzi zapisz w tabeli.
Problem:
1.
2.
Przyczyny
3.
Zadanie 27. (4 pkt)
Na podstawie (ród$a C wykonaj polecenia.
*ród$o C -redni roczny wzrost liczby ludno'ci wybranych krajów w latach 1969-1995.
!ród"o: Ziemia. Liczby, fakty, ilustracje. Wydawnictwo Kurpisz, Pozna# 2001, s.409.
a) Wymie, nazwy wszystkich krajów arabskich i wyja'nij sens sformu$owania:
„arabska bomba demograficzna”.
...
...
...
...
b) Wykorzystuj!c wiedz" poza(ród$ow!, podaj pi"% przyczyn zjawiska „arabskiej bomby demograficznej”.
1)
2)
3)
4)
c) Wykorzystuj!c dane ze (ród$a C i wiedz" poza(ród$ow!, przedstaw przyczyny i konsekwencje spo$eczne wzrostu liczby ludno'ci w Europie. Uwzgl"dnij po trzy ró&ne przyczyny i skutki.
Przyczyny Skutki
1. 1.
2. 2.
3. 3.
Zadanie 28. (4 pkt)
Zapoznaj si" ze (ród$em D i na tej podstawie wykonaj podane ni&ej polecenia.
*ród$o D. Choroba masowej zag$ady.
*ród$o: „Rzeczpospolita” nr 277 z 28.11.2004 r.
a) Uzasadnij, &e „AIDS jest chorob! masowej zag$ady.” Wykorzystaj dwa argumenty.
...
...
...
...
...
...
b) Wpisz do tabeli dane z dwóch wybranych obszarów: Europy Zachodniej i Afryki. Na tej podstawie wyci!gnij dwa wnioski, wraz z uzasadnieniami, dotycz!ce zestawienia tych par danych: 1) zgony i nowo zara&eni HIV; 2) zgony i &yj!cy z HIV.
Obszar Nowo zara&eni HIV Zgony z powodu AIDS )yj!cy z HIV
Europa Zachodnia Afryka
Wniosek 1)
...
Uzasadnienie:
...
...
Wniosek 2)
...
Uzasadnienie:
...
...
Zadanie 29. (4 pkt)
Zapoznaj si" ze (ród$ami E i F oraz wykonaj polecenia.
*ród$o E Struktura pozyskiwania energii elektrycznej w wybranych krajach.
*ród$o: Ziemia. Liczby, fakty, ilustracje, Wydawnictwo Kurpisz, Pozna, 2001, s. 54.
*ród$o F
*ród$o: Andrzej Mleczko: Z deszczu pod rynn$, Warszawa 1992, s.71.
Na podstawie (ród$a E:
a) Wypisz po jednej nazwie pa,stwa, w którym dominuj!cym (ród$em pozyskiwania energii elektrycznej s! odpowiednio elektrownie: j!drowa, cieplna, wodna oraz okre'l w przybli&eniu procentowy stopie, pozyskiwania energii z tych (róde$.
Elektrownia j!drowa ... - ...
Elektrownia cieplna ... - ...
Elektrownia wodna ... - ...
b) Wykorzystuj!c wiedz" poza(ród$ow!, napisz po dwie przyk$adowe korzy'ci i zagro&enia ka°o z podanych (róde$ energii.
Energetyka cieplna Energetyka wodna Energetyka j!drowa
Zagro&enia
Korzy'ci
c) Na podstawie (ród$a F wyja'nij, na czym polega podobie,stwo pomi"dzy interpretacj!
rzeczywisto'ci na rysunku Andrzeja Mleczki a rozwojem energetyki j!drowej.
...
...
...
Zadanie 30. (2 pkt)
Na podstawie (ród$a G i wiedzy poza(ród$owej wykonaj podane ni&ej polecenia.
*ród$o G
„(...) Truizmem jest stwierdzenie, &e konflikty etniczne s! jednym z najwi"kszych wyzwa, dla bezpiecze,stwa mi"dzynarodowego. (...) Granice polityczne, zarówno w Europie -rodkowo- -Wschodniej, jak i w wi"kszo'ci cz"'ci Europy Zachodniej, nie pokrywaj! si" z etnicznymi.
Podobnie ca$y region Europy nie jest odporny na wp$yw ró&nego rodzaju radykalizmów i ruchów o zabarwieniu populistycznym czy te& nacjonalistycznym. Etnizacja polityki sta$a si" faktem, odczuwalnym nie tylko na Ba$kanach i podzia$y w Europie rosn!, co jest, by% mo&e paradoksalnie zwi!zane z procesami modernizacji, integracji oraz globalizacji. Bo „im bardziej warunki cywilizacyjne si" do siebie upodabniaj!, tym bardziej ludzie zabiegaj! o indywidualizuj!c! ich to&samo'%, zwracaj! si" ku swym tradycjom – etnicznym, j"zykowym czy religijnym.”
*ród$o: Unia Polska z 27.11.2000 r., s.14
a) Udowodnij, podaj!c 2 przyk$ady problemów lub wydarze, w Europie, &e teza wypowiedziana przez Ursa Altermatta (zdanie podkre'lone w (ródle umieszczonym powy&ej) jest aktualna równie&
dzisiaj.
Problemy lub wydarzenia w Europie 1)
2)
b) Wymie, trzy ró&norodne (ród$a konfliktów etnicznych (narodowo'ciowych) w Europie.
*ród$a konfliktów etnicznych w Europie 1)
2)
3)
Zadanie 31. (1 pkt)
Na podstawie (ród$a H i wiedzy poza(ród$owej odpowiedz na pytanie, czy wspó$cze'nie pa,stwom europejskim zagra&a utrata to&samo'ci narodowej. Swoj! odpowied( uzasadnij.
*ród$o H
„(...) W spo$ecze,stwach wielonarodowych, takich jakie by$y w ZSRR i dawnej Jugos$awii, wytwarzanie si" nowej to&samo'ci narodowej czy ponadnarodowej by$o zjawiskiem do'% rzadkim i zdaje si", w znacznym stopniu sztucznym. Podobnie ma$o zaawansowane s! procesy tworzenia si"
to&samo'ci ponadnarodowej w integruj!cej si" ekonomicznie, politycznie, a przecie& i kulturowo UE. A wi"c utrata to&samo'ci narodowej w ponadnarodowych strukturach politycznych nie jest zale&na od stopnia dobrowolno'ci uczestnictwa czy atrakcyjno'ci tych struktur. Wydaje si",
&e to&samo'% narodowa jest w bardzo niewielkim stopniu zagro&ona przez tworzenie si"
spo$ecze,stw pluralistycznych. (...)
To&samo'% mo&e by% zagro&ona wtedy, gdy rozpadaj! si" trwa$e, historyczne wi"zi na poziomie lokalnym. Nie wydaje si" do utrzymania teza, &e powstawanie ojczyzn ideologicznych czyni ojczyzny prywatne czym' niepotrzebnym czy ma$o istotnym.
Ojczyzny prywatne mog! traci% relatywnie sw! rol" w pewnych okresach historycznych, ale trwaj! i s! wa&ne. W$a'nie rozpad (szeroko rozumiany) ojczyzn prywatnych mo&e stanowi%
zagro&enie tak&e dla niektórych sk$adników i podstaw to&samo'ci narodów.”
!ród"o: Materia"y edukacyjne CODN.
...
...
...
...
...
...
...
Zadanie 32. (4 pkt)
a) Na podstawie wspomnie, uchod(ców zawartych w *ródle I i wiedzy poza(ród$owej przedstaw cztery argumenty za i cztery przeciw, które móg$by' wykorzysta% w dyskusji na temat: „Pomaga%
uchod(com w Polsce czy nie?”
*ród$o I
1. Mehmet: „Mieszka$em we wschodniej Turcji, któr! zamieszkuj! Kurdowie. Mniejszo'%
kurdyjska pozbawiona jest mo&liwo'ci publicznego u&ywania swojego j"zyka i dost"pu do kultury.
Nie ma &adnej autonomii politycznej. Ca$a moja rodzina zaanga&owana by$a w polityk". Mój brat nale&y do antytureckiej Robotniczej Partii Kurdystanu. W tej chwili przebywa w wi"zieniu i boj"
si", &e zostanie zabity przez &o$nierzy. Ojciec sp"dzi$ w wi"zieniu 15 miesi"cy. By$ w$a'cicielem sklepu, ale zmuszono go do zamkni"cia twierdz!c, &e pomaga partyzantom. Nie da si" tam &y%.
Obawia$em si", &e w ko,cu zostan" uwi"ziony. Wtedy postanowi$em wyjecha%. (...) Kiedy wyje&d&a$em z Turcji funkcjonariusze s$u&b bezpiecze,stwa powiedzieli mi na lotnisku: Wrócisz tutaj i wypijesz z nami herbat$. Ten rodzaj &artów oznacza, &e wróc" i pójd" do wi"zienia. Mam nadziej", &e uda mi si" sprowadzi% rodzin" i &e nie zostan" deportowany.”
2. Maria: „Jestem niezam"&n! muzu$mank!. Przez wiele lat by$am nauczycielk! w ira,skiej szkole.
Gdy do w$adzy doszli fundamentali'ci zacz"$y si" moje k$opoty. Nie kry$am si" ze swoimi pogl!dami i wbrew nakazom nie prowadzi$am w szkole propagandy fundamentalistycznej.
Kierownik szko$y ostrzeg$ mnie, &e w przypadku dalszej krytyki grozi mi post"powanie dyscyplinarne, $!cznie ze zwolnieniem z pracy. Zosta$am dwukrotnie zatrzymana na ulicy przez stra&ników rewolucji i upominana za to, &e nie nosz" zas$ony na twarzy. Za trzecim razem zosta$am z$apana za to, &e u&ywam szminki do ust, zosta$am zabrana na policj", potem skazano mnie na kar"
ch$osty. Ba$am si" wróci% do pracy i wyjecha$am z kraju.”
3. Ivo: „Moja rodzina pochodzi z wioski w okolicach Foczy w 'rodkowej Bo'ni. Mój dziadek chodzi$ do meczetu. Po szkole wyje&d&a$em do Sarajewa i tam pozna$em moj! &on". By$em kelnerem w jednym z najlepszych hoteli w Sarajewie, &ona pracowa$a jako sekretarka. Gdy wybuch$a wojna w Chorwacji, nikt nie wierzy$, &e mo&e ona nas w jakikolwiek sposób dotyczy%.
W referendum wielu moich znajomych g$osowa$o za niepodleg$o'ci!.
Gdy wybuch$y w Bo'ni pierwsze walki i rozpocz!$ si" ostrza$ Sarajewa, postanowi$em zabra% rodzin" do matki na wie'. Uzna$em, &e tam b"dziemy bezpieczni. Wkrótce serbscy s!siedzi zacz"li nas nachodzi% i mówi%, &eby'my si" wynosili. Zacz"li'my si" ukrywa% w pobli&u domu w lesie. Do mojej matki, która zosta$a w domu pewnego dnia przyszli &o$nierze i zacz"li wrzeszcze% na ni! oraz grozi% 'mierci!, je'li nie odnajdzie si" syn. S$ysz!c to nie wytrzyma$em i wyszed$em do nich. Powalili mnie i skopali. Potem zosta$em zabrany do obozu, w którym by$o wielu takich jak ja. Codziennie pracowali'my w kopalni. Byli'my g$odni. Najgorsza by$a niepewno'%. Nie wiedzia$em, co dzieje si" z moj! rodzin! ani co ze mn! zamierzaj! zrobi%
stra&nicy. Korzystaj!c z mglistego deszczowego wieczoru oraz dobrej znajomo'ci okolicy uda$o mi si" uciec. (...) Znalaz$em krewnych, którzy powiedzieli mi, &e Serbowie wsadzili moj! rodzin" wraz z innymi w autobus, który wysadzi$ ich na granicy chorwackiej. Tam mieszkaj! w obozie dla uchod(ców. Nast"pne pó$ roku zaj"$o mi przedzieranie si" przez lini" kolejnych frontów, aby dotrze% do rodziny.”
*ród$o: Historie uchod(ców w materia$ach UNHCR
Argumenty „za” Argumenty „przeciw”
b) Wykorzystuj!c zamieszczone w (ródle J informacje dotycz!ce przes$anek migracji przymusowych (uchod(stwa), wykonaj polecenia.
*ród$o J. Przyczyny i rodzaje uchod(stwa.
*ród$o: Ziemia. Liczby, fakty, ilustracje, Wydawnictwo Kurpisz, Pozna, 2001, s. 54
a) Wymie, sze'% rodzajów (typów) uchod(stwa we wspó$czesnym 'wiecie.
A. B. C. D. E. F.
b) Podaj dwie wspólne cechy, $!cz!ce wszystkie typy uchod(stwa.
1)
2)
Zadanie 33. (2 pkt)
Przeanalizuj (ród$a K i L i wykonaj podane ni&ej polecenia.
*ród$o K Europa po zamachu w Madrycie VIVA LA MUERTE!
„(...) Berlina i Pary%a nie dotyczy to wcale w mniejszym stopniu ni% Rzymu, Londynu czy Warszawy. Francja zas"uguje zreszt& na osobny wyrok, bo odwa%a si$ stanowi' prawo zakazuj&ce noszenia muzu"ma#skich chust w szko"ach publicznych. Szalony Europejczyku! Nie czuj si$
nietykalny tylko dlatego, %e przeciwstawi"e( si$ obaleniu re%imu Saddama Husajna! Jakakolwiek ugoda nigdy nie jest warta tyle, ile ubezpieczenie od wszelkiego ryzyka. Uwagi rze)ników- islamistów nie ujdzie %aden gmach publiczny, %aden dworcowy peron, ani jedna ulica pe"na przechodniów. Ponad granicami p"yn& %a"obne metafory: „poci&g (mierci”, „czarny dym (mierci”,
„wiatr (mierci”. To odpowiedzi na zbrodnie, jakich dopu(cili(cie si$ w (wiecie: (...) w Iraku i w Afganistanie.”
*ród$o: „Rzeczpospolita”, nr 12 z 20-21 marca 2004 r., s. A5
a) Napisz nazwy wymienionych w tek'cie pa,stw oraz wymie, najwa&niejsze przyczyny zagro&enia ka°o z nich ze strony islamskich terrorystów.
- ...
- ...
- ...
- ...
- ...
*ród$o L
*ród$o: „Rzeczpospolita”, nr 12 z 20-21 marca 2004 r., s. A5
b) Wybierz jeden z zaproponowanych ni&ej tytu$ów do (ród$a L i podaj uzasadnienie swojego wyboru.
1) Terroryzm rz!dzi 'wiatem.
2) Kapitulacja Europy wobec terroryzmu.
3) Porwanie Europy.
4) Zagro&enie igrzysk olimpijskich.
...
...
...
...
Zadanie 34. (34 pkt)
1) Wyja'nij, czy zagro&enia cywilizacyjne mog! podwa&y% sprawne funkcjonowanie politycznej, spo$ecznej i ekonomicznej struktury wspó$czesnego 'wiata. W odpowiedzi uwzgl"dnij (ród$a umieszczone wy&ej.
2) Odwo$uj!c si" do konkretnych przyk$adów, scharakteryzuj dzia$ania ONZ zmierzaj!ce do rozwi!zania problemów politycznych wspó$czesnego 'wiata po 1990 r. W odpowiedzi uwzgl"dnij (ród$a umieszczone wy&ej.
Uwaga: Wypowied( pisemna powinna mie% form" rozprawki lub eseju.
Wybieram temat: ...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
