• Nie Znaleziono Wyników

Odmienne i nieodmienne części mowy. Części mowy możemy podzielić na: 1. ODMIENNE

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Odmienne i nieodmienne części mowy. Części mowy możemy podzielić na: 1. ODMIENNE"

Copied!
1
0
0

Pełen tekst

(1)

Odmienne i nieodmienne części mowy.

Części mowy możemy podzielić na:

1. ODMIENNE

rzeczownik

przymiotnik

czasownik

liczebnik

zaimek (rzeczowny, przymiotny, liczebny)

2. NIEODMIENNE

przysłówek

przyimek

spójnik

wykrzyknik

partykuła

ODMIENNE CZĘŚCI MOWY:

Rzeczownik

Odpowiada na pytanie kto? co? Rzeczowniki są nazwami osób, zwierząt, rzeczy, zjawisk i pojęć abstrakcyjnych.

Odmieniają się przez przypadki (deklinacja) i liczby (pojedyncza lub mnoga) oraz posiadają określony rodzaj gramatyczny ( męski, żeński, nijaki)

Pytania przypadków:

Mianownik kto? co?

Dopełniacz kogo? czego?

Celownik komu? czemu?

Biernik kogo? co?

Narzędnik z kim? z czym?

Miejscownik o kim? o czym?

Wołacz o!

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego, zakończone na -ja, w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej:

• po spółgłoskach s, z, c mają zakończenie -ji np. misji, poezji, Francji

• po samogłoskach mają zakończenie -i np. nadziei, kniei, zawiei

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego, zakończone na -ia, w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej po spółgłoskach t, d, r, l, k, g, ch mają zakończenie -ii.

np. bestii, komedii, awarii, folii, zoologii, monarchii Przymiotnik

Odpowiada na pytanie jaki? jaka? jakie? czyj? czyja? czyje? który? która? które?

Przymiotniki stanowią określenia rzeczowników i nazywają właściwości osób i przedmiotów.

Podobnie jak rzeczowniki odmieniają się przez przypadki, liczby, posiadają określony rodzaj gramatyczny(w lp- rm, rż, rn; liczbie mnogiej: męskoosobowy lub niemęskoosobowy).

Przymiotniki podlegają również stopniowaniu. Wyróżniamy trzy stopnie: równy, wyższy i najwyższy.

Przymiotniki mogą stopniować się:

regularnie (ładny, ładniejszy, najładniejszy);

nieregularnie (zły, gorszy, najgorszy);

opisowo (chory, bardziej chory, najbardziej chory)

(2)

Czasownik

Odpowiada na pytanie co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie?. Czasowniki oznaczają czynności lub stany.

Odmienia się przez osoby, liczby, rodzaje, czasy, tryby, strony i tzw. aspekty.

(Czasowniki dzielą się na dokonane i niedokonane).

1. Odmiana przez osoby i liczby:

Nieosobową formę czasownika nazywamy bezokolicznikiem np.: mówić - liczba pojedyncza liczba mnoga

- odmiana przez osoby:

1 os. - (ja) mówię 1 os. - (my) mówimy 2 os. - (ty) mówisz 2 os. - (wy) mówicie

3 os. - (on, ona, ono) mówi 3 os. - (oni, one) mówią

2) Czasowniki w liczbie pojedynczej mogą posiadać rodzaj: męski, żeński lub nijaki; w liczbie mnogiej: męskoosobowy lub niemęskoosobowy.

3) Czasowniki mogą występować w trzech czasach:

a) teraźniejszym (informują o czynności, która właśnie trwa np.: czytasz) b) przeszłym (informują o czymś, co miało miejsce w przeszłości np.: czytałeś) c) przyszłym (informują o czymś, co dopiero nastąpi np.: będziesz czytał) 4) Czasowniki mogą posiadać aspekt dokonany lub niedokonany:

a) czasownik dokonany informuje nas o czynności, która została zakończona lub zostanie zakończona (np.: napisałeś, napiszesz);

b) czasownik niedokonany informuje nas o czynności, która albo nie została jeszcze dokonana, albo cały czas trwa, albo będzie się odbywała w przyszłości, ale nie możemy określić, czy ona się dokona (np.: piszesz, będziesz pisał)

UWAGA! Czasownik w czasie teraźniejszym występuje tylko jako czasownik niedokonany.

5) Czasowniki mogą występować w trzech trybach:

a) oznajmującym - czytasz b) przypuszczającym - czytałbyś c) rozkazującym - czytaj!

UWAGA! Nie ma trybu rozkazującego dla pierwszej osoby ani dla liczby pojedynczej, ani dla mnogiej.

6) Czasowniki mogą występować w trzech stronach:

a) czynnej np.: Ania myje kotka.

b) biernej np.: Kotek jest myty przez Anię.

c) zwrotnej np.: Kotek myje się.

UWAGA! Nie zawsze można utworzyć stronę zwrotną np.: Kasia maluje obrazek. (str.

czynna) Obrazek jest malowany przez Kasię (str. bierna), ale obrazek nie może sam się malować (brak strony zwrotnej).

Liczebnik

Odpowiada na pytanie ile? który z kolei? Liczebniki liczebność lub kolejność.

Odmienia się podobnie jak rzeczowniki przez przypadki, liczby, rodzaje.

Liczebniki możemy podzielić na:

Liczebniki główne – ile? - np.: dwa, siedem, dwadzieścia itp.

Liczebniki porządkowe; oznaczające kolejność –który z kolei? np pierwszy, drugi

Liczebniki zbiorowe np.: dwoje, troje, dziesięcioro, dwanaścioro, osiemnaścioro

Liczebniki nieokreślone np.: kilka, kilkanaście.

Liczebniki ułamkowe np.: pół, półtora, dwie trzecie.

(3)

ZAIMEK – część mowy zastępująca rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np. mój), przysłówek (np. tam) lub liczebnik (np. tyle) i pełniąca ich funkcje w zdaniu.

Odmiana zaimka zależy od tego, którą część mowy on zastępuje. Zaimek wskazuje osoby, przedmioty, itd. bez dokładnego ich nazywania.

odmienne – odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje

rzeczowne – zaimek rzeczowny (np. ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, ktoś)

przymiotne – zaimek przymiotny (np. mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci) liczebne – zaimek liczebny (np. ile, tyle, kilka)

nieodmienne:

przysłowne – zaimek przysłowny (tak, tam, tu, wtedy, gdzieś, tamtędy, kiedyś) osobowe (np. ja, ty, my, wy, oni, one, ona, on)

zwrotne (np. się, siebie, sobie)

dzierżawcze (np. mój, twój, nasz, wasz, ich, jego, jej)

wskazujące (np. ten, ta, to, tamten, tam, tu, ów, tędy, taki, ci, tamci, owi) pytające (np. kto? co? jaki? który? gdzie? kiedy? jak? komu? czemu? kogo?)

względne (np. kto, co, komu – bez znaku zapytania; łączą zdanie nadrzędne z podrzędnym) nieokreślone (np. ktoś, coś, jakiś, gdzieś, kiedyś, cokolwiek)

przeczące (np. nic, nikt, żaden, nigdy, nigdzie)

NIEODMIENNE CZĘŚCI MOWY:

Przysłówek

Odpowiada na pytanie jak? kiedy? gdzie? Najczęściej stanowi określenie czasownika, przymiotnika, bądź innego przysłówka. Stopniuje się jak przymiotnik.

Np. ładnie, szybko, wczoraj Przyimek

Są to wyrazy niesamodzielne. Łącza się przeważnie z rzeczownikami – WYRAŻENIE PRZYIMKOWE - lub zaimkami rzeczownymi. (Przykłady: po, przed, za, do, pod, nad, na, w, przy, z, ze.); Określają relacje czasowe lub przestrzenne

Spójnik

Łączy wyrazy oraz zdania składowe w zdaniu złożonym. (Przykłady: i, oraz, albo, lecz, ponieważ, dlatego, więc, lub.)

Wykrzyknik

Wyraża różnego rodzaju emocje (och!, ach!, oj!, ojej!) lub oddaje dźwiękonaśladowczo różne odgłosy (brzdęk!, bum!, łup!)

Partykuła

Są to wyrazy niesamodzielne, zazwyczaj służą wzmocnieniu znaczenia samodzielnych wyrazów (-by, -bym, byśmy, -byście, -byś, -że, -ż) np.: dajże, zróbże. Czasem mogą też modyfikować znaczenie samodzielnego wyrazu (nie, już, niech, by).

Cytaty

Powiązane dokumenty

Wiele z tych danych jest bezużytecznych z powodu braku konkretów.. Sales

Opracowanie i wdrożenie kompleksowego systemu pracy z uczniem zdolnym. Utrwalenie poznanych

Ze względu na część mowy, którą zastępują dzielimy je na: rzeczownikowe, przymiotnikowe, przysłówkowe i

W podanych zdaniach nazwij części mowy. Określ, ile części mowy nieodmiennych jest w każdym zdaniu. a) Wczoraj rano wujek kupił Romkowi piękny, czerwony rower górski. c) O!

2. Z podanego zdania wypisz wszystkie czasowniki. Określ ich czas, liczbę, rodzaj, osobę, tryb i stronę. - Chciałam cię prosić, żebyś podwiózł mnie na stację, bo mam

Leszczyna jest leśnym drzewem ……… wiosną najwcześniej zakwita w naszych lasach1. Dzieci robią budki dla

4. Nauczyciel informuje, że sprawdzą to wszystko na konkretnych przykładach. Nauczyciel prosi ochotników o przeczytanie swojego opowiadania. Inny uczeń zapisuje kolejno zdania

Zastosowane narzędzie badawcze – kwestionariusz ankiety, składało się z pytań otwartych i zamkniętych. Ich forma i treść miały na celu uzyskanie odpowiedzi pozwalających